Шардара қаласының КЖТ жол қозғалысын ұйымдастырудың техникалық құралдарын қолдану арқылы қозғалыс қауіпсіздігін арттыру
АННОТАЦИЯ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ БЕРІЛГЕН КЖТ ТЕХНИКАЛЫҚ.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
2. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 19
3. КӨШЕЛЕР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚОЗҒАЛЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
27
4. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ ҚОЛДАСОВ КЖТ ТРАНСПОРТ ҚҰРАЛДАРЫН ҚИЫЛЫСТАҒЫ ФАЗА БОЙЫНША АЖЫРАТУ СХЕМАСЫН ТАҢДАУ ЖӘНЕ БАҒДАРШАМДЫҚ БЕЛГІЛЕУ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
40
5. ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 50
6. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 60
7. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 67
8. БИЗНЕС.ЖОСПАРЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 83
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ БЕРІЛГЕН КЖТ ТЕХНИКАЛЫҚ.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
2. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 19
3. КӨШЕЛЕР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚОЗҒАЛЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
27
4. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ ҚОЛДАСОВ КЖТ ТРАНСПОРТ ҚҰРАЛДАРЫН ҚИЫЛЫСТАҒЫ ФАЗА БОЙЫНША АЖЫРАТУ СХЕМАСЫН ТАҢДАУ ЖӘНЕ БАҒДАРШАМДЫҚ БЕЛГІЛЕУ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
40
5. ТІРШІЛІК ҚАУІПСІЗДІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 50
6. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 60
7. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 67
8. БИЗНЕС.ЖОСПАРЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 82
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 83
Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін транспорт құралдарының құрылысының алатын орны ерекше. Отандық және шет елдік өнеркәсіп шығарып жатқан транспорт құралдары негізінен қазіргі заман талаптарына толық жауап береді. Бірақ оларды пайдалану жағдайларының әр алуандығы мен күрделілігі барлық жағынан да оңтайлы, тиімді болып табылатын автомобиль құрылысының жеткілікті дәрежедегі шегін белгілеуге мүмкіндік бермейді.
Әсіресе бұл қағида автомобильдердің қауіпсіздігіне қатысты болып табылады. Өз кезегінде транспорт құралдарының қауіпсіздігі адамдар үшін жоғары қауіптілік көзі болып есептеледі. Бұл қауіптілік, автомобиль қозғалтқыштарының қуаты мен автомобильдердің жылдамдығының күн сайын жоғары қарқынмен өсуі салдарынан қозғалыс қауіпсіздігі бірінші кезектегі әлеуметтік мәселелердің біріне айналып отырған, соңғы жылдары күр артып отыр. Бұлардың барлығы жол қозғалысы қауіпсіздігін арттыру бойынша тиімді шаралар қабылдау қажеттілігін тудырып отыр.
Қазіргі заман талаптарына сай ғылыми зерттеулер мен нақты жұмыс тәжірибелері жоғарыда аталған келеңсіз жағдайлардың себептерін түсіндіруге және автомобильдендірудің қажетсіз салдарларынан қысқарту мен жою жолдарын белгілеуге мүмкіндік береді. Жол қозғалысының қауіпсіздігі әр алуан себептерге байланысты. Олардың ерекшеліктерін талдау және анықтау үшін, зерттеу ыңғайлылығы мақсатында барлық факторлар шартты түрде өзара байланысты үш бөлікке бөлінеді: автомобиль, жүргізуші және жол. Бұл жағдайда жол түсінігіне жолдың өзі, оның жабдықтары және барлық қоршаған жағдайлар мен қозғалыстың ауа-райы мен климаттық жағдайлары кіреді. Бұл бөліктерді «Жүргізуші-автомобиль-жол» деп аталатын бірыңғай жүйеге біріктіру жол қозғалысын кешенді түрде оңтайландыруға, оның жеке элементтерінің бір-біріне өзара сәйкестігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар бұл жүйенің әрбір элементін, оның басқа элементтермен өзара байланысының жоғарғы тиімділігіне қол жеткізе отырып, тиянақты түрде зерттеу және оларды жетілдіру қажет.
Алайда үлкен маңыздағы экономикалық және әлеуметтік қызметтерді орындағанына қарамастан, автомобиль транспорты бірқатар келеңсіз жағдайлардың немесе құбылыстардың басты себепкері болып табылады. Жыл сайын тек қана жол-транспорт оқиғалары салдарынан әлемде шамамен 300 мыңдай адам қайтыс болып, бірнеше миллиондаған адамдар дене жарақатын алады.
Әсіресе бұл қағида автомобильдердің қауіпсіздігіне қатысты болып табылады. Өз кезегінде транспорт құралдарының қауіпсіздігі адамдар үшін жоғары қауіптілік көзі болып есептеледі. Бұл қауіптілік, автомобиль қозғалтқыштарының қуаты мен автомобильдердің жылдамдығының күн сайын жоғары қарқынмен өсуі салдарынан қозғалыс қауіпсіздігі бірінші кезектегі әлеуметтік мәселелердің біріне айналып отырған, соңғы жылдары күр артып отыр. Бұлардың барлығы жол қозғалысы қауіпсіздігін арттыру бойынша тиімді шаралар қабылдау қажеттілігін тудырып отыр.
Қазіргі заман талаптарына сай ғылыми зерттеулер мен нақты жұмыс тәжірибелері жоғарыда аталған келеңсіз жағдайлардың себептерін түсіндіруге және автомобильдендірудің қажетсіз салдарларынан қысқарту мен жою жолдарын белгілеуге мүмкіндік береді. Жол қозғалысының қауіпсіздігі әр алуан себептерге байланысты. Олардың ерекшеліктерін талдау және анықтау үшін, зерттеу ыңғайлылығы мақсатында барлық факторлар шартты түрде өзара байланысты үш бөлікке бөлінеді: автомобиль, жүргізуші және жол. Бұл жағдайда жол түсінігіне жолдың өзі, оның жабдықтары және барлық қоршаған жағдайлар мен қозғалыстың ауа-райы мен климаттық жағдайлары кіреді. Бұл бөліктерді «Жүргізуші-автомобиль-жол» деп аталатын бірыңғай жүйеге біріктіру жол қозғалысын кешенді түрде оңтайландыруға, оның жеке элементтерінің бір-біріне өзара сәйкестігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар бұл жүйенің әрбір элементін, оның басқа элементтермен өзара байланысының жоғарғы тиімділігіне қол жеткізе отырып, тиянақты түрде зерттеу және оларды жетілдіру қажет.
Алайда үлкен маңыздағы экономикалық және әлеуметтік қызметтерді орындағанына қарамастан, автомобиль транспорты бірқатар келеңсіз жағдайлардың немесе құбылыстардың басты себепкері болып табылады. Жыл сайын тек қана жол-транспорт оқиғалары салдарынан әлемде шамамен 300 мыңдай адам қайтыс болып, бірнеше миллиондаған адамдар дене жарақатын алады.
1. «Автомобильные перевозки и организация дорожного движения»: Справочник. Перевод с английского языка/ В.У. Рэнкич, Л. Клафи и другие- М. : транспорт, 1981 - 592 стр.
2. «Анализ дорожно-транспортных происшествий»: Методическое указание / Мартынов В.П., Камлин В.Б. - М. :ВНИИБД МВД, 1980 - 79 стр.
3. «Анализ дорожно-транспортных происшествий» Колинз Д., Моррис Д.- М.: Транспорт, 1992 - 98 стр.
4. «Безопасность движения на автомобильном транспорте» / Петенко Г.И. М.: Транспорт, 1986 215 стр.
5. «Безопасность движения автомобильного транспорта» / Боровский Б.Е. Л.: Лениздат., 1984-304 стр.
6. «Вопросы правового регулирования и организаций дорожного движения»: Сборник научных трудов / Астамов В.С, Васюков В.А., Кочетов Л.А. и другие М.: ВНИИ БД МВД, 1978- 125 стр.
7. «Дорожные условия и безопасность движения» /Бабков В.Ф. М.: Транспорт, 1992 - 288 стр.
8. «Знаки и указатели на автомобильных дорогах» / Залуга В.П., Кашкин С.К. М.: Транспорт, 1974- 128 стр.
9. «Знаки дорожные. Общие технические требования» ГОСТ 10807 86. Издание: март 1985г.
10. «Краткий автомобильный справочник НИИАТ» - М.: Транспорт , 1985 220 стр.
11. «Методика определения потерь от дорожно-транспортных происшест-вий» - М: ВНИИБД МВД, 1990 -30 стр.
12. «Организация дорожного движения» / Клинковский Г.И. - М.: Транспорт, 1982-240 стр.
13. «Правила дорожного движения» - Алматы.: Транспорт, 1999 80 стр. 14.«Проблемы безопасности дорожного движения» /М.: ВНИИБД МВД, 1985 75 стр.
15. «Пропускная способность автомобильных дорог» /Лобанов Е.М., Сильяков В.В. -М.: Транспорт, 1988 - 152 стр. 16.«Справочник инженера дорожника» / Васильев А.П. -М.: Транспорт. 1989 287 стр.
17. «Справочник по технике безопасности» / Долин Л.А. - М.: Энергоиздат. 1987-200 стр.
18. «Технические средства организации дорожного движения» /Кременец Ю.А. -М.: Транспорт, 1990 - 255 стр.
19. «Управление транспортным потоком в городах» / Каниталов В.Г. -М.: Транспорт, 1985 - 94 стр.
20. Айдарбеков Е.К. «Дипломное проектирование» Методические указание. Алматы 2008 г.
2. «Анализ дорожно-транспортных происшествий»: Методическое указание / Мартынов В.П., Камлин В.Б. - М. :ВНИИБД МВД, 1980 - 79 стр.
3. «Анализ дорожно-транспортных происшествий» Колинз Д., Моррис Д.- М.: Транспорт, 1992 - 98 стр.
4. «Безопасность движения на автомобильном транспорте» / Петенко Г.И. М.: Транспорт, 1986 215 стр.
5. «Безопасность движения автомобильного транспорта» / Боровский Б.Е. Л.: Лениздат., 1984-304 стр.
6. «Вопросы правового регулирования и организаций дорожного движения»: Сборник научных трудов / Астамов В.С, Васюков В.А., Кочетов Л.А. и другие М.: ВНИИ БД МВД, 1978- 125 стр.
7. «Дорожные условия и безопасность движения» /Бабков В.Ф. М.: Транспорт, 1992 - 288 стр.
8. «Знаки и указатели на автомобильных дорогах» / Залуга В.П., Кашкин С.К. М.: Транспорт, 1974- 128 стр.
9. «Знаки дорожные. Общие технические требования» ГОСТ 10807 86. Издание: март 1985г.
10. «Краткий автомобильный справочник НИИАТ» - М.: Транспорт , 1985 220 стр.
11. «Методика определения потерь от дорожно-транспортных происшест-вий» - М: ВНИИБД МВД, 1990 -30 стр.
12. «Организация дорожного движения» / Клинковский Г.И. - М.: Транспорт, 1982-240 стр.
13. «Правила дорожного движения» - Алматы.: Транспорт, 1999 80 стр. 14.«Проблемы безопасности дорожного движения» /М.: ВНИИБД МВД, 1985 75 стр.
15. «Пропускная способность автомобильных дорог» /Лобанов Е.М., Сильяков В.В. -М.: Транспорт, 1988 - 152 стр. 16.«Справочник инженера дорожника» / Васильев А.П. -М.: Транспорт. 1989 287 стр.
17. «Справочник по технике безопасности» / Долин Л.А. - М.: Энергоиздат. 1987-200 стр.
18. «Технические средства организации дорожного движения» /Кременец Ю.А. -М.: Транспорт, 1990 - 255 стр.
19. «Управление транспортным потоком в городах» / Каниталов В.Г. -М.: Транспорт, 1985 - 94 стр.
20. Айдарбеков Е.К. «Дипломное проектирование» Методические указание. Алматы 2008 г.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Л.Б.ГОНЧАРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АВТОМОБИЛЬ-ЖОЛ ИНСТИТУТЫ
Көлік және тасымалдауды ұйымдастыру кафедрасы
050901 – Жол қозғалысын ұйымдастыру
Б Е К І Т Е М І Н
Көлік және тасымалдауды ұйымдастыру
кафедрасының меңгерушісі
________________________ Айдарбеков
Е.К.
_______________________2009 ж.
Дипломдық жобаны орындауға
№ Т А П С Ы Р М А
_____________ тобының студенті ________________________________
Дипломдық жобаның тақырыбы
Шардара қаласының КЖТ жол қозғалысын ұйымдастырудың техникалық құралдарын
қолдану арқылы қозғалыс қауіпсіздігін арттыру
Институт бойынша ___ ________ 2009 ж. №______________ бұйрықпен
бекітілген
Жасалынған орындауға қажетті бастапқы мәліметтер
Диплом алдындағы іс-тәжірибесін өту барысында жинақталған мәліметтер
Жеке тапсырма Шардара қаласының Қолдасов КЖТ транспорт құралдары
қиылыстағы фаза бойынша ажырату схемасын таңдау және бағдаршамдар белгілеу
параметрлерін есептеу.
ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
№ Бөлімдер Орындау Кеңесшілер
мерзімі
1. Шардара қаласының берілген КЖТ
техникалық – экономикалық негіздеу
2. Технологиялық бөлім
3. Көшелер жүйесіндегі қозғалысты
ұйымдастыру
4. Шардара қаласының Қолдасов КЖТ
транспорт құралдарын қиылыстағы фаза
бойынша ажырату схемасын таңдау және
бағдаршамдық белгілеу параметрлерін
есептеу
5. Тіршілік қауіпсіздігі
6. Қоршаған ортаны қорғау
7. Экономикалық бөлім
8. Бизнес жоспарлау
9. Қорытынды
СЫЗБА МАТЕРИАЛДАРЫНЫҢ ТІЗБЕСІ
№ Сызулардың атауы Сызу Орындау Кеңесшілер
саны мерзімі
1. Берілген КЖТ сұлбасы 1
2. ЖКО талдау 1
3. Шардара қаласындағы Қолдасов 6
көшесінің жол қозғалыс
қауіпсіздігін жақсартатын
шаралар жасау
4. Техникалық-экономикалық 1
көрсеткіштер
Тапсырманың берілген мерзімі _____________________________2009 ж.
Дипломдық жобаның жетекшісі _______________________ ________________
Тапсырманы қабылдап алдым _______________________ ________________
МАЗМҰНЫ
Бет
АННОТАЦИЯ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
4
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
5
1. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ БЕРІЛГЕН КЖТ ТЕХНИКАЛЫҚ-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ
НЕГІЗДЕУ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
2. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
19
3. КӨШЕЛЕР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚОЗҒАЛЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .
27
4. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ ҚОЛДАСОВ КЖТ ТРАНСПОРТ ҚҰРАЛДАРЫН ҚИЫЛЫСТАҒЫ ФАЗА
БОЙЫНША АЖЫРАТУ СХЕМАСЫН ТАҢДАУ ЖӘНЕ БАҒДАРШАМДЫҚ БЕЛГІЛЕУ ПАРАМЕТРЛЕРІН
ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
40
5. ТІРШІЛІК
ҚАУІПСІЗДІГІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
50
6. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ
ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
60
7. ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
67
8.
БИЗНЕС-ЖОСПАРЛАУ ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
74
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .
82
ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
83
КазАДИ 300440.00.656.113.ТЖ
Өлш. Пар.Құжат Қолы Күні
Студент. ЛитеБет Бетте
Түсіндірме жазбасы р р
Жетекші
Консульт
Н. бақылау
Кафед.мең.
АННОТАЦИЯ
______________
Шардара қаласының КЖТ жол қозғалысын ұйымдастырудың техникалық
құралдарын қолдану арқылы қозғалыс қауіпсіздігін арттыру - М.ӘУЕЗОВ
атындағы ОҚМУ, Шымкент 2008 ж. ____ бет, ____ сурет.
Дипломдық жобада: берілген көше-жол тораптарында соңғы 5 жылда
жүргіншілердің қатысуымен болған ЖКО-лардың талдамасы жасалған. Шардара
қаласының Қолдасов КЖТ өткізу мүмкіндігіне еспетеулер жүргізілді және
көшелер жүйесіндегі қозғалысты ұйымдастыру бойынша шаралар жаслынды.
Қолдасов КЖТ қиылыстарындағы автомобильдер іркілістеріне зерттеу жұмыстары
жасалынды. Берілген КЖТ транспорт құралдарының бағыттары бойынша қозғалыс
қарқындылығын есептедік Берілген КЖТ жол-көлік оқиғаларының санын азайту
бойынша қажетті шаралар жасалынды. Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде
жүргізушілердің жұмыс және демалыс тәртіптері көрсетіліп жол қозғалыс
апаттарына әсер ету қасиеттері бөлгіленді. Осы тәртіптерді сақтау ережелері
жүргіншілердің өміріне және денсаулығына зиян келтіруден сақтау іс-шаралар
жасалынды. Қоршаған ортаны қорғау бөлімінде берілген жолдың транспорт
құралдарының қозғалтқышынан шығатын пайдаланылған газдардың құрамында
зиянды заттар қоршаған ортаға және адам денсаулығына әсер етуден сақтау іс-
шаралар және талаптар көрсетілді. Экономикалық бөлімінде ұсынылып отырған
іс-шараларды енгізуден алынатын экономикалық тиімділігі есептелген және
олардың ақталу мерзімі анықталған. Бизнес-жоспарлау бөлімінде берілген
жобаның бизнес жоспарлау бойынша қажетті талдау жасалынды.
АННОТАЦИЯ
________________
Повышение безопасности дорожного дивижсния с применснием тсхнических
средств регулирования на УДС в г. Шардара - ЮКГУ им. М. Ауезова, Шымкент
2009 г., ___ стр., ____ рис.
В дипломном проекте разработаны рекомендации и мероприятия по улучшению
безопасности дорожного движения по улице Колдасова
г. Шардара. Па основе статистических данных произвсден анализ ДТП,
произошедших на данной УДС за 2003-2007 годы. Произведены необходимыс
мероприятия по расмсту пропускной способности дороги. С целью улучшения
организации дорожного движения по улицс Колдасова рскомендовано
рекоиструкция остановочных пункта, внедрение дорожных знаков и разметки.
Рассмотрены вопросы экологии. Рассчитан экономический эффект от внедрения
мероприятий по улучшению безопасности дорожным движением и определен срок
ее окупаемости, а также по данному проекту были выполнены мероприятия по
бизнес-планированию.
КІРІСПЕ
Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін транспорт құралдарының
құрылысының алатын орны ерекше. Отандық және шет елдік өнеркәсіп шығарып
жатқан транспорт құралдары негізінен қазіргі заман талаптарына толық жауап
береді. Бірақ оларды пайдалану жағдайларының әр алуандығы мен күрделілігі
барлық жағынан да оңтайлы, тиімді болып табылатын автомобиль құрылысының
жеткілікті дәрежедегі шегін белгілеуге мүмкіндік бермейді.
Әсіресе бұл қағида автомобильдердің қауіпсіздігіне қатысты болып
табылады. Өз кезегінде транспорт құралдарының қауіпсіздігі адамдар үшін
жоғары қауіптілік көзі болып есептеледі. Бұл қауіптілік, автомобиль
қозғалтқыштарының қуаты мен автомобильдердің жылдамдығының күн сайын жоғары
қарқынмен өсуі салдарынан қозғалыс қауіпсіздігі бірінші кезектегі
әлеуметтік мәселелердің біріне айналып отырған, соңғы жылдары күр артып
отыр. Бұлардың барлығы жол қозғалысы қауіпсіздігін арттыру бойынша тиімді
шаралар қабылдау қажеттілігін тудырып отыр.
Қазіргі заман талаптарына сай ғылыми зерттеулер мен нақты жұмыс
тәжірибелері жоғарыда аталған келеңсіз жағдайлардың себептерін түсіндіруге
және автомобильдендірудің қажетсіз салдарларынан қысқарту мен жою жолдарын
белгілеуге мүмкіндік береді. Жол қозғалысының қауіпсіздігі әр алуан
себептерге байланысты. Олардың ерекшеліктерін талдау және анықтау үшін,
зерттеу ыңғайлылығы мақсатында барлық факторлар шартты түрде өзара
байланысты үш бөлікке бөлінеді: автомобиль, жүргізуші және жол. Бұл
жағдайда жол түсінігіне жолдың өзі, оның жабдықтары және барлық қоршаған
жағдайлар мен қозғалыстың ауа-райы мен климаттық жағдайлары кіреді. Бұл
бөліктерді Жүргізуші-автомобиль-жол деп аталатын бірыңғай жүйеге
біріктіру жол қозғалысын кешенді түрде оңтайландыруға, оның жеке
элементтерінің бір-біріне өзара сәйкестігін қамтамасыз етуге мүмкіндік
береді. Сонымен қатар бұл жүйенің әрбір элементін, оның басқа элементтермен
өзара байланысының жоғарғы тиімділігіне қол жеткізе отырып, тиянақты түрде
зерттеу және оларды жетілдіру қажет.
Алайда үлкен маңыздағы экономикалық және әлеуметтік қызметтерді
орындағанына қарамастан, автомобиль транспорты бірқатар келеңсіз
жағдайлардың немесе құбылыстардың басты себепкері болып табылады. Жыл сайын
тек қана жол-транспорт оқиғалары салдарынан әлемде шамамен 300 мыңдай адам
қайтыс болып, бірнеше миллиондаған адамдар дене жарақатын алады.
1. ШАРАДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ БЕРІЛГЕН КЖТ ТЕХНИКАЛЫҚ-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1. Көшелер мен жолдар жүйелеріндегі апаттылықты талдау
Жергілікті сипаттағы және апаттылық ошақтарында жүргізілетін, жол
жағдайларын жетілдіру шараларымен қатар, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз
ету бойынша бірқатар шаралар автомобиль жолдары мен көшелердің ұзындығы
үлкен аралықтарында да жүргізіледі - бұл қолдың жүріс бөлігінің енін
кеңейтумен байланысты, жолды қайта салу, жол бетінің қаптамасын жөндеу
немесе жаңадан төсеу, жол белгілерінің тіректерін алмастыру, жол бетіне жол
таңбаларын салу және т.с.с. Сондықтан да, жолдар мен көшелердің қауіпті
бөліктері жергілікті ғана емес, сонымен бірге таралған да болып келеді.
Жолдың мұндай бөліктеріндегі шаралар үлкен материалдық шығындарды қажет
етеді және оларды ұйымдастыру, әдетте, тек қана қозғалыс қауіпсіздігі
талаптарымен ғана емес, сонымен бірге жолдың өткізу мүмкіндігін арттырумен,
жүктер мен жолаушыларды тасымалдау мерзімінің қысқаруымен және де жолдар
мен көшелердің көліктік-пайдалану сапасын арттыру талаптарымен де
негізделеді.
Көшелер мен жолдар жүйелеріндегі апаттылығы жоғары таралған бөліктерді
анықтау мәселесін шешу барысында, міндетті түрде, ұзындықтары әртүрлі
немесе бірдей екі жол бөлігін салыстыру қажет Әрине, бұл жол бөліктерінің
техникалық санаттары мен қозғалыс қарқындылықтары бірдей болуы керек.
Мысалы, облыстық маңыздағы автомобиль жолының бүкіл бойындағы
көрсеткіштерін, облыстық маңыздағы жолдын бір бөлігінің тиісті
көрсеткіштерімен салыстыру арқылы сол жол бөлігі, басқа oблыстық маңыздағы
жолдармен салыстырғанда, аса жоғары қауіптілік көзі болып табыла ма деген
сұраққа жауап алынады.
Екі салыстырылатын жол бөліктері келесі көрсеткіштермен сипатталатын
болсын: жолдардың ұзындықтары тиісінше L1, L2; жол-көлік оқиғаларының саны
– n1, n2; жол-көлік оқиғаларының арасындағы ең төменгі ара қашықтық – Δl1,
Δl2.
Осы жол-көлік оқиғаларының арасындағы ең төменгі ара қашықтықтардың
(Δl1 және Δl2) ең төменгісін Δl деп белгілейміз, яғни Δl =min (Δl1, Δl2),
сосын осы екі жол бөлігінде жол-көлік оқиғаларының пайда болу
ықтималдылығын есептейміз:
Р1 = n1 ΔlL1,
Р2 = n2 Δl L2
Есепті шешуді жеңілдету мақсатында Р1 Р2 деп қабылдаймыз да, келесі
мәселеге жауап іздейміз осы айырмашылық кездойсоқ факторлармен түсіндіріле
ала ма, немесе бұл айырмашылық кездейсоқ емес және екінші жол бөлігіндегі
апаттылықтың жоғарғы деңгейінің себептерін зерттеу сосын, тиісті шаралар
қабылдау қажет пе.
Бұл мәселені шешу барысында үш түрлі жауап (тұжырымдама) алуға
мүмкіндік бар:
жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдылықтарының Р1, Р2 арасындағы
айырмашылықтар кездойсоқ емес, олардың белгілі бір мағынасы бар;
жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдылықтарының Р1, Р2 арасындағы
айырмашылықтар кездейсоқ факторлардың әсерімен түсіндіріледі;
жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдылықтарының Р1, Р2 арасындағы
айырмашылықтар туралы мәселені, қолдағы бар статистикалық мәліметтер
көмегімен шешу, мүмкін емес және статистикалық мәліметтерді жинауды одан
ары қарай жалғастыру қажет.
1.2. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің 2003-2007 жж.
ЖТО-ны талдау жасау
ЖКО тіркеу жүйесінде көлік құралдарына қозғалтқышының қуаты мен ең
жоғары жылдамдығына байланыссыз автомобильдер, мотоциклдер, мотороллерлер,
мотоколяскалар, аспалы қозғалтқышы бар велосипедтер, тракторлар және басқа
өздігінен жүретін механизмдер, сондай-ақ жануарлар жетілген арбалар жатады.
Мемлекеттік тіркелуге тек адамдардың қайтыс болуы немесе қарақат алуы
орын алған ЖКО ғана жатады. Мемлекеттік тіркелуге сондай-ақ қоршалған және
күзетілетін аумақтардағы, мекемелердегі, аэродромдардағы, әскери бөлімдер
мен басқа жабық нысандардағы орын алған ЖКО, сонымен бірге жарыстар мен
жаттығулар өткізу кезіндегі жүргізуші-спортшылар, төрешілер немесе осы іс-
шараларды өткізуге қатысатын басқа қызметкерлер жәбірленген ЖКО жатпайды.
ЖКО тіркеуді орындайды: ішкі істер органдары, көлік құралдары бар
кәсіпорындар мен мекемелер, министрліктер мен ведомствалар, жол және
коммуналдық мекемелер.
Жол-көлік оқиғаларын (ЖКО) тіркеу ережесі ЖКО анықтамасын, жіктелуін
және тіркеу тәртібін анықтайды.
Жол-көлік оқиғасы дегеніміз - бұл механикалық көлік құралдарының
қозғалысы кезінде болған және нәтижесінде адамдардың қайтыс болуы немесе
жарақат алуы, көлік құралдарының, жүктердің, жол ғимараттарының және басқа
құрылыстардың бүлінуі орын алған оқиға.
ЖКО жүйелі түрде тіркеуді және талдауды жол бақылау қызметтері
жүргізеді. Олардың міндетіне механикалық көлік құралдарының қозғалысы
кезінде болған және нәтижесінде адамдардың қайтыс болуы немесе қарақат
алуы, көлік құралдарының, жүктердің, жол ғимараттарының және басқа
құрылыстардың бүлінуі орын алған барлық ЖКО тіркеу кіреді.
Қайтыс болғандар қатарына ЖКО болған орындағы немесе оқиғадан кейінгі 7
тәулік ішінде қайтыс болған адамдарды жатқызады. Жарақат алғандардың
қатарына еңбекке қабілеттілігін жоғалтуына себеп болған дене жарақаттарын
алған немесе ең кемі бір күн ауруханаға жатқызылған немесе алғашқы көмек
көрсетілгеннен кейін амбулаториялық емдеу тағайындалған адамдарды
жатқызады.
Ішкі істер органдарында жүргізілетін ЖКО тіркеу толық болып есептеледі.
Апат көздерін анықтау үшін ЖКО түрлері мен ауырлығы бойынша, тәулік
уақыты мен жыл мезгілі бойынша, сондай-ақ қозғалыс жағдайлары бойынша
талдау жүргізіледі, оның нәтижесінде ЖКО себептерін анықтап, жол қозғалысын
ұйымдастыру, қозғалыс қауіпсіздігін арттыру ЖКО төмендету бойынша жоспарлар
жасалады.
2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО жылдар
және ауырлығы бойынша талдау 1.1-кестеде берілді.
ОҚО ІІД ЖПБ мәліметтері бойынша қарастырылған уақыт аралығында берілген
автомобиль жолында 84 ЖКО болып, 7 адам қайтыс болған және 33 адам
жараланған.
2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО жылдар
және ауырлығы бойынша үлестірілуі 1.1 -суретте берілді.
1.1-сурет. 2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО
жылдар және ауырлығы бойынша үлестірілді
2003 жылдан 2007 жылға дейінгі орын алған ЖКО талдау төмендегілерді
көрсетті:
- соңғы бес жылда ЖКО саны 56 % артты;
- ЖКО нәтижесінде қайтыс болғандар саны 80 % артты;
- ЖКО нәтижесінде жараланғандар саны 60,6 % артты.
2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО жылдар және
ауырлығы бойынша талдау
1-кесте
Көрсеткіштердің жко Қайтыс болғандар Жараланғандар саны
аталуы саны саны
2003 13 1 3
2004 16 1 5
Өзгеруі + 3 - + 2
2004 16 1 5
2005 17 1 7
Өзгеруі + 1 - +2
2005 17 1 7
2006 18 2 8
Өзгеруі +2 + 1 + 1
2006 18 2 8
2007 20 2 10
Өзгеруі +2 - +2
2003 13 1 5
2007 20 2 10
Өзгеруі, % +7 + 1 +5
Барлығы 84 7 33
2003-2007 жылдар ішіндегі берілген автомобиль жолында ЖКО айлар бойынша
талдау 1.2.-кестеде берілген.
1.2.-кестеден жыл ішіндегі ең қауіпті мезгіл қыс айлары екендігін
көреміз. Осы уақыттың үлесіне жалпы ЖКО санының 29,8, пайызы сәйкес келеді.
Ал басқа жыл мезгілдеріне ЖКО саны төмендегідей үлеспен сәйкес келген:
көктем айларында - 22,6,3 %, күз айларында - 20,5 %, жаз айларында -27,1 %.
2003-2007 жылдар ішіндегі берілген автомобиль жолында ЖКО
айлар бойынша талдау
1.2.-кесте
Айлар 2003 2004 2005
ЖКО Қайтыс болған Жараланған
Айлар ЖКО Қайтыс болған Жараланған
Апта жко Қайтыс болған Жаржко
күндері ала
нға
н
Апта күндеріЖКО Қайтыс болған Жараланған
ЖКО % ЖКО
ТәулЖКО % ЖКО %
ік
уақы
ты
ЖКО % ЖКО %
ЖКО %
I Қолдасов- Ғ.Муратбаев 2.1. Басты жол 1 дана
2.4. Жол беріңіз 1 дана
2 Қолдасов- Амангельды 2.4. Жол беріңіз 1 дана
5 Қолдасов- Смағұлов 2.4. Жол беріңіз 1 дана
4 Қолдасов- Пірімқұлов 2.1. Басты жол 1 дана
2.4. Жол беріңіз 1 дана
2. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1. Шардара қаласының Қолдасов КЖТ қозғалысының қауіпсіздігін арттыру
бойынша іс-шаралар
Дипломдық жобаны орындау барысында жол қозғалысын зерттеудің нақты
түрін қолданамыз. Жол қозғалысын жақсарту шаралары 2.1. кестеде
келтірілген.
Берілген КЖТ жол қозғалысын жоғарылататын шаралар
2.1.-кесте
№ Қиылыстардың аталу Іс-шаралар
1. Қолдасов-F.Муратбаев Аялдама орнату.
Жол белгісін орнату:
5.12. Автобус аялдайтын орын
4.1.6. Оңға және солға қозғалыс
4.6. Жаяу жүргіншілер жолы
1.14.3.Жол таңбасын енгізу
2. Қолдасов-Амангельды Жол белгісін орнату:
2.4. Жол беріңіз
3.20. Басып озуға тыйым салынады
1.14.2. Жол таңбасын енгізу
3 Қолдасов- Смағүлов Жол белгісін орнату:
5.15. Тұрақ орны
5.16.1. Жаяу өтпе
1.5. Жол таңбасын енгізу
4 Қолдасов-Пірімкүлов Жол белгісін орнату:
2.4. Жол беріңіз
1.20. Балалар
1.21. Жаяу жүргінші өтпесі
1.8. Жол таңбасын енгізу
1.20. "Балалар". Жүріс бөлігіне балалар шыға келуі мүмкін балалар
мекемесіне (мектептер, сауықтыру лагерлері және сол сияқшлар) жақын жердегі
жол учаскесі.
2.4. "Жол беріңіз". Жүргізуші қиылысатын, ал 7.13.табличкасы болғанда
басты жолдың бойымен қозғалатын көлік құралдарына жол беруі тиіс.
4.1.6. белгілерінің күші маршруттық көлік құралдарына қолданылмайды.
4.1.6 .белгілерінің күші жүріс бөлігінің алдына белгі қойылған
өтпелерге қолданылмайды.
2.2.Шардара қаласының Қолдасов көшесінің өткізу мүмкіндігін
есептеу
Нақты өткізу мүмкіндігі қолданыстағы автомобиль жолдары үшін нақты
қалыптасып отырған жол жағдайларына сәйкес анықталады. Бұл мәліметтердің
тәжірибелік мәні зор, өйткені олар жылдамдық пен қозғалыс қауіпсіздігінің
белгіленген деңгейін қамтамасыз ету жағдайы үшін жолдың өткізу мүмкіндігін
нақты бағалауға мүмкіндік береді. Анықталған нақты өткізу мүмкіндігінің
дұрыстығы анықтау әдістемесіне, зерттеудің толықтығына және мәліметтерді
өңдеуге байланысты болады. Жолдың өткізу мүмкіндігін сипаттайтын
мәліметтердің маңызын, мәнін ескере отырып, зерттеуші байқау орыным
таңдауға, тіркелуші мәліметтердің көлемінің жеткіліктілігіне және транспорт
ағынындағы автомобильдердің жылдамдығын өлшеу дәлдігіне басты назар аударуы
тиіс. Бірақ, автомобильдердің қозғалысын қарастыра отырып олардың транспорт
ағындарының шектік қарқындылық шамасын бағалаған кезде біз тек қана жолды
ғана емес, жалпы Жүргізуші - автомобиль - жол - орта жүйесін сипаттаймыз.
Өйткені, транспорт құралдары мен жүргізушілердің сипаттамалары жолдың
параметрлерімен қатар өткізу мүмкіндігіне елеулі әсер етеді.
Жол қозғалысын ұйымдастыру саласында өткізу мүмкіндігінің әр түрлі екі
бағамы белгіленген: жол аралығында және бір деңгейдегі жол қиылысында.
Бірінші жағдайда транспорт ағыны, егер қарқандылық шамасы жоғары болса,
үздіксіз деп есептелінуі мүмкін. Екінші бағамның ерекшелігі ретінде
қиылысатын бағыттардағы автомобильдерді өткізу үшін транспорт ағынының
мезгіл-мезгіл үзіліп отыратынын атап өту керек. Қатынас жолдарын
сипаттайтын басты көрсеткіш ретінде олардың өткізу мүмкіндігін атауға
болады. Автомобиль жолдарын жобалау теориясында және қозғалысты ұйымдастыру
бойынша жазылған еңбектерде жолдың өткізу мүмкіндігі түсінігі қолданылады.
Жолдың өткізу мүмкіндігіне әрбір уақыт бірлігі ішінде жолдың белгіленген
қимасы арқылы өте алатын автомобильдердің ең көп саны жатқызылады.
Кейбір жағдайларда жолдың өткізу мүмкіндігі анықтамасын белгіленген
қатынас жылдамдығын қамтамасыз ету шартының орындалуымен толықтырған дұрыс.
Бұл, әсіресе, жоғары дәрежедегі жылдамдық режимдері белгіленген үлкен
магистральдар үшін аса маңызды. Мысалы, егер әдеттегі қала жолдары үшін
шамасындағы транспорт ағынының жылдамдығы қалыпты жағдай болса, ал
үлкен жылдамдық магистральдары үшін тиімді жылдамдық шамасы мөлшеріне
дейін жетуі мүмкін. Ал ол, өз кезегінде, жолдың өткізу мүмкіндігін азайтуға
мәжбүр етеді.
Жалпы жолдардың өткізу мүмкіндігін үш түрге жіктеуге болады: есептелген
РР накты Рф және нормативті немесе белгіленген РН өткізу
мүмкіндіктері.
Есептелген өткізу мүмкіндігін теориялық жолмен әр түрлі есептеу
формулалары арқылы анықтауға болады. Ол үшін транспорт ағынының
математикалық үлгілері және зерттеулер нәтижесінде алынған мәліметтерді
жинақтау негізінде алынған тәжірибелік формулалар пайдаланылуы мүмкін.
Ғылыми зерттеулер нәтижесі көрсетіп отырғанындай, тығыз ағындар
жағдайында жүргізушілер автомобильдер аралықтарын аса қауіпті мөлшерге
дейін кемітуге ынталы. Соның нәтижесінте кей жағдайларда тіпті ондаған
автомобильдер тізбектік соқтығысуға ұшырайды. Мұндай ағындарды қысқа
мерзімдік бақылау жолдың жоғары өткізу мүмкіндігі туралы қисынсыз
мәліметтер беруі мүмкін. Белгіленген жолдың өткізу мүмкіндігі туралы
дәйекті мәліметтер алу үшін жол қозғалысының әр түрлі қарқындылықтары
жағдайында Nа = f(qa) тәуелділігін анықтау, транспорт ағынының негізгі
диаграммасын тұрғызу және қисықтың иілу нүктесін РА табу қажет. Мұндай
зерттеулер көптеген уақыт пен табандылықты қажет етеді.
Әрине жолдың өткізу мүмкіндігінің, Құрылыс тәртібі мен ережелері
сияқты құжаттарда белгіленген, нормативтік шамасын қолданған оңай. Бірақ,
мұндай жағдайда автомобиль жолының сипатталып жатқан нақты бөлігіне әсер
етуші факторлар мен жағдайлардың барлығы толық ескерілмейді.
Пайдаланудағы нақты автомобиль жолының белгіленген өткізу мүмкіндігінің
қорын бағалау үшін, жолағы нақты қозғалыс қарқындылығы NФ шамасының жолдың
өткізу мүмкіндігі шамасы Рф қатынасына тең болатын, Z коэффициенті
пайдаланылады:
(2.1.)
Бұл коэффициент, сонымен қатар, жолдың транспорт ағынымен нүктелу
деңгейі деп те аталады.
Қозғалыстың үздіксіздігін қамтамасыз етуі үшін өткізу мүмкіндігінің
қажетті қоры болуы шарт, сондықтан Z ≤ 0.85.
Z коэффициентінің шамасы жол-көше жүйесінің бойында қозғалыстың
қарбалас сағатында жүргізілетін сағаттық бақылау нәтижесінде анықталуы
мүмкін. Бір сағат уақыт бойы әрбір 6 минуттық уақыт аралықтары tВ бойынша
қозғалыс қарқындылығы есептеледі. Диаграммада автомобиль жолының бір жолағы
бойындағы оңға бұрылатын ағынның мәліметтері көрсетілген. Ең жоғарғы
қарқындылық бойынша жол бөлігінің нақты өткізу мүмкіндігі анықталады: 100
10 = 1000автсағ. Ал нақты қарқындылық жалпы 10 уақыт бөлігі (6 минуттан)
үшін анықталған қарқындылықтар қосындысына тең:
Осыдан
2.1.-сурет Жүктелу коэффициентін Z анықтау үшін алынған, бір қатарлы оң
бұрылысты ағын қарқындылығының диаграммасы
Автомобиль жолдарының теориялық өткізу мүмкіндігін анықтау транспорт
ағынын бейнелейтін әр түрлі математикалық үлгілерді пайдалануға
негізделген. Жол аралығындағы жолақтын өткізу мүмкіндігін Рn деп есептеу
барысында автомобильдер тізбекті қозғалыста, яғни қозғалыс қауіпсіздігі
шарты бойынша белгіленген жылдамдықпен қозғалуға мүмкіндік беретін ең кіші
ара қашықтықпен қозғалыста деп қабылдауға болады. Бұл жағдайда
қарқындылықтың әркелкілігі есепке алынбайды.
Осылайша Рn шамасын анықтаудың қарапайым тәсілі, транспорт ағынын жол
жолағының бойына біркелкі таралып орналасқан жеңіл автомобильдердің
тізбекті қозғалысы ретінде қарастыратын, жеңілдетілген динамикалық үлгіге
негізделген.
Автомобильдердің динамикалық габаритін LД есептеу барысында және
қауіпсіздік аралығын d есептеу кезінде автомобильдердің тежеу жолдарының
арасындағы айырмашылықтарды назарға алу керек. Қауіпсіздік аралығы:
(2.2.)
мүндағы: j - белгіленген баяулау, мс2;
tp - жүргізушінің байқау уақыты, с.
Егер жүргізушінің әсер ету уақытын 1с деп қабылдап, ал бір түрдегі
жеңіл автомобильдердің құрғақ асфальтты - бетонды қаптамалы жол бетіндегі
шұғыл тежелуі кезіндегі автомобильдердің жоғары баяулау шамаларының
айырмасын шамамен 2 мс2 деп белгілесек, онда автомобильдердің динамикалық
габариті
(2.3.)
Жүргізуші - автомобиль - жол - орта жүйесін осы заманғы зерттеулер
мәліметтерін еске ала отырып, жоғарыда баяндалған тәсілдің транспорт
ағындарының құрамы мен жылдамдығы шектелген жағдайлар үшін қолданылуына
болатынын байқауға болады.
Мұндай тығыз тізбекте қауіпсіз қозғалу, жүргізушінің психо-
физиологиялық жағдайы тұрғысынан қарағанда, тек қана шектелген, шамалы
жылдамдықтар жағдайында ған мүмкін. Жеңіл автомобильдер үшін қозғалыс
жылдамдығы 80 кмсағ. артық болған кезде жүргізушінің байқау уақыты елеулі
түрде ұлғайады және енді 1 секунд деп емес, одан көп мөлшерде қабылдануы
керек. Сонымен қатар, автомобильдердің тежеу жүйелерінің жетілдірілмеуі
салдарынан тіпті ілініс коэффициенті жоғары жолдардың өзінде де
амомобильдердің шұғыл тежеуі кезінде олардың тура орнықты қозғалысы
сақталмауы мүмкін. Сондықтан формула бойынша есептеулер 80 кмсағ.
аспайтын жылдамдықтар үшін ғана ұсынылады.
Келтірілген есептеулер орташа жылдамдықтағы тізбекті қозғалысты жеңіл
автомобильдер үшін олардың қозғалып келе жатқан жол жолағының өткізу
мүмкіндігі шамасын жуықтап анықтау үшін қолданылады деп қарастырылуы қажет.
Мұндай жылдамдықтар қала көшелері мен жылдамдығы шектелген автомобиль
жолдарына тиесілі. Аралас транспорт ағындары үшін алдыңғы бөлімдерде
қарастырылған келтіру коэффициенттерін қолдану керек.
Жоғарыда көрсетілген формула бойынша анықталған шамалардың жылдамдығы
шектелген жол қозғалысының нақты жағдайларына сәйкестігі ғылыми тәжірибелер
негізінде дәлелденіп отыр. Солардың негізінде, қозғалыс қауіпсіздігі
бойынша арнаулы әдебиеттерде қауіпсіздік аралығы шамамен автомобиль
жылдамдығының жартысына тең болуы тиіс деген жорамал келтірілген. Нақты жол
бөлігінің өткізу мүмкіндігін есептеу кезінде пайдалану жағдайларын есепке
алушы түзету коэффициенттері жүйесін пайдалануға болады. Мұндай тәсіл
бойынша есептеуге арналған формуланың жалпы түрі мынадай:
(2.4.)
мұндағы PТ - қалыпты жағдайлардағы есептелген өткізу мүмкіндігі;
kik2...kn - қозғалыс жағдайларын есепке алушы
коэффициенттер.
Р=750х2,1х2,3=3622автт
Бұл жағдай көп жолақты жолдардағы бір деңгейдегі қиылыстарда
автомобильдер оңға және солға бұрылуға, қиылыстарда кері қайтарылуға, жол
жиегіне тоқтауға маневрлер жасайтындығымен түсіндіріледі. Сонымен қатар,
жоғарыда көрсетілген қимылдардан басқа, автомобильдердің қатар жолақтардағы
тығыз ағындары, салыстырмалы түрдегі кіші және тұрақсыз, айнымалы бірлік
аралықтар салдарынан, қозғалыс қысылушылығын тудырады.
Көп жолақты автомобиль жолының өткізу мүмкіндігін РМН есептеу барысында
бұл жағдай көпжолақтылық коэффициенті КМН арқылы ескеріледі. Жолдың өткізу
мүмкіндігін І РМН анықтау үшін Рn шамасын көпжолақтылық коэффициенті KМН
мәніне көбейту ұсынылады. КМН шамасы екі жолақты жолдар үшін 1,9, үш
жолақты жолдар үшін 2,7, ал төрт жолақты үшін 3,5 шамасында қабылданады.
Автомобиль жолында бір деңгейдегі қиылыстар орналасқан жағдайда
қарқынды қозғалысты көше қиылыстарында транспорт ағындарын қиылысатын
бағыттардағы транспорт құралдарын, бағдаршам немесе қолмен реттеу
белгілеріне сәйкес, өткізіп жіберу үшін үзуге тура келеді. Бұл жағдайда
белгіленген бағыттағы транспорт ағынының қиылыс арқылы қозғалуы үшін
есептелген уақыттың тек бір бөлігі ғана пайдаланылады. Өйткені оның қалған
бөлігі қиылысатың ағын үшін ажыратылады. Жалпы түрде көп жолақты жолдың
өткізу мүмкіндігі, реттелетін қиылыстың әсерін есепке алған жағдайда
(2.5.)
мұндағы a - реттелетін қиылыстың әсерін есепке алушы коэффициент
(1).
а коэффициенті қиылысатын ағындардың меншікті қарқындылығы мен реттеу
режимінің тиімділігіне тәуелді. Меншікті қарқындылықтарды бір-бірімен
шамалас қиылысатын ағындар үшін бұл коэффициент шамамен
0,4 0,6.
Р=750х0,5х0,9=337автт
2.3. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің жол-көлік оқиғаларын санын
азайтатын және қозғалыс қауіпсіздігін жақсартатын шаралар
Шаралар:
А) Автомобильдерді тұраққа қоюға тыйым салу немесе тыйым салу уақытын
шектеу. Автомобильдердің тоқтауына тыйым салу. Жақын маңдағы тұрақтар мен
дәрігерлік көмек бекеттері туралы жол белгілерін орнату.
Б) Транспорт құралдарының түрлері мен ауа - райы жағдайларына
байланысты қозғалыс жылдамдығының жоғарғы шегін белгілеу. Тиісті жол
белгілерін орнату.
В) Автомобиль жолдарымен қозғалушы транспорт құралдарының массасына
тұрақты немесе уақытша шектеу қою.
Г) Қозғалысты реттеудің реверсивті түрін енгізу. Қажетті жерлерге
тиісті бағдаршамдар орнату.
Д) Басып озуға тыйым салу. Тиісті тыйым салушы жол белгілерін орнату.
Е) Транспорт құралдарымен соқтығысу кезінде бұзылатын жол белгілерін,
тұғырларды, қондырғыларды орнату.
Ж) Жолдың жүріс бөлігіне үй және жабайы аңдар мен жануарлардың шығып
кетпеуі үшін қоршаулар орнату.
З) Негізгі жолдан шығу жолдарын салу. Өз бетінше шығу жолдарын
жабу, қиылыстар санын кеміту.
И) Көше қиылыстарында бағдаршамдық реттеуді енгізу, қозғалыс
қарқындылығын зерттеу және бағдаршамдар жұмысының режимдерін түзету.
Бағдаршамдарды өшіп жанып тұрған сары шырақ режиміне ауыстыру.
К) Бағдаршамдар жұмысына үйлестіруші басқарудың жүйесін енгізу және жол
қозғалысына автоматтандырылған басқару жүйесін енгізу.
Л) Бағыттаушы аралшалар салу мен каналдандырылған қозғалысты
ұйымдастыру.
Бұрылу мен артқа бұрылу үшін қосарланған жолақтар салу.
М) Көше қиылыстарына жақын маңдарда секіруші жолақтар құру және сол
маңда жолдың жүріс бөлігін кеңейту.
Н) Жолдар мен көшелер қиылыстарында қоғамдық транспорттың басымдылық
қозғалысын ұйымдастыру.
О) Қиылыстардағы ескерту және көрсету белгілерін жаңарту мен оларды
жаңадан орнату. Көше қиылысы алдына Тоқтамай қозғауға тыйым салынады
белгісін орнату.
П) Қиылыстарда солға немесе оңға бүрылуға тыйым салу. Бағдаршаммен
немесе бағдаршамсыз солға бұрылу жолақтарын салу. Бағдаршамдарды қосымша
көздермен жабдықтау.
Р) Көше қиылыстары аумақтарында қажетті көріну үшбұрышын қамтамасыз
ету үшін қосылу жолақтарын жабдықтау немесе қайта жарақтандыру.
С) Бағдаршам белгілерінің көрінуін қамтамасыз ету (қосымша бағдаршамдар
орнату, ақ түсті экрандар қою, қосымша көздерді бағдаршамдар құру,
бағдаршамдарды жол үстіне асып қою, ағаштарды кесу немесе қырқу).
Т) Теміржол өткелдерін құру немесе қайта жабдықтау. Темір жолмен
қиылысу орындарында көпірлер салу.
У) Автомобиль жолдарының жобасы мен қимасын жақсарту. Бағытаушы
бағаналар орнату, жолдың көріну мүмкіндігін арттыру. Тік өрлерде қосымша
жолақтар орнату.
Ф) Жолдың жүріс бөлігін кеңейту, жолдың жүріс бөлігінің бетін
шұңқырлық жөндеу.
Х) Жол таңбаларын енгізу немесе оларды жақсарту. Жолдың жүріс бөлігінің
шетін жақсарту, жол шетіне сигналдық тұғырлар орнату.
Ц) Жол белгілерінің күндіз және түнгі мезгілдерде көрінуін қамтамасыз
ету.
Ч) Жол шеттеріне кедергілік, темір және арқандық қоршаулар орнату.
Қолдан жасалған қондырғыларда доңғалақ қайтарғыш құрылғылар орнату.
Ш) Жолдың жүріс бөлігінің және көпірлердің габариттерін тиісті
талаптарға сәйкестендіру. Көпірлер үстіне, оларға жақын маңдарда қоршаулар
құру.
Ю) Жол бөлігінің тарылуы және жұмыстардың жүргізілуі туралы мәлімет
беруші жол белгілерін орнату. Жұмыс жүргізу орындарында қоршаулар орнату.
Сол орындарды айналып өту жолдарын қарастыру. Тайғанақтылыққа қарсы шаралар
өткізу базасын тұрғызу. Жолдарды көктайғаққа қарсы материалдармен өңдеу.
Жолдың жүріс бөлігін бөлу жолақтарын салу.
3. КӨШЕЛЕРЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚОЗҒАЛЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
3.1. Көше қиылыстарындағы автомобильдер іркілісін зерттеу
Көше қиылысындағы іркіліс шамасын анықтау кезінде берілген бағыттағы
тоқтатылған автомобильдердің жинақтаған іркілістерінің қосындысы анықталады
және, сосын олар, осы бағыт бойынша көше қиылыснан өткен бір шартты
автомобильге келтіріледі.
Қозғалыс іркілістерін зерттеу мына төмендегідей тәртіпте жүргізіледі.
Алдымен жекелеген бағыттар бойынша, 20 минут уақыт аралығы үшін қозғалыс
қарқындылығы есептеледі. Сосын арнайы дайындалған кестеге зерттелуші көше
қиылысындағы қозғалыс бағьптары бойынша тоқтаған және тоқтамай тура өтіп
кеткен автомобильдер туралы мәліметтер енгізіледі. есептеулер 10 минут
уақыт аралығы үшін жүргізіледі.
Көше қиылыстарындағы қозғалыс іркілістерін екі бақылаушы көмегімен
орындаған тиімді. Олардың біреуі секундомермен бақылау уақыттарын жариялап
тұрады: оныншы секунд, жиырмасыншы секунд және т.с.с. және хаттамаға,
осы бағыт бойынша, жарияланған бақылау мезеттері үшін, тоқтап тұрған
автомобильдердің санын S1 белгілейді. Екінші бақылаушы бір минут уақыт
аралығы үшін, тоқтап қалған автомобильдердің саны S2 мен тоқтамай өтіп
кеткен автомобильдер санын S3 есептейді және хаттамаға енгізеді.
Әрбір хаттама бойынша алынған мәліметтер негізінде мына төмендегілер
есептеледі:
- берілген бағыт бойынша бақылау уақыты аралығындағы жалпы іркіліс
шамасы
Tzi= S1 10, авт.с;
берілген бағыт бойынша өткен автомобилдің орташа іркілісі
tzi = Tzi S2, c;
- берілген бағыт бойынша осы қиылыс арқылы өткен автомобильдің шартты
іркілісі
= Tzi S2+ S3, с;
-көше қиылысы алдында тоқтатылған автомобильдер пайызы
K-S2(S2+S3) 100%;
- осы бағыт бойынша автомобильдердің бір сағат аралығындағы шартты
іркілісі
Tсағzі= Nі3600.
Есептеулер нәтижелерін 3.1 .-кестеге енгіземіз.
3.1.-кесте.
Зерттеулер нәтижелерінің жинақ кестесі
Көрсеткіштер Қозғалыс бағыты номері
Н-1 Н-2 Н-3
1 30 26 58
17 25 49 71
3.2-кесте.
Қиылысқа кірер тұстағы мүмкін болатын қозғалыс жылдамлықтары
Келу жақтары Жаз Қыс
1 40 30
2 28 73
3 89 59
4 60 50
3.3. Көлік ағындарының жол-көше жүйесі бойымен таралуы
Бұл бөлімді орындаудың негізгі мақсаты көлік ағындарын жол-көше
жүйесінің бойымен бір қалыпты және оңтайлы таратып бөлу болып табылады.
Бұл бөлімнің барысында көлік құралдары мен жаяу жүргіншілердің берілген
аумақтағы қозғалысын, қозғалысты реттеудің техникалық құралдарын (жол
белгілері, жол таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар мен шарбақтар және
т.с.с.) пайдалана отырып, ұйымдастырудың үлгісі (моделі) жасалады.
Бұл мәселелерді шешу барысында келесі міндеттер орындалуы керек:
- көлік құралдарының ағындарын, қалыптасқан жол жүйесінде, ұтымды
тарату;
- жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын (жол белгілері, жол
таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар және т.с.с.) қолдануды негіздеу;
- қиылыстардың күрделілігін анықтау және оларды төмендету;
- көше қиылысы арқылы көлік құралдарының өту ретін анықтау;
- көше қиылысына кірер орындардағы жүктелуді есептеу.
Бұл бөлімде, сонымен бірге, көлік ағындарын 3.1-кестеде берілген
бағыттар бойынша, қозғалысты реттеудің техникалық құралдарын (жол
белгілері, жол таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар мен шарбақтар және
т.с.с.) пайдалана отырып, қозғалыс кептелулерін (кептелу деп берілген
сағаттық қарқындылық шамасының өткізу мүмкіндігінен асып кету оқиғаларын
айтады) болдырмай, ұйымдастыру проблемасы да шешілуі тиіс. Сонымен қатар,
көше қиылыстарының қозғалыспен бірқалыпты және бір текті жүктелуін
қамтамасыз ету керек.
Ең алдымен берілген жол-көше жүйесінің схемасын түзу керек. Мұндай
схема А1 өлшеміндегі қағазға масштабсыз, бірақ көшелердің ені шамамен
сақтала отырып, орындалады. Ол үшін әрбір көшедегі жолақтар санын
таңбалармен көрсету керек 3.3.-сурет).
Көлік құралдарының оңтайлы таралуы орын алу үшін барлық көше қиылыстары
мен рұқсат етілген бағыттардағы қозғалыстың жүктелу деңгейі шамамен бірдей
болғаны тиімді. Көше қиылыстарын оңтайлы жүктеу үшін көлік құралдарының
қозғалыс бағыттарын немесе көше қиылыстарына келер орындардағы өткізу
мүмкіндіктерін өзгертуге болады.
Сондықтан да көше қиылыстарының жүктелуін оңтайландыру әрекеттері
белгілі бір бағыттарға көлік ағындарын, біртіндеп, қосумен және сонымен
бірге тиісті жүктелу коэффициенттерінің өзгеру сипатын бақылаумен бір
мезгілде орындалады.
Қозғалыстың мүшелерінің ыңғайлылығын қамтамасыз ете отырып, ең алдымен,
жолаушылар тасымалдау көлігінің бағыттарын, оларға ара қашықтығы қысқа және
бұрылыстар саны аз бағыттарды ұсына отырып, белгілеген тиімді.
Жолаушылар тасымалымен айналысатын көлік бағыттарынан кейін жүк
тасымалдау бағыттарын белгілеуге көшкен дұрыс. Бұл ретте, оларды,
мүмкіндігінше, автобустар қозғалысы жоқ көшелермен бағыттаған дұрыс нәтиже
береді. Схемаға, ең соңында, жеңіл автомобильдердің бағыттары енгізіледі.
3.3-сурет. Көлік және жаяу жүргінішлер ағындарын жол-көше жүйесі бойымен
тарату (бөлу) мысалы.
3.3-суретте келтірілген бағыттар схемасында көлік құралдары ағындарын
ерекше түрдегі (ирек, үзік және т.с.с.) және түстегі сызықтармен бейнелеген
дұрыс: автобустарды – қызыл сызықтармен, жеңіл автомобильдерді - көк
сызықтармен, ал жүк автомобильдерім кез-келген басқа түстердегі
сызықтармен.
Кету және келу бекеттерінде көлік құралының түрі мен олардың саны
көрсетілген белгілер қойылады. Бағыттардың схемасын сызудың бастапқы кезеңі
3.3-суретте көрсетілген. Бұл жерде а бекетінде мыналар белгіленген:
Аа-г - 40 – 40 автобустың г бекетіне кетуі;
Га-д - 110 - 110 жүк автомобильінің д бекетіне кетуі;
Ла-в - 400 - 400 жеңіл автомобильдің в бекетіне кетуі;
Лв-а -200 - 200 жеңіл автомобильдің в бекетінен келуі.
Схемаға барлық бағыттар енгізілгеннен кейін (2.12-сурет) барлық 9 көше
қиылысы үшін цифрограмманы салу керек (2.13-сурет). Барлық көше қиылыстарын
қамтитын цифрограммаларды көше-жол жүйесінің жалпы схемасымен біріктіруге
болады (2.12-суреттегі үлгідегідей).
қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын (жол белгілері, жол
таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар мен шарбақтар және т.с.с.) пайдалана
отырып келесі тиімділіктерге қол жеткізуге болады:
- басымдылық белгілерін енгізу немесе бұрылысқа тыйым салу арқылы,
жолдың берілген бөлігінің өткізу мүмкіндігін арттыруға болады;
- көлік ағындарын тиісті бағыттарға бұруға немесе бағыттауға болады;
- тиісті шектеулер енгізе отырып, қозғалыстың қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге болады.
Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын пайдалану немесе оларды
қолдану Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары деп аталатын МемСТ
23457-86 стандарттың тиісті баптары мен талаптарына негізделу керек.
Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын орналастыру
схемаларындағы шартты белгілерді қолдану мысалы 3.4-суретте көрсетілген.
Жобада қолданылушы жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары
Техникалық құралдардың жинақ тізбесінде көрсетілуі тиіс (3.4.-кесте).
3.4.-сурет. Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын орналастыру
схемасын салу мысалы.
Барлық көше киылыстарында тиісті жол белгілерінің көмегімен, қозғалысты
ұйымдастыру схемасында қарастырылмаған бағыттар бойынша қозғалысқа тыйым
салу керек.
Қосымша шарттар: жол белгілері мен бағдаршамдар жолдың он жағына, жол
шетінен 0,5-2,0 метр қашықтықта орналастырылады.
3.3.-кесте.
Жобада пайдаланылған жол қозғалысын реттеудің техникалық
құралдарының тізбесі
Атауы Түрі немесе Өлшем Саны
номері бірлігі
Бағдаршамдар, МемСт 25695-91 1 дана 8
Жол белгілері, МемСт 10807-78 2,1 дана 8
Жол таңбалары, МемСт 51256-99 1,1 метр 820
Бағыттаушы қоршаулар, һ=0,8 2 метр 250
Көше қиылыстары арқылы көлік құралдарын кезегімен өткізудің бірнеше
үлгілері бар. Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын пайдалана
отырып, көше қиылысына әрбір жақтан келу жолдарымда әрбір көлік құралдары
үшін рұқсат етілген қозғалыс бағыттарын белгілеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Л.Б.ГОНЧАРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АВТОМОБИЛЬ-ЖОЛ ИНСТИТУТЫ
Көлік және тасымалдауды ұйымдастыру кафедрасы
050901 – Жол қозғалысын ұйымдастыру
Б Е К І Т Е М І Н
Көлік және тасымалдауды ұйымдастыру
кафедрасының меңгерушісі
________________________ Айдарбеков
Е.К.
_______________________2009 ж.
Дипломдық жобаны орындауға
№ Т А П С Ы Р М А
_____________ тобының студенті ________________________________
Дипломдық жобаның тақырыбы
Шардара қаласының КЖТ жол қозғалысын ұйымдастырудың техникалық құралдарын
қолдану арқылы қозғалыс қауіпсіздігін арттыру
Институт бойынша ___ ________ 2009 ж. №______________ бұйрықпен
бекітілген
Жасалынған орындауға қажетті бастапқы мәліметтер
Диплом алдындағы іс-тәжірибесін өту барысында жинақталған мәліметтер
Жеке тапсырма Шардара қаласының Қолдасов КЖТ транспорт құралдары
қиылыстағы фаза бойынша ажырату схемасын таңдау және бағдаршамдар белгілеу
параметрлерін есептеу.
ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
№ Бөлімдер Орындау Кеңесшілер
мерзімі
1. Шардара қаласының берілген КЖТ
техникалық – экономикалық негіздеу
2. Технологиялық бөлім
3. Көшелер жүйесіндегі қозғалысты
ұйымдастыру
4. Шардара қаласының Қолдасов КЖТ
транспорт құралдарын қиылыстағы фаза
бойынша ажырату схемасын таңдау және
бағдаршамдық белгілеу параметрлерін
есептеу
5. Тіршілік қауіпсіздігі
6. Қоршаған ортаны қорғау
7. Экономикалық бөлім
8. Бизнес жоспарлау
9. Қорытынды
СЫЗБА МАТЕРИАЛДАРЫНЫҢ ТІЗБЕСІ
№ Сызулардың атауы Сызу Орындау Кеңесшілер
саны мерзімі
1. Берілген КЖТ сұлбасы 1
2. ЖКО талдау 1
3. Шардара қаласындағы Қолдасов 6
көшесінің жол қозғалыс
қауіпсіздігін жақсартатын
шаралар жасау
4. Техникалық-экономикалық 1
көрсеткіштер
Тапсырманың берілген мерзімі _____________________________2009 ж.
Дипломдық жобаның жетекшісі _______________________ ________________
Тапсырманы қабылдап алдым _______________________ ________________
МАЗМҰНЫ
Бет
АННОТАЦИЯ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
4
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
5
1. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ БЕРІЛГЕН КЖТ ТЕХНИКАЛЫҚ-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ
НЕГІЗДЕУ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
2. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
19
3. КӨШЕЛЕР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚОЗҒАЛЫСТЫ
ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .
27
4. ШАРДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ ҚОЛДАСОВ КЖТ ТРАНСПОРТ ҚҰРАЛДАРЫН ҚИЫЛЫСТАҒЫ ФАЗА
БОЙЫНША АЖЫРАТУ СХЕМАСЫН ТАҢДАУ ЖӘНЕ БАҒДАРШАМДЫҚ БЕЛГІЛЕУ ПАРАМЕТРЛЕРІН
ЕСЕПТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
40
5. ТІРШІЛІК
ҚАУІПСІЗДІГІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
50
6. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ
ҚОРҒАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
60
7. ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
67
8.
БИЗНЕС-ЖОСПАРЛАУ ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
74
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .
82
ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
83
КазАДИ 300440.00.656.113.ТЖ
Өлш. Пар.Құжат Қолы Күні
Студент. ЛитеБет Бетте
Түсіндірме жазбасы р р
Жетекші
Консульт
Н. бақылау
Кафед.мең.
АННОТАЦИЯ
______________
Шардара қаласының КЖТ жол қозғалысын ұйымдастырудың техникалық
құралдарын қолдану арқылы қозғалыс қауіпсіздігін арттыру - М.ӘУЕЗОВ
атындағы ОҚМУ, Шымкент 2008 ж. ____ бет, ____ сурет.
Дипломдық жобада: берілген көше-жол тораптарында соңғы 5 жылда
жүргіншілердің қатысуымен болған ЖКО-лардың талдамасы жасалған. Шардара
қаласының Қолдасов КЖТ өткізу мүмкіндігіне еспетеулер жүргізілді және
көшелер жүйесіндегі қозғалысты ұйымдастыру бойынша шаралар жаслынды.
Қолдасов КЖТ қиылыстарындағы автомобильдер іркілістеріне зерттеу жұмыстары
жасалынды. Берілген КЖТ транспорт құралдарының бағыттары бойынша қозғалыс
қарқындылығын есептедік Берілген КЖТ жол-көлік оқиғаларының санын азайту
бойынша қажетті шаралар жасалынды. Тіршілік қауіпсіздігі бөлімінде
жүргізушілердің жұмыс және демалыс тәртіптері көрсетіліп жол қозғалыс
апаттарына әсер ету қасиеттері бөлгіленді. Осы тәртіптерді сақтау ережелері
жүргіншілердің өміріне және денсаулығына зиян келтіруден сақтау іс-шаралар
жасалынды. Қоршаған ортаны қорғау бөлімінде берілген жолдың транспорт
құралдарының қозғалтқышынан шығатын пайдаланылған газдардың құрамында
зиянды заттар қоршаған ортаға және адам денсаулығына әсер етуден сақтау іс-
шаралар және талаптар көрсетілді. Экономикалық бөлімінде ұсынылып отырған
іс-шараларды енгізуден алынатын экономикалық тиімділігі есептелген және
олардың ақталу мерзімі анықталған. Бизнес-жоспарлау бөлімінде берілген
жобаның бизнес жоспарлау бойынша қажетті талдау жасалынды.
АННОТАЦИЯ
________________
Повышение безопасности дорожного дивижсния с применснием тсхнических
средств регулирования на УДС в г. Шардара - ЮКГУ им. М. Ауезова, Шымкент
2009 г., ___ стр., ____ рис.
В дипломном проекте разработаны рекомендации и мероприятия по улучшению
безопасности дорожного движения по улице Колдасова
г. Шардара. Па основе статистических данных произвсден анализ ДТП,
произошедших на данной УДС за 2003-2007 годы. Произведены необходимыс
мероприятия по расмсту пропускной способности дороги. С целью улучшения
организации дорожного движения по улицс Колдасова рскомендовано
рекоиструкция остановочных пункта, внедрение дорожных знаков и разметки.
Рассмотрены вопросы экологии. Рассчитан экономический эффект от внедрения
мероприятий по улучшению безопасности дорожным движением и определен срок
ее окупаемости, а также по данному проекту были выполнены мероприятия по
бизнес-планированию.
КІРІСПЕ
Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін транспорт құралдарының
құрылысының алатын орны ерекше. Отандық және шет елдік өнеркәсіп шығарып
жатқан транспорт құралдары негізінен қазіргі заман талаптарына толық жауап
береді. Бірақ оларды пайдалану жағдайларының әр алуандығы мен күрделілігі
барлық жағынан да оңтайлы, тиімді болып табылатын автомобиль құрылысының
жеткілікті дәрежедегі шегін белгілеуге мүмкіндік бермейді.
Әсіресе бұл қағида автомобильдердің қауіпсіздігіне қатысты болып
табылады. Өз кезегінде транспорт құралдарының қауіпсіздігі адамдар үшін
жоғары қауіптілік көзі болып есептеледі. Бұл қауіптілік, автомобиль
қозғалтқыштарының қуаты мен автомобильдердің жылдамдығының күн сайын жоғары
қарқынмен өсуі салдарынан қозғалыс қауіпсіздігі бірінші кезектегі
әлеуметтік мәселелердің біріне айналып отырған, соңғы жылдары күр артып
отыр. Бұлардың барлығы жол қозғалысы қауіпсіздігін арттыру бойынша тиімді
шаралар қабылдау қажеттілігін тудырып отыр.
Қазіргі заман талаптарына сай ғылыми зерттеулер мен нақты жұмыс
тәжірибелері жоғарыда аталған келеңсіз жағдайлардың себептерін түсіндіруге
және автомобильдендірудің қажетсіз салдарларынан қысқарту мен жою жолдарын
белгілеуге мүмкіндік береді. Жол қозғалысының қауіпсіздігі әр алуан
себептерге байланысты. Олардың ерекшеліктерін талдау және анықтау үшін,
зерттеу ыңғайлылығы мақсатында барлық факторлар шартты түрде өзара
байланысты үш бөлікке бөлінеді: автомобиль, жүргізуші және жол. Бұл
жағдайда жол түсінігіне жолдың өзі, оның жабдықтары және барлық қоршаған
жағдайлар мен қозғалыстың ауа-райы мен климаттық жағдайлары кіреді. Бұл
бөліктерді Жүргізуші-автомобиль-жол деп аталатын бірыңғай жүйеге
біріктіру жол қозғалысын кешенді түрде оңтайландыруға, оның жеке
элементтерінің бір-біріне өзара сәйкестігін қамтамасыз етуге мүмкіндік
береді. Сонымен қатар бұл жүйенің әрбір элементін, оның басқа элементтермен
өзара байланысының жоғарғы тиімділігіне қол жеткізе отырып, тиянақты түрде
зерттеу және оларды жетілдіру қажет.
Алайда үлкен маңыздағы экономикалық және әлеуметтік қызметтерді
орындағанына қарамастан, автомобиль транспорты бірқатар келеңсіз
жағдайлардың немесе құбылыстардың басты себепкері болып табылады. Жыл сайын
тек қана жол-транспорт оқиғалары салдарынан әлемде шамамен 300 мыңдай адам
қайтыс болып, бірнеше миллиондаған адамдар дене жарақатын алады.
1. ШАРАДАРА ҚАЛАСЫНЫҢ БЕРІЛГЕН КЖТ ТЕХНИКАЛЫҚ-
ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1. Көшелер мен жолдар жүйелеріндегі апаттылықты талдау
Жергілікті сипаттағы және апаттылық ошақтарында жүргізілетін, жол
жағдайларын жетілдіру шараларымен қатар, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз
ету бойынша бірқатар шаралар автомобиль жолдары мен көшелердің ұзындығы
үлкен аралықтарында да жүргізіледі - бұл қолдың жүріс бөлігінің енін
кеңейтумен байланысты, жолды қайта салу, жол бетінің қаптамасын жөндеу
немесе жаңадан төсеу, жол белгілерінің тіректерін алмастыру, жол бетіне жол
таңбаларын салу және т.с.с. Сондықтан да, жолдар мен көшелердің қауіпті
бөліктері жергілікті ғана емес, сонымен бірге таралған да болып келеді.
Жолдың мұндай бөліктеріндегі шаралар үлкен материалдық шығындарды қажет
етеді және оларды ұйымдастыру, әдетте, тек қана қозғалыс қауіпсіздігі
талаптарымен ғана емес, сонымен бірге жолдың өткізу мүмкіндігін арттырумен,
жүктер мен жолаушыларды тасымалдау мерзімінің қысқаруымен және де жолдар
мен көшелердің көліктік-пайдалану сапасын арттыру талаптарымен де
негізделеді.
Көшелер мен жолдар жүйелеріндегі апаттылығы жоғары таралған бөліктерді
анықтау мәселесін шешу барысында, міндетті түрде, ұзындықтары әртүрлі
немесе бірдей екі жол бөлігін салыстыру қажет Әрине, бұл жол бөліктерінің
техникалық санаттары мен қозғалыс қарқындылықтары бірдей болуы керек.
Мысалы, облыстық маңыздағы автомобиль жолының бүкіл бойындағы
көрсеткіштерін, облыстық маңыздағы жолдын бір бөлігінің тиісті
көрсеткіштерімен салыстыру арқылы сол жол бөлігі, басқа oблыстық маңыздағы
жолдармен салыстырғанда, аса жоғары қауіптілік көзі болып табыла ма деген
сұраққа жауап алынады.
Екі салыстырылатын жол бөліктері келесі көрсеткіштермен сипатталатын
болсын: жолдардың ұзындықтары тиісінше L1, L2; жол-көлік оқиғаларының саны
– n1, n2; жол-көлік оқиғаларының арасындағы ең төменгі ара қашықтық – Δl1,
Δl2.
Осы жол-көлік оқиғаларының арасындағы ең төменгі ара қашықтықтардың
(Δl1 және Δl2) ең төменгісін Δl деп белгілейміз, яғни Δl =min (Δl1, Δl2),
сосын осы екі жол бөлігінде жол-көлік оқиғаларының пайда болу
ықтималдылығын есептейміз:
Р1 = n1 ΔlL1,
Р2 = n2 Δl L2
Есепті шешуді жеңілдету мақсатында Р1 Р2 деп қабылдаймыз да, келесі
мәселеге жауап іздейміз осы айырмашылық кездойсоқ факторлармен түсіндіріле
ала ма, немесе бұл айырмашылық кездейсоқ емес және екінші жол бөлігіндегі
апаттылықтың жоғарғы деңгейінің себептерін зерттеу сосын, тиісті шаралар
қабылдау қажет пе.
Бұл мәселені шешу барысында үш түрлі жауап (тұжырымдама) алуға
мүмкіндік бар:
жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдылықтарының Р1, Р2 арасындағы
айырмашылықтар кездойсоқ емес, олардың белгілі бір мағынасы бар;
жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдылықтарының Р1, Р2 арасындағы
айырмашылықтар кездейсоқ факторлардың әсерімен түсіндіріледі;
жол-көлік оқиғаларының пайда болу ықтималдылықтарының Р1, Р2 арасындағы
айырмашылықтар туралы мәселені, қолдағы бар статистикалық мәліметтер
көмегімен шешу, мүмкін емес және статистикалық мәліметтерді жинауды одан
ары қарай жалғастыру қажет.
1.2. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің 2003-2007 жж.
ЖТО-ны талдау жасау
ЖКО тіркеу жүйесінде көлік құралдарына қозғалтқышының қуаты мен ең
жоғары жылдамдығына байланыссыз автомобильдер, мотоциклдер, мотороллерлер,
мотоколяскалар, аспалы қозғалтқышы бар велосипедтер, тракторлар және басқа
өздігінен жүретін механизмдер, сондай-ақ жануарлар жетілген арбалар жатады.
Мемлекеттік тіркелуге тек адамдардың қайтыс болуы немесе қарақат алуы
орын алған ЖКО ғана жатады. Мемлекеттік тіркелуге сондай-ақ қоршалған және
күзетілетін аумақтардағы, мекемелердегі, аэродромдардағы, әскери бөлімдер
мен басқа жабық нысандардағы орын алған ЖКО, сонымен бірге жарыстар мен
жаттығулар өткізу кезіндегі жүргізуші-спортшылар, төрешілер немесе осы іс-
шараларды өткізуге қатысатын басқа қызметкерлер жәбірленген ЖКО жатпайды.
ЖКО тіркеуді орындайды: ішкі істер органдары, көлік құралдары бар
кәсіпорындар мен мекемелер, министрліктер мен ведомствалар, жол және
коммуналдық мекемелер.
Жол-көлік оқиғаларын (ЖКО) тіркеу ережесі ЖКО анықтамасын, жіктелуін
және тіркеу тәртібін анықтайды.
Жол-көлік оқиғасы дегеніміз - бұл механикалық көлік құралдарының
қозғалысы кезінде болған және нәтижесінде адамдардың қайтыс болуы немесе
жарақат алуы, көлік құралдарының, жүктердің, жол ғимараттарының және басқа
құрылыстардың бүлінуі орын алған оқиға.
ЖКО жүйелі түрде тіркеуді және талдауды жол бақылау қызметтері
жүргізеді. Олардың міндетіне механикалық көлік құралдарының қозғалысы
кезінде болған және нәтижесінде адамдардың қайтыс болуы немесе қарақат
алуы, көлік құралдарының, жүктердің, жол ғимараттарының және басқа
құрылыстардың бүлінуі орын алған барлық ЖКО тіркеу кіреді.
Қайтыс болғандар қатарына ЖКО болған орындағы немесе оқиғадан кейінгі 7
тәулік ішінде қайтыс болған адамдарды жатқызады. Жарақат алғандардың
қатарына еңбекке қабілеттілігін жоғалтуына себеп болған дене жарақаттарын
алған немесе ең кемі бір күн ауруханаға жатқызылған немесе алғашқы көмек
көрсетілгеннен кейін амбулаториялық емдеу тағайындалған адамдарды
жатқызады.
Ішкі істер органдарында жүргізілетін ЖКО тіркеу толық болып есептеледі.
Апат көздерін анықтау үшін ЖКО түрлері мен ауырлығы бойынша, тәулік
уақыты мен жыл мезгілі бойынша, сондай-ақ қозғалыс жағдайлары бойынша
талдау жүргізіледі, оның нәтижесінде ЖКО себептерін анықтап, жол қозғалысын
ұйымдастыру, қозғалыс қауіпсіздігін арттыру ЖКО төмендету бойынша жоспарлар
жасалады.
2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО жылдар
және ауырлығы бойынша талдау 1.1-кестеде берілді.
ОҚО ІІД ЖПБ мәліметтері бойынша қарастырылған уақыт аралығында берілген
автомобиль жолында 84 ЖКО болып, 7 адам қайтыс болған және 33 адам
жараланған.
2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО жылдар
және ауырлығы бойынша үлестірілуі 1.1 -суретте берілді.
1.1-сурет. 2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО
жылдар және ауырлығы бойынша үлестірілді
2003 жылдан 2007 жылға дейінгі орын алған ЖКО талдау төмендегілерді
көрсетті:
- соңғы бес жылда ЖКО саны 56 % артты;
- ЖКО нәтижесінде қайтыс болғандар саны 80 % артты;
- ЖКО нәтижесінде жараланғандар саны 60,6 % артты.
2003-2007 жылдар аралығындағы берілген автомобиль жолында ЖКО жылдар және
ауырлығы бойынша талдау
1-кесте
Көрсеткіштердің жко Қайтыс болғандар Жараланғандар саны
аталуы саны саны
2003 13 1 3
2004 16 1 5
Өзгеруі + 3 - + 2
2004 16 1 5
2005 17 1 7
Өзгеруі + 1 - +2
2005 17 1 7
2006 18 2 8
Өзгеруі +2 + 1 + 1
2006 18 2 8
2007 20 2 10
Өзгеруі +2 - +2
2003 13 1 5
2007 20 2 10
Өзгеруі, % +7 + 1 +5
Барлығы 84 7 33
2003-2007 жылдар ішіндегі берілген автомобиль жолында ЖКО айлар бойынша
талдау 1.2.-кестеде берілген.
1.2.-кестеден жыл ішіндегі ең қауіпті мезгіл қыс айлары екендігін
көреміз. Осы уақыттың үлесіне жалпы ЖКО санының 29,8, пайызы сәйкес келеді.
Ал басқа жыл мезгілдеріне ЖКО саны төмендегідей үлеспен сәйкес келген:
көктем айларында - 22,6,3 %, күз айларында - 20,5 %, жаз айларында -27,1 %.
2003-2007 жылдар ішіндегі берілген автомобиль жолында ЖКО
айлар бойынша талдау
1.2.-кесте
Айлар 2003 2004 2005
ЖКО Қайтыс болған Жараланған
Айлар ЖКО Қайтыс болған Жараланған
Апта жко Қайтыс болған Жаржко
күндері ала
нға
н
Апта күндеріЖКО Қайтыс болған Жараланған
ЖКО % ЖКО
ТәулЖКО % ЖКО %
ік
уақы
ты
ЖКО % ЖКО %
ЖКО %
I Қолдасов- Ғ.Муратбаев 2.1. Басты жол 1 дана
2.4. Жол беріңіз 1 дана
2 Қолдасов- Амангельды 2.4. Жол беріңіз 1 дана
5 Қолдасов- Смағұлов 2.4. Жол беріңіз 1 дана
4 Қолдасов- Пірімқұлов 2.1. Басты жол 1 дана
2.4. Жол беріңіз 1 дана
2. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1. Шардара қаласының Қолдасов КЖТ қозғалысының қауіпсіздігін арттыру
бойынша іс-шаралар
Дипломдық жобаны орындау барысында жол қозғалысын зерттеудің нақты
түрін қолданамыз. Жол қозғалысын жақсарту шаралары 2.1. кестеде
келтірілген.
Берілген КЖТ жол қозғалысын жоғарылататын шаралар
2.1.-кесте
№ Қиылыстардың аталу Іс-шаралар
1. Қолдасов-F.Муратбаев Аялдама орнату.
Жол белгісін орнату:
5.12. Автобус аялдайтын орын
4.1.6. Оңға және солға қозғалыс
4.6. Жаяу жүргіншілер жолы
1.14.3.Жол таңбасын енгізу
2. Қолдасов-Амангельды Жол белгісін орнату:
2.4. Жол беріңіз
3.20. Басып озуға тыйым салынады
1.14.2. Жол таңбасын енгізу
3 Қолдасов- Смағүлов Жол белгісін орнату:
5.15. Тұрақ орны
5.16.1. Жаяу өтпе
1.5. Жол таңбасын енгізу
4 Қолдасов-Пірімкүлов Жол белгісін орнату:
2.4. Жол беріңіз
1.20. Балалар
1.21. Жаяу жүргінші өтпесі
1.8. Жол таңбасын енгізу
1.20. "Балалар". Жүріс бөлігіне балалар шыға келуі мүмкін балалар
мекемесіне (мектептер, сауықтыру лагерлері және сол сияқшлар) жақын жердегі
жол учаскесі.
2.4. "Жол беріңіз". Жүргізуші қиылысатын, ал 7.13.табличкасы болғанда
басты жолдың бойымен қозғалатын көлік құралдарына жол беруі тиіс.
4.1.6. белгілерінің күші маршруттық көлік құралдарына қолданылмайды.
4.1.6 .белгілерінің күші жүріс бөлігінің алдына белгі қойылған
өтпелерге қолданылмайды.
2.2.Шардара қаласының Қолдасов көшесінің өткізу мүмкіндігін
есептеу
Нақты өткізу мүмкіндігі қолданыстағы автомобиль жолдары үшін нақты
қалыптасып отырған жол жағдайларына сәйкес анықталады. Бұл мәліметтердің
тәжірибелік мәні зор, өйткені олар жылдамдық пен қозғалыс қауіпсіздігінің
белгіленген деңгейін қамтамасыз ету жағдайы үшін жолдың өткізу мүмкіндігін
нақты бағалауға мүмкіндік береді. Анықталған нақты өткізу мүмкіндігінің
дұрыстығы анықтау әдістемесіне, зерттеудің толықтығына және мәліметтерді
өңдеуге байланысты болады. Жолдың өткізу мүмкіндігін сипаттайтын
мәліметтердің маңызын, мәнін ескере отырып, зерттеуші байқау орыным
таңдауға, тіркелуші мәліметтердің көлемінің жеткіліктілігіне және транспорт
ағынындағы автомобильдердің жылдамдығын өлшеу дәлдігіне басты назар аударуы
тиіс. Бірақ, автомобильдердің қозғалысын қарастыра отырып олардың транспорт
ағындарының шектік қарқындылық шамасын бағалаған кезде біз тек қана жолды
ғана емес, жалпы Жүргізуші - автомобиль - жол - орта жүйесін сипаттаймыз.
Өйткені, транспорт құралдары мен жүргізушілердің сипаттамалары жолдың
параметрлерімен қатар өткізу мүмкіндігіне елеулі әсер етеді.
Жол қозғалысын ұйымдастыру саласында өткізу мүмкіндігінің әр түрлі екі
бағамы белгіленген: жол аралығында және бір деңгейдегі жол қиылысында.
Бірінші жағдайда транспорт ағыны, егер қарқандылық шамасы жоғары болса,
үздіксіз деп есептелінуі мүмкін. Екінші бағамның ерекшелігі ретінде
қиылысатын бағыттардағы автомобильдерді өткізу үшін транспорт ағынының
мезгіл-мезгіл үзіліп отыратынын атап өту керек. Қатынас жолдарын
сипаттайтын басты көрсеткіш ретінде олардың өткізу мүмкіндігін атауға
болады. Автомобиль жолдарын жобалау теориясында және қозғалысты ұйымдастыру
бойынша жазылған еңбектерде жолдың өткізу мүмкіндігі түсінігі қолданылады.
Жолдың өткізу мүмкіндігіне әрбір уақыт бірлігі ішінде жолдың белгіленген
қимасы арқылы өте алатын автомобильдердің ең көп саны жатқызылады.
Кейбір жағдайларда жолдың өткізу мүмкіндігі анықтамасын белгіленген
қатынас жылдамдығын қамтамасыз ету шартының орындалуымен толықтырған дұрыс.
Бұл, әсіресе, жоғары дәрежедегі жылдамдық режимдері белгіленген үлкен
магистральдар үшін аса маңызды. Мысалы, егер әдеттегі қала жолдары үшін
шамасындағы транспорт ағынының жылдамдығы қалыпты жағдай болса, ал
үлкен жылдамдық магистральдары үшін тиімді жылдамдық шамасы мөлшеріне
дейін жетуі мүмкін. Ал ол, өз кезегінде, жолдың өткізу мүмкіндігін азайтуға
мәжбүр етеді.
Жалпы жолдардың өткізу мүмкіндігін үш түрге жіктеуге болады: есептелген
РР накты Рф және нормативті немесе белгіленген РН өткізу
мүмкіндіктері.
Есептелген өткізу мүмкіндігін теориялық жолмен әр түрлі есептеу
формулалары арқылы анықтауға болады. Ол үшін транспорт ағынының
математикалық үлгілері және зерттеулер нәтижесінде алынған мәліметтерді
жинақтау негізінде алынған тәжірибелік формулалар пайдаланылуы мүмкін.
Ғылыми зерттеулер нәтижесі көрсетіп отырғанындай, тығыз ағындар
жағдайында жүргізушілер автомобильдер аралықтарын аса қауіпті мөлшерге
дейін кемітуге ынталы. Соның нәтижесінте кей жағдайларда тіпті ондаған
автомобильдер тізбектік соқтығысуға ұшырайды. Мұндай ағындарды қысқа
мерзімдік бақылау жолдың жоғары өткізу мүмкіндігі туралы қисынсыз
мәліметтер беруі мүмкін. Белгіленген жолдың өткізу мүмкіндігі туралы
дәйекті мәліметтер алу үшін жол қозғалысының әр түрлі қарқындылықтары
жағдайында Nа = f(qa) тәуелділігін анықтау, транспорт ағынының негізгі
диаграммасын тұрғызу және қисықтың иілу нүктесін РА табу қажет. Мұндай
зерттеулер көптеген уақыт пен табандылықты қажет етеді.
Әрине жолдың өткізу мүмкіндігінің, Құрылыс тәртібі мен ережелері
сияқты құжаттарда белгіленген, нормативтік шамасын қолданған оңай. Бірақ,
мұндай жағдайда автомобиль жолының сипатталып жатқан нақты бөлігіне әсер
етуші факторлар мен жағдайлардың барлығы толық ескерілмейді.
Пайдаланудағы нақты автомобиль жолының белгіленген өткізу мүмкіндігінің
қорын бағалау үшін, жолағы нақты қозғалыс қарқындылығы NФ шамасының жолдың
өткізу мүмкіндігі шамасы Рф қатынасына тең болатын, Z коэффициенті
пайдаланылады:
(2.1.)
Бұл коэффициент, сонымен қатар, жолдың транспорт ағынымен нүктелу
деңгейі деп те аталады.
Қозғалыстың үздіксіздігін қамтамасыз етуі үшін өткізу мүмкіндігінің
қажетті қоры болуы шарт, сондықтан Z ≤ 0.85.
Z коэффициентінің шамасы жол-көше жүйесінің бойында қозғалыстың
қарбалас сағатында жүргізілетін сағаттық бақылау нәтижесінде анықталуы
мүмкін. Бір сағат уақыт бойы әрбір 6 минуттық уақыт аралықтары tВ бойынша
қозғалыс қарқындылығы есептеледі. Диаграммада автомобиль жолының бір жолағы
бойындағы оңға бұрылатын ағынның мәліметтері көрсетілген. Ең жоғарғы
қарқындылық бойынша жол бөлігінің нақты өткізу мүмкіндігі анықталады: 100
10 = 1000автсағ. Ал нақты қарқындылық жалпы 10 уақыт бөлігі (6 минуттан)
үшін анықталған қарқындылықтар қосындысына тең:
Осыдан
2.1.-сурет Жүктелу коэффициентін Z анықтау үшін алынған, бір қатарлы оң
бұрылысты ағын қарқындылығының диаграммасы
Автомобиль жолдарының теориялық өткізу мүмкіндігін анықтау транспорт
ағынын бейнелейтін әр түрлі математикалық үлгілерді пайдалануға
негізделген. Жол аралығындағы жолақтын өткізу мүмкіндігін Рn деп есептеу
барысында автомобильдер тізбекті қозғалыста, яғни қозғалыс қауіпсіздігі
шарты бойынша белгіленген жылдамдықпен қозғалуға мүмкіндік беретін ең кіші
ара қашықтықпен қозғалыста деп қабылдауға болады. Бұл жағдайда
қарқындылықтың әркелкілігі есепке алынбайды.
Осылайша Рn шамасын анықтаудың қарапайым тәсілі, транспорт ағынын жол
жолағының бойына біркелкі таралып орналасқан жеңіл автомобильдердің
тізбекті қозғалысы ретінде қарастыратын, жеңілдетілген динамикалық үлгіге
негізделген.
Автомобильдердің динамикалық габаритін LД есептеу барысында және
қауіпсіздік аралығын d есептеу кезінде автомобильдердің тежеу жолдарының
арасындағы айырмашылықтарды назарға алу керек. Қауіпсіздік аралығы:
(2.2.)
мүндағы: j - белгіленген баяулау, мс2;
tp - жүргізушінің байқау уақыты, с.
Егер жүргізушінің әсер ету уақытын 1с деп қабылдап, ал бір түрдегі
жеңіл автомобильдердің құрғақ асфальтты - бетонды қаптамалы жол бетіндегі
шұғыл тежелуі кезіндегі автомобильдердің жоғары баяулау шамаларының
айырмасын шамамен 2 мс2 деп белгілесек, онда автомобильдердің динамикалық
габариті
(2.3.)
Жүргізуші - автомобиль - жол - орта жүйесін осы заманғы зерттеулер
мәліметтерін еске ала отырып, жоғарыда баяндалған тәсілдің транспорт
ағындарының құрамы мен жылдамдығы шектелген жағдайлар үшін қолданылуына
болатынын байқауға болады.
Мұндай тығыз тізбекте қауіпсіз қозғалу, жүргізушінің психо-
физиологиялық жағдайы тұрғысынан қарағанда, тек қана шектелген, шамалы
жылдамдықтар жағдайында ған мүмкін. Жеңіл автомобильдер үшін қозғалыс
жылдамдығы 80 кмсағ. артық болған кезде жүргізушінің байқау уақыты елеулі
түрде ұлғайады және енді 1 секунд деп емес, одан көп мөлшерде қабылдануы
керек. Сонымен қатар, автомобильдердің тежеу жүйелерінің жетілдірілмеуі
салдарынан тіпті ілініс коэффициенті жоғары жолдардың өзінде де
амомобильдердің шұғыл тежеуі кезінде олардың тура орнықты қозғалысы
сақталмауы мүмкін. Сондықтан формула бойынша есептеулер 80 кмсағ.
аспайтын жылдамдықтар үшін ғана ұсынылады.
Келтірілген есептеулер орташа жылдамдықтағы тізбекті қозғалысты жеңіл
автомобильдер үшін олардың қозғалып келе жатқан жол жолағының өткізу
мүмкіндігі шамасын жуықтап анықтау үшін қолданылады деп қарастырылуы қажет.
Мұндай жылдамдықтар қала көшелері мен жылдамдығы шектелген автомобиль
жолдарына тиесілі. Аралас транспорт ағындары үшін алдыңғы бөлімдерде
қарастырылған келтіру коэффициенттерін қолдану керек.
Жоғарыда көрсетілген формула бойынша анықталған шамалардың жылдамдығы
шектелген жол қозғалысының нақты жағдайларына сәйкестігі ғылыми тәжірибелер
негізінде дәлелденіп отыр. Солардың негізінде, қозғалыс қауіпсіздігі
бойынша арнаулы әдебиеттерде қауіпсіздік аралығы шамамен автомобиль
жылдамдығының жартысына тең болуы тиіс деген жорамал келтірілген. Нақты жол
бөлігінің өткізу мүмкіндігін есептеу кезінде пайдалану жағдайларын есепке
алушы түзету коэффициенттері жүйесін пайдалануға болады. Мұндай тәсіл
бойынша есептеуге арналған формуланың жалпы түрі мынадай:
(2.4.)
мұндағы PТ - қалыпты жағдайлардағы есептелген өткізу мүмкіндігі;
kik2...kn - қозғалыс жағдайларын есепке алушы
коэффициенттер.
Р=750х2,1х2,3=3622автт
Бұл жағдай көп жолақты жолдардағы бір деңгейдегі қиылыстарда
автомобильдер оңға және солға бұрылуға, қиылыстарда кері қайтарылуға, жол
жиегіне тоқтауға маневрлер жасайтындығымен түсіндіріледі. Сонымен қатар,
жоғарыда көрсетілген қимылдардан басқа, автомобильдердің қатар жолақтардағы
тығыз ағындары, салыстырмалы түрдегі кіші және тұрақсыз, айнымалы бірлік
аралықтар салдарынан, қозғалыс қысылушылығын тудырады.
Көп жолақты автомобиль жолының өткізу мүмкіндігін РМН есептеу барысында
бұл жағдай көпжолақтылық коэффициенті КМН арқылы ескеріледі. Жолдың өткізу
мүмкіндігін І РМН анықтау үшін Рn шамасын көпжолақтылық коэффициенті KМН
мәніне көбейту ұсынылады. КМН шамасы екі жолақты жолдар үшін 1,9, үш
жолақты жолдар үшін 2,7, ал төрт жолақты үшін 3,5 шамасында қабылданады.
Автомобиль жолында бір деңгейдегі қиылыстар орналасқан жағдайда
қарқынды қозғалысты көше қиылыстарында транспорт ағындарын қиылысатын
бағыттардағы транспорт құралдарын, бағдаршам немесе қолмен реттеу
белгілеріне сәйкес, өткізіп жіберу үшін үзуге тура келеді. Бұл жағдайда
белгіленген бағыттағы транспорт ағынының қиылыс арқылы қозғалуы үшін
есептелген уақыттың тек бір бөлігі ғана пайдаланылады. Өйткені оның қалған
бөлігі қиылысатың ағын үшін ажыратылады. Жалпы түрде көп жолақты жолдың
өткізу мүмкіндігі, реттелетін қиылыстың әсерін есепке алған жағдайда
(2.5.)
мұндағы a - реттелетін қиылыстың әсерін есепке алушы коэффициент
(1).
а коэффициенті қиылысатын ағындардың меншікті қарқындылығы мен реттеу
режимінің тиімділігіне тәуелді. Меншікті қарқындылықтарды бір-бірімен
шамалас қиылысатын ағындар үшін бұл коэффициент шамамен
0,4 0,6.
Р=750х0,5х0,9=337автт
2.3. Шардара қаласының Қолдасов көшесінің жол-көлік оқиғаларын санын
азайтатын және қозғалыс қауіпсіздігін жақсартатын шаралар
Шаралар:
А) Автомобильдерді тұраққа қоюға тыйым салу немесе тыйым салу уақытын
шектеу. Автомобильдердің тоқтауына тыйым салу. Жақын маңдағы тұрақтар мен
дәрігерлік көмек бекеттері туралы жол белгілерін орнату.
Б) Транспорт құралдарының түрлері мен ауа - райы жағдайларына
байланысты қозғалыс жылдамдығының жоғарғы шегін белгілеу. Тиісті жол
белгілерін орнату.
В) Автомобиль жолдарымен қозғалушы транспорт құралдарының массасына
тұрақты немесе уақытша шектеу қою.
Г) Қозғалысты реттеудің реверсивті түрін енгізу. Қажетті жерлерге
тиісті бағдаршамдар орнату.
Д) Басып озуға тыйым салу. Тиісті тыйым салушы жол белгілерін орнату.
Е) Транспорт құралдарымен соқтығысу кезінде бұзылатын жол белгілерін,
тұғырларды, қондырғыларды орнату.
Ж) Жолдың жүріс бөлігіне үй және жабайы аңдар мен жануарлардың шығып
кетпеуі үшін қоршаулар орнату.
З) Негізгі жолдан шығу жолдарын салу. Өз бетінше шығу жолдарын
жабу, қиылыстар санын кеміту.
И) Көше қиылыстарында бағдаршамдық реттеуді енгізу, қозғалыс
қарқындылығын зерттеу және бағдаршамдар жұмысының режимдерін түзету.
Бағдаршамдарды өшіп жанып тұрған сары шырақ режиміне ауыстыру.
К) Бағдаршамдар жұмысына үйлестіруші басқарудың жүйесін енгізу және жол
қозғалысына автоматтандырылған басқару жүйесін енгізу.
Л) Бағыттаушы аралшалар салу мен каналдандырылған қозғалысты
ұйымдастыру.
Бұрылу мен артқа бұрылу үшін қосарланған жолақтар салу.
М) Көше қиылыстарына жақын маңдарда секіруші жолақтар құру және сол
маңда жолдың жүріс бөлігін кеңейту.
Н) Жолдар мен көшелер қиылыстарында қоғамдық транспорттың басымдылық
қозғалысын ұйымдастыру.
О) Қиылыстардағы ескерту және көрсету белгілерін жаңарту мен оларды
жаңадан орнату. Көше қиылысы алдына Тоқтамай қозғауға тыйым салынады
белгісін орнату.
П) Қиылыстарда солға немесе оңға бүрылуға тыйым салу. Бағдаршаммен
немесе бағдаршамсыз солға бұрылу жолақтарын салу. Бағдаршамдарды қосымша
көздермен жабдықтау.
Р) Көше қиылыстары аумақтарында қажетті көріну үшбұрышын қамтамасыз
ету үшін қосылу жолақтарын жабдықтау немесе қайта жарақтандыру.
С) Бағдаршам белгілерінің көрінуін қамтамасыз ету (қосымша бағдаршамдар
орнату, ақ түсті экрандар қою, қосымша көздерді бағдаршамдар құру,
бағдаршамдарды жол үстіне асып қою, ағаштарды кесу немесе қырқу).
Т) Теміржол өткелдерін құру немесе қайта жабдықтау. Темір жолмен
қиылысу орындарында көпірлер салу.
У) Автомобиль жолдарының жобасы мен қимасын жақсарту. Бағытаушы
бағаналар орнату, жолдың көріну мүмкіндігін арттыру. Тік өрлерде қосымша
жолақтар орнату.
Ф) Жолдың жүріс бөлігін кеңейту, жолдың жүріс бөлігінің бетін
шұңқырлық жөндеу.
Х) Жол таңбаларын енгізу немесе оларды жақсарту. Жолдың жүріс бөлігінің
шетін жақсарту, жол шетіне сигналдық тұғырлар орнату.
Ц) Жол белгілерінің күндіз және түнгі мезгілдерде көрінуін қамтамасыз
ету.
Ч) Жол шеттеріне кедергілік, темір және арқандық қоршаулар орнату.
Қолдан жасалған қондырғыларда доңғалақ қайтарғыш құрылғылар орнату.
Ш) Жолдың жүріс бөлігінің және көпірлердің габариттерін тиісті
талаптарға сәйкестендіру. Көпірлер үстіне, оларға жақын маңдарда қоршаулар
құру.
Ю) Жол бөлігінің тарылуы және жұмыстардың жүргізілуі туралы мәлімет
беруші жол белгілерін орнату. Жұмыс жүргізу орындарында қоршаулар орнату.
Сол орындарды айналып өту жолдарын қарастыру. Тайғанақтылыққа қарсы шаралар
өткізу базасын тұрғызу. Жолдарды көктайғаққа қарсы материалдармен өңдеу.
Жолдың жүріс бөлігін бөлу жолақтарын салу.
3. КӨШЕЛЕРЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚОЗҒАЛЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
3.1. Көше қиылыстарындағы автомобильдер іркілісін зерттеу
Көше қиылысындағы іркіліс шамасын анықтау кезінде берілген бағыттағы
тоқтатылған автомобильдердің жинақтаған іркілістерінің қосындысы анықталады
және, сосын олар, осы бағыт бойынша көше қиылыснан өткен бір шартты
автомобильге келтіріледі.
Қозғалыс іркілістерін зерттеу мына төмендегідей тәртіпте жүргізіледі.
Алдымен жекелеген бағыттар бойынша, 20 минут уақыт аралығы үшін қозғалыс
қарқындылығы есептеледі. Сосын арнайы дайындалған кестеге зерттелуші көше
қиылысындағы қозғалыс бағьптары бойынша тоқтаған және тоқтамай тура өтіп
кеткен автомобильдер туралы мәліметтер енгізіледі. есептеулер 10 минут
уақыт аралығы үшін жүргізіледі.
Көше қиылыстарындағы қозғалыс іркілістерін екі бақылаушы көмегімен
орындаған тиімді. Олардың біреуі секундомермен бақылау уақыттарын жариялап
тұрады: оныншы секунд, жиырмасыншы секунд және т.с.с. және хаттамаға,
осы бағыт бойынша, жарияланған бақылау мезеттері үшін, тоқтап тұрған
автомобильдердің санын S1 белгілейді. Екінші бақылаушы бір минут уақыт
аралығы үшін, тоқтап қалған автомобильдердің саны S2 мен тоқтамай өтіп
кеткен автомобильдер санын S3 есептейді және хаттамаға енгізеді.
Әрбір хаттама бойынша алынған мәліметтер негізінде мына төмендегілер
есептеледі:
- берілген бағыт бойынша бақылау уақыты аралығындағы жалпы іркіліс
шамасы
Tzi= S1 10, авт.с;
берілген бағыт бойынша өткен автомобилдің орташа іркілісі
tzi = Tzi S2, c;
- берілген бағыт бойынша осы қиылыс арқылы өткен автомобильдің шартты
іркілісі
= Tzi S2+ S3, с;
-көше қиылысы алдында тоқтатылған автомобильдер пайызы
K-S2(S2+S3) 100%;
- осы бағыт бойынша автомобильдердің бір сағат аралығындағы шартты
іркілісі
Tсағzі= Nі3600.
Есептеулер нәтижелерін 3.1 .-кестеге енгіземіз.
3.1.-кесте.
Зерттеулер нәтижелерінің жинақ кестесі
Көрсеткіштер Қозғалыс бағыты номері
Н-1 Н-2 Н-3
1 30 26 58
17 25 49 71
3.2-кесте.
Қиылысқа кірер тұстағы мүмкін болатын қозғалыс жылдамлықтары
Келу жақтары Жаз Қыс
1 40 30
2 28 73
3 89 59
4 60 50
3.3. Көлік ағындарының жол-көше жүйесі бойымен таралуы
Бұл бөлімді орындаудың негізгі мақсаты көлік ағындарын жол-көше
жүйесінің бойымен бір қалыпты және оңтайлы таратып бөлу болып табылады.
Бұл бөлімнің барысында көлік құралдары мен жаяу жүргіншілердің берілген
аумақтағы қозғалысын, қозғалысты реттеудің техникалық құралдарын (жол
белгілері, жол таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар мен шарбақтар және
т.с.с.) пайдалана отырып, ұйымдастырудың үлгісі (моделі) жасалады.
Бұл мәселелерді шешу барысында келесі міндеттер орындалуы керек:
- көлік құралдарының ағындарын, қалыптасқан жол жүйесінде, ұтымды
тарату;
- жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын (жол белгілері, жол
таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар және т.с.с.) қолдануды негіздеу;
- қиылыстардың күрделілігін анықтау және оларды төмендету;
- көше қиылысы арқылы көлік құралдарының өту ретін анықтау;
- көше қиылысына кірер орындардағы жүктелуді есептеу.
Бұл бөлімде, сонымен бірге, көлік ағындарын 3.1-кестеде берілген
бағыттар бойынша, қозғалысты реттеудің техникалық құралдарын (жол
белгілері, жол таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар мен шарбақтар және
т.с.с.) пайдалана отырып, қозғалыс кептелулерін (кептелу деп берілген
сағаттық қарқындылық шамасының өткізу мүмкіндігінен асып кету оқиғаларын
айтады) болдырмай, ұйымдастыру проблемасы да шешілуі тиіс. Сонымен қатар,
көше қиылыстарының қозғалыспен бірқалыпты және бір текті жүктелуін
қамтамасыз ету керек.
Ең алдымен берілген жол-көше жүйесінің схемасын түзу керек. Мұндай
схема А1 өлшеміндегі қағазға масштабсыз, бірақ көшелердің ені шамамен
сақтала отырып, орындалады. Ол үшін әрбір көшедегі жолақтар санын
таңбалармен көрсету керек 3.3.-сурет).
Көлік құралдарының оңтайлы таралуы орын алу үшін барлық көше қиылыстары
мен рұқсат етілген бағыттардағы қозғалыстың жүктелу деңгейі шамамен бірдей
болғаны тиімді. Көше қиылыстарын оңтайлы жүктеу үшін көлік құралдарының
қозғалыс бағыттарын немесе көше қиылыстарына келер орындардағы өткізу
мүмкіндіктерін өзгертуге болады.
Сондықтан да көше қиылыстарының жүктелуін оңтайландыру әрекеттері
белгілі бір бағыттарға көлік ағындарын, біртіндеп, қосумен және сонымен
бірге тиісті жүктелу коэффициенттерінің өзгеру сипатын бақылаумен бір
мезгілде орындалады.
Қозғалыстың мүшелерінің ыңғайлылығын қамтамасыз ете отырып, ең алдымен,
жолаушылар тасымалдау көлігінің бағыттарын, оларға ара қашықтығы қысқа және
бұрылыстар саны аз бағыттарды ұсына отырып, белгілеген тиімді.
Жолаушылар тасымалымен айналысатын көлік бағыттарынан кейін жүк
тасымалдау бағыттарын белгілеуге көшкен дұрыс. Бұл ретте, оларды,
мүмкіндігінше, автобустар қозғалысы жоқ көшелермен бағыттаған дұрыс нәтиже
береді. Схемаға, ең соңында, жеңіл автомобильдердің бағыттары енгізіледі.
3.3-сурет. Көлік және жаяу жүргінішлер ағындарын жол-көше жүйесі бойымен
тарату (бөлу) мысалы.
3.3-суретте келтірілген бағыттар схемасында көлік құралдары ағындарын
ерекше түрдегі (ирек, үзік және т.с.с.) және түстегі сызықтармен бейнелеген
дұрыс: автобустарды – қызыл сызықтармен, жеңіл автомобильдерді - көк
сызықтармен, ал жүк автомобильдерім кез-келген басқа түстердегі
сызықтармен.
Кету және келу бекеттерінде көлік құралының түрі мен олардың саны
көрсетілген белгілер қойылады. Бағыттардың схемасын сызудың бастапқы кезеңі
3.3-суретте көрсетілген. Бұл жерде а бекетінде мыналар белгіленген:
Аа-г - 40 – 40 автобустың г бекетіне кетуі;
Га-д - 110 - 110 жүк автомобильінің д бекетіне кетуі;
Ла-в - 400 - 400 жеңіл автомобильдің в бекетіне кетуі;
Лв-а -200 - 200 жеңіл автомобильдің в бекетінен келуі.
Схемаға барлық бағыттар енгізілгеннен кейін (2.12-сурет) барлық 9 көше
қиылысы үшін цифрограмманы салу керек (2.13-сурет). Барлық көше қиылыстарын
қамтитын цифрограммаларды көше-жол жүйесінің жалпы схемасымен біріктіруге
болады (2.12-суреттегі үлгідегідей).
қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын (жол белгілері, жол
таңбалары, бағдаршамдар, қоршаулар мен шарбақтар және т.с.с.) пайдалана
отырып келесі тиімділіктерге қол жеткізуге болады:
- басымдылық белгілерін енгізу немесе бұрылысқа тыйым салу арқылы,
жолдың берілген бөлігінің өткізу мүмкіндігін арттыруға болады;
- көлік ағындарын тиісті бағыттарға бұруға немесе бағыттауға болады;
- тиісті шектеулер енгізе отырып, қозғалыстың қауіпсіздігін қамтамасыз
етуге болады.
Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын пайдалану немесе оларды
қолдану Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары деп аталатын МемСТ
23457-86 стандарттың тиісті баптары мен талаптарына негізделу керек.
Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын орналастыру
схемаларындағы шартты белгілерді қолдану мысалы 3.4-суретте көрсетілген.
Жобада қолданылушы жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдары
Техникалық құралдардың жинақ тізбесінде көрсетілуі тиіс (3.4.-кесте).
3.4.-сурет. Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын орналастыру
схемасын салу мысалы.
Барлық көше киылыстарында тиісті жол белгілерінің көмегімен, қозғалысты
ұйымдастыру схемасында қарастырылмаған бағыттар бойынша қозғалысқа тыйым
салу керек.
Қосымша шарттар: жол белгілері мен бағдаршамдар жолдың он жағына, жол
шетінен 0,5-2,0 метр қашықтықта орналастырылады.
3.3.-кесте.
Жобада пайдаланылған жол қозғалысын реттеудің техникалық
құралдарының тізбесі
Атауы Түрі немесе Өлшем Саны
номері бірлігі
Бағдаршамдар, МемСт 25695-91 1 дана 8
Жол белгілері, МемСт 10807-78 2,1 дана 8
Жол таңбалары, МемСт 51256-99 1,1 метр 820
Бағыттаушы қоршаулар, һ=0,8 2 метр 250
Көше қиылыстары арқылы көлік құралдарын кезегімен өткізудің бірнеше
үлгілері бар. Жол қозғалысын реттеудің техникалық құралдарын пайдалана
отырып, көше қиылысына әрбір жақтан келу жолдарымда әрбір көлік құралдары
үшін рұқсат етілген қозғалыс бағыттарын белгілеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz