Герберт Спенсер туралы
I. КІРІСПЕ
Г. СПЕНСЕРДІҢ ӨМІРІ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. СПЕНСЕРДІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
2. ӘЛЕУМЕТТАНУ НЕГІЗІН ЖАЛҒАСТЫРУШЫ
III. ҚОРЫТЫНДЫ
СПЕНСЕРДІҢ НЕГІЗГІ ОЙЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Г. СПЕНСЕРДІҢ ӨМІРІ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. СПЕНСЕРДІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
2. ӘЛЕУМЕТТАНУ НЕГІЗІН ЖАЛҒАСТЫРУШЫ
III. ҚОРЫТЫНДЫ
СПЕНСЕРДІҢ НЕГІЗГІ ОЙЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Герберт Спенсер (1820-1903 ж.ж) – ағылшын философы, әлеуметтанушысы, психологы және инженер, әлеуметтанудың негізін қалаушылардың бірі, әлеуметтанудағы эволиционизмнің классигі.
1820 жылы Англияның Дерби деген шағын қаласында мектеп мұғалімінің отбасында дүниеге келді. Денсаулығының әлсіздігінен 13 жасқа дейін мектепке бармаған. Әкесі мен ағасының көмегімен үйінде оқып, өмір бойы өздігінен білім алуға және өз күшіне сенуге машықтанған. Бұл, бір жағынан, тұжырымдарының өткірлігіне, ойларының ерекшелігіне оң ықпал етіп, осы үшін көзі тірісінде «ағылшын Аристотелі» деген атқа ие болса, екінші жағынан, дүниетанымының қалыптасуына тірек болған және өз бетінше игерген жаратылыстанудың ескі қағидаларынан аса қиындықпен бас тартуының салдары болды.
Спенсер өз өмірінің көп бөлігін түрлі академиялық және ресми қызметтерден бас тартқан тәуелсіз ғалым және публицист ретінде өткізеді. Еңбектер жазуға дейін ол 1837-1846 жылдары темір жолда инженер-бақылаушы болып, 1848 жылдан бастап «Экономист» журналының екінші редакторы болып қызмет атқарды, саяси өмірге араласуға тырысты.
Спенсердің басты еңбегі – «Синтетикалық философия» жүйесінің он томы, ол теориялық жаратылыстану мен қоғамдық ғылымдарды ортақ эволюциялық идеямен біріктіре отырып, мыналарды қамтыды: «Негізгі бастамалар»(1862ж. Болмыстың алғашқы прициптері туралы кітап), «Биологияның негіздемелері» (1864-1867), «Психология негіздемелері» (1879-1893), «Әлеуметтану негіздемелері» (3 томдық, 1876-1896). Басқа да аса маңызды әлеуметтану еңбектері – «Әлеуметтік статика» (1850) және «Әлеуметтану зерттеу пәні ретінде» (1873).
1820 жылы Англияның Дерби деген шағын қаласында мектеп мұғалімінің отбасында дүниеге келді. Денсаулығының әлсіздігінен 13 жасқа дейін мектепке бармаған. Әкесі мен ағасының көмегімен үйінде оқып, өмір бойы өздігінен білім алуға және өз күшіне сенуге машықтанған. Бұл, бір жағынан, тұжырымдарының өткірлігіне, ойларының ерекшелігіне оң ықпал етіп, осы үшін көзі тірісінде «ағылшын Аристотелі» деген атқа ие болса, екінші жағынан, дүниетанымының қалыптасуына тірек болған және өз бетінше игерген жаратылыстанудың ескі қағидаларынан аса қиындықпен бас тартуының салдары болды.
Спенсер өз өмірінің көп бөлігін түрлі академиялық және ресми қызметтерден бас тартқан тәуелсіз ғалым және публицист ретінде өткізеді. Еңбектер жазуға дейін ол 1837-1846 жылдары темір жолда инженер-бақылаушы болып, 1848 жылдан бастап «Экономист» журналының екінші редакторы болып қызмет атқарды, саяси өмірге араласуға тырысты.
Спенсердің басты еңбегі – «Синтетикалық философия» жүйесінің он томы, ол теориялық жаратылыстану мен қоғамдық ғылымдарды ортақ эволюциялық идеямен біріктіре отырып, мыналарды қамтыды: «Негізгі бастамалар»(1862ж. Болмыстың алғашқы прициптері туралы кітап), «Биологияның негіздемелері» (1864-1867), «Психология негіздемелері» (1879-1893), «Әлеуметтану негіздемелері» (3 томдық, 1876-1896). Басқа да аса маңызды әлеуметтану еңбектері – «Әлеуметтік статика» (1850) және «Әлеуметтану зерттеу пәні ретінде» (1873).
1. Әбсаттаров Р, Дәкенов М. Әлеуметтану: Оқу құралы.― Алматы: « Ғылым » ғылыми баспа орталығы,2003 – 376 бет.
2. Әлеуметтану. 1– кітап: оқулық ⁄жалпы ред. басқ. М.М.Тәжин – Алматы: Қазақ университеті, 2005 – 346 бет.
3. Социология негіздері. Тәжім Аяғанов, Алматы, 1993жыл.
4. Әлеуметтану. Шәмшат Дәкенов, Алматы, 1993жыл.
2. Әлеуметтану. 1– кітап: оқулық ⁄жалпы ред. басқ. М.М.Тәжин – Алматы: Қазақ университеті, 2005 – 346 бет.
3. Социология негіздері. Тәжім Аяғанов, Алматы, 1993жыл.
4. Әлеуметтану. Шәмшат Дәкенов, Алматы, 1993жыл.
ЖОСПАР
I. КІРІСПЕ
Г. СПЕНСЕРДІҢ ӨМІРІ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. СПЕНСЕРДІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
2. ӘЛЕУМЕТТАНУ НЕГІЗІН ЖАЛҒАСТЫРУШЫ
III. ҚОРЫТЫНДЫ
СПЕНСЕРДІҢ НЕГІЗГІ ОЙЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Герберт Спенсер (1820-1903 ж.ж) – ағылшын философы, әлеуметтанушысы,
психологы және инженер, әлеуметтанудың негізін қалаушылардың бірі,
әлеуметтанудағы эволиционизмнің классигі.
1820 жылы Англияның Дерби деген шағын қаласында мектеп мұғалімінің
отбасында дүниеге келді. Денсаулығының әлсіздігінен 13 жасқа дейін
мектепке бармаған. Әкесі мен ағасының көмегімен үйінде оқып, өмір бойы
өздігінен білім алуға және өз күшіне сенуге машықтанған. Бұл, бір жағынан,
тұжырымдарының өткірлігіне, ойларының ерекшелігіне оң ықпал етіп, осы үшін
көзі тірісінде ағылшын Аристотелі деген атқа ие болса, екінші жағынан,
дүниетанымының қалыптасуына тірек болған және өз бетінше игерген
жаратылыстанудың ескі қағидаларынан аса қиындықпен бас тартуының салдары
болды.
Спенсер өз өмірінің көп бөлігін түрлі академиялық және ресми
қызметтерден бас тартқан тәуелсіз ғалым және публицист ретінде өткізеді.
Еңбектер жазуға дейін ол 1837-1846 жылдары темір жолда инженер-бақылаушы
болып, 1848 жылдан бастап Экономист журналының екінші редакторы болып
қызмет атқарды, саяси өмірге араласуға тырысты.
Спенсердің басты еңбегі – Синтетикалық философия жүйесінің он томы,
ол теориялық жаратылыстану мен қоғамдық ғылымдарды ортақ эволюциялық
идеямен біріктіре отырып, мыналарды қамтыды: Негізгі бастамалар(1862ж.
Болмыстың алғашқы прициптері туралы кітап), Биологияның негіздемелері
(1864-1867), Психология негіздемелері (1879-1893), Әлеуметтану
негіздемелері (3 томдық, 1876-1896). Басқа да аса маңызды әлеуметтану
еңбектері – Әлеуметтік статика (1850) және Әлеуметтану зерттеу пәні
ретінде (1873).
Философ және ғалым Герберд Спенсерді позитивизмнің негізін
қалаушылардың бірі деп саналады.Оның өмірі мен шығармашылық уақыты
әлеуметтанудың пайда болуы және жеке ғылыми пән ретінде қалыптасу уақытымен
сәйкес келеді. Ол әлеуметтануды ғана емес, антропологияны дамытуда да
маңызды рөл атқарды, классикалық әлеуметтік ілімнің органикалық және
эволюциялық мектептерінің негізін қалады. Ағылшын әлеуметтану мектебінің
пайда болуы Спенсердің есімімен байланысты деп сеніммен айтуға болады.
Г.Спенсердің барлық әлеуметтану ой-тұжырымдары өзі бұрын жасаған,
Дарвиндікінен тәуелсіз эволюция теориясына сүйенеді. Қоғамның эволюциялық
теориясы – табиғат философиясының құрамдас бөлігі, өйткені әлеуметтік
эволюция - әлем бағынған ұлы процестің бөлшегі. Барлық ғылымдарға ортақ
принциптерді ол философиялық деп атайды. Бізді табиғаттың ортақ заңы және
барлық ғылыми заңдардың жиынтығы ретінде эволюция заңы басқарады. Ғылым да,
философия өзінің зерттеу саласын шектемейді. Бірақ дүниенің шынайы мәні
екеуіне де жұмбақ. Біздің танымымыз әрқашан салыстырмалы және тәжірибе мен
эмпирия саласымен шектелген.
Спенсер өзінің деклацияларында XIX ғасырдың эволюционизмімен
байланыстыратын біржақты прогресс идеясымен күреседі. XX ғасырдың
неоэволюционистері тәрізді Спенсер эволюцияны бір ғаламдық процесс ретінде
емес, оны ерекше, біршама автономды процестер жиынтығы ретінде түсінді.
Сөйтіп, ол Конттың бүкіл жер шарында жабайы және өркениетті тайпалар өмір
сүретін қоғамның әр түрлі нысандары тек бір нысанның түрлі сатыларын
құрайды: сонымен қатар, әлеуметтік типтер, жеке-дара организмдер типі
сияқты белгілі қатар құрмайды, тек бөлшектелген және тармақталған топтарға
бөлінеді деген елеулі қатесін сынайды.
Спенсер эволюция деп аталған процеске мынадай жалпы анықтама береді.
Эволюция дегеніміз ― қозғалыстың тармақталуымен қоса жүретін және оның
барысында зат белгісіз, байланыссыз әртектілік күйінен белгілі, өзара
байланысқан әртекті күйге ететін заттар интеграциясы, ол зат сақтаған
қозғалыс дәл осындай өзгерісті бастан кешіреді.
Жаңадан өмірге жас ғылым, әлеуметтанушы ― әсіресе, оның позитивистік
нұсқасы ― өз әдістерін басқа ғылыми пәндерден ала отырып дамуға мәжбүр
болды. Спенсердің заманды мұндай балама механика немесе биология түрінде
көрінді. Көптеген әлеуметтік философтар классикалық Ньютон механикасына ден
қойды. Позитивизмнің негізгі қағидаларынан бас тартқан олар қоғамда табиғи
күштер сияқты күштер мен соларға сәйкес заңдар әрекет етуі тиіс деп
есептеді. Басқалар болса, керісінше, өз назарын тірі табиғатқа аударып,
тірі табиғаттың тіршілік ету мен даму заңдары әлеуметтік тәртіпке жақынырақ
деп есептеді. Бұл әдіс органикалық аналогия деген атауға ие болды.
Жалпы органикалық ұқсастықтың талдау әдісі ретінде әлеуметтік
ғылымдарда өзінің сонау Платоннан бастау алатын ежелгі дәстүрлері бар.
Ұқсастық бойынша жүргізілген кез келген ой-тұжырымның мәні мынада: қайсыбір
объектіні қарастырудан алынған білім азырақ зерттелген, бірақ біріншісімен
өзінің елеулі қасиеттерімен ұқсас басқа объектіге ауысады. Мұндай ой-
тұжырымдар ғылыми болжамдардың басты қайнар көзі болып табылады.
Зерттеушілер адам қауымдастықтарының басқа тірі организмдермен
ұқсастықтарын байқап, осы ұқсастықтарды қолдануға тырысты.
Спенсер органикалық ұқсастықты дәйекті түрде жақтады. Бұл оның
позитивистік ұстанымынан туған еді. Қоғамда организмнің ерекше түрі деп
қарастыратынын айтып, Спенсер былай деп мәлімдеді: Біз қоғамды ерекше мән
ретінде қарастыруға құқылымыз; себебі ол дискретті бірліктерден құралса да,
әр қоғамның алып отырған орны шеңберіндегі жалпы ұқсастықтарды ғасырлар
бойы және тұтас ұрпақтарда сақтау олардың құрған агрегатының белгілі бір
нақтылығын көрсетеді.
Спенсер әлеуметтік заңдарды тұжырымдай отырып, әлеуметтік реформаларды
белгілеуден бұрын қоғамның нақты әлеуметтік жағдайын жете, жан-жақты білу
қажет екендігін атап көрсеткен. Оның пікірінше, еркін және ішкі себептерден
пайда болған әлеуметтік эволюцияның жетістікке жетуінің бірден-бір шарты ―
мемлекет қызметіне қатаң шек қою болып табылады.
Спенсер еркіндік теңдігі заңын тұжырымдай келе, онда барлық жеке
адамдардың еркіндік теңдігі басқа адамдардың еркіндігінің деңгейіне
сәйкес пайдаланылуы тиіс дегенді айтады. Мемлекет ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I. КІРІСПЕ
Г. СПЕНСЕРДІҢ ӨМІРІ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. СПЕНСЕРДІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
2. ӘЛЕУМЕТТАНУ НЕГІЗІН ЖАЛҒАСТЫРУШЫ
III. ҚОРЫТЫНДЫ
СПЕНСЕРДІҢ НЕГІЗГІ ОЙЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Герберт Спенсер (1820-1903 ж.ж) – ағылшын философы, әлеуметтанушысы,
психологы және инженер, әлеуметтанудың негізін қалаушылардың бірі,
әлеуметтанудағы эволиционизмнің классигі.
1820 жылы Англияның Дерби деген шағын қаласында мектеп мұғалімінің
отбасында дүниеге келді. Денсаулығының әлсіздігінен 13 жасқа дейін
мектепке бармаған. Әкесі мен ағасының көмегімен үйінде оқып, өмір бойы
өздігінен білім алуға және өз күшіне сенуге машықтанған. Бұл, бір жағынан,
тұжырымдарының өткірлігіне, ойларының ерекшелігіне оң ықпал етіп, осы үшін
көзі тірісінде ағылшын Аристотелі деген атқа ие болса, екінші жағынан,
дүниетанымының қалыптасуына тірек болған және өз бетінше игерген
жаратылыстанудың ескі қағидаларынан аса қиындықпен бас тартуының салдары
болды.
Спенсер өз өмірінің көп бөлігін түрлі академиялық және ресми
қызметтерден бас тартқан тәуелсіз ғалым және публицист ретінде өткізеді.
Еңбектер жазуға дейін ол 1837-1846 жылдары темір жолда инженер-бақылаушы
болып, 1848 жылдан бастап Экономист журналының екінші редакторы болып
қызмет атқарды, саяси өмірге араласуға тырысты.
Спенсердің басты еңбегі – Синтетикалық философия жүйесінің он томы,
ол теориялық жаратылыстану мен қоғамдық ғылымдарды ортақ эволюциялық
идеямен біріктіре отырып, мыналарды қамтыды: Негізгі бастамалар(1862ж.
Болмыстың алғашқы прициптері туралы кітап), Биологияның негіздемелері
(1864-1867), Психология негіздемелері (1879-1893), Әлеуметтану
негіздемелері (3 томдық, 1876-1896). Басқа да аса маңызды әлеуметтану
еңбектері – Әлеуметтік статика (1850) және Әлеуметтану зерттеу пәні
ретінде (1873).
Философ және ғалым Герберд Спенсерді позитивизмнің негізін
қалаушылардың бірі деп саналады.Оның өмірі мен шығармашылық уақыты
әлеуметтанудың пайда болуы және жеке ғылыми пән ретінде қалыптасу уақытымен
сәйкес келеді. Ол әлеуметтануды ғана емес, антропологияны дамытуда да
маңызды рөл атқарды, классикалық әлеуметтік ілімнің органикалық және
эволюциялық мектептерінің негізін қалады. Ағылшын әлеуметтану мектебінің
пайда болуы Спенсердің есімімен байланысты деп сеніммен айтуға болады.
Г.Спенсердің барлық әлеуметтану ой-тұжырымдары өзі бұрын жасаған,
Дарвиндікінен тәуелсіз эволюция теориясына сүйенеді. Қоғамның эволюциялық
теориясы – табиғат философиясының құрамдас бөлігі, өйткені әлеуметтік
эволюция - әлем бағынған ұлы процестің бөлшегі. Барлық ғылымдарға ортақ
принциптерді ол философиялық деп атайды. Бізді табиғаттың ортақ заңы және
барлық ғылыми заңдардың жиынтығы ретінде эволюция заңы басқарады. Ғылым да,
философия өзінің зерттеу саласын шектемейді. Бірақ дүниенің шынайы мәні
екеуіне де жұмбақ. Біздің танымымыз әрқашан салыстырмалы және тәжірибе мен
эмпирия саласымен шектелген.
Спенсер өзінің деклацияларында XIX ғасырдың эволюционизмімен
байланыстыратын біржақты прогресс идеясымен күреседі. XX ғасырдың
неоэволюционистері тәрізді Спенсер эволюцияны бір ғаламдық процесс ретінде
емес, оны ерекше, біршама автономды процестер жиынтығы ретінде түсінді.
Сөйтіп, ол Конттың бүкіл жер шарында жабайы және өркениетті тайпалар өмір
сүретін қоғамның әр түрлі нысандары тек бір нысанның түрлі сатыларын
құрайды: сонымен қатар, әлеуметтік типтер, жеке-дара организмдер типі
сияқты белгілі қатар құрмайды, тек бөлшектелген және тармақталған топтарға
бөлінеді деген елеулі қатесін сынайды.
Спенсер эволюция деп аталған процеске мынадай жалпы анықтама береді.
Эволюция дегеніміз ― қозғалыстың тармақталуымен қоса жүретін және оның
барысында зат белгісіз, байланыссыз әртектілік күйінен белгілі, өзара
байланысқан әртекті күйге ететін заттар интеграциясы, ол зат сақтаған
қозғалыс дәл осындай өзгерісті бастан кешіреді.
Жаңадан өмірге жас ғылым, әлеуметтанушы ― әсіресе, оның позитивистік
нұсқасы ― өз әдістерін басқа ғылыми пәндерден ала отырып дамуға мәжбүр
болды. Спенсердің заманды мұндай балама механика немесе биология түрінде
көрінді. Көптеген әлеуметтік философтар классикалық Ньютон механикасына ден
қойды. Позитивизмнің негізгі қағидаларынан бас тартқан олар қоғамда табиғи
күштер сияқты күштер мен соларға сәйкес заңдар әрекет етуі тиіс деп
есептеді. Басқалар болса, керісінше, өз назарын тірі табиғатқа аударып,
тірі табиғаттың тіршілік ету мен даму заңдары әлеуметтік тәртіпке жақынырақ
деп есептеді. Бұл әдіс органикалық аналогия деген атауға ие болды.
Жалпы органикалық ұқсастықтың талдау әдісі ретінде әлеуметтік
ғылымдарда өзінің сонау Платоннан бастау алатын ежелгі дәстүрлері бар.
Ұқсастық бойынша жүргізілген кез келген ой-тұжырымның мәні мынада: қайсыбір
объектіні қарастырудан алынған білім азырақ зерттелген, бірақ біріншісімен
өзінің елеулі қасиеттерімен ұқсас басқа объектіге ауысады. Мұндай ой-
тұжырымдар ғылыми болжамдардың басты қайнар көзі болып табылады.
Зерттеушілер адам қауымдастықтарының басқа тірі организмдермен
ұқсастықтарын байқап, осы ұқсастықтарды қолдануға тырысты.
Спенсер органикалық ұқсастықты дәйекті түрде жақтады. Бұл оның
позитивистік ұстанымынан туған еді. Қоғамда организмнің ерекше түрі деп
қарастыратынын айтып, Спенсер былай деп мәлімдеді: Біз қоғамды ерекше мән
ретінде қарастыруға құқылымыз; себебі ол дискретті бірліктерден құралса да,
әр қоғамның алып отырған орны шеңберіндегі жалпы ұқсастықтарды ғасырлар
бойы және тұтас ұрпақтарда сақтау олардың құрған агрегатының белгілі бір
нақтылығын көрсетеді.
Спенсер әлеуметтік заңдарды тұжырымдай отырып, әлеуметтік реформаларды
белгілеуден бұрын қоғамның нақты әлеуметтік жағдайын жете, жан-жақты білу
қажет екендігін атап көрсеткен. Оның пікірінше, еркін және ішкі себептерден
пайда болған әлеуметтік эволюцияның жетістікке жетуінің бірден-бір шарты ―
мемлекет қызметіне қатаң шек қою болып табылады.
Спенсер еркіндік теңдігі заңын тұжырымдай келе, онда барлық жеке
адамдардың еркіндік теңдігі басқа адамдардың еркіндігінің деңгейіне
сәйкес пайдаланылуы тиіс дегенді айтады. Мемлекет ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz