Қарағанды қаласындағы Қарағайлы карьері
КІРІСПЕ 11
1 ҚАРАҒАЙЛЫ КЕН ОРНЫНЫҢ ГЕОЛОГИЯСЫ 12
1.1 Жалпы мәлімет 12
1.2 Қарағайлы кен орнының тау.кен геологиялық сипаттамасы 12
1.3 Қысқаша геологиялық сипаттама 13
1.4 Кен орынды барлау және пайдалы кеннің қоры 14
2 ЖОБАНЫ ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ, ОНЫҢ ЕСЕБІ
16
2.1 Карьер борттарының өшу бұрыштарын анықтау 16
2.2 Шектік аршу коэффициентін анықтау 16
2.3 Пайдалы қазбалардың жоғалым және құңарсыздануын негіздеу 17
2.4 Кен орнының күн тізбектік режимі 18
2.5 Карьерлердің бастапқы параметрлерін негіздеу 18
2.6 Карьер алаңының тау.кен геометриялық анализі 19
2.7 Карьер өнімділігі 21
2.8 Карьердің жұмыс істеу уақыты 23
3 КАРЬЕР АЛАБЫН АШУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ 25
3.1 Күрделі оржолдардың трассаларының параметрлерін есептеу және негіздеу
25
3.2 Оржолдардың жүргізудің технологиясы және механизациясы 27
4 ҚАЗУ ЖҮЙЕСІ 29
4.1 Қазу жүйесін таңдау 29
5 ТАУ.ЖЫНЫСТАРЫН ҚАЗЫП АЛУҒА ДАЙЫНДАУ 31
5.1 Дайындау әдістерін негіздеу 31
5.2 Аттырғыш заттарды, ұңғылардың санын, аттырудың схемасын таңдау
34
5.3 Аттыру жұмыстарының механикалық қондырғысын таңдау 39
5.4 Бұрғылау аттыру жұмыстар кезінде қауіпсіздік технологиясы 40
6 КЕШЕНДІ МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ 41
6.1 Қондырғының модулін және түрін таңдау 41
6.2 Эксковатор өнімділігін есептеу 41
6.3 Тау.кен массасын қазғандағы көмекші жұмыстар 43
7 КАРЬЕРДЕГІ ТАУ.КЕН ЖҰМЫСТАРЫН ТАСЫМАЛДАУ 44
7.1 Автосамосвалдың жүккөтергіштігін анықтау және пайдалану коэффициенті мен кузовтың сыйымдылығы
44
7. 2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын есептеу 49
8 ҮЙІНДІЛЕУ ЖӘНЕ РЕКУЛЬТИВАЦИЯ 54
8.1 Рекультивация және арготехникалық шаралар және рекультива.ция жұмыстарының технологиясы
56
9 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 57
10 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ ОҢТАЙЛАНДЫРУ 59
10.1 Эксковатор және автокөлік кешенінің тасымалдау арақашықты.ғының әркелгілігінің көрсеткіші
59
11 ҚҰРҒАТУ ЖӘНЕ СУТӨКПЕ 80
11.1 Кешен сутөкпесінің қондырғысын таңдау және орналастыру 80
11.2 Экономикалық есептеулер 84
12 ТАУ.КЕН ЖӘНЕ КӨЛІК ЖАБДЫҚТАРЫН ЖӨНДЕУ 87
12.1 Карьердегі профилактикалық жөндеулердің құрылымы 87
12.2 ППР.дың жылдық есептеуін анықтау 88
12.3 Механикалық жөндеу жасау құрылысы 91
13 КАРЬЕРДІ ЭЛЕКТРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 93
13.1 Карьердің жалпы жарықтануын есептеу 93
13.2 Карьердің есептік электр жүктемесін анықтау 98
13.3 Карьердің тарату жүйесінің кабельдерін таңдау 99
13.4 Карьер желілеріндегі сымдарды таңдау 100
13.5 Карьердің негізгі энергетикалық көрсеткіштерін анықтау 101
14 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ АВТОМАТИЗАЦИЯЛАУ
103
14.1 Бұрғылау жұмыстарын автоматтандыру 103
14.2 Эксковаторлы автокөлікді кешенін автоматты түрде басқару 104
14.3 Сутөкпені автоматизациялау 107
14.4 Карьерде технологиялық, диспетчерлік басқармасын автомат.тандыру
110
14.5 Оперативті байланыс 110
15 КАРЬЕРДІҢ АЭРОЛОГИЯСЫ 111
15.1 Аймақтың ауа.райы, карьердің орналасуы, желдердің бағыты, жауын. шашын
111
15.2 Карьердің ауасын ластайтын қоспалар және шаңдарды азайту әдістері
111
15.3 Карьердегі автокөлік шаңдарын басу 114
16 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ 119
16.1 Тау.кен өндірісіндегі зиянды факторлар 119
16.2 Тау. кен өндірісіндегі айтылып кеткен зиянды факторларға қарсы жасалынатын әрекеттер
120
16.3 Бұрғылау жұмыстарын жүргізгенде жұмсалатын шаралар 120
16.4 Аттыру жұмыстары кезінде жасалатын шаралар 121
16.5 Қазу.тиеу жұмыстарында қолданылатын шаралар 122
16.6 Тасымалдау кезінде қолданылатын шаралар 122
16.7 Үйінділеу жұмыстарындағы жасалынатын шаралар 123
16.8 Жалпы орындалатын қауіпсіздік шаралары 123
16.9 Электр қауіпсіздігі 124
16.10 Санитарлы.гигиеналық шаралар 124
16.11 Өртке қарсы шаралар 125
17 НЕГІЗГІ ЖОСПАР 129
17.1 Кен орнының өндірістік алаңы 129
17.2 Аттырғыш заттардың қоймасы 129
18 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
130
18.1 Кен орнының жұмыс істеу режимін негіздеу 130
18.2 Жұмысшылардың саны және жұмыстың өнімділігі 130
18.3 Қаржылық талдау 137
19 АРНАЙЫ БӨЛІМ 141
19.1 Карьер контурындағы бұрғылау жұмыстарының технологиясы 141
19.2 Массивті жарған кезіндегі деформациялық ерекшелігі 141
19.3 Соңғы контурдағы еңістегі бұрғылау аттыру жұмыстарының технологиясын қалыптастыру
143
19.4 Отыз метр үшін сақтандыру бермасының енін есептеу 151
19.5 Опырылу тастарынан сақтау құрылысты есептеу 152
19.6 Сазды еңісті бекіту 155
19.7 Сазды еңістердің беріктілігін барлау 156
19.8 Контурфорстың параметрлерін есептеу 158
ҚОРЫТЫНДЫ 164
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 165
1 ҚАРАҒАЙЛЫ КЕН ОРНЫНЫҢ ГЕОЛОГИЯСЫ 12
1.1 Жалпы мәлімет 12
1.2 Қарағайлы кен орнының тау.кен геологиялық сипаттамасы 12
1.3 Қысқаша геологиялық сипаттама 13
1.4 Кен орынды барлау және пайдалы кеннің қоры 14
2 ЖОБАНЫ ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ, ОНЫҢ ЕСЕБІ
16
2.1 Карьер борттарының өшу бұрыштарын анықтау 16
2.2 Шектік аршу коэффициентін анықтау 16
2.3 Пайдалы қазбалардың жоғалым және құңарсыздануын негіздеу 17
2.4 Кен орнының күн тізбектік режимі 18
2.5 Карьерлердің бастапқы параметрлерін негіздеу 18
2.6 Карьер алаңының тау.кен геометриялық анализі 19
2.7 Карьер өнімділігі 21
2.8 Карьердің жұмыс істеу уақыты 23
3 КАРЬЕР АЛАБЫН АШУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ 25
3.1 Күрделі оржолдардың трассаларының параметрлерін есептеу және негіздеу
25
3.2 Оржолдардың жүргізудің технологиясы және механизациясы 27
4 ҚАЗУ ЖҮЙЕСІ 29
4.1 Қазу жүйесін таңдау 29
5 ТАУ.ЖЫНЫСТАРЫН ҚАЗЫП АЛУҒА ДАЙЫНДАУ 31
5.1 Дайындау әдістерін негіздеу 31
5.2 Аттырғыш заттарды, ұңғылардың санын, аттырудың схемасын таңдау
34
5.3 Аттыру жұмыстарының механикалық қондырғысын таңдау 39
5.4 Бұрғылау аттыру жұмыстар кезінде қауіпсіздік технологиясы 40
6 КЕШЕНДІ МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ 41
6.1 Қондырғының модулін және түрін таңдау 41
6.2 Эксковатор өнімділігін есептеу 41
6.3 Тау.кен массасын қазғандағы көмекші жұмыстар 43
7 КАРЬЕРДЕГІ ТАУ.КЕН ЖҰМЫСТАРЫН ТАСЫМАЛДАУ 44
7.1 Автосамосвалдың жүккөтергіштігін анықтау және пайдалану коэффициенті мен кузовтың сыйымдылығы
44
7. 2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын есептеу 49
8 ҮЙІНДІЛЕУ ЖӘНЕ РЕКУЛЬТИВАЦИЯ 54
8.1 Рекультивация және арготехникалық шаралар және рекультива.ция жұмыстарының технологиясы
56
9 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 57
10 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ ОҢТАЙЛАНДЫРУ 59
10.1 Эксковатор және автокөлік кешенінің тасымалдау арақашықты.ғының әркелгілігінің көрсеткіші
59
11 ҚҰРҒАТУ ЖӘНЕ СУТӨКПЕ 80
11.1 Кешен сутөкпесінің қондырғысын таңдау және орналастыру 80
11.2 Экономикалық есептеулер 84
12 ТАУ.КЕН ЖӘНЕ КӨЛІК ЖАБДЫҚТАРЫН ЖӨНДЕУ 87
12.1 Карьердегі профилактикалық жөндеулердің құрылымы 87
12.2 ППР.дың жылдық есептеуін анықтау 88
12.3 Механикалық жөндеу жасау құрылысы 91
13 КАРЬЕРДІ ЭЛЕКТРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 93
13.1 Карьердің жалпы жарықтануын есептеу 93
13.2 Карьердің есептік электр жүктемесін анықтау 98
13.3 Карьердің тарату жүйесінің кабельдерін таңдау 99
13.4 Карьер желілеріндегі сымдарды таңдау 100
13.5 Карьердің негізгі энергетикалық көрсеткіштерін анықтау 101
14 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ АВТОМАТИЗАЦИЯЛАУ
103
14.1 Бұрғылау жұмыстарын автоматтандыру 103
14.2 Эксковаторлы автокөлікді кешенін автоматты түрде басқару 104
14.3 Сутөкпені автоматизациялау 107
14.4 Карьерде технологиялық, диспетчерлік басқармасын автомат.тандыру
110
14.5 Оперативті байланыс 110
15 КАРЬЕРДІҢ АЭРОЛОГИЯСЫ 111
15.1 Аймақтың ауа.райы, карьердің орналасуы, желдердің бағыты, жауын. шашын
111
15.2 Карьердің ауасын ластайтын қоспалар және шаңдарды азайту әдістері
111
15.3 Карьердегі автокөлік шаңдарын басу 114
16 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ 119
16.1 Тау.кен өндірісіндегі зиянды факторлар 119
16.2 Тау. кен өндірісіндегі айтылып кеткен зиянды факторларға қарсы жасалынатын әрекеттер
120
16.3 Бұрғылау жұмыстарын жүргізгенде жұмсалатын шаралар 120
16.4 Аттыру жұмыстары кезінде жасалатын шаралар 121
16.5 Қазу.тиеу жұмыстарында қолданылатын шаралар 122
16.6 Тасымалдау кезінде қолданылатын шаралар 122
16.7 Үйінділеу жұмыстарындағы жасалынатын шаралар 123
16.8 Жалпы орындалатын қауіпсіздік шаралары 123
16.9 Электр қауіпсіздігі 124
16.10 Санитарлы.гигиеналық шаралар 124
16.11 Өртке қарсы шаралар 125
17 НЕГІЗГІ ЖОСПАР 129
17.1 Кен орнының өндірістік алаңы 129
17.2 Аттырғыш заттардың қоймасы 129
18 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
130
18.1 Кен орнының жұмыс істеу режимін негіздеу 130
18.2 Жұмысшылардың саны және жұмыстың өнімділігі 130
18.3 Қаржылық талдау 137
19 АРНАЙЫ БӨЛІМ 141
19.1 Карьер контурындағы бұрғылау жұмыстарының технологиясы 141
19.2 Массивті жарған кезіндегі деформациялық ерекшелігі 141
19.3 Соңғы контурдағы еңістегі бұрғылау аттыру жұмыстарының технологиясын қалыптастыру
143
19.4 Отыз метр үшін сақтандыру бермасының енін есептеу 151
19.5 Опырылу тастарынан сақтау құрылысты есептеу 152
19.6 Сазды еңісті бекіту 155
19.7 Сазды еңістердің беріктілігін барлау 156
19.8 Контурфорстың параметрлерін есептеу 158
ҚОРЫТЫНДЫ 164
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 165
“Қазақстан- 2030 ” стратегиясын қабылдаумен тау-кен өндіру өнеркәсібі ерекше мағынаға иеленеді.
Тау-кен жыныстарды өндіруден ашық әдіс алдыңғы орында 70% пайдалы қазбаны ашық әдіспен шығарады. Қолданып келген технологияны және техниканы практикада барлау зерттеу жұмыстары арқасында дамиды.
Тау-кен жұмыстарын технологияны ары қарай дамыту үшін технологиялық схемаларды тау-кен жұмыстарды кешенді механизациялау және қолданылатын қондырғыны оптималды пайдалану.
Жаңа технологияларды енгізу, циклды және үздіксіз техниканы қолдану прогрестік технологияларды қолдану.
Жобада қолданылатын арнайы бөлім “Карьер контурдағы бұрғылау аттыру жұмыстарын жүргізу технологиясы” Қарағайлы кен орны үшін актуалды.
Жыныстарды ұсату сапасы және массивтің беріктілігін сақтау тікелей жарылыстың жүргізу сапасына байланысты.
Тау-кен жыныстарды өндіруден ашық әдіс алдыңғы орында 70% пайдалы қазбаны ашық әдіспен шығарады. Қолданып келген технологияны және техниканы практикада барлау зерттеу жұмыстары арқасында дамиды.
Тау-кен жұмыстарын технологияны ары қарай дамыту үшін технологиялық схемаларды тау-кен жұмыстарды кешенді механизациялау және қолданылатын қондырғыны оптималды пайдалану.
Жаңа технологияларды енгізу, циклды және үздіксіз техниканы қолдану прогрестік технологияларды қолдану.
Жобада қолданылатын арнайы бөлім “Карьер контурдағы бұрғылау аттыру жұмыстарын жүргізу технологиясы” Қарағайлы кен орны үшін актуалды.
Жыныстарды ұсату сапасы және массивтің беріктілігін сақтау тікелей жарылыстың жүргізу сапасына байланысты.
1. Ржевский В.В. Открытие горные работы. Часть 1 и 2. - М., Недра, 1985.
2. Арсентьев А.И. Вскрытие системы разработки карьерных полей. – М., Недра, 1981.
3. Мельников Н.В. Краткий справочник по открытии горным работам. – М., Недра, 1980.
4. Русский Н.И. Технология отвальных работ и рекультивация на карьерах. М., Недра, 1979.
5. Единые правила безопасности при разработке месторождений полезных ископеамых открытым способом. – М., Недра, 1987.
6. Қалыбеков т. Бегалинов А. Сандибеков М.Н. Ашық тау-кен жұмыстарының процестері.
7. Чулков Н.Н. Электрофинация карьеров в задачах и примерах. М., Недра, 1978.
8. Электропривод и электрофинация приисков. Г.А. Багаутдинов, Ю.А.Марков и др. – М., Недра, 1989.
9. Кузнецов Г.В., Улыбин В.П. Контурное взрывание на открытых горных работах. М., Недра Центр НИИ ниж. И технико-эконом. Иссл. Цвет. Металлургии, 1968.
10. Мухамеджанов Е.Б. К выбору буровзрывных параметров на карьерах соискальной толщей. В журнале Вестник Академии наук КазССР. Алматы. № 12, 1981, с. 62-65.
2. Арсентьев А.И. Вскрытие системы разработки карьерных полей. – М., Недра, 1981.
3. Мельников Н.В. Краткий справочник по открытии горным работам. – М., Недра, 1980.
4. Русский Н.И. Технология отвальных работ и рекультивация на карьерах. М., Недра, 1979.
5. Единые правила безопасности при разработке месторождений полезных ископеамых открытым способом. – М., Недра, 1987.
6. Қалыбеков т. Бегалинов А. Сандибеков М.Н. Ашық тау-кен жұмыстарының процестері.
7. Чулков Н.Н. Электрофинация карьеров в задачах и примерах. М., Недра, 1978.
8. Электропривод и электрофинация приисков. Г.А. Багаутдинов, Ю.А.Марков и др. – М., Недра, 1989.
9. Кузнецов Г.В., Улыбин В.П. Контурное взрывание на открытых горных работах. М., Недра Центр НИИ ниж. И технико-эконом. Иссл. Цвет. Металлургии, 1968.
10. Мухамеджанов Е.Б. К выбору буровзрывных параметров на карьерах соискальной толщей. В журнале Вестник Академии наук КазССР. Алматы. № 12, 1981, с. 62-65.
АҢДАТПА
Берілген тапсырмаға сәйкес дипломдық жоба Қарағанды қаласындағы
Қарағайлы карьерінің қазып ашу қаралған.
Дипломдық жоба екі бөлімнен тұрады.
1) Жалпы бөлім.
2) Арнайы бөлім.
Жобаның жалпы бөлімінде негіздеудің мән жайы берілген, өйткені онда
барлық негізгі есептеулер мен көрсеткіштерді, техникалық жобалардың
нормаларын молынан пайдаланып отырып жүргізілген.
Бұл арнайы бөлімде карьер борттарының соңғы жағдайындағы кемер
беріктілігін анықтау.
АННОТАЦИЯ
В дипломном проекте в соответствии с выданным заданием предусмотрена
разработка карьера Карагайлы по добыче борито - полиметаллического
месторождении.
Дипломный проект состоит из двух частей:
1. Общей
2. Специальный
Общая часть проекта носит характер технико-экономического обоснования,
так как в ней все основные расчеты и выбор оборудования произведены с
максимальным использованием укрепленных пользованием укрепленных
показателей, норма технологического проектирования.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 11
1 ҚАРАҒАЙЛЫ КЕН ОРНЫНЫҢ ГЕОЛОГИЯСЫ 12
1.1 Жалпы мәлімет 12
1.2 Қарағайлы кен орнының тау-кен геологиялық сипаттамасы 12
1.3 Қысқаша геологиялық сипаттама 13
1.4 Кен орынды барлау және пайдалы кеннің қоры 14
2 ЖОБАНЫ ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ, ОНЫҢ ЕСЕБІ
16
2.1 Карьер борттарының өшу бұрыштарын анықтау 16
2.2 Шектік аршу коэффициентін анықтау 16
2.3 Пайдалы қазбалардың жоғалым және құңарсыздануын негіздеу 17
2.4 Кен орнының күн тізбектік режимі 18
2.5 Карьерлердің бастапқы параметрлерін негіздеу 18
2.6 Карьер алаңының тау-кен геометриялық анализі 19
2.7 Карьер өнімділігі 21
2.8 Карьердің жұмыс істеу уақыты 23
3 КАРЬЕР АЛАБЫН АШУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ 25
3.1 Күрделі оржолдардың трассаларының параметрлерін есептеу және
негіздеу 25
3.2 Оржолдардың жүргізудің технологиясы және механизациясы 27
4 ҚАЗУ ЖҮЙЕСІ 29
4.1 Қазу жүйесін таңдау 29
5 ТАУ-ЖЫНЫСТАРЫН ҚАЗЫП АЛУҒА ДАЙЫНДАУ 31
5.1 Дайындау әдістерін негіздеу 31
5.2 Аттырғыш заттарды, ұңғылардың санын, аттырудың схемасын таңдау
34
5.3 Аттыру жұмыстарының механикалық қондырғысын таңдау 39
5.4 Бұрғылау аттыру жұмыстар кезінде қауіпсіздік технологиясы 40
6 КЕШЕНДІ МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ 41
6.1 Қондырғының модулін және түрін таңдау 41
6.2 Эксковатор өнімділігін есептеу 41
6.3 Тау-кен массасын қазғандағы көмекші жұмыстар 43
7 КАРЬЕРДЕГІ ТАУ-КЕН ЖҰМЫСТАРЫН ТАСЫМАЛДАУ 44
7.1 Автосамосвалдың жүккөтергіштігін анықтау және пайдалану
коэффициенті мен кузовтың сыйымдылығы 44
7. 2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын есептеу 49
8 ҮЙІНДІЛЕУ ЖӘНЕ РЕКУЛЬТИВАЦИЯ 54
8.1 Рекультивация және арготехникалық шаралар және рекультива-ция
жұмыстарының технологиясы 56
9 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 57
10 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ ОҢТАЙЛАНДЫРУ 59
10.1 Эксковатор және автокөлік кешенінің тасымалдау арақашықты-ғының
әркелгілігінің көрсеткіші 59
11 ҚҰРҒАТУ ЖӘНЕ СУТӨКПЕ 80
11.1 Кешен сутөкпесінің қондырғысын таңдау және орналастыру 80
11.2 Экономикалық есептеулер 84
12 ТАУ-КЕН ЖӘНЕ КӨЛІК ЖАБДЫҚТАРЫН ЖӨНДЕУ 87
12.1 Карьердегі профилактикалық жөндеулердің құрылымы 87
12.2 ППР-дың жылдық есептеуін анықтау 88
12.3 Механикалық жөндеу жасау құрылысы 91
13 КАРЬЕРДІ ЭЛЕКТРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 93
13.1 Карьердің жалпы жарықтануын есептеу 93
13.2 Карьердің есептік электр жүктемесін анықтау 98
13.3 Карьердің тарату жүйесінің кабельдерін таңдау 99
13.4 Карьер желілеріндегі сымдарды таңдау 100
13.5 Карьердің негізгі энергетикалық көрсеткіштерін анықтау 101
14 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ АВТОМАТИЗАЦИЯЛАУ 103
14.1 Бұрғылау жұмыстарын автоматтандыру 103
14.2 Эксковаторлы автокөлікді кешенін автоматты түрде басқару 104
14.3 Сутөкпені автоматизациялау 107
14.4 Карьерде технологиялық, диспетчерлік басқармасын
автомат-тандыру 110
14.5 Оперативті байланыс 110
15 КАРЬЕРДІҢ АЭРОЛОГИЯСЫ 111
15.1 Аймақтың ауа-райы, карьердің орналасуы, желдердің бағыты,
жауын- шашын 111
15.2 Карьердің ауасын ластайтын қоспалар және шаңдарды азайту
әдістері 111
15.3 Карьердегі автокөлік шаңдарын басу 114
16 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ 119
16.1 Тау-кен өндірісіндегі зиянды факторлар 119
16.2 Тау- кен өндірісіндегі айтылып кеткен зиянды факторларға қарсы
жасалынатын әрекеттер 120
16.3 Бұрғылау жұмыстарын жүргізгенде жұмсалатын шаралар 120
16.4 Аттыру жұмыстары кезінде жасалатын шаралар 121
16.5 Қазу-тиеу жұмыстарында қолданылатын шаралар 122
16.6 Тасымалдау кезінде қолданылатын шаралар 122
16.7 Үйінділеу жұмыстарындағы жасалынатын шаралар 123
16.8 Жалпы орындалатын қауіпсіздік шаралары 123
16.9 Электр қауіпсіздігі 124
16.10 Санитарлы-гигиеналық шаралар 124
16.11 Өртке қарсы шаралар 125
17 НЕГІЗГІ ЖОСПАР 129
17.1 Кен орнының өндірістік алаңы 129
17.2 Аттырғыш заттардың қоймасы 129
18 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 130
18.1 Кен орнының жұмыс істеу режимін негіздеу 130
18.2 Жұмысшылардың саны және жұмыстың өнімділігі 130
18.3 Қаржылық талдау 137
19 АРНАЙЫ БӨЛІМ 141
19.1 Карьер контурындағы бұрғылау жұмыстарының технологиясы 141
19.2 Массивті жарған кезіндегі деформациялық ерекшелігі 141
19.3 Соңғы контурдағы еңістегі бұрғылау аттыру жұмыстарының
технологиясын қалыптастыру 143
19.4 Отыз метр үшін сақтандыру бермасының енін есептеу 151
19.5 Опырылу тастарынан сақтау құрылысты есептеу 152
19.6 Сазды еңісті бекіту 155
19.7 Сазды еңістердің беріктілігін барлау 156
19.8 Контурфорстың параметрлерін есептеу 158
ҚОРЫТЫНДЫ 164
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 165
КІРІСПЕ
“Қазақстан- 2030 ” стратегиясын қабылдаумен тау-кен өндіру өнеркәсібі
ерекше мағынаға иеленеді.
Тау-кен жыныстарды өндіруден ашық әдіс алдыңғы орында 70% пайдалы
қазбаны ашық әдіспен шығарады. Қолданып келген технологияны және техниканы
практикада барлау зерттеу жұмыстары арқасында дамиды.
Тау-кен жұмыстарын технологияны ары қарай дамыту үшін технологиялық
схемаларды тау-кен жұмыстарды кешенді механизациялау және қолданылатын
қондырғыны оптималды пайдалану.
Жаңа технологияларды енгізу, циклды және үздіксіз техниканы қолдану
прогрестік технологияларды қолдану.
Жобада қолданылатын арнайы бөлім “Карьер контурдағы бұрғылау аттыру
жұмыстарын жүргізу технологиясы” Қарағайлы кен орны үшін актуалды.
Жыныстарды ұсату сапасы және массивтің беріктілігін сақтау тікелей
жарылыстың жүргізу сапасына байланысты.
1 ҚАРАҒАЙЛЫ КЕН ОРНЫНЫҢ ГЕОЛОГИЯСЫ
1.1 Жалпы мәлімет
Қарағайлы кен орны Қазақстан Республикасында Қарағанда обылысында,
Қарағанды қаласынан 250км жерде орналасқан.
Алғашында кен орын барлау - эксплуатациялық өнеркәсіптің құрылысынан
басталды, жылына 100 мың тонна кен өндірілді. 1964 жылы кен орында темір
жол салынды, оның ұзындығы 252км. Өндірісті электр энергиямен қамтамасыз
ету үшін екі желілі ВП 10 Вт. Қарағайлы ГРЭС салынады, оның ұзындығы 250км.
Ауыл және кен басқармасы Талды өзенінен сумен қамтамасыз етіледі.
Қарағайлы кен орнының қасында “Кенчубинск” темір кен орны және
“Алайғыр” қорғасын орындары орналасқан.
Гидрографиялық желінің аз болуы. Аймақтағы ең үлкен өзен Талды өзені
Қарағайлы аулынын 10-12км, шығыс аймақта тұрақты ағын сулар бар. Аймақтың
ауа-райы континентальді қаңтарда -13º-16º, шілдеде +18º+18,5º. Қыста
минималды температура +38º-41º, максималды жазда +37º+38º.
Жылдық жауын шашын мөлшері 136мм-ден 437 мм-ге дейін. Қыста қардың
жатуы 190-170 күн. Қатты желдер жылдамдығы 25-30 мм-ге жетеді. Қыста желдің
бағыты оңтүстік шығыс, солтүстік батыс, шығыс, жазда солтүстік батыс.
1.2 Қарағайлы кен орнының тау-кен геологиялық сипаттамасы.
Қарағайлы кен орны солтүстік шығыста Успенді синклинальді және Қарғалы
синклинальді байланыста орналасқан. Созылымы солтүстік батысқа қарай
кеннің жатуы күрт құлама (690-750).
Кен орны метосоматикалық өзгерістерімен вулканды тұнбамен және үстіңгі
дивон шөгінділермен ерекшеленеді.
Кен орнының геологиялық құрылымы үстіңгі девонды шөгінді қалдықпен
орналасқан. Олардың ішіне келесі жыныстар кіреді:
- конгломератты 200м дейін қалыңдығы
- поликтовит құмтас 690м қалыңдық
- қатпарлы құмтас, сазды шақпақтас қалыңдығы 175м.
Барлығы 15 кенді дене табылған, оның 11-нің пішіні қиын линзалы. Құлау
бұрышы 60º-80º оңтүстік батыс, шығыс бөлігінде 45º-50º батыс бөлігінде.
Оның ұзындығы 45- 670м орналасқанда тереңдігі 100-ден 300м-ге дейін.
Гранитайттарға дейін қалыңдығы 1,5-37м. Кеннің екі технологиялық түрі:
Аксольенді араласқан және сульфитті, 87 % қол сульфитті.
Сульфит екі түрге бөлінеді.
1 Полиметалды барит
2 Баритті. Протодеков шкаласы бойынша мүйізтас жыныстардың қаттылығы
12,4- 19,5.
Кеннің қалыңдығы 10-12м. Кеннің қопсу коэффициенті 1,76. Сілемнің
орташа тығыздығы 3,25тм3, жыныс үшін 2,7 тм3.
Кесек кен штольпиялармен үнгілеу 100-130м. Жыныстардың сыйымдылығы
радиоактивсіз және өртке қауіпсіз.
1.3 Қысқаша гидрогеологиялық сипаттама
Геологиялық құрылым жағынан карьер учаскесі оңтүстік-батыста Қарағайлы
синклинальді, жанартау шөгінді жыныстардан, живески және франскі тік қабат
девонды құралады. Карьердің оңтүстік жағы Қарағайлы жырасаймен шекаралған.
Көктемде ғана су ағысы байқалады, уақытша сулар карьерді батыруға ешқандай
кедергі жасамайды өйткені жыныстардың сыртына неогенді саз балшықтан
жасалған сутірек орналасқан.
Жыныстардың ең дамыған жарықшақтары опырылым бұзылыстар зонасында.
Жыныс ең активті таралған жарықшақтардың су сыйымдылығының тереңдігі 120м.
120м-ден жарықшақтар тектоникалық учаскеде ғана байқалған. Жыныстардың
сулануы төмен. Барлау жұмыстары барысында фильтрация коэффициенті 0,05
мтәу байқалған. Жер асты сулары солтүстік бөлікте 75м және 11-14,5м қалған
учаскелерде. Қазу жұмыстарының бітуіне жер асты сулардың келуі 52м3сағ
болады.
1.4 Кен орынды барлау және пайдалы кеннің қоры
Кен денесі құлама, бедердің түрі және шөгінді борпылдақ қалпында
болғандықтан, кенді барлау жұмыстары жарықшақтармен және жерасты
горизонталь қазбалар мен көлбеу ұңғылар мен жүргізіледі (42×46 м)
оптималды барлау жүйесі экспериментальді жұмыстарда таңдалған.
Кеннің қоры және пайдалы компоненттер С категориясы жалпы С
+С деп 90-88% құрайды. Жалпы “Союзгеологофонд СССР” бойынша 1.01.1987
жылы С категория бойынша 2.4 млн.т цинк кені, оның ішінде 49,2 мың.т
цинк құрайды. Қорғасын кеннің мөлшері 34,2 млн.т және оның құрамында 33,9
мың.т қорғасын кені оның мөлшері 0,81%. С категориясы бойынша 100
мың.т цинк және қорғасын кені оның ішінде 1,3 мың.т және 0,5 мың.т.
Қарағайлы кен орнының параметрлердің кондициясы:
Қорғасын – мырыш - баритті кендердің беткей мөлшері, қорғасын 0,5%,
мырыш 0,5% және барит-20%.
Блоктағы кендердің минималды өнеркәсіптік мөлшері 1% және 50% құрайды.
Беткейдегі қорғасын мен мырыш кендердің мөлшері қорғасын мен цинк 0,5% -
тен және блоктағы минималды өнеркәсіптік мөлшері 1%.
Қорғасын кені үшін беткейде қорғасынның 0,5% және блоктағы минималды
өнеркәсіптік мөлшері 1%.
- Мырыш кен үшін беткейде бариттің 1,5% блоктағы минималды өнеркәсіптік
мөлшері 2%.
- Баритті кен үшін беткейде бариттің 20%, блоктағы минималды
өнеркәсіптік мөлшері -50 %.
- Беткейдегі мыс кен мөлшері 0,5%, блоктағы минималды өнеркәсіптік
мөлшері 1%.
Балансты қорларға келесілер жатады.
а) Беткейдегі қорғасын кенінің мөлшері 0,3- 1,49 %. Мырыш пен бариттің
мөлшері кондициясыз.
б) Беткейдегі мырыш кенінің мөлшері 1- 1,49 % қорғасынмен бариттің
кондициясыз болғанда. Кеннің минималды қалыңдығы 4м.
2 ЖОБАНЫ ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ,
ОНЫҢ ЕСЕБІ
2.1 Карьер борттарының өту бұрыштарын анықтау
Карьер борттарының өту бұрышы ВНИМИ орындалған жұмыстарынан
қабылданған және оның бұрышы 420-56 құрайды. Карьердегі қабылданған
борттарының өшу бұрыштарының көлік сақтандыру бермаларының араласқандарын
тексеру керек.
(2.1)
мұндағы n- карьер бортындағы кемерлер саны 30 камер.
h- кемер биіктігі, 10м.
- кемер бұрышының қиябет бұрышы α - 70.
b- сақтандыру бермасының ені, 10м.
b- көлік бермасының ені, 16м .
Карьер бортының кемер санының қосындысы 70% сақтандыру бермасын
құрайды.
tg Bn = 1,003
Bк = 45
2. Шектік аршу коэффициентін анықтау
Шектік аршу коэффициенті бойынша ашық қазудың салыстырмалы экономикалық
тиімділігін бағалайды және карьердің соңғы перспективалы нұсқаларын табады.
, мм
(2.2)
мұндағы Сж- 1м жерасты әдіспен қазғандағы пайдалы кен байлықтың рұқсат
етілген өзіндік құны 800 тенге.
Са - ашық әдіспен қазғандағы 1м пайдалы кен байлықтың рұқсат
етілген өзіндік құны 120 теңге.
Сб - 1м бос жынысқа кеткен шығын, 80.теңге.
мм
2.3 Пайдалы қазбалардың жоғалам және құнарсыздануын негіздеу
Кен орынды пайдалану кезінде кеннің бір бөлігі жоғалынады, тағы бір
бөлігі басқа жыныстармен араласып кетеді.
Жоғалым мен құнарсызданудың мөлшері кен дененің жатуына, қалыңдығына,
құлау бұрышына, кемер биіктігіне және қабылданған эксковаторға байланысты.
Құнарсыздану мен жоғалым бұрғылау жұмыстар кезінде эксковатор шөмішінің
басқа кендермен көсіп алуынан,көлікке тиеу және төгу кезінде пайда болады.
Кен денесінің құлау бұрышы үлкейген сайын құнарсыздану мен жоғалым аз
болады. Бірақ бұл жағдайда кемердің қиябет бұрышы азаяды; кенжарға
жақынырақ эксковаторды орналастыру керек. Шөміштің сыйымдылығы аз
механикалық эксковатар және автокөлік транспортын қолданғанда соңғысында
қазу әр түрлі әдіспен қолдануға мүмкіндік береді.
Кен денесінің қиын болғандықтан және эксковатордың қазған кездегі
құнарсыздануы келесідей, жоғалым- 4 %, құнарсыздану – 15 %.
4. Кен орныныңкүн тізбектік режимі
Кен орнына жоба жасағанда ең маңыздысы жұмыстың оңтайлы режимін табу
және тау-кен қондырғысын рационалды пайдалану. Максималды еңбек өнімділігі
және тауар өнімділігіне минималды шығындардың құртуы.
Түсті металлургия карьерінде технологиялық жобалық норма келесі
күнтізбек жұмыс режимін ұсынған; демалысына 6 күн, 3 ауысым, 7 сағаттан
және жылына 5 млн.т кен өндіріледі. Жылына 305 күн жұмыс істейді. Карьерде
келесі жұмыстар жүргізіледі:
Кен орынды ашу, қазу жұмыстары, бұрғылап – аттыру және автокөлік.
Бұрғылау жұмыстары тек қана күндіз жүргізіледі.
2.5 Карьердің бастапқы параметрлерін негіздеу
Карьерге жоба жасағанда соңғы контурлар және теңдікті анықтау керек.
Осыған байланысты кен орынды қазу кезінде экономикалық эффект маңызды
болады.
Карьер тереңдігі келесі формуламен анықталады.
, м (2.3)
мұндағы М- нен денесінің орташа қалыңдығы, 35м,
Вл , Вв - карьер борттарының бұрыштары, 45.
м
Карьер бетінің ені
Вn = Bg + Hn (Ctg Вл + Ctg Вв ), м (2.4)
мұндағы Bg –карьер түбінің еніне қондырғылардың орналастыру түрі 20м.
Вn = 20+300 (Ctg 45+ Ctg 45) = 620 м
Карьер ұзындығы
Ln =lg+ 2Hk CtgBn , м
(2.5)
мұндағы lg – карьер түбіндегі кен дененің жатуы. Lg = 100м
Ln =100+300 × Ctg 45= 700 м.
6. Карьер алаңының тау-кен геометриялық анализі
Ашудың және қазудың күн тізбелік көлемін бөлу.
Карьер геометриялық дене сияқты уақыт және кеңістікте кенорнының қазып
алуына қарай дамиды. Карьердің тереңдігі, контуры және көлемі үлкейеді.
Экономикалық нәтиже кен орнында игерудегі өнімнің өзіндік құнына, ашу
жұмыстарына кеткен шығындар, пайдалы және шығындарды жылдарға дұрыс бөлуге
байланысты. Ал шығындармен пайданы бөлу ол ашу мен қазу жұмыстарына дұрыс
уақыт бөлу және карьердің жұмыс алаңының динамикасына байланысты.
Сол үшін жоба жасағанда оптималды вариант таңдалады ол үшін анализ
жүргізіледі. Анализдің нәтижесі кенорнының күнтізбектік графигін құрайды.
2.1-суретте жұмыс горизонты және тереңдеу бағытының варианттары сызылған.
Тілме оржолдардың астыңғы жиекте жұмыс бортының қиябет сызықты горизонттық
әр қайсысының бұрыштары тең болады.
, м (2.6)
мұндағы h- кемер биіктігі, 10м,
α – кемер қиябетінің бұрышы 70,
Bmin - рұқсат етілген минималды жұмыс алаңының ені, 35м.
, м
=15
Карьердегі тау-кен көлемінің массасын анықтау.
Сурет.
(2.7)
Vгм. = 52 920 000 м
Пайдалы қазбаның көлемін келесі формуламен анықтау.
, м
(2.8)
мұнда М - кен дененің қалыңдығы, М=35м.
hн – геологиялық берілімнен какостың қалыңдығы, 30м.
Lз - геологиялық берілімнен кеннің ұзындығы, 650м.
м
Бос жыныстың көлемін анықтау.
Vв = Vгм.-Vn.u., м (2.9)
Vв= 52920000- 6142500=46777500 м
мұндағы V- карьердегі тау- кен көлемінің массасы.
Vп.и- пайдалы қазбаның көлемі.
Орташа аршу коэффициенттін анықтау.
;
(2.10)
м3м3.
2.7 Карьер өнімділігі
Өнеркәсіптің бастапқы көрсеткіші ол өндірістік қуаты. Карьердегі
пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі келесі формуламен анықталады.
тжыл
(2.11)
мұндағы Si – карьер контурындағы i- ші горизонттағы пайдалы қазбаның
орташа алаңы, 22750 м
П - жоғалым, П = 0,04.
Р - құнарсыздану, 0,15.
γ - пайдалы қазбаның тығыздығы, m м.=3,25 т м.
- ау-кен жұмыстарының төмендеу жылдамдағы, = 10 мжыл.
мжыл
Бос жыныстың жылдық өнімділігі.
, мжыл
(2.12)
мұндағы А - пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі.
- пайдалы қазбаның тығыздығы;
Kор - орташа аршу коэффициенті
мжыл
Керьердегі тау-кен массасының жылдық өнімділігі.
мжыл
(2.13)
, мжыл
Пайдалы қазбаның айлық өнімділігі
(2.14)
мұндағы А – пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі.
тай
Бос жыныс бойынша аймақ өнімділігі.
;
мұндағы Аб – бос жыныстың жылдық өнімділігі
м3ай
Пайдалы қазбаның тәуліктік өнімділігі
Атәу.п.қ = ;
(2.16)
мұндағы 305 - жылдағы күндер саны.
А- пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі.
Атәу.п.қ ттәу.
Бос жыныс үшін
; (2.17)
Аб - бос жыныстың жылдық өнімділігі
м3аус
Карьердегі кеннің ауысымдық өнімділігі
; (2.18)
мұндағы 3- ауысым саны.
Qтәу.п.қ - пайдалы қазбаның тәулік өнімділігі.
тау.
Бос жыныс үшін
; (2.19)
мұндағы Qтәу.б - тәуліктегі бос жыныс өнімділігі.
м3ауысым.
2.8 Карьердің жұмыс істеу уақыты
Түсті металлургия кен орындар үшін жұмыс істеу мерзімі карьердің
салынуынан бастап толық пайдалы қазбаның басылуына дейін уақыт саналады.
Технологиялық жобалардың нормасы бойынша карьердің жұмыс істеу мерзімі
жылдық өнімділікпен және кен орнының қорына байланысты.
, жыл (2.20)
Мұндағы Vп.м – карьер шекарасындағы кеннің қоры, т.
γ - кен тығыздығы, тм
=3 карьердің салыну мерзімі және толық пайдалы қазбаның
басылуына дейінгі уақыт.
карьердегі толық басылу уақыты.
жыл.
3 КАРЬЕР АЛАБЫН АШУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ
Жобаланып жатқан карьердің орналасуы таулы аймақта болғандықтан кен
денесі тереңде орналасқан және құлау бұрыштары күрт, сол үшін ең тиімді
ішкі күрделі оржолдармен ашу [2].
3.1 Күрделі оржолдардың трассаларының параметрлерін
есептеу және негіздеу
Күрделі оржолдардың еңісінің көлеміне байланысты автокөлікті 100%
қолданамыз. Аймақтың көлбеулік рельефі жұмыс бортының еңіс бұрышына
көбірек, сондықтан карьерде қазу жұмыстары үстіңгі карьерден басталады.
Пайдалы қазба және бос жыныс қазылған кемерден сыртқы көлік жолынан сыртқа
шығарылады. Кемерлерге съездердің қосылуы тұйықталған. Әр кемерден шығу
жолы екі сызықты 20м ені.Оржолдың ұзындығы келесі формуламен анықталады.
, м
(3.1)
мұндағы – оржол тереңдігі, = 10м.
– басқарылатын еңес,
Ky – ұзындық коэффициенті, Ky=1,4
м
Трасса созылымы келесі формуламен анықталады.
Lтрас= ny × Lmp
(3.2)
мұндағы ny - кемердің саны, ny = 30
Lтрас=30×140 = 4200 м
Күрделі оржолдың өткізу қабілеттілігі
(3.3)
мұндағы – жүру жылдамдығы, = 16 кмсағ
n - жүру жол сызығының саны,2
Ku - жүрудің әр келкілік коэфициенті, 0,5÷0,8
S – жүру интервалы, 50м
мсағ
Жүру жолының қабілеттілігі келесі формуламен анықталады.
W=N·Vа.ф, м
(3.4)
мұндағы Vа.ф – автосомосвалмен тасылынатын фактілі көлем. V а.ф –21 м
W = 384·21 = 8064 мc
3.1 сурет- Көлбеу оржолдың көлемін анықтау сұлбасы.
Жүру қабілеттілігі карьердің ауысымдық өнімділігіне толығымен
қамтамасыз етіледі.
3.2 Оржолдардың жүргізудің технологиясы және механизациясы
Күрделі тілме оржолдардың көлемі мен мөлшері оржол үңгілеу
жылдамдығынан ашудың ұзақтығы және жаңа горизант ашуға дайындау жатады.
Сондықтан оржолдың үңгірлеу бастапқы жағдайда бір қалыпты жылдамдықта
қамтамасыз етілуі керек.
Карьердің кешенді механизация схемасына сүйенсек, кенжарда ЭКГ-5А
астыңғы тиеуішпен көлікке. Автосмовалдың жолы тұйық. Оржол түбінің екі
тұйықталған жолда.
b = 2 (Rr + m), м
(3.5)
мұнда Rr – эксковатордың көсіп алу радиусы, ЭКГ-5А – эксковатор үшін,
9м.
m – ор жол бортының астыңғы еңбемен автосамосвалдың арасындағы
минималды арақашықтық, 1м.
b = 2 (9 + 1) = 20 м
Тілме оржолдың екі аналогиялық әдіспен қабылдаймыз. Күрделі оржолдың
көлемі (3.1 сурет.)
Vкm =A + 2B + D + 2F, м
(3.6)
Көлбеу траншиннің ортанғы бөлігін көрсететін бейне көлемі А.
(3.7)
мұнда b - оржол түбінің ені, b- 20м
Lp - басқарма ылдыйы (уклон) Lp = 10%
, м3
Борттардың әркелкілдігінің пайда болған нәтижесінде бейненің көлемі, 2B
, м3 (3.8)
мұндағы L – кемер еңісінің бұрышы,70D және 2F бейненің көлемі.
Оржолдың жүргізуден кейінгі кенжардың бір бөлігінің түрі.
м3
,
D=360 м,
, м3
(3.10)
2F = 68 м
Күрделі оржол көлемін анықтау
Vкm = A + 2B + D + 2F
(3.11)
Vкm = 100000 + 1200 + 360 + 68 = 11628 м
Тілме оржолдың көлемі
Vкм = Sm · Lp.m, м
(3.12)
мұнда Sm – тілме оржолдың көлбеулік қимасының ауданы 230м.
Lp.m - кемердегі тілме оржолдың жұмыс фронтының ұзындығына тең, 200м
Vp.m = 230 · 200 = 4600 м
4. ҚАЗУ ЖҮЙЕСІ
4.1 Қазу жүйесін таңдау
Аймақтық таулы жерде орналасқанын ескерсек, көлбеулікке жатқан
және денесінің күрт құлауы, карьердің пландағы көлемінің аздығына
байланысты шеңберлі еңістермен тереңдетілген және сыртқы үйінділерге
тасымалдау қазу жүйесін таңдаймын.
Шеңберлі қазу жүйесі кем дененің ортасынан бастап жан-жаққа бір келкі
таралады.
Карьерде жұмыс алаңдары борттардың барлығын қамтиды және қазу
жүйесі шеңберлі сызықтармен жүргізіледі.
Горизонттарды дайындау съезді оржолдармен жүргізіледі. Кен орында
кен денелері және басқа жыныстар жартасты болғандықтан алдымен қопсыту
керек.
Қазу жүйесі эксковатор ЭКГ-5А және автокөлікпен жүргізіледі. Карьердің
таулы және терең аймақтарында тау-кен дайындық жұмыстары бір уақытта
жүргізіледі. Тау-кен жұмыстары карьердің терең аймақтарында кен
қорларын толық алмағанша жүргізіле береді.
Қазу жүйесінің басты элементтері: кемер биіктігі, жұмыс алаңының
ені және эксковатор блогының ені мен ұзындығы.
Тау-кен жыныстарының физика-механикалық қасиеттеріне және эксковаторға
байланысты кемер биіктігін таңдаймыз
Нн = 10 м
Жұмыс алаңының ені
Шр.п. = Вр + С + Т + Z, м (4.1)
мұнда Вр – жарылған блоктың ені, 31 м. С – жарылған блоктың табанынан
автокөлік жолының осіне дейінгі арақашықтық, 2 м. Т - автокөлік жолының
ені, 5м. Z - сақтандыру призмасының ені, 3 м.
Шр.п. = 31 + 2 + 5 + 3 = 41 м
Эксковатор блогының ені
hэ.б. = , м (4.2)
мұндағы Т - жыныс қорларын эксковатормен қазуға кететін жұмыс күндер
саны, 15 күн автокөлік үшін
Qэ.тәул. - эксковатордың тәулік өнімділігі, м3тәу, 2000 м3тәу.
Шб.п. – аттырылған блоктың ені, 30 м.
hэ.б. = 100 м
Еңістің жылжу жылдамдығы
май (4.3)
мұндағы Qэ.ай - эксковатордың айлық өнімділігі, 6000 м3.
Аэ – эксковатор еңісінің ені, 15,3 м.
май
Блокты қазу уақыты
Кемердің орташа жылжу уақыты
, май (4.4)
мұндағы N – кемердегі эксковатор саны, 1.
hф - өндірілу жұмыстарының франтының ұзындығы, 200 м.
, май
Кемердегі эксковатор блогының саны.
; (4.5)
дана
5 ТАУ – ЖЫНЫСТАРЫН ҚАЗЫП АЛУҒА ДАЙЫНДАУ
5.1 Дайындау әдістерін негіздеу
Жыныстық қаттылығы мен қалыңдығын ескере отырып алдымен бұрғылау
аттыру жұмыстары жүргізіледі.
Бұрғылау станогын қолданғанда аттыру жұмыстарынан кейін
кесектердің көлемі келесі формуладан көп болмау керек.
, м (5.1)
мұнда Е – эксковатор шөмішінің шымдылығы, м3. Е = 5 м3.
, м
Тау-кен жыныстарының аттыруға дайындау алдында жыныстардың
бұрғылау қиындығы ескеріледі, П.
(5.2)
мұндағы γ – жыныстың қалыңдығы (γ = 2,7 тм3)
τсж - сығылу беріктілігі, τсж = 1400 Па.
τсдв - жылжу беріктілігі, τс∂в = 310 Па.
Пб = 0,007 ∙ (1400 + 310) + 0,7 ∙ 2,7 = 14.
В.В.Ржевски классификациясы бойынша 3-ші класқа кіреді, яғни
қиын бұрғыланады, [1].
Ұңғының диаметрін анықтау
, мм (5.3)
мұндағы α = 700 – кемер қиябетінің бұрышы. Ctg 70 = 0,36.
С – кемер жиегінен ұңғыға дейінгі дейінгі арақашықтық, С =
4 м.
m - ұңғылардың бір-біріне жақындай коэффициенті.
мм.
Жыныстық қаттылығын және карьер өнімділігін ескере отырып
ұңғыларды шарошкалы бұрғылау әдісін және орташа класты бұрғылау
станогын СБШ-250 мн [3] қабылдаймын.
Бұрғылау станогын ұңғыларды көлбеу бұрғылайды, ал бұрғылау
қондырғысы ОК-243 долотасы.
Тік жыныстардың бұрғыланатын және долотаның диаметрі Пб = 14 және
Сдол = 24,3 мм байланысты шарошкалы бұрғылау режимі (Рос және Uб)
қолданылады.
Рос = 12 ∙ дол кнсм2 (5.4)
Рос = 12 ∙ 24,3 = 291,6 кнсм2
Бұрғылау станогының айналу саны.
nвр = 120 обмин = 2 с-1 (5.5)
Шарошкалы бұрғылаудың техникалық жылдамдығы
мсағ (5.6)
мсағ
Бұрғылау станоктың аусымдық өнімділігі
(5.7)
мұндағы Тау – жұмыс ауысымының ұзақтығы , сағ.
Тп.з - жұмыс дайындау және біту уақыты
Тр – аусымдағы регламентті демалыс, t0 және tв - 1 м
ұңғыны бұрғылауға кететін негізгі және көмекші уақыт.
(5.8)
сағ
tв = 0,05 сағ.
мау
Бұрғылау станоктың тәуліктік өнімділігі
Qтәу = Qау ∙ n; (5.9)
Qтәу = 45 ∙ 3 = 135 мтәу.
Бұрғылау станоктың айлық өнімділігі
Qай = Qтәу ∙ n; (5.10)
Qай = 135 ∙ 26 = 3510 май.
Бұрғылау станоктың жылдық өнімділігі
Qжыл = Qай ∙ n; (5.11)
Qжыл = 3510 ∙ 12 = 42120 мжыл.
Ауысымдағы бұрғылау станоктың таза жұмыс істеу уақыты
Тжұм (5.12)
мұндағы n - аусымдағы бұрғыланған ұңғылардың саны, м. n = 2,5 м.
Lci - ұңғылардың тереңдігі, м.
Ұңғылардың тереңдігі келесі формуламен анықталады.
, м (5.13)
мұнда Lпер – асыра бұрғылау тереңдігі, м
(Lпер = (10 ÷ 15) d скв = 3 м), β = 900.
, м
Траб = 0,14 ∙ 45 = 6,3 сағ.
Бұрғылау станоктың саны
(5.14)
мұндағы А2 – карьердің жылдық өнімділігі, м3.
а) кен үшін
= 1 станок
б) бос жыныс үшін
станок
мұнда 1661213 = Qжыл ∙ а ∙ в = 42120 ∙ 6,8 ∙5,8 м3жыл.
Резервте тұрған және жалпы бұрғылау станоктың саны.
Nст = (NR+Hб) ∙ 1,2; (5.15)
Nст = (2,17 ∙ 1,2) = 2,6 ≈ 3 станок
5.2 Аттырғыш заттарды, ұңғылардың санын, аттырудың схемасын
таңдау
Аттырғыш заттарды қолдану кезінде және нәтиже болу үшін келесіге
көңіл бөлу керек.
Жыныстардың қаттылығында массивтің жарықшақтығы. Карьердегі жыныс
орташа жарықшаққа және аттырудың IV класқа жатқызылады.
Тау-кен жыныстарын аттыру үшін аттырғыш зат гранулет АС-8В
таңдаймын. өйткені бұл аттырғыш затта үлкен энергия, арзан
қолдануда жеңіл және тасымалдауда қауіпсіз.
АС-8В аттырғыш заттың сипаттамасы:
1. Құрамы – гранулитті аммиакты шитра, алюминді пудрамен себілген
жоғарғы құрамды шурофоб.
2. Жарылғыштың жылулығы 1250 ккалкг.
3. Қалыңдық - 0,08 кгм3.
4. Жұмыс қабілеттілігі - 400-420 кДжкг.
5. Аттырғыш заттың кететін шығын
(5.16)
Жыныстардың құрамы және қиын жарылатын класс. qэ = 77 гм3
қабылдаймын. Аттырғыш заттың жобалық шығын жарылудың технологиялық
жағдайға байланысты.
qn = qn ∙ Km ∙K∂ ∙ Kon ∙ Kз ∙ Kv ∙ Kвв, гм3 (5.17)
мұндағы Km 1,2 tcp+0,2 - массивтің жарықшақтылығына байланысты
коэффициент.
Lcp – массивтегі орташа бөліктердің көлемі Lcp = 1,8 м.
- ұсақтау коэффициенті.
qср = (0,15÷0,2) - жарылған жыныстың кесектілігі.
Kд = 0,72.
Kon – ашылған үстіңгі қабаттың санының коэффициенті Kon = 3,4 ÷ 4.
Kз – аттырғыш заттың дәрежесінің коэффициенті, Kз = 1,2.
Kвв – эталоннан нақты ауысымды коэффициенті, Kвв= 1,13.
- аттыратын жыныстың көлемін ескеретін коэффициент.
Kv = 1,15.
qn = 700 гм3.
Ұңғының тереңдігі
Lc = Hy + Ln, м (5.18)
мұндағы Ln – аса бұрғылау ұзындығы, Ln = 3 м.
Lс = 10+3 = 13 м.
Еңіс ұзындығы
Lз = (20 ÷ 35) сс = 5 м.
Зарядтың ұзындығы
Lвв = Lс – Lз (5.19)
Lвв = 13 – 5 = 8 м.
Кемер табанының жалғыз ұңғы үшін кедергі сызығы
м (5.20)
мұндағы Km - жарықшақтың коэффициенті Km = 1,1.
Δ - механикалық әдістегі зарядтың қалыңдығы. Δ = 0,3 – 1,2
кгм3.
γ - жыныстың қалыңдығы, γ = 3,25 тм3.
Kвв - жұмыстың қабілеттік коэффициенті Kвв = 1,13.
Woд = 7,6 м.
СПП тау-кен жұмыстарын қауіпсіз жүргізу
Wб = Нн ∙ Ctg α + c, м. (5.21)
мұндағы с – үстіңгі кемер жиектен ұңғыға дейінгі қауіпсіздік арақашықтығы,
м3
Wб = 40 ∙ Ctg 900 + 3 = 6,6 м.
Ұңғылар арақашықтығы
α = m ∙ W, м (5.22)
мұндағы m – жақындау коэффициенті m = 09.
α = 0,9 ∙ 6,6 = 6,85 м
Қатарлар арасындағы ара қашықтық
в = 0,85 ∙ α = м
в = 0,85 ∙ 6,85 = 5,8 м
Ұңғыдағы есептелген зарядтың массасы
Q3 = qn ∙ Hy ∙ W ∙ α, кг (5.23)
Q3 = 364 кг.
Жарылатын блоктың ені
Вбл = W + в (n-1), м (5.24)
Мұндағы n - ұңғыдағы қатарлар саны, n = 3.
Вбл = 20 м.
Карьердегі аттырғыш заттың жылдық шығындары
= A ∙ qn, кг (5.25)
мұндағы А – карьердің тау-кен массасының жылдық өнімділігі А – 1952750
м2.
= 1952750 ∙ 700 = 1366925 кг
Бір қатардағы жарылған жыныстағы қопарылу ені.
(5.26)
мұндағы Кв – жыныстардың жарылуының сипаттамасының коэффициенті, 3 қиын
жарылатын Кβ = 1 + 0,5 ұңғының көлбеу бұрышын ескеретін
коэффициент В горизонтқа В = 900, Кв = 1.
Во = 21 м.
Жалпы жарылған кендегі қопарланған жыныстың ені.
Вм = Kз ∙ Bo + (n-1) ∙ b (5.27)
мұнда Кз – жарылған жыныстың лақтырылу қашықтығын, ұңғыларды
жарғандағы аралық шаманың азаюына байланысты.
Аралығының азаюы
τ = K W, мс (5.28)
мұндағы К - жыныстың жарылуына байланысты коэффициент, К = 2.
τ = 25 мс, К3 = 0,9.
1 м ұңғыдан тау-кен массасының шығуы
(5.29)
v
Бұрғылау станоктың саны
. (5.30)
мұндағы К - станоктың керекті резевті ескеріледі, К = 1,2.
Qтәу - карьердің тәуліктік өнімділігі, м3 Qтәу = 8297 м3.
n - тәуліктегі станоктың жұмыс істеу саны, n = 1.
Qб - ауысымдағы бұрғылау станоктың өнімділігі, мау3.
V – 1 ұңғыдан шығатын тау-кен массасы V = 39,8 м3.
станок
Жарылатын блоктың ұзындығы
м (5.31)
мұндағы Qз - эксковатордың тәуліктің өнімділігі, Qз = 2000 м3.
Кзоп - қор коэффициенті, Кзоп = 15.
м.
Бірінші қатардағы ұңғының саны
(5.32)
ұңғы
Блоктағы ұңғылар саны
Nобш = N1 ∙ n; (5.33)
Nобш = 29 ∙ 3 = 87 ұңғы.
Блоктағы аттырылатын аттырғыш заттың саны
Qобш = Qзар ∙ Nобш; (5.34)
Qобш = 364 ∙ 87 = 31668 кг,
Жарылатын блокқа КЗДШ-69 қабылдаймыз
NКЗДШ = 0,525 ∙ 87 һ 46 дана.
Қауіпті аймақта кесектің жан жаққа лақтырылу кемер табанының
кедергі шамасына байланысты анықталады.
Wусл = 0,7 ∙ Wф (5.35)
Wусл = 0,7 ∙ 7,6 = 5,32.
Қауіпті аймақ аралығы, адам үшін 300 м қондырғылар үшін - 150 м.
Қауіпті аймақ ауа аралық толқынмен адам үшін
, м (5.36)
мұндағы Кв - ашық аймақтағы зарядтың орналасу коэффициенті, Кв = 10 ÷ 15.
Q3.0 - бір уақытта жарылатын зарядтар массасы, кг.
rв∙г = 435 м
Қондырғыға ауа аралық толқынның соғуы
(5.37)
Сейсмикалық ауданның радиусы
, м (5.38)
мұндағы Q - жарылған зарядтардың массасының суммасы, Q = 31668 кг.
n - заряд табанының саны, n = 40.
м.
Қауіпті аймақты жарғанда арнайы көрсеткіштерді орналастырылады және
сол аймақ босатылады.
Карьерде аттыру жұмыстары ені демалыста бір рет жүргізіледі.
Ұңғыда аралық аттырғыш заттың тратил шашкасы орналасқан. Тратил
шашкасы екі бөліктен тұрады.
Шашка саны келесі формуламен анықталады.
Nn.g. = 2∙K∙Nобщ, дана (5.39)
мұндағы К = 1 гранулды аттырғыш зат.
Nn.g. = 2 ∙ 1 ∙ 87 = 174 дана
Жару әдісі - электрлі.
Жарылғыш машинасы қабылданды – 350.
5.3 Аттыру жұмыстарының механикалық қондырғысын таңдау
Көлік түрін және аттыру жұмыстарының схемасы аттырғыш заттың
тәуліктік шығынына, тасымалдау арақшықтығына және аттыру жұмыстарының
технологиясына байланысты.
Зарядтау машинаның жалпы саны М 3-4. ұңғыларды аттыруға зарядтау
механизациясын қолданылады және келесі формуламен анықталады.
, дана (5.40)
Бұдан зарядтау машинасының өнімділігі, таус.
(5.41)
Qз.м. = 34,7
Nз.м. = 1 машина.
5.4 Бұрғылау аттыру жұмыстар кезінде қауіпсіздік технологиясы
Бұрғылау станогы жұмыс істеп тұрған кезде арнайы пломыланған жиегінен 3
м арақашықтықта орналасу керек.
Бұрғылау станогын бірінші ұңғылар қатарына орналасқанда станокты
дистанциондық басқару керек және бұрғылау станок кемер жиегіндегі
осіне перпендикуляр орналасу керек.
Электрожелілердің үстінен бұрғылау станогын жылжытқанда мачто
түсіріліп және бұрғылау қондырғысы шешілу керек ұңғыларды бұрғылау
инструкциясы бойынша және бұрғылаудың әр әдісінің әр қайсысына және
жүргізіледі. Карьердегі барлық аттыру жұмыстары ЕНБ аттыру
жұмыстарына сәйкес жүргізіледі.
6 КЕШЕНДІ МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ
6.1 Қондырғының модулін және түрін таңдау
Жыныстарды эксковациясына және таңдалған қазу жүйесіне байланысты
эксковатордың түрін таңдаймыз.
Карағайлы кен орнының геологиясының күрделігі және эксковациялаудың
IV класқа жатуына байланысты ең тиімді варианты ол циклды бірдей
эксковатор ЭКГ-5А.
Кемер биіктігі 10 м және кен денелері қопарылған болғандықтан
Нu ≤ 1,5 Нu max; (6.1)
сай болу керек.
мұнда Нu - максималды эксковатордың көсіп алу биіктігі, 10,3 м.
10 ≤ 1,5 м.
6.2 Эксковатор өнімділігін есептеу
Кенжарда эксковатордың түрі – торцевой. Еңіс түрі бойлық.
Эксковатор еңісінің ені,
Аu = (1,5 ÷ 1,7) ∙Ru.y (6.2)
мұнда Ru.y – эксковатордың көсіп алу радиусы, 9,04.
Аu = 15,4 м.
Блоктағы қопарылу жыныстың ені 31 м болғанда эксковатор екі
еңіспен жұмыс істейді.
Эксковатордың паспорттың өнімділігі
, м3сағ (6.3)
мұндағы Е – шөміш сыйымдылығы, 5 м3
Тц – эксковатор циклының паспорттық өнімділігі, 25 сек.
м3сағ
Эксковатордың техникалық өнімділігі
м3сағ (6.4)
мұндағы Кu.k – шөміштің толу коэффициенті, 0,7.
Кр.с. – жыныстың шөміште қопсу коэффициенті, 1,7.
Кт.в. – қазу технологиясына тиетін әсерінің коэффициенті, 0,73;
Тц = t2 + tn + tp - цикл ұзақтығы, 25,8.
м3сағ
Эксковатордың ауысымдық өнімділігі
Qэ.ау = Qm ∙ Tc ∙ Kup ∙ Kк.л. м3c (6.5)
мұндағы Тс - ауысым ұзақтығы, 7 сағат
Kup - эксковатордың жұмыс істеу коэффициенті 0,8.
Kк.л - климаттық жағдайдың әсерінің коэффициенті, 0,9.
Qэ.ау = 254,7 ∙ 7 ∙ 0,8 ∙ 0,9 = 1428 м3c
Эксковатордың жылдық өнімділігі
Qэ.жыл = Qэ.ау ∙ Np ∙ Пау; м3ж (6.6)
Qэ.жыл = 1428 ∙ 305 ∙ 3 = 1306620 м3жыл
Жұмысшы эксковатордың паркі
, дана (6.7)
мұнда Аг.м. – жылдағы тау-кен массасының көлемі, 2209692 м3.
эксковатор.
6.3 Тау-кен массасын қазғандағы көмекші жұмыстар
Бір шөмішті эксковатордың көмекші жұмысқа келесілер кіреді:
Эксковатор жолын жобалау кемер табанын тегістеу. Эксковаторды
жылжытқан кезде кабельді жылжыту, жөндеу және майлау.
Эксковатор жолын жөндеу және кемер табанын жайпақтау ДЭТ-250
бульдозерін қолданады.
Эксковатор жабдықтарын әкелгенге автокөлік көлігін қолданады.
7. КАРЬЕРДЕГІ ТАУ-КЕН ЖЫНЫСТАРЫН ТАСЫМАЛДАУ
Кен орнында жыныс түрінің әр келкі болғандықтан және пайдалы
қазбаның қалыңдығы орташа, қиын топографиялық аймақта орналасқандықтан ең
тиімді варианты ол автокөлік.
Карьердің өнімділігі орташа болғандықтан жүк көтергіштігі 40
тонна БелАз-548 автокөлігін қабылдаймын.
Карьерден байыту фабрикасына дейін жол 20 см құм тас және 2,5
см бетоннан жасалынған. Жобадағы карьердің көлемі (600-700 м) және
аймақтың тау-кен рельфетің қиындығын ескеріп автокөлік жолының
еңістігі 8%, уақытша съездер мен кемердің бойлық еңістігі 9-
10%.
Карьер ішіндегі жолға жүк көтергіштігі 40 тонна техникалық
автокөлік көмегімен бос жыныстар себіледі.
7.1 Автосамосвалдың жүккөтергіштігін анықтау және жүккөтергіштігі,
пайдалану коэффициенті және кузовтың сыйымдылығы
Эксковатор шөмішіндегі тау-кен жыныстарының массасын анықтау
т (7.1)
байланысты қозғалысқа үлесті кедергілер мәні 1.3 кесте [ ]
қабылдаймын.
мұндағы Е - эксковатор шөмішінің сыйымдылығы, м3. Эксковатор ЭКг-5А
үшін шөміш сыйымдылығы 5 м3.
Кн - эксковатор шөмішінің жартасты жыныстармен толтыру коэффициценті
Кн = 0,7 ÷ 0,8.
Кр – эксковатор шөмішіндегі жыныстың қопсу коэффициенті Кр=1,35÷1,5.
γ - кентіректің қалыңдығы γ = 3,25 тм3.
Бос жыныс үшін
Кен үшін
0-1 – Кенжарлық жол; 1-2 оржол; 2-3 жер бетіндегі жол; 3-4 үйіндіге
көтерілу жолы; 4-5 үйінді үсті жолы
а) бос жыныстарды тасымалдау жолы
б) Кен жыныстарды тасымалдау жолы
7.1 – сурет – Карьер автокөлік трассасының созылған пішіні.
т
Эксковатор шөмішіндегі кен көлемі
Vн = Е ∙ Кх, м3 (7.3)
мұндағы Кх - жыныстың тығыздау коэффициенті, Кх = 1,6 тм3.
Vн = 5 ∙ 1,6 = 8 м3
Автосамосвалға тиелетән шөміштер саны
, дана (7.4)
мұндағы Qac - автосамосвалдың жүккөтергіштігі, Qac – 40 тонна.
дана
мұндағы Wi - i-ші жол бөлігіндегі қозғалысқа үлесті кедергі; іі –
жол бөлімінің еңісі, %.
Жүк тиелген бағыттағы барлық жол бөліктеріндегі динамикалық
фактордың шамасын анықтау.
D0-1 = (45+30) = 75 НкН
D1-2 = (45+80) = 135 НкН
D1-3 = (40+30) = 70 НкН
D3-4 = (45+80) = 135 НкН
D4-5 = (45+30) = 75 НкН
Бос бағыты бойынша
D5-4 = (45-30) = 15 НкН
D4-3 = (45-80) = 35 НкН
D3-2 = (40-30) = 75 НкН
D2-1 = (45-80) = 35 НкН
D1-0 = (45-30) = 15 НкН
Автосамосвалдың динамикалық сипаттамасы (9.2 суретте) бойынша
динамикалық фактордың оң мәніндегі жол бөліктерінің жылдамдықтарын
vi анықтаймыз. Динамикалық фактордың теріс және ең кіші мәндегі
жол бөліктерінің жылдамдықтары 1.4 кесте бойынша [ ] анықталады.
7.2 сурет. – БелАЗ-548 автосамосвалының динамикалық сипаттамасы
Динамикалық фактор бойынша және кесте бойынша алннған БелАЗ-548
автосамосвалының барлық жол бөліктердегі жылдамдықтары
V0-1 = 14 кмсағ V5-4= 15 кмсағ
V1-2 = 10 кмсағ V4-3 = 16 кмсағ
V2-3 = 20 кмсағ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Берілген тапсырмаға сәйкес дипломдық жоба Қарағанды қаласындағы
Қарағайлы карьерінің қазып ашу қаралған.
Дипломдық жоба екі бөлімнен тұрады.
1) Жалпы бөлім.
2) Арнайы бөлім.
Жобаның жалпы бөлімінде негіздеудің мән жайы берілген, өйткені онда
барлық негізгі есептеулер мен көрсеткіштерді, техникалық жобалардың
нормаларын молынан пайдаланып отырып жүргізілген.
Бұл арнайы бөлімде карьер борттарының соңғы жағдайындағы кемер
беріктілігін анықтау.
АННОТАЦИЯ
В дипломном проекте в соответствии с выданным заданием предусмотрена
разработка карьера Карагайлы по добыче борито - полиметаллического
месторождении.
Дипломный проект состоит из двух частей:
1. Общей
2. Специальный
Общая часть проекта носит характер технико-экономического обоснования,
так как в ней все основные расчеты и выбор оборудования произведены с
максимальным использованием укрепленных пользованием укрепленных
показателей, норма технологического проектирования.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 11
1 ҚАРАҒАЙЛЫ КЕН ОРНЫНЫҢ ГЕОЛОГИЯСЫ 12
1.1 Жалпы мәлімет 12
1.2 Қарағайлы кен орнының тау-кен геологиялық сипаттамасы 12
1.3 Қысқаша геологиялық сипаттама 13
1.4 Кен орынды барлау және пайдалы кеннің қоры 14
2 ЖОБАНЫ ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ, ОНЫҢ ЕСЕБІ
16
2.1 Карьер борттарының өшу бұрыштарын анықтау 16
2.2 Шектік аршу коэффициентін анықтау 16
2.3 Пайдалы қазбалардың жоғалым және құңарсыздануын негіздеу 17
2.4 Кен орнының күн тізбектік режимі 18
2.5 Карьерлердің бастапқы параметрлерін негіздеу 18
2.6 Карьер алаңының тау-кен геометриялық анализі 19
2.7 Карьер өнімділігі 21
2.8 Карьердің жұмыс істеу уақыты 23
3 КАРЬЕР АЛАБЫН АШУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ 25
3.1 Күрделі оржолдардың трассаларының параметрлерін есептеу және
негіздеу 25
3.2 Оржолдардың жүргізудің технологиясы және механизациясы 27
4 ҚАЗУ ЖҮЙЕСІ 29
4.1 Қазу жүйесін таңдау 29
5 ТАУ-ЖЫНЫСТАРЫН ҚАЗЫП АЛУҒА ДАЙЫНДАУ 31
5.1 Дайындау әдістерін негіздеу 31
5.2 Аттырғыш заттарды, ұңғылардың санын, аттырудың схемасын таңдау
34
5.3 Аттыру жұмыстарының механикалық қондырғысын таңдау 39
5.4 Бұрғылау аттыру жұмыстар кезінде қауіпсіздік технологиясы 40
6 КЕШЕНДІ МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ 41
6.1 Қондырғының модулін және түрін таңдау 41
6.2 Эксковатор өнімділігін есептеу 41
6.3 Тау-кен массасын қазғандағы көмекші жұмыстар 43
7 КАРЬЕРДЕГІ ТАУ-КЕН ЖҰМЫСТАРЫН ТАСЫМАЛДАУ 44
7.1 Автосамосвалдың жүккөтергіштігін анықтау және пайдалану
коэффициенті мен кузовтың сыйымдылығы 44
7. 2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын есептеу 49
8 ҮЙІНДІЛЕУ ЖӘНЕ РЕКУЛЬТИВАЦИЯ 54
8.1 Рекультивация және арготехникалық шаралар және рекультива-ция
жұмыстарының технологиясы 56
9 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 57
10 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ ОҢТАЙЛАНДЫРУ 59
10.1 Эксковатор және автокөлік кешенінің тасымалдау арақашықты-ғының
әркелгілігінің көрсеткіші 59
11 ҚҰРҒАТУ ЖӘНЕ СУТӨКПЕ 80
11.1 Кешен сутөкпесінің қондырғысын таңдау және орналастыру 80
11.2 Экономикалық есептеулер 84
12 ТАУ-КЕН ЖӘНЕ КӨЛІК ЖАБДЫҚТАРЫН ЖӨНДЕУ 87
12.1 Карьердегі профилактикалық жөндеулердің құрылымы 87
12.2 ППР-дың жылдық есептеуін анықтау 88
12.3 Механикалық жөндеу жасау құрылысы 91
13 КАРЬЕРДІ ЭЛЕКТРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 93
13.1 Карьердің жалпы жарықтануын есептеу 93
13.2 Карьердің есептік электр жүктемесін анықтау 98
13.3 Карьердің тарату жүйесінің кабельдерін таңдау 99
13.4 Карьер желілеріндегі сымдарды таңдау 100
13.5 Карьердің негізгі энергетикалық көрсеткіштерін анықтау 101
14 ӨНДІРІСТІК ПРОЦЕСТЕРДІ АВТОМАТИЗАЦИЯЛАУ 103
14.1 Бұрғылау жұмыстарын автоматтандыру 103
14.2 Эксковаторлы автокөлікді кешенін автоматты түрде басқару 104
14.3 Сутөкпені автоматизациялау 107
14.4 Карьерде технологиялық, диспетчерлік басқармасын
автомат-тандыру 110
14.5 Оперативті байланыс 110
15 КАРЬЕРДІҢ АЭРОЛОГИЯСЫ 111
15.1 Аймақтың ауа-райы, карьердің орналасуы, желдердің бағыты,
жауын- шашын 111
15.2 Карьердің ауасын ластайтын қоспалар және шаңдарды азайту
әдістері 111
15.3 Карьердегі автокөлік шаңдарын басу 114
16 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ 119
16.1 Тау-кен өндірісіндегі зиянды факторлар 119
16.2 Тау- кен өндірісіндегі айтылып кеткен зиянды факторларға қарсы
жасалынатын әрекеттер 120
16.3 Бұрғылау жұмыстарын жүргізгенде жұмсалатын шаралар 120
16.4 Аттыру жұмыстары кезінде жасалатын шаралар 121
16.5 Қазу-тиеу жұмыстарында қолданылатын шаралар 122
16.6 Тасымалдау кезінде қолданылатын шаралар 122
16.7 Үйінділеу жұмыстарындағы жасалынатын шаралар 123
16.8 Жалпы орындалатын қауіпсіздік шаралары 123
16.9 Электр қауіпсіздігі 124
16.10 Санитарлы-гигиеналық шаралар 124
16.11 Өртке қарсы шаралар 125
17 НЕГІЗГІ ЖОСПАР 129
17.1 Кен орнының өндірістік алаңы 129
17.2 Аттырғыш заттардың қоймасы 129
18 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 130
18.1 Кен орнының жұмыс істеу режимін негіздеу 130
18.2 Жұмысшылардың саны және жұмыстың өнімділігі 130
18.3 Қаржылық талдау 137
19 АРНАЙЫ БӨЛІМ 141
19.1 Карьер контурындағы бұрғылау жұмыстарының технологиясы 141
19.2 Массивті жарған кезіндегі деформациялық ерекшелігі 141
19.3 Соңғы контурдағы еңістегі бұрғылау аттыру жұмыстарының
технологиясын қалыптастыру 143
19.4 Отыз метр үшін сақтандыру бермасының енін есептеу 151
19.5 Опырылу тастарынан сақтау құрылысты есептеу 152
19.6 Сазды еңісті бекіту 155
19.7 Сазды еңістердің беріктілігін барлау 156
19.8 Контурфорстың параметрлерін есептеу 158
ҚОРЫТЫНДЫ 164
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 165
КІРІСПЕ
“Қазақстан- 2030 ” стратегиясын қабылдаумен тау-кен өндіру өнеркәсібі
ерекше мағынаға иеленеді.
Тау-кен жыныстарды өндіруден ашық әдіс алдыңғы орында 70% пайдалы
қазбаны ашық әдіспен шығарады. Қолданып келген технологияны және техниканы
практикада барлау зерттеу жұмыстары арқасында дамиды.
Тау-кен жұмыстарын технологияны ары қарай дамыту үшін технологиялық
схемаларды тау-кен жұмыстарды кешенді механизациялау және қолданылатын
қондырғыны оптималды пайдалану.
Жаңа технологияларды енгізу, циклды және үздіксіз техниканы қолдану
прогрестік технологияларды қолдану.
Жобада қолданылатын арнайы бөлім “Карьер контурдағы бұрғылау аттыру
жұмыстарын жүргізу технологиясы” Қарағайлы кен орны үшін актуалды.
Жыныстарды ұсату сапасы және массивтің беріктілігін сақтау тікелей
жарылыстың жүргізу сапасына байланысты.
1 ҚАРАҒАЙЛЫ КЕН ОРНЫНЫҢ ГЕОЛОГИЯСЫ
1.1 Жалпы мәлімет
Қарағайлы кен орны Қазақстан Республикасында Қарағанда обылысында,
Қарағанды қаласынан 250км жерде орналасқан.
Алғашында кен орын барлау - эксплуатациялық өнеркәсіптің құрылысынан
басталды, жылына 100 мың тонна кен өндірілді. 1964 жылы кен орында темір
жол салынды, оның ұзындығы 252км. Өндірісті электр энергиямен қамтамасыз
ету үшін екі желілі ВП 10 Вт. Қарағайлы ГРЭС салынады, оның ұзындығы 250км.
Ауыл және кен басқармасы Талды өзенінен сумен қамтамасыз етіледі.
Қарағайлы кен орнының қасында “Кенчубинск” темір кен орны және
“Алайғыр” қорғасын орындары орналасқан.
Гидрографиялық желінің аз болуы. Аймақтағы ең үлкен өзен Талды өзені
Қарағайлы аулынын 10-12км, шығыс аймақта тұрақты ағын сулар бар. Аймақтың
ауа-райы континентальді қаңтарда -13º-16º, шілдеде +18º+18,5º. Қыста
минималды температура +38º-41º, максималды жазда +37º+38º.
Жылдық жауын шашын мөлшері 136мм-ден 437 мм-ге дейін. Қыста қардың
жатуы 190-170 күн. Қатты желдер жылдамдығы 25-30 мм-ге жетеді. Қыста желдің
бағыты оңтүстік шығыс, солтүстік батыс, шығыс, жазда солтүстік батыс.
1.2 Қарағайлы кен орнының тау-кен геологиялық сипаттамасы.
Қарағайлы кен орны солтүстік шығыста Успенді синклинальді және Қарғалы
синклинальді байланыста орналасқан. Созылымы солтүстік батысқа қарай
кеннің жатуы күрт құлама (690-750).
Кен орны метосоматикалық өзгерістерімен вулканды тұнбамен және үстіңгі
дивон шөгінділермен ерекшеленеді.
Кен орнының геологиялық құрылымы үстіңгі девонды шөгінді қалдықпен
орналасқан. Олардың ішіне келесі жыныстар кіреді:
- конгломератты 200м дейін қалыңдығы
- поликтовит құмтас 690м қалыңдық
- қатпарлы құмтас, сазды шақпақтас қалыңдығы 175м.
Барлығы 15 кенді дене табылған, оның 11-нің пішіні қиын линзалы. Құлау
бұрышы 60º-80º оңтүстік батыс, шығыс бөлігінде 45º-50º батыс бөлігінде.
Оның ұзындығы 45- 670м орналасқанда тереңдігі 100-ден 300м-ге дейін.
Гранитайттарға дейін қалыңдығы 1,5-37м. Кеннің екі технологиялық түрі:
Аксольенді араласқан және сульфитті, 87 % қол сульфитті.
Сульфит екі түрге бөлінеді.
1 Полиметалды барит
2 Баритті. Протодеков шкаласы бойынша мүйізтас жыныстардың қаттылығы
12,4- 19,5.
Кеннің қалыңдығы 10-12м. Кеннің қопсу коэффициенті 1,76. Сілемнің
орташа тығыздығы 3,25тм3, жыныс үшін 2,7 тм3.
Кесек кен штольпиялармен үнгілеу 100-130м. Жыныстардың сыйымдылығы
радиоактивсіз және өртке қауіпсіз.
1.3 Қысқаша гидрогеологиялық сипаттама
Геологиялық құрылым жағынан карьер учаскесі оңтүстік-батыста Қарағайлы
синклинальді, жанартау шөгінді жыныстардан, живески және франскі тік қабат
девонды құралады. Карьердің оңтүстік жағы Қарағайлы жырасаймен шекаралған.
Көктемде ғана су ағысы байқалады, уақытша сулар карьерді батыруға ешқандай
кедергі жасамайды өйткені жыныстардың сыртына неогенді саз балшықтан
жасалған сутірек орналасқан.
Жыныстардың ең дамыған жарықшақтары опырылым бұзылыстар зонасында.
Жыныс ең активті таралған жарықшақтардың су сыйымдылығының тереңдігі 120м.
120м-ден жарықшақтар тектоникалық учаскеде ғана байқалған. Жыныстардың
сулануы төмен. Барлау жұмыстары барысында фильтрация коэффициенті 0,05
мтәу байқалған. Жер асты сулары солтүстік бөлікте 75м және 11-14,5м қалған
учаскелерде. Қазу жұмыстарының бітуіне жер асты сулардың келуі 52м3сағ
болады.
1.4 Кен орынды барлау және пайдалы кеннің қоры
Кен денесі құлама, бедердің түрі және шөгінді борпылдақ қалпында
болғандықтан, кенді барлау жұмыстары жарықшақтармен және жерасты
горизонталь қазбалар мен көлбеу ұңғылар мен жүргізіледі (42×46 м)
оптималды барлау жүйесі экспериментальді жұмыстарда таңдалған.
Кеннің қоры және пайдалы компоненттер С категориясы жалпы С
+С деп 90-88% құрайды. Жалпы “Союзгеологофонд СССР” бойынша 1.01.1987
жылы С категория бойынша 2.4 млн.т цинк кені, оның ішінде 49,2 мың.т
цинк құрайды. Қорғасын кеннің мөлшері 34,2 млн.т және оның құрамында 33,9
мың.т қорғасын кені оның мөлшері 0,81%. С категориясы бойынша 100
мың.т цинк және қорғасын кені оның ішінде 1,3 мың.т және 0,5 мың.т.
Қарағайлы кен орнының параметрлердің кондициясы:
Қорғасын – мырыш - баритті кендердің беткей мөлшері, қорғасын 0,5%,
мырыш 0,5% және барит-20%.
Блоктағы кендердің минималды өнеркәсіптік мөлшері 1% және 50% құрайды.
Беткейдегі қорғасын мен мырыш кендердің мөлшері қорғасын мен цинк 0,5% -
тен және блоктағы минималды өнеркәсіптік мөлшері 1%.
Қорғасын кені үшін беткейде қорғасынның 0,5% және блоктағы минималды
өнеркәсіптік мөлшері 1%.
- Мырыш кен үшін беткейде бариттің 1,5% блоктағы минималды өнеркәсіптік
мөлшері 2%.
- Баритті кен үшін беткейде бариттің 20%, блоктағы минималды
өнеркәсіптік мөлшері -50 %.
- Беткейдегі мыс кен мөлшері 0,5%, блоктағы минималды өнеркәсіптік
мөлшері 1%.
Балансты қорларға келесілер жатады.
а) Беткейдегі қорғасын кенінің мөлшері 0,3- 1,49 %. Мырыш пен бариттің
мөлшері кондициясыз.
б) Беткейдегі мырыш кенінің мөлшері 1- 1,49 % қорғасынмен бариттің
кондициясыз болғанда. Кеннің минималды қалыңдығы 4м.
2 ЖОБАНЫ ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТ,
ОНЫҢ ЕСЕБІ
2.1 Карьер борттарының өту бұрыштарын анықтау
Карьер борттарының өту бұрышы ВНИМИ орындалған жұмыстарынан
қабылданған және оның бұрышы 420-56 құрайды. Карьердегі қабылданған
борттарының өшу бұрыштарының көлік сақтандыру бермаларының араласқандарын
тексеру керек.
(2.1)
мұндағы n- карьер бортындағы кемерлер саны 30 камер.
h- кемер биіктігі, 10м.
- кемер бұрышының қиябет бұрышы α - 70.
b- сақтандыру бермасының ені, 10м.
b- көлік бермасының ені, 16м .
Карьер бортының кемер санының қосындысы 70% сақтандыру бермасын
құрайды.
tg Bn = 1,003
Bк = 45
2. Шектік аршу коэффициентін анықтау
Шектік аршу коэффициенті бойынша ашық қазудың салыстырмалы экономикалық
тиімділігін бағалайды және карьердің соңғы перспективалы нұсқаларын табады.
, мм
(2.2)
мұндағы Сж- 1м жерасты әдіспен қазғандағы пайдалы кен байлықтың рұқсат
етілген өзіндік құны 800 тенге.
Са - ашық әдіспен қазғандағы 1м пайдалы кен байлықтың рұқсат
етілген өзіндік құны 120 теңге.
Сб - 1м бос жынысқа кеткен шығын, 80.теңге.
мм
2.3 Пайдалы қазбалардың жоғалам және құнарсыздануын негіздеу
Кен орынды пайдалану кезінде кеннің бір бөлігі жоғалынады, тағы бір
бөлігі басқа жыныстармен араласып кетеді.
Жоғалым мен құнарсызданудың мөлшері кен дененің жатуына, қалыңдығына,
құлау бұрышына, кемер биіктігіне және қабылданған эксковаторға байланысты.
Құнарсыздану мен жоғалым бұрғылау жұмыстар кезінде эксковатор шөмішінің
басқа кендермен көсіп алуынан,көлікке тиеу және төгу кезінде пайда болады.
Кен денесінің құлау бұрышы үлкейген сайын құнарсыздану мен жоғалым аз
болады. Бірақ бұл жағдайда кемердің қиябет бұрышы азаяды; кенжарға
жақынырақ эксковаторды орналастыру керек. Шөміштің сыйымдылығы аз
механикалық эксковатар және автокөлік транспортын қолданғанда соңғысында
қазу әр түрлі әдіспен қолдануға мүмкіндік береді.
Кен денесінің қиын болғандықтан және эксковатордың қазған кездегі
құнарсыздануы келесідей, жоғалым- 4 %, құнарсыздану – 15 %.
4. Кен орныныңкүн тізбектік режимі
Кен орнына жоба жасағанда ең маңыздысы жұмыстың оңтайлы режимін табу
және тау-кен қондырғысын рационалды пайдалану. Максималды еңбек өнімділігі
және тауар өнімділігіне минималды шығындардың құртуы.
Түсті металлургия карьерінде технологиялық жобалық норма келесі
күнтізбек жұмыс режимін ұсынған; демалысына 6 күн, 3 ауысым, 7 сағаттан
және жылына 5 млн.т кен өндіріледі. Жылына 305 күн жұмыс істейді. Карьерде
келесі жұмыстар жүргізіледі:
Кен орынды ашу, қазу жұмыстары, бұрғылап – аттыру және автокөлік.
Бұрғылау жұмыстары тек қана күндіз жүргізіледі.
2.5 Карьердің бастапқы параметрлерін негіздеу
Карьерге жоба жасағанда соңғы контурлар және теңдікті анықтау керек.
Осыған байланысты кен орынды қазу кезінде экономикалық эффект маңызды
болады.
Карьер тереңдігі келесі формуламен анықталады.
, м (2.3)
мұндағы М- нен денесінің орташа қалыңдығы, 35м,
Вл , Вв - карьер борттарының бұрыштары, 45.
м
Карьер бетінің ені
Вn = Bg + Hn (Ctg Вл + Ctg Вв ), м (2.4)
мұндағы Bg –карьер түбінің еніне қондырғылардың орналастыру түрі 20м.
Вn = 20+300 (Ctg 45+ Ctg 45) = 620 м
Карьер ұзындығы
Ln =lg+ 2Hk CtgBn , м
(2.5)
мұндағы lg – карьер түбіндегі кен дененің жатуы. Lg = 100м
Ln =100+300 × Ctg 45= 700 м.
6. Карьер алаңының тау-кен геометриялық анализі
Ашудың және қазудың күн тізбелік көлемін бөлу.
Карьер геометриялық дене сияқты уақыт және кеңістікте кенорнының қазып
алуына қарай дамиды. Карьердің тереңдігі, контуры және көлемі үлкейеді.
Экономикалық нәтиже кен орнында игерудегі өнімнің өзіндік құнына, ашу
жұмыстарына кеткен шығындар, пайдалы және шығындарды жылдарға дұрыс бөлуге
байланысты. Ал шығындармен пайданы бөлу ол ашу мен қазу жұмыстарына дұрыс
уақыт бөлу және карьердің жұмыс алаңының динамикасына байланысты.
Сол үшін жоба жасағанда оптималды вариант таңдалады ол үшін анализ
жүргізіледі. Анализдің нәтижесі кенорнының күнтізбектік графигін құрайды.
2.1-суретте жұмыс горизонты және тереңдеу бағытының варианттары сызылған.
Тілме оржолдардың астыңғы жиекте жұмыс бортының қиябет сызықты горизонттық
әр қайсысының бұрыштары тең болады.
, м (2.6)
мұндағы h- кемер биіктігі, 10м,
α – кемер қиябетінің бұрышы 70,
Bmin - рұқсат етілген минималды жұмыс алаңының ені, 35м.
, м
=15
Карьердегі тау-кен көлемінің массасын анықтау.
Сурет.
(2.7)
Vгм. = 52 920 000 м
Пайдалы қазбаның көлемін келесі формуламен анықтау.
, м
(2.8)
мұнда М - кен дененің қалыңдығы, М=35м.
hн – геологиялық берілімнен какостың қалыңдығы, 30м.
Lз - геологиялық берілімнен кеннің ұзындығы, 650м.
м
Бос жыныстың көлемін анықтау.
Vв = Vгм.-Vn.u., м (2.9)
Vв= 52920000- 6142500=46777500 м
мұндағы V- карьердегі тау- кен көлемінің массасы.
Vп.и- пайдалы қазбаның көлемі.
Орташа аршу коэффициенттін анықтау.
;
(2.10)
м3м3.
2.7 Карьер өнімділігі
Өнеркәсіптің бастапқы көрсеткіші ол өндірістік қуаты. Карьердегі
пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі келесі формуламен анықталады.
тжыл
(2.11)
мұндағы Si – карьер контурындағы i- ші горизонттағы пайдалы қазбаның
орташа алаңы, 22750 м
П - жоғалым, П = 0,04.
Р - құнарсыздану, 0,15.
γ - пайдалы қазбаның тығыздығы, m м.=3,25 т м.
- ау-кен жұмыстарының төмендеу жылдамдағы, = 10 мжыл.
мжыл
Бос жыныстың жылдық өнімділігі.
, мжыл
(2.12)
мұндағы А - пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі.
- пайдалы қазбаның тығыздығы;
Kор - орташа аршу коэффициенті
мжыл
Керьердегі тау-кен массасының жылдық өнімділігі.
мжыл
(2.13)
, мжыл
Пайдалы қазбаның айлық өнімділігі
(2.14)
мұндағы А – пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі.
тай
Бос жыныс бойынша аймақ өнімділігі.
;
мұндағы Аб – бос жыныстың жылдық өнімділігі
м3ай
Пайдалы қазбаның тәуліктік өнімділігі
Атәу.п.қ = ;
(2.16)
мұндағы 305 - жылдағы күндер саны.
А- пайдалы қазбаның жылдық өнімділігі.
Атәу.п.қ ттәу.
Бос жыныс үшін
; (2.17)
Аб - бос жыныстың жылдық өнімділігі
м3аус
Карьердегі кеннің ауысымдық өнімділігі
; (2.18)
мұндағы 3- ауысым саны.
Qтәу.п.қ - пайдалы қазбаның тәулік өнімділігі.
тау.
Бос жыныс үшін
; (2.19)
мұндағы Qтәу.б - тәуліктегі бос жыныс өнімділігі.
м3ауысым.
2.8 Карьердің жұмыс істеу уақыты
Түсті металлургия кен орындар үшін жұмыс істеу мерзімі карьердің
салынуынан бастап толық пайдалы қазбаның басылуына дейін уақыт саналады.
Технологиялық жобалардың нормасы бойынша карьердің жұмыс істеу мерзімі
жылдық өнімділікпен және кен орнының қорына байланысты.
, жыл (2.20)
Мұндағы Vп.м – карьер шекарасындағы кеннің қоры, т.
γ - кен тығыздығы, тм
=3 карьердің салыну мерзімі және толық пайдалы қазбаның
басылуына дейінгі уақыт.
карьердегі толық басылу уақыты.
жыл.
3 КАРЬЕР АЛАБЫН АШУ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ
Жобаланып жатқан карьердің орналасуы таулы аймақта болғандықтан кен
денесі тереңде орналасқан және құлау бұрыштары күрт, сол үшін ең тиімді
ішкі күрделі оржолдармен ашу [2].
3.1 Күрделі оржолдардың трассаларының параметрлерін
есептеу және негіздеу
Күрделі оржолдардың еңісінің көлеміне байланысты автокөлікті 100%
қолданамыз. Аймақтың көлбеулік рельефі жұмыс бортының еңіс бұрышына
көбірек, сондықтан карьерде қазу жұмыстары үстіңгі карьерден басталады.
Пайдалы қазба және бос жыныс қазылған кемерден сыртқы көлік жолынан сыртқа
шығарылады. Кемерлерге съездердің қосылуы тұйықталған. Әр кемерден шығу
жолы екі сызықты 20м ені.Оржолдың ұзындығы келесі формуламен анықталады.
, м
(3.1)
мұндағы – оржол тереңдігі, = 10м.
– басқарылатын еңес,
Ky – ұзындық коэффициенті, Ky=1,4
м
Трасса созылымы келесі формуламен анықталады.
Lтрас= ny × Lmp
(3.2)
мұндағы ny - кемердің саны, ny = 30
Lтрас=30×140 = 4200 м
Күрделі оржолдың өткізу қабілеттілігі
(3.3)
мұндағы – жүру жылдамдығы, = 16 кмсағ
n - жүру жол сызығының саны,2
Ku - жүрудің әр келкілік коэфициенті, 0,5÷0,8
S – жүру интервалы, 50м
мсағ
Жүру жолының қабілеттілігі келесі формуламен анықталады.
W=N·Vа.ф, м
(3.4)
мұндағы Vа.ф – автосомосвалмен тасылынатын фактілі көлем. V а.ф –21 м
W = 384·21 = 8064 мc
3.1 сурет- Көлбеу оржолдың көлемін анықтау сұлбасы.
Жүру қабілеттілігі карьердің ауысымдық өнімділігіне толығымен
қамтамасыз етіледі.
3.2 Оржолдардың жүргізудің технологиясы және механизациясы
Күрделі тілме оржолдардың көлемі мен мөлшері оржол үңгілеу
жылдамдығынан ашудың ұзақтығы және жаңа горизант ашуға дайындау жатады.
Сондықтан оржолдың үңгірлеу бастапқы жағдайда бір қалыпты жылдамдықта
қамтамасыз етілуі керек.
Карьердің кешенді механизация схемасына сүйенсек, кенжарда ЭКГ-5А
астыңғы тиеуішпен көлікке. Автосмовалдың жолы тұйық. Оржол түбінің екі
тұйықталған жолда.
b = 2 (Rr + m), м
(3.5)
мұнда Rr – эксковатордың көсіп алу радиусы, ЭКГ-5А – эксковатор үшін,
9м.
m – ор жол бортының астыңғы еңбемен автосамосвалдың арасындағы
минималды арақашықтық, 1м.
b = 2 (9 + 1) = 20 м
Тілме оржолдың екі аналогиялық әдіспен қабылдаймыз. Күрделі оржолдың
көлемі (3.1 сурет.)
Vкm =A + 2B + D + 2F, м
(3.6)
Көлбеу траншиннің ортанғы бөлігін көрсететін бейне көлемі А.
(3.7)
мұнда b - оржол түбінің ені, b- 20м
Lp - басқарма ылдыйы (уклон) Lp = 10%
, м3
Борттардың әркелкілдігінің пайда болған нәтижесінде бейненің көлемі, 2B
, м3 (3.8)
мұндағы L – кемер еңісінің бұрышы,70D және 2F бейненің көлемі.
Оржолдың жүргізуден кейінгі кенжардың бір бөлігінің түрі.
м3
,
D=360 м,
, м3
(3.10)
2F = 68 м
Күрделі оржол көлемін анықтау
Vкm = A + 2B + D + 2F
(3.11)
Vкm = 100000 + 1200 + 360 + 68 = 11628 м
Тілме оржолдың көлемі
Vкм = Sm · Lp.m, м
(3.12)
мұнда Sm – тілме оржолдың көлбеулік қимасының ауданы 230м.
Lp.m - кемердегі тілме оржолдың жұмыс фронтының ұзындығына тең, 200м
Vp.m = 230 · 200 = 4600 м
4. ҚАЗУ ЖҮЙЕСІ
4.1 Қазу жүйесін таңдау
Аймақтық таулы жерде орналасқанын ескерсек, көлбеулікке жатқан
және денесінің күрт құлауы, карьердің пландағы көлемінің аздығына
байланысты шеңберлі еңістермен тереңдетілген және сыртқы үйінділерге
тасымалдау қазу жүйесін таңдаймын.
Шеңберлі қазу жүйесі кем дененің ортасынан бастап жан-жаққа бір келкі
таралады.
Карьерде жұмыс алаңдары борттардың барлығын қамтиды және қазу
жүйесі шеңберлі сызықтармен жүргізіледі.
Горизонттарды дайындау съезді оржолдармен жүргізіледі. Кен орында
кен денелері және басқа жыныстар жартасты болғандықтан алдымен қопсыту
керек.
Қазу жүйесі эксковатор ЭКГ-5А және автокөлікпен жүргізіледі. Карьердің
таулы және терең аймақтарында тау-кен дайындық жұмыстары бір уақытта
жүргізіледі. Тау-кен жұмыстары карьердің терең аймақтарында кен
қорларын толық алмағанша жүргізіле береді.
Қазу жүйесінің басты элементтері: кемер биіктігі, жұмыс алаңының
ені және эксковатор блогының ені мен ұзындығы.
Тау-кен жыныстарының физика-механикалық қасиеттеріне және эксковаторға
байланысты кемер биіктігін таңдаймыз
Нн = 10 м
Жұмыс алаңының ені
Шр.п. = Вр + С + Т + Z, м (4.1)
мұнда Вр – жарылған блоктың ені, 31 м. С – жарылған блоктың табанынан
автокөлік жолының осіне дейінгі арақашықтық, 2 м. Т - автокөлік жолының
ені, 5м. Z - сақтандыру призмасының ені, 3 м.
Шр.п. = 31 + 2 + 5 + 3 = 41 м
Эксковатор блогының ені
hэ.б. = , м (4.2)
мұндағы Т - жыныс қорларын эксковатормен қазуға кететін жұмыс күндер
саны, 15 күн автокөлік үшін
Qэ.тәул. - эксковатордың тәулік өнімділігі, м3тәу, 2000 м3тәу.
Шб.п. – аттырылған блоктың ені, 30 м.
hэ.б. = 100 м
Еңістің жылжу жылдамдығы
май (4.3)
мұндағы Qэ.ай - эксковатордың айлық өнімділігі, 6000 м3.
Аэ – эксковатор еңісінің ені, 15,3 м.
май
Блокты қазу уақыты
Кемердің орташа жылжу уақыты
, май (4.4)
мұндағы N – кемердегі эксковатор саны, 1.
hф - өндірілу жұмыстарының франтының ұзындығы, 200 м.
, май
Кемердегі эксковатор блогының саны.
; (4.5)
дана
5 ТАУ – ЖЫНЫСТАРЫН ҚАЗЫП АЛУҒА ДАЙЫНДАУ
5.1 Дайындау әдістерін негіздеу
Жыныстық қаттылығы мен қалыңдығын ескере отырып алдымен бұрғылау
аттыру жұмыстары жүргізіледі.
Бұрғылау станогын қолданғанда аттыру жұмыстарынан кейін
кесектердің көлемі келесі формуладан көп болмау керек.
, м (5.1)
мұнда Е – эксковатор шөмішінің шымдылығы, м3. Е = 5 м3.
, м
Тау-кен жыныстарының аттыруға дайындау алдында жыныстардың
бұрғылау қиындығы ескеріледі, П.
(5.2)
мұндағы γ – жыныстың қалыңдығы (γ = 2,7 тм3)
τсж - сығылу беріктілігі, τсж = 1400 Па.
τсдв - жылжу беріктілігі, τс∂в = 310 Па.
Пб = 0,007 ∙ (1400 + 310) + 0,7 ∙ 2,7 = 14.
В.В.Ржевски классификациясы бойынша 3-ші класқа кіреді, яғни
қиын бұрғыланады, [1].
Ұңғының диаметрін анықтау
, мм (5.3)
мұндағы α = 700 – кемер қиябетінің бұрышы. Ctg 70 = 0,36.
С – кемер жиегінен ұңғыға дейінгі дейінгі арақашықтық, С =
4 м.
m - ұңғылардың бір-біріне жақындай коэффициенті.
мм.
Жыныстық қаттылығын және карьер өнімділігін ескере отырып
ұңғыларды шарошкалы бұрғылау әдісін және орташа класты бұрғылау
станогын СБШ-250 мн [3] қабылдаймын.
Бұрғылау станогын ұңғыларды көлбеу бұрғылайды, ал бұрғылау
қондырғысы ОК-243 долотасы.
Тік жыныстардың бұрғыланатын және долотаның диаметрі Пб = 14 және
Сдол = 24,3 мм байланысты шарошкалы бұрғылау режимі (Рос және Uб)
қолданылады.
Рос = 12 ∙ дол кнсм2 (5.4)
Рос = 12 ∙ 24,3 = 291,6 кнсм2
Бұрғылау станогының айналу саны.
nвр = 120 обмин = 2 с-1 (5.5)
Шарошкалы бұрғылаудың техникалық жылдамдығы
мсағ (5.6)
мсағ
Бұрғылау станоктың аусымдық өнімділігі
(5.7)
мұндағы Тау – жұмыс ауысымының ұзақтығы , сағ.
Тп.з - жұмыс дайындау және біту уақыты
Тр – аусымдағы регламентті демалыс, t0 және tв - 1 м
ұңғыны бұрғылауға кететін негізгі және көмекші уақыт.
(5.8)
сағ
tв = 0,05 сағ.
мау
Бұрғылау станоктың тәуліктік өнімділігі
Qтәу = Qау ∙ n; (5.9)
Qтәу = 45 ∙ 3 = 135 мтәу.
Бұрғылау станоктың айлық өнімділігі
Qай = Qтәу ∙ n; (5.10)
Qай = 135 ∙ 26 = 3510 май.
Бұрғылау станоктың жылдық өнімділігі
Qжыл = Qай ∙ n; (5.11)
Qжыл = 3510 ∙ 12 = 42120 мжыл.
Ауысымдағы бұрғылау станоктың таза жұмыс істеу уақыты
Тжұм (5.12)
мұндағы n - аусымдағы бұрғыланған ұңғылардың саны, м. n = 2,5 м.
Lci - ұңғылардың тереңдігі, м.
Ұңғылардың тереңдігі келесі формуламен анықталады.
, м (5.13)
мұнда Lпер – асыра бұрғылау тереңдігі, м
(Lпер = (10 ÷ 15) d скв = 3 м), β = 900.
, м
Траб = 0,14 ∙ 45 = 6,3 сағ.
Бұрғылау станоктың саны
(5.14)
мұндағы А2 – карьердің жылдық өнімділігі, м3.
а) кен үшін
= 1 станок
б) бос жыныс үшін
станок
мұнда 1661213 = Qжыл ∙ а ∙ в = 42120 ∙ 6,8 ∙5,8 м3жыл.
Резервте тұрған және жалпы бұрғылау станоктың саны.
Nст = (NR+Hб) ∙ 1,2; (5.15)
Nст = (2,17 ∙ 1,2) = 2,6 ≈ 3 станок
5.2 Аттырғыш заттарды, ұңғылардың санын, аттырудың схемасын
таңдау
Аттырғыш заттарды қолдану кезінде және нәтиже болу үшін келесіге
көңіл бөлу керек.
Жыныстардың қаттылығында массивтің жарықшақтығы. Карьердегі жыныс
орташа жарықшаққа және аттырудың IV класқа жатқызылады.
Тау-кен жыныстарын аттыру үшін аттырғыш зат гранулет АС-8В
таңдаймын. өйткені бұл аттырғыш затта үлкен энергия, арзан
қолдануда жеңіл және тасымалдауда қауіпсіз.
АС-8В аттырғыш заттың сипаттамасы:
1. Құрамы – гранулитті аммиакты шитра, алюминді пудрамен себілген
жоғарғы құрамды шурофоб.
2. Жарылғыштың жылулығы 1250 ккалкг.
3. Қалыңдық - 0,08 кгм3.
4. Жұмыс қабілеттілігі - 400-420 кДжкг.
5. Аттырғыш заттың кететін шығын
(5.16)
Жыныстардың құрамы және қиын жарылатын класс. qэ = 77 гм3
қабылдаймын. Аттырғыш заттың жобалық шығын жарылудың технологиялық
жағдайға байланысты.
qn = qn ∙ Km ∙K∂ ∙ Kon ∙ Kз ∙ Kv ∙ Kвв, гм3 (5.17)
мұндағы Km 1,2 tcp+0,2 - массивтің жарықшақтылығына байланысты
коэффициент.
Lcp – массивтегі орташа бөліктердің көлемі Lcp = 1,8 м.
- ұсақтау коэффициенті.
qср = (0,15÷0,2) - жарылған жыныстың кесектілігі.
Kд = 0,72.
Kon – ашылған үстіңгі қабаттың санының коэффициенті Kon = 3,4 ÷ 4.
Kз – аттырғыш заттың дәрежесінің коэффициенті, Kз = 1,2.
Kвв – эталоннан нақты ауысымды коэффициенті, Kвв= 1,13.
- аттыратын жыныстың көлемін ескеретін коэффициент.
Kv = 1,15.
qn = 700 гм3.
Ұңғының тереңдігі
Lc = Hy + Ln, м (5.18)
мұндағы Ln – аса бұрғылау ұзындығы, Ln = 3 м.
Lс = 10+3 = 13 м.
Еңіс ұзындығы
Lз = (20 ÷ 35) сс = 5 м.
Зарядтың ұзындығы
Lвв = Lс – Lз (5.19)
Lвв = 13 – 5 = 8 м.
Кемер табанының жалғыз ұңғы үшін кедергі сызығы
м (5.20)
мұндағы Km - жарықшақтың коэффициенті Km = 1,1.
Δ - механикалық әдістегі зарядтың қалыңдығы. Δ = 0,3 – 1,2
кгм3.
γ - жыныстың қалыңдығы, γ = 3,25 тм3.
Kвв - жұмыстың қабілеттік коэффициенті Kвв = 1,13.
Woд = 7,6 м.
СПП тау-кен жұмыстарын қауіпсіз жүргізу
Wб = Нн ∙ Ctg α + c, м. (5.21)
мұндағы с – үстіңгі кемер жиектен ұңғыға дейінгі қауіпсіздік арақашықтығы,
м3
Wб = 40 ∙ Ctg 900 + 3 = 6,6 м.
Ұңғылар арақашықтығы
α = m ∙ W, м (5.22)
мұндағы m – жақындау коэффициенті m = 09.
α = 0,9 ∙ 6,6 = 6,85 м
Қатарлар арасындағы ара қашықтық
в = 0,85 ∙ α = м
в = 0,85 ∙ 6,85 = 5,8 м
Ұңғыдағы есептелген зарядтың массасы
Q3 = qn ∙ Hy ∙ W ∙ α, кг (5.23)
Q3 = 364 кг.
Жарылатын блоктың ені
Вбл = W + в (n-1), м (5.24)
Мұндағы n - ұңғыдағы қатарлар саны, n = 3.
Вбл = 20 м.
Карьердегі аттырғыш заттың жылдық шығындары
= A ∙ qn, кг (5.25)
мұндағы А – карьердің тау-кен массасының жылдық өнімділігі А – 1952750
м2.
= 1952750 ∙ 700 = 1366925 кг
Бір қатардағы жарылған жыныстағы қопарылу ені.
(5.26)
мұндағы Кв – жыныстардың жарылуының сипаттамасының коэффициенті, 3 қиын
жарылатын Кβ = 1 + 0,5 ұңғының көлбеу бұрышын ескеретін
коэффициент В горизонтқа В = 900, Кв = 1.
Во = 21 м.
Жалпы жарылған кендегі қопарланған жыныстың ені.
Вм = Kз ∙ Bo + (n-1) ∙ b (5.27)
мұнда Кз – жарылған жыныстың лақтырылу қашықтығын, ұңғыларды
жарғандағы аралық шаманың азаюына байланысты.
Аралығының азаюы
τ = K W, мс (5.28)
мұндағы К - жыныстың жарылуына байланысты коэффициент, К = 2.
τ = 25 мс, К3 = 0,9.
1 м ұңғыдан тау-кен массасының шығуы
(5.29)
v
Бұрғылау станоктың саны
. (5.30)
мұндағы К - станоктың керекті резевті ескеріледі, К = 1,2.
Qтәу - карьердің тәуліктік өнімділігі, м3 Qтәу = 8297 м3.
n - тәуліктегі станоктың жұмыс істеу саны, n = 1.
Qб - ауысымдағы бұрғылау станоктың өнімділігі, мау3.
V – 1 ұңғыдан шығатын тау-кен массасы V = 39,8 м3.
станок
Жарылатын блоктың ұзындығы
м (5.31)
мұндағы Qз - эксковатордың тәуліктің өнімділігі, Qз = 2000 м3.
Кзоп - қор коэффициенті, Кзоп = 15.
м.
Бірінші қатардағы ұңғының саны
(5.32)
ұңғы
Блоктағы ұңғылар саны
Nобш = N1 ∙ n; (5.33)
Nобш = 29 ∙ 3 = 87 ұңғы.
Блоктағы аттырылатын аттырғыш заттың саны
Qобш = Qзар ∙ Nобш; (5.34)
Qобш = 364 ∙ 87 = 31668 кг,
Жарылатын блокқа КЗДШ-69 қабылдаймыз
NКЗДШ = 0,525 ∙ 87 һ 46 дана.
Қауіпті аймақта кесектің жан жаққа лақтырылу кемер табанының
кедергі шамасына байланысты анықталады.
Wусл = 0,7 ∙ Wф (5.35)
Wусл = 0,7 ∙ 7,6 = 5,32.
Қауіпті аймақ аралығы, адам үшін 300 м қондырғылар үшін - 150 м.
Қауіпті аймақ ауа аралық толқынмен адам үшін
, м (5.36)
мұндағы Кв - ашық аймақтағы зарядтың орналасу коэффициенті, Кв = 10 ÷ 15.
Q3.0 - бір уақытта жарылатын зарядтар массасы, кг.
rв∙г = 435 м
Қондырғыға ауа аралық толқынның соғуы
(5.37)
Сейсмикалық ауданның радиусы
, м (5.38)
мұндағы Q - жарылған зарядтардың массасының суммасы, Q = 31668 кг.
n - заряд табанының саны, n = 40.
м.
Қауіпті аймақты жарғанда арнайы көрсеткіштерді орналастырылады және
сол аймақ босатылады.
Карьерде аттыру жұмыстары ені демалыста бір рет жүргізіледі.
Ұңғыда аралық аттырғыш заттың тратил шашкасы орналасқан. Тратил
шашкасы екі бөліктен тұрады.
Шашка саны келесі формуламен анықталады.
Nn.g. = 2∙K∙Nобщ, дана (5.39)
мұндағы К = 1 гранулды аттырғыш зат.
Nn.g. = 2 ∙ 1 ∙ 87 = 174 дана
Жару әдісі - электрлі.
Жарылғыш машинасы қабылданды – 350.
5.3 Аттыру жұмыстарының механикалық қондырғысын таңдау
Көлік түрін және аттыру жұмыстарының схемасы аттырғыш заттың
тәуліктік шығынына, тасымалдау арақшықтығына және аттыру жұмыстарының
технологиясына байланысты.
Зарядтау машинаның жалпы саны М 3-4. ұңғыларды аттыруға зарядтау
механизациясын қолданылады және келесі формуламен анықталады.
, дана (5.40)
Бұдан зарядтау машинасының өнімділігі, таус.
(5.41)
Qз.м. = 34,7
Nз.м. = 1 машина.
5.4 Бұрғылау аттыру жұмыстар кезінде қауіпсіздік технологиясы
Бұрғылау станогы жұмыс істеп тұрған кезде арнайы пломыланған жиегінен 3
м арақашықтықта орналасу керек.
Бұрғылау станогын бірінші ұңғылар қатарына орналасқанда станокты
дистанциондық басқару керек және бұрғылау станок кемер жиегіндегі
осіне перпендикуляр орналасу керек.
Электрожелілердің үстінен бұрғылау станогын жылжытқанда мачто
түсіріліп және бұрғылау қондырғысы шешілу керек ұңғыларды бұрғылау
инструкциясы бойынша және бұрғылаудың әр әдісінің әр қайсысына және
жүргізіледі. Карьердегі барлық аттыру жұмыстары ЕНБ аттыру
жұмыстарына сәйкес жүргізіледі.
6 КЕШЕНДІ МЕХАНИЗАЦИЯЛАУ
6.1 Қондырғының модулін және түрін таңдау
Жыныстарды эксковациясына және таңдалған қазу жүйесіне байланысты
эксковатордың түрін таңдаймыз.
Карағайлы кен орнының геологиясының күрделігі және эксковациялаудың
IV класқа жатуына байланысты ең тиімді варианты ол циклды бірдей
эксковатор ЭКГ-5А.
Кемер биіктігі 10 м және кен денелері қопарылған болғандықтан
Нu ≤ 1,5 Нu max; (6.1)
сай болу керек.
мұнда Нu - максималды эксковатордың көсіп алу биіктігі, 10,3 м.
10 ≤ 1,5 м.
6.2 Эксковатор өнімділігін есептеу
Кенжарда эксковатордың түрі – торцевой. Еңіс түрі бойлық.
Эксковатор еңісінің ені,
Аu = (1,5 ÷ 1,7) ∙Ru.y (6.2)
мұнда Ru.y – эксковатордың көсіп алу радиусы, 9,04.
Аu = 15,4 м.
Блоктағы қопарылу жыныстың ені 31 м болғанда эксковатор екі
еңіспен жұмыс істейді.
Эксковатордың паспорттың өнімділігі
, м3сағ (6.3)
мұндағы Е – шөміш сыйымдылығы, 5 м3
Тц – эксковатор циклының паспорттық өнімділігі, 25 сек.
м3сағ
Эксковатордың техникалық өнімділігі
м3сағ (6.4)
мұндағы Кu.k – шөміштің толу коэффициенті, 0,7.
Кр.с. – жыныстың шөміште қопсу коэффициенті, 1,7.
Кт.в. – қазу технологиясына тиетін әсерінің коэффициенті, 0,73;
Тц = t2 + tn + tp - цикл ұзақтығы, 25,8.
м3сағ
Эксковатордың ауысымдық өнімділігі
Qэ.ау = Qm ∙ Tc ∙ Kup ∙ Kк.л. м3c (6.5)
мұндағы Тс - ауысым ұзақтығы, 7 сағат
Kup - эксковатордың жұмыс істеу коэффициенті 0,8.
Kк.л - климаттық жағдайдың әсерінің коэффициенті, 0,9.
Qэ.ау = 254,7 ∙ 7 ∙ 0,8 ∙ 0,9 = 1428 м3c
Эксковатордың жылдық өнімділігі
Qэ.жыл = Qэ.ау ∙ Np ∙ Пау; м3ж (6.6)
Qэ.жыл = 1428 ∙ 305 ∙ 3 = 1306620 м3жыл
Жұмысшы эксковатордың паркі
, дана (6.7)
мұнда Аг.м. – жылдағы тау-кен массасының көлемі, 2209692 м3.
эксковатор.
6.3 Тау-кен массасын қазғандағы көмекші жұмыстар
Бір шөмішті эксковатордың көмекші жұмысқа келесілер кіреді:
Эксковатор жолын жобалау кемер табанын тегістеу. Эксковаторды
жылжытқан кезде кабельді жылжыту, жөндеу және майлау.
Эксковатор жолын жөндеу және кемер табанын жайпақтау ДЭТ-250
бульдозерін қолданады.
Эксковатор жабдықтарын әкелгенге автокөлік көлігін қолданады.
7. КАРЬЕРДЕГІ ТАУ-КЕН ЖЫНЫСТАРЫН ТАСЫМАЛДАУ
Кен орнында жыныс түрінің әр келкі болғандықтан және пайдалы
қазбаның қалыңдығы орташа, қиын топографиялық аймақта орналасқандықтан ең
тиімді варианты ол автокөлік.
Карьердің өнімділігі орташа болғандықтан жүк көтергіштігі 40
тонна БелАз-548 автокөлігін қабылдаймын.
Карьерден байыту фабрикасына дейін жол 20 см құм тас және 2,5
см бетоннан жасалынған. Жобадағы карьердің көлемі (600-700 м) және
аймақтың тау-кен рельфетің қиындығын ескеріп автокөлік жолының
еңістігі 8%, уақытша съездер мен кемердің бойлық еңістігі 9-
10%.
Карьер ішіндегі жолға жүк көтергіштігі 40 тонна техникалық
автокөлік көмегімен бос жыныстар себіледі.
7.1 Автосамосвалдың жүккөтергіштігін анықтау және жүккөтергіштігі,
пайдалану коэффициенті және кузовтың сыйымдылығы
Эксковатор шөмішіндегі тау-кен жыныстарының массасын анықтау
т (7.1)
байланысты қозғалысқа үлесті кедергілер мәні 1.3 кесте [ ]
қабылдаймын.
мұндағы Е - эксковатор шөмішінің сыйымдылығы, м3. Эксковатор ЭКг-5А
үшін шөміш сыйымдылығы 5 м3.
Кн - эксковатор шөмішінің жартасты жыныстармен толтыру коэффициценті
Кн = 0,7 ÷ 0,8.
Кр – эксковатор шөмішіндегі жыныстың қопсу коэффициенті Кр=1,35÷1,5.
γ - кентіректің қалыңдығы γ = 3,25 тм3.
Бос жыныс үшін
Кен үшін
0-1 – Кенжарлық жол; 1-2 оржол; 2-3 жер бетіндегі жол; 3-4 үйіндіге
көтерілу жолы; 4-5 үйінді үсті жолы
а) бос жыныстарды тасымалдау жолы
б) Кен жыныстарды тасымалдау жолы
7.1 – сурет – Карьер автокөлік трассасының созылған пішіні.
т
Эксковатор шөмішіндегі кен көлемі
Vн = Е ∙ Кх, м3 (7.3)
мұндағы Кх - жыныстың тығыздау коэффициенті, Кх = 1,6 тм3.
Vн = 5 ∙ 1,6 = 8 м3
Автосамосвалға тиелетән шөміштер саны
, дана (7.4)
мұндағы Qac - автосамосвалдың жүккөтергіштігі, Qac – 40 тонна.
дана
мұндағы Wi - i-ші жол бөлігіндегі қозғалысқа үлесті кедергі; іі –
жол бөлімінің еңісі, %.
Жүк тиелген бағыттағы барлық жол бөліктеріндегі динамикалық
фактордың шамасын анықтау.
D0-1 = (45+30) = 75 НкН
D1-2 = (45+80) = 135 НкН
D1-3 = (40+30) = 70 НкН
D3-4 = (45+80) = 135 НкН
D4-5 = (45+30) = 75 НкН
Бос бағыты бойынша
D5-4 = (45-30) = 15 НкН
D4-3 = (45-80) = 35 НкН
D3-2 = (40-30) = 75 НкН
D2-1 = (45-80) = 35 НкН
D1-0 = (45-30) = 15 НкН
Автосамосвалдың динамикалық сипаттамасы (9.2 суретте) бойынша
динамикалық фактордың оң мәніндегі жол бөліктерінің жылдамдықтарын
vi анықтаймыз. Динамикалық фактордың теріс және ең кіші мәндегі
жол бөліктерінің жылдамдықтары 1.4 кесте бойынша [ ] анықталады.
7.2 сурет. – БелАЗ-548 автосамосвалының динамикалық сипаттамасы
Динамикалық фактор бойынша және кесте бойынша алннған БелАЗ-548
автосамосвалының барлық жол бөліктердегі жылдамдықтары
V0-1 = 14 кмсағ V5-4= 15 кмсағ
V1-2 = 10 кмсағ V4-3 = 16 кмсағ
V2-3 = 20 кмсағ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz