Ата-аналарды құқығынан айырудың негіздері мен тәртібі

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Ата-аналарды олардың ата-аналық құқығынан айыру ата-аналық парызын орындамағаны үшін қолданылатын айрықша және ең жоғары жауапкершілік шарасы болып табылады. Ата-аналық құқықтан айыруға заң негізінде және заңда белгіленген тәртіп бойынша ғана жол беріледі.
Сол нысандарды қарастырып көрелік:
 Ата-аналардың ата-аналық міндеттерін орындаудан жалтаруы, соның ішінде алимент төлеуден әдейі жалтаруы;
 Ата-анасының дәлелді себептерсіз баласын перзентханадан (бөлімшесінен) не өзге де ұқсас мекемелерден алудан бас тартуы;
Егерде ата-аналарының өтініші немесе келісімі бойынша күш-қуат не психикалық даму жағынан кемістіктері бар кәмелетке толмаған бала арнаулы мекемеде де психикалық стационарда жататын болса, ол ата-аналарын ата-аналық құқығынан айырудың негізі деп қаралмауы керек, өйткені ата-аналарының мұндай баланы толық мемлекет қамқорлығына орналастыруға құқығы бар;
 Ата-аналардың өздерінің ата-аналық құқықтарын теріс пайдалануы;
 Ата-аналарының балаларына қатыгездік көрсетуі, оның ішінде олардың денесіне немесе психикасына зорлық-зомбылық жасау, сондай-ақ олардың жыныстық пәктігіне қастандық жасау. Балалардың жыныстық пәктігіне қастандық жасау қылмыстық жазаға тартылатын әрекет болып табылады;
 Ата-ананың тиісті медициналық қорытындыларымен дәлеледенген созылмалы маскүнемдікпен немесе нашақорлық аурумен ауруы;
 Ата-аналардың өз балаларының немесе жұбайының өмірі мен денсаулығына қасақана нұқсан келтіруі.
Ата-аналық құқықтан айыру баланың құқықтары мен мүдделерін басқа жолдармен қорғау мүмкін болмаған жағдайда қолданылатын қатаң жаза болып табылады. Тек сот қана ата-аналық құқықтан айырады.

Соттарда ата-аналық құқықтан айыру туралы істі қозғауға
құқығы бар тұлға.
«Неке және отбасы туралы» Заңның 68-бабына сәйкес ол ата-аналардың біреуі немесе оларды алмастыратын адам, яғни қорғаншы, қамқоршы, асырап алған ата-аналары), прокурор, кәмелетке толмаған балалардың құқығын қорғау міндеті жүктелген органдар немесе мекемелер.
Өзге де мүдделі адамдардың немесе ата-аналық құқықтан айыруды талап етіп сотқа мәселе қоюға құқығы жоқ, бірақ бұл жөнінде прокурордың немесе құзырлы органдардың алдына жүгіне алатын органдар.
Ата-аналық құқықтан айырылған ата-аналар баламен туыстық фактісіне негізделген барлық құқықтарынан айырылады, балалары бар азаматтар үшін белгіленген жеңілдіктер мен мемлекеттік жәрдемақы алу

Пайдаланған әдебиеттер

1. Оспанов Қ.И.: «Құқық негіздері»; «Жеті жарғы», Алматы, 2006 ж.

2. «Қазақстан ұлттық энциклопедия» 7 том; «Қазақ энциклопедиясының»
Бас редакциясы; Алматы, 2005 ж.

3. «Мемлекет және құқық негіздері» оқулық; «Жеті жарғы», Алматы, 2001 ж.

4. Ибраева А., Әлібаева Г., Айтхожин Қ.: «Құқықтану» 10 сынып оқулығы; «Мектеп», Алматы, 2006 ж.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Ата-аналарды құқығынан айырудың негіздері мен
тәртібі
Ата-аналарды олардың ата-аналық құқығынан айыру ата-аналық
парызын орындамағаны үшін қолданылатын айрықша және ең жоғары
жауапкершілік шарасы болып табылады. Ата-аналық құқықтан айыруға заң
негізінде және заңда белгіленген тәртіп бойынша ғана жол беріледі.
Сол нысандарды қарастырып көрелік:
➢ Ата-аналардың ата-аналық міндеттерін орындаудан жалтаруы, соның
ішінде алимент төлеуден әдейі жалтаруы;
➢ Ата-анасының дәлелді себептерсіз баласын перзентханадан
(бөлімшесінен) не өзге де ұқсас мекемелерден алудан бас тартуы;
Егерде ата-аналарының өтініші немесе келісімі бойынша күш-қуат
не психикалық даму жағынан кемістіктері бар кәмелетке толмаған
бала арнаулы мекемеде де психикалық стационарда жататын болса,
ол ата-аналарын ата-аналық құқығынан айырудың негізі деп
қаралмауы керек, өйткені ата-аналарының мұндай баланы толық
мемлекет қамқорлығына орналастыруға құқығы бар;
➢ Ата-аналардың өздерінің ата-аналық құқықтарын теріс пайдалануы;
➢ Ата-аналарының балаларына қатыгездік көрсетуі, оның ішінде
олардың денесіне немесе психикасына зорлық-зомбылық жасау,
сондай-ақ олардың жыныстық пәктігіне қастандық жасау. Балалардың
жыныстық пәктігіне қастандық жасау қылмыстық жазаға тартылатын
әрекет болып табылады;
➢ Ата-ананың тиісті медициналық қорытындыларымен дәлеледенген
созылмалы маскүнемдікпен немесе нашақорлық аурумен ауруы;
➢ Ата-аналардың өз балаларының немесе жұбайының өмірі мен
денсаулығына қасақана нұқсан келтіруі.
Ата-аналық құқықтан айыру баланың құқықтары мен мүдделерін
басқа жолдармен қорғау мүмкін болмаған жағдайда қолданылатын қатаң
жаза болып табылады. Тек сот қана ата-аналық құқықтан айырады.

Соттарда ата-аналық құқықтан айыру туралы істі
қозғауға
құқығы бар
тұлға.
Неке және отбасы туралы Заңның 68-бабына сәйкес ол ата-
аналардың біреуі немесе оларды алмастыратын адам, яғни қорғаншы,
қамқоршы, асырап алған ата-аналары), прокурор, кәмелетке толмаған
балалардың құқығын қорғау міндеті жүктелген органдар немесе
мекемелер.
Өзге де мүдделі адамдардың немесе ата-аналық құқықтан айыруды
талап етіп сотқа мәселе қоюға құқығы жоқ, бірақ бұл жөнінде
прокурордың немесе құзырлы органдардың алдына жүгіне алатын
органдар.
Ата-аналық құқықтан айырылған ата-аналар баламен туыстық
фактісіне негізделген барлық құқықтарынан айырылады, балалары бар
азаматтар үшін белгіленген жеңілдіктер мен мемлекеттік жәрдемақы алу
құқығынан айырылады. Ата-аналар асырап-бағуға қажетті қаржы, баласының
мұрасын алуға қақысы жоқ. Сонымен қатар олар өз баласын асырап-
бағу міндетінен құтылмайды (алименттер төлеу). Ата-аналық құқығынан
айырылған ата-аналардан баланы бөлектеу мақсатында олардың бірге
тұруы тоқтатылады. Кездесіп тұруына салынбайды, бірақ оны сот
белгілейді.
Баланың ата-аналық құқығынан айырылған ата-аналарымен және
өзге де туыстарымен туыстық фактілеріне негізделген барлық мүліктік
құқықтары сақталады.
Бұл мәселені шешу тек қана соттың құдыретінде. Ата-аналар
өздерінің мінез-құлқын, тұрмыс салтын, бала тәрбиелеуге көзқарасын
жақсы жағына қарай елеулі түрде өзгерткен жағдайда ған ата-аналық
құқықтың қалпына келтірілуі мүмкін. Ата-аналық құқықты қалпына
келтіріп, баланы ата-аналарына қайтаруға – баланың мүдделеріне сай
келетін жағдайда ғана жол беріледі.

Бала асырап алу
Ата-анасыз қалған балалардың мүдделерін қорғауды қамтамасыз
ету үшін заң оларды асырап алу мүмкіндігін белгіледі.
Мемлекет бала асырап алуды қолдайды, өйткені ата-анасынан
айырылған балалар отбасылық қамқорлыққа бөленеді, тиісті тәрбие,
материалдық жағдайға, ата-ананың сүйіспеншілігі мен мейіріміне ие
болады. Екінші жағынан, балалы бола алмай жүрген отбасылар да көп.
Бала асырап алу оларға өздерінің табиғи әкелік және аналық
сезімдерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді.
Бұл асырап алу нәтижесінде, бір жағынан, бала асырап
алушылармен және олардың туысқандарының арасында, екінші жағынан,
асырап алынған бала арасында қандастығы бойынша туыстар арасындағы
сияқты құқықтар мен міндеттер туындайды. Сонымен қатар асырап
алушының туған балаларымен, егер ондай балалары болса, асырап алған
балаларының арасындағы құқық тең деп танылады.
Заңда бала асырап аларда бірқатар шарттар көзделген:
➢ бала асырап алушының келісімі;
➢ баланың ата-аналарының келісімі. Олардың келісімі жазбаша түрде
беріледі және нотариус арқылы куәландырылады;
➢ 10 жасқа толған баланың келісімі. Баланың келісімі жазбаша
толтырылады. Егер келісім іс сотта қаралған кезде берілетін
болса, ол ауызша келісім болып табылады. 10 жасқа толмаған
баланың келісімі қажет емес;
➢ егер ерлі-зайыптылардың біреуі ғана асырап алатын болса, онда
соның келісімі керек. Егер ерлі-зайыптылардың біреуі бұған
қарсы болса, асырап алынған баланың мұндай отбасында тұруы
қажетсіз. Бұдан басқа, бала асырап алу практикасы, әдетте, ерлі-
зайыптылардың біреуінің ғана бала асырап алуына рұқсат
етпейді. Балаға дұрыс отбасы керек.
Бала асырап алу шарттарынан басқа оған тыйым салулар да
белгіленген. Мысалы кәмелетке толған баланы асырап алуға болмайды;
некеде тұрмайтын асырап алушы мен асырап алушының арасындағы жас
айырмашылығы 16-дан кем болса, бала асырап алуға болмайды.
Соттың асырап алушының қалауы бойынша асырап алу құпиясын
сақтау жөніндегі мәселені қарауына болады. Баланың туған күні мен
орнына өзгеріс енгізуді осындай шараларға жатқызуға болады (3 жасқа
дейінгі баланы асырап алғанда ғана оның туған күнін өзгертуге жол
беріледі); баланың тегін, атын және әкесінің атын өзгерту; асырап
алушыларды ата-анасы ретінде жазу және басқалары.
Неке және отбасы туралы Заңның 76-бабына сәйкес
Қазақстанның жетім балаларын шетел азаматтарының асырап алуына жол
беріледі. Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын балаларды
Қазақстан Республикасының азаматтарына тәрбиелеуге беруге мүмкіндік
болмаған жағдайда, шетелдіктерге тәрбиелеуге беруге болады.
Республикада балаларға көмек беру жөніндегі ФРЭНК
халықаралық қайырымдылық қорының өкілдігі қызмет етеді. Ол шетел
азаматтарына бала асырап алуда көмек көрсетеді, сондай-ақ шетелдерде
асырап алынған балалардың жағдайына бақылау жасайды. Қазақстан
балаларын шетел азаматтарының асырап алуы – біздің мемлекетіміздің
практикасында жаңа құбылыс. Және бұл арада қоғамдық пікір біркелкі
емес – кейбір азаматтар мұндай асырап алушылықты қолдамайды, ал
көпшілігі – қолдайды.
Асырап алынған балалар Қазақстан азаматтығынан айырылады.

Қорғаншылық және қамқоршылық.
Қорғаншылық пен қамқоршылық мақсаты – ата-анасының
қамқорлығынсыз қалған балаларды тәрбиелеу болып табылады. Өркениетті
қоғам мен мемлекет ата-анасының қамқорлығынсыз қалған және көмекке
мұқтаж балаларды дер кезінде табуды өзінің алдына басты мақсат
етіп қояды. Осы міндеттерді орындау жүктелген арнаулы мемлекеттік
органдар – қорғаншылық және қамқоршылық органдары жұмыс істейді. Бұл
органдар мұндай балаларды іздеп тауып қоймай, оларды орналастыру
және олардың тұрмыс жағдайларын бақылау міндеттерін жүзеге асыруы
тиіс.
Ата-анасының қамқорлығынсыз қалған және отбасына тәрбиелеуге
берілуі тиіс балалар міндетті мемлекеттік есепке алынуы керек. Ол
үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен ата-анасының
қамқорлығынсыз қалған балалардың есебін алуды ұйымдастыру ережесі
бекітілген.
Республикамызда балаларға қамқорлық көрсету, оларды
мемлекеттік қолдау балалар үйлері мен интернат мекемелері жүйесі
арқылы жүзеге асырылады. Қазақстанда 1994 жылы балалар мен жас
аналарыд қорғау үшін Үміт үйі құрылды, онда жеке басты аналар
балаларын қамтамасыз етуге тиісті жағдайлар туғанша уақытша
орналастырады.
14 жасқа толмаған балалар қорғаншылыққа алынады, ал
қамқоршылық 14-18 жастағы кәмелетке толмаған балаларға жасалады.
Қорғаншылық пен қамқоршылықты белгілеу қорғаншы немесе қамқоршы
адамды тағайындау жолымен іске асырылады. Бұл адамдарды қорғаншылық
және қамқоршылық органдары тағайындайды. Кәмелетке толған, іс-әрекетке
қабілеттері бар азаматтар ғана қорғаншылар мен қамқоршылар бола
алады. Бұлардан басқа, жеке басының сапасы, жасы, денсаулық жағдайы
ескеріледі.
Баланың қорғаншысының (қамқоршысының) құқықтары мен міндеттері:
➢ баланы тәрбиелеуге, оның денсаулығына, рухани және ізгілік
адамгершілік көзқарастарының дамуына қамқорлық жасауға құқықты
әрі міндетті;
➢ баланың пікірін, қорғаншылық және қамқоршылық органының
ұсыныстарын ескере отырып, баланы тәрбиелеудің тәсілдерін өз
еркімен дербес белгілеуге құқықты;
➢ өзінің қамқорлығындағы баламен бірге тұруға міндетті.
Қамқорлығындағы бала 16-ға толғанда қорғаншылық және қамқоршылық
органының келісімімен бөлек тұруларына жол беріледі;
➢ қамқорлығындағы баланың өкілі болып табылады және заңға
сәйкес кез келген азаматтық-құқықтық мәмілелер жасай алады.
Қамқоршының қорғаншыдан айырмашылығы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.