Қылмыстық іс жүргізу және тоқтату

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮСІНІГІ, МӘНІ
1.1 Қылмыстық сот ісін жүргізудің мәні мен мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Қылмыстық сот ісін жүргізу құқығының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3 Қылмыстық іс жүргізу құқығының түсінігі мен оның құқық жүйесіндегі орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

ІІ. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТІ ТОҚТАТУ НЕГІЗДЕРІ
2.1 Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.2 Қылмыстық iстi қысқарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.3 Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi аяқтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23

Жұмыс өзектілігі. Қазақстан Республикасындағы Қылмыстық іс жүргізу құқығы дамуының кеңестік кезеңіне осы сала мәнінің мәселелері түрліше шешілген кезеңдер тән. 50-ші жылдарға шейін кеңестік қылмыстық процесс - нақты қызмет саласын реттейтін құқықтық нормалар жуйесі, ал доктринаға байланысты барлық нәрселердің процеске қатысы жоқ деп саналып келді. Басқаша айтқанда, қылмыстық іс жүргізу қызметі бар да, қылмыстық іс жүргізу құқығы дейтін сала жоқ. Н. Н. Полянский, В. Я. Лившиц, И. Д. Перлов сияқты ғалымдар өз еңбектерінде қылмыстық процеске тек қана қолданбалы, материалдық құқықтан туындайтын сипат беруге тырысты. XX ғасырдың екінші жартысында қылмыстық процеске дербес сала сипатын беруге арналған алғашқы жарияланымдар, осы айқындамаға негіздемелер пайда болды. Ең көрнекті зерттеушілердің бірі - М. С. Строгович қылмыстық іс жүргізу құқығының кеңестік құқық жуйесіндегі орны туралы проблемаларды ғылыми талдауға айтарлықтай елеулі үлес қосты.
Қылмыстық іс жүргізу құқығының мән-жайы жөніндегі ең соны көзқа-рас құқықтық реттеу әдісін түсінуге негізделген. Сонымен бірге құқықтық реттеу әдісінің проблемалары жеткіліксіз зерттеп шешілген.
Осыған байланысты заң режимімен өзара байланыста қаралатын ұғым көкейкесті болып табылады. Л. Б. Алексеевтің атап көрсетуінше, заң режимінің негізгі элементтеріне мыналар қамтылады: а) құқықтық реттеу әдісі; ә) құқықтық принциптер; б) құқықтық реттеу механизмі.
Курстық жұмыстың мақсаты. Қылмыстық іс жүргізу құқығындағы қылмыстық істі тоқтату негіздерін зерттеу мақсатында тақырыпқа сәйкес мәліметтер жинап, тақырыпты зерттеу.
Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу оны тоқтатуға негiз болған жағдайлар жойылғанға дейiн тоқтатыла тұрады. Әлгi жағдайлар жойылған соң анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың қаулысымен ол жаңартылады.
Iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру немесе жаңарту туралы процеске қатысушыларға хабарланады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қылмыстық iстi тоқтата тұру туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жолданады.
Тоқтатылып қойған iс, егер iс бойынша ескiру мерзiмiн үзу туралы мәлiмет болмаса, қылмыстық заңмен белгiленген ескiру мерзiмiнiң аяқталуы бойынша тоқтатылуға тиiс.
Қылмыстық іс бойынша одан әрі іс жүргізуге кедергі келтіретін еңсерілмейтін күштің әсері деп табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды, төтенше жағдайды немесе соғыс жағдайын түсіну кepeк.

1. ҚР Конституциясы. "Жеті Жарғы". - Алматы: 2003 ж.
2. "ҚР Прокуратурасы туралы" ҚР Заңы. Құқық қорғау органдары: Заңнамалық актілер жиынтығы. - Алматы: Юрист, 2003. -159 б.
3. ҚР қылмыстық-іс жүргізу кодексі. - Алматы: Юрист, 2003 ж. - 220 б.
4. ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі. - Алматы, 2002 - 264.
5.Төлеубекова Б.Қ. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы, Алматы, 2000
6.Төлеубекова Б.Қ., Қапсәләмов Қ.Ж.т.б. ҚР Қылмыстық іс жүргізу құқығы//Ерекше бөлім, Алматы, 2002
7. "Жедел-іздестіру қызметі туралы" ҚР Заңы. Құқық қорғау органдары: Заңнамалық актілер жиынтығы. - Алматы: Юрист, 2003. -159 б.
8. Нәрікбаев М.С., Өтебаев Ғ.К., Алиев М.М. Қазақстан Республикасындыға прокурорлық қадағалау//Алматы - 2005
9. Төлебекова Б.Қ., Қапсәләмов Қ.Ж., Шынабаев Б.Қ. Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу құқығы//Алматы-2007
10. Толеубекова Б.Х. Уголовно-процессуальное право Республики Казахстан. Часть общая. - Алматы, 1987, с. 241.
11. Давыдов П.М. и др. Уголовный процесс: Уч.пособие. - Екатеринбург, 1992, с.46.
12. Полянский Н.Н. Вопросы реории советского уголовного процесса. М., 1965, С. 250
13. Элькинд П.С. Цели и средства их достижения уголовно-процессуальном праве//1976, С. 3-4

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮСІНІГІ, МӘНІ
1.1 Қылмыстық сот ісін жүргізудің мәні мен
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Қылмыстық сот ісін жүргізу құқығының
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.3 Қылмыстық іс жүргізу құқығының түсінігі мен оның құқық жүйесіндегі
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9

ІІ. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТІ ТОҚТАТУ НЕГІЗДЕРІ
2.1 Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата
тұру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
2.2 Қылмыстық iстi
қысқарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...15
2.3 Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi
аяқтау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...18

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .20

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..23

КІРІСПЕ
Жұмыс өзектілігі. Қазақстан Республикасындағы Қылмыстық іс жүргізу
құқығы дамуының кеңестік кезеңіне осы сала мәнінің мәселелері түрліше
шешілген кезеңдер тән. 50-ші жылдарға шейін кеңестік қылмыстық процесс -
нақты қызмет саласын реттейтін құқықтық нормалар жуйесі, ал доктринаға
байланысты барлық нәрселердің процеске қатысы жоқ деп саналып келді.
Басқаша айтқанда, қылмыстық іс жүргізу қызметі бар да, қылмыстық іс жүргізу
құқығы дейтін сала жоқ. Н. Н. Полянский, В. Я. Лившиц, И. Д. Перлов сияқты
ғалымдар өз еңбектерінде қылмыстық процеске тек қана қолданбалы,
материалдық құқықтан туындайтын сипат беруге тырысты. XX ғасырдың екінші
жартысында қылмыстық процеске дербес сала сипатын беруге арналған алғашқы
жарияланымдар, осы айқындамаға негіздемелер пайда болды. Ең көрнекті
зерттеушілердің бірі - М. С. Строгович қылмыстық іс жүргізу құқығының
кеңестік құқық жуйесіндегі орны туралы проблемаларды ғылыми талдауға
айтарлықтай елеулі үлес қосты.
Қылмыстық іс жүргізу құқығының мән-жайы жөніндегі ең соны көзқа-рас
құқықтық реттеу әдісін түсінуге негізделген. Сонымен бірге құқықтық реттеу
әдісінің проблемалары жеткіліксіз зерттеп шешілген.
Осыған байланысты заң режимімен өзара байланыста қаралатын ұғым
көкейкесті болып табылады. Л. Б. Алексеевтің атап көрсетуінше, заң
режимінің негізгі элементтеріне мыналар қамтылады: а) құқықтық реттеу
әдісі; ә) құқықтық принциптер; б) құқықтық реттеу механизмі.
Курстық жұмыстың мақсаты. Қылмыстық іс жүргізу құқығындағы қылмыстық
істі тоқтату негіздерін зерттеу мақсатында тақырыпқа сәйкес мәліметтер
жинап, тақырыпты зерттеу.
Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу оны тоқтатуға негiз болған жағдайлар
жойылғанға дейiн тоқтатыла тұрады. Әлгi жағдайлар жойылған соң
анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың қаулысымен ол жаңартылады.
Iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру немесе жаңарту туралы процеске
қатысушыларға хабарланады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қылмыстық
iстi тоқтата тұру туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде
прокурорға жолданады.
Тоқтатылып қойған iс, егер iс бойынша ескiру мерзiмiн үзу туралы
мәлiмет болмаса, қылмыстық заңмен белгiленген ескiру мерзiмiнiң аяқталуы
бойынша тоқтатылуға тиiс.
Қылмыстық іс бойынша одан әрі іс жүргізуге кедергі келтіретін
еңсерілмейтін күштің әсері деп табиғи және техногендік сипаттағы төтенше
жағдайларды, төтенше жағдайды немесе соғыс жағдайын түсіну кepeк.
Қылмыстық ізге түсу функциясын жүзеге асыру барысында бір факті
бойынша түрлі өкілетті органдар қылмыстық істерді дербес қозғап, сотқа
дейінгі тергеуді бір мезгілде жүргізетін жайттар пайда болуы мүмкін. Осы
фактінің аныкталуы бір адам және бір мән-жай бойынша екі іс жүргізілуінің
дереу тыйылуына әкеліп соғады. Әйтпеген жағдайда қайтадан соттауға және
қылмыстық ізге түсуге жол беруге болмайтыны жөніндегі принциптің бұзылуына
жол беріледі.
Бір оқиға жөнінде түрлі айыпталушыларға қатысты істердің бөлек
жүргізілуі қылмыстың тұтас көрінісінің қалпына келтірілуіне бөгет жасайтын
жайттар қалыптасуы мүмкін, оның өзі сот төрелігінің мақсаттарына қол жетуін
қиындатады. Осы жағдайларды сол қылмыстық істерді бір іс етіп біріктіру
жолымен жоюға болады.
Келтірілген және сол сияқты оқиғалар істі біріктіруге немесе бөлектеуге
байланысты шешімдер қабылдануын кажет етеді. Қылмыстық істі біріктіру
немесе бөлектеу туралы мәселені дұрыс шешудің маңыздылығы судьяның
қылмыстық істі қосымша тергеу үшін қайтару немесе істі бөлектеу құқығымен
атап көрсетіледі (ҚІЖК, 303-бап, 1-бөлік, 2-тармақ).
ҚІЖК 48-бабына сәйкес мыналар бір істе біріктірілмеуге тиіс:
1) әр түрлі адамдарға қатысты бірдей айыптау;
2) жеке айыптау ісі қаралатын жағдайларды қоспағанда, бір-біріне
қатысты қылмыс жасағаңдағы тағылатын адамдарға қатысты айыптау;
3) біреуі бойынша қылмыстық ізге түсу — жеке түрде, ал екіншісі бойынша
— жария түрде жүзеге асырылатын істер;
4) біріктіріп қарау істі объективті қарауға бөгет жасайтын барлық басқа
да айыптаулар.
ҚІЖК-тің 48-бабының мәнінен негіздер бар болған жағдайда істерді
біріктіруге салынған тыйым орындау үшін міндетті болып табылатыны
байқалады. Біріктіруге келетін болсақ, заңда оның орын алуы мүмкін екені,
бірақ ешкімге де мағыналас міндеттер жүктелмейтіні айтылған. Біріктіру
ережелері туралы нұсқаулардың факультативтік сипаты қылмыстық процесті
жүргізуші органға бұл мәселені нақты қалыптасатын жағдайды негізге ала
отырып шешу құқығын береді.
ҚІЖК-тің 49-бабына сәйкес сот, қылмыстық ізге түсу органы қылмыстық
істен:
1) қылмыстық іс тоқтатылуға тиіс болғанда жекелеген айыптаушыларға;
2) мемлекеттік құпияларды қорғауға байланысты жабық сот талқылауы үшін
негіз оған қатысты болатын, бірақ басқа айыпталушыларға қатысты болмайтын
жекелеген айыптаушыларға;
3) ересектермен бірге қылмыстық жауаптылыққа тартылған кәмелетке
толмаған айыпталушыға;
4) қылмыстық жауаптылыққа тартуға жататын жекелеген анықталмаған
тұлғаларға катысты басқа қылмыстык істі жеке жүргізуге бөлектеуге құқылы.
Істі жеке жүргізуге бөлектеудің бірінші негізі заң шығарушының сот
ісінің шапшаң жүргізілуін қамтамасыз етуге, жәбірленушілердің, азаматтық
талапкерлердің және процеске қатысушы басқа да адамдардың мүдделерін
барынша сақтауға ұмтылуымен байланысты. Іс жүргізуді тоқтата тұру дәлелдер
жинау, іс жүргізу әрекеттерін жүзеге асыру уакытша тоқтаты-латынын
білдіреді. Егер іс бойынша екі және одан көп айыпталушы өтетін болса,
олардың бірі тергеу мен соттан жасырынып, оны іздеу өте қиынға соғатын
болса, бүкіл қылмыстық іс жүргізудің токтатып қойылуы процеске өзге
қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін елеулі түрде шектеуі мүмкін. Өзге
айыпталушылардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында оларға
қатысты істер жеке жүргізілетіндей етіп бөлектелуі мүмкін.
Қылмыстық істі жеке жүргізуге бөлектеу—соттың, қылмыстық ізге түсу
органының құқығы. Занда істің бөлектелуі орынды болатын жағдайлар
белгіленген:
— істі бөлектеу зерттеудің және істі шешудің жан-жақтылығына,
толымдылығына әсер етпеуге тиіс;
— бөлектелген істерді сотта қарау шешімнің объективтілігі мен
зандылығына әсер етпейді;
— процеске қатысушылардың құқықтары толық көлемінде сақталады;
— істің бөлектелуі сот төрелігіне байланысты емес мақсаттарда
пайдаланылуға тиіс емес.
Істі жеке іс жүргізуге бөлектеудің іс жүргізушілік негіздері қылмыстық
процесті жүргізуші органның ол туралы қаулысы болып табылады, қаулының
көшірмесі жиырма төрт сағат ішінде прокурорға жолдануға тиіс.
Бөлектелген қылмыстық іс бойынша іс жүргізу мерзімі жаңа тұлғаға
қатысты істі бөлектеу туралы немесе жаңа қылмыс бойынша қаулы шығарылған
күннен бастап есептеледі. Барлық басқа жағдайларда мерзім негізгі қылмыстық
іс қозғалған сәттен бастап есептеледі.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- Қылмыстық істі тоқтату негіздерін;
- Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұруды;
- Қылмыстық iстi қысқартуды;
- Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi аяқтау және т.б. зерттеу.

І. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ТҮСІНІГІ, МӘНІ
1.1 Қылмыстық сот ісін жүргізудің мәні мен мазмұны

Құрылым деп қандай да бір біршама түйық жүйенің кұрамдас бөліктерінің
өзара орналасуы мен байланысын, оның ішкі құрылысын түсіну қабылданған.
Қылмыстық іс жүргізу курсының бағдарламасы, оның құрылымы мен ішкі өзара
тәуелді ло-гикасы—тұтас алғаңда қылмыстық сот ісін жүргізудің мәні мен
мазмұнын айқындайтын, өз алдына нормалар жиынтығы болып табылатын Қылмыстық
іс жүргізу кодексінің құрылымымен байланысты. Аталған логикаға осы оқулықта
баяңдалатын курстың құрылымы да бағынышты.
Сонымен бірге бұл — дәйектіліктің таза сыртқы сипаты бар қылмыстық іс
жүргізу нормаларын дәйекті түрде (Кодекстің басынан аяғына дейінгі
баптарының түгін қалдырмастан оқып үйрену арқылы қол жеткізілуі мүмкін)
қылмыстык іс жүргізу құқығының мәнін пайымдау, түсіну дегенді білдірмейді.
Сөз болып отырған жағдайда логикалық, ұғымдық, мәнділік дәйектілігі
сақталуға тиіс. Қозғалыс қарапайымнан күрделіге, механикалық дәйектілікпен
өрбитін логикалық дәйектілікті толық сайма-сай келтірудің мүмкін еместігі
кез келген салалық заңдардың ерекшелігі болып табылады. Бұл белгілі бір
ұғымды ашып көрсетуге кірісе отырып, біздің ҚІЖК-нің тарауларындағы
баптарды, сондай-ақ мәселені түсіну үшін қажетті құқықтық негізді құрайтын,
түрлі заң актілерінде бекітілген нормаларды мысал ретінде алатынымызды
біддіреді.
Алайда дәйектілікті осылай түсінудің өзі қылмыстық іс жүргізу қүқығына
қатысты мынадай жағдайларды ескерместен толық бола алмайды. ҚІЖК-індегі
нормалардың орналасу құрылымы бұрын да айтқанымыздай қарапайымнан күрделіге
өрбитін қозғалыс принципіне негізделген, оның мағынасы мынадай, әрбір
келесі норма оның алдындағы ұйғарым иерархиясына байланысты болады не одан
тікелей туындайды, ұйғарымды әлдеқайда нәзік деңгейде дамытады және
нақтылайды.
Қылмыстық іс жүргізу құқығының оқу курсының түзілімі үшін саланың ішкі
логикасы айқындауыш болып табылады. Ал айталық ҚІЖК-іне берілетін
түсініктерді құру үшін нормаларға, дәлірек айтқанда олар Кодексте қалай
орналасса, сол тәртіппен түсінік берілетін басқаша тәсіл орынды. Ескі көзқа-
расты да үйлестіру (сыртқы және ішкі) оқу курсының құрылымына тән және
қылмыстық іс жүргізу құқығы академиялық курсының мақсаттары мен
міндеттеріне анағұрлым толық жауап береді.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы құрылымы жағынан Жалпы және Ерекше
бөлімдерге бөлінеді. Мұндай бөлудің екі ұдай сипаты болады. Бір жағынан
Қылмыстық іс жүргізу кодексі құрылымының ерекшелігін білдіреді, мұның өзі
қылмыстық іс жүргізу құқығы ұғымынан тар. Екінші жағынан мұндай саралау
әдістемелік тұрғыдан орынды.
Жалпы бөлім қылмыстық іс жүргізудің құқық жүйесіндегі мақсаттары,
міңдеттері және орны көзқарасы тұрғысынан оның тұжырымдамасын айқындайтын
негізгі, принципті түрде маңызды және елеулі ережелерді ашып көрсетуге
арналған. Жалпы бөлім кұқықтың қызмет түрі мен саласы ретівде қылмыстық іс
жүргізудің мәні мен мазмұнына тұтас түсінік береді. Жалпы бөлімнің
тұжырымдамалық ережелері Ерекше бөлімді құрудың іргетасы және әділ сот
мақсаттарына қол жеткізу үшін пайдаланылатын әдістер мен тәсіддерді
түсінудің кілті болып табылады.
Жалпы беліще қаланған категориальдық, институционаддық ұғымдар Ерекше
бөлімде ортақ мақсаттағы бірқатар істердің ұғымдары түрінде, яғни, белгілі
бір іс жүргізу әрекеттерінің (операциялардың, рәсімдердің) тәртібі мен
дәйектілігі туралы нақты құқықтық ұйғарымдар түрінде өзінің дамуын табады.
Сонымен, Қылмыстық іс жүргізу құқығының Жалпы және Ерекше белімдері
өзара тек пен түр ретіндегі қатынасын, тектік басталуы (анағұрлым кең
аукымды, жан-жақты қамтитын) Жалпы бөлімге тиесілі болады.
Қылмыстык іс жүргізу құқығының Жалпы және Ерекше бөлімдерінің
біртұтастығы қылмыстық іс жүргізу зандарының мәні мен мазмұнының
біртұтастығымен, әр түрлі деңгейде болғанымен екі бөліммен де реттелетін
тәсілдер мен әдістер аркылы қол жеткізілетін және шешілетін мақсаттар мен
міндеттердің ортақтығымен алдын ала белгіленген.

1.2 Қылмыстық сот ісін жүргізу құқығының құрылымы

ҚІЖК-нің Жалпы бөлімі басты, негізге алынатын ережелердің жиынтығын
білдіре отырып, Ерекше бөлім ауқымында қылмыстық іс жүргізу тәсіддері мен
әдістерін құралдық тұрғыдан дамытуға арналған негізді құрайтын институттар
мен ұғымдардың тізбесін де қамтиды. ҚІЖК-нің Жалпы бөлімі бес бөлімнен
тұрады, олар:
1. Негізгі ережелер;
2. Қылмыстық процеске қатысушы мемлекеттік оргаңдар мен тұлғалар; 3.
Дәлелдемелер және дәлелдеу;
4. Іс жүргізушілік мәжбүрлеу шаралары;
5. Қылмыстық процестегі мүліктік мәселелер.
ҚІЖК-нің Ерекше белімі жеті бөлімнен тұрады:
6. Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу;
7. Бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу;
8. Соттың заңды күшіне енбеген үкімдері мен қаулыларын қайта қарау; 9.
Сот шешімдерін орындау;
10. Соттың заңды күшіне енген шешімдерін кдйта қарау жөнінде іс
жүргізу;
11. Қылмыстық істердің жекелеген санаттары бойынша іс жүргізудің
ерекшеліктері;
12. Айрықша іс жүргізу.
Аталған бөлімдердің әрқайсысы тарауларға бөлінген. Олардың ҚІЖК-ндегі
саны - 56. Әр тарауға баптар біріктірілген, олардың саны реттелетін
құқықтық қатынастардың көлеміне байланысты өзгеріп отырады. Баптардың
көпшілігі 1,2,3... цифрларымен белгіленген бәліктерге бөлінеді және т.т.
Кодекстің құрылымы қылмыстық іс жүргізу құқығын құрылымдаудың негізі
болап табылады.
Сонымен бірге ҚІЖК мен құқықтың тиісті саласының құрылымдары толық
көлемде сәйкес келмейді, соңғысы мазмұны тұрғысынан әлдеқайда күрделі әрі
бай (Қылмыстық іс жүргізу кодексі мен осы аттас құқықтың айырмашылықтары
туралы §4 айтылатын болады).
Құрылым соңдай-ақ қылмыстық сот ісін жүргізуді реттейтін заңдар
жинағыңдағы не Кодекетің бөлігіндегі нақты норманың орнын белгілеуді
біддіреді, мұның айта қаларлықтай әдістемелік және практикалық маңызы бар.
Біріншіден, бұл реттелетін қоғамдық қатынастар жүйесінің иерархиясын
тәртіптеу үшін жағдайлар туғызады (мәселен, ерекшелігі бар қатынастарды
біддіретін ерекше іс жүргізу Жалпы бөлімде қаралмауға тиіс, бірақ бұл
орайда осы бөлімнің негізгі ережелері тұтас алғанда бүкіл сот ісін
жүргізуге тең деңгейде колданылады).
Екіншіден, орын нормативтік ұйғарымдардың кезектілігін де білдіреді,
өйгкені кезектілік сақталмаса іс жүргізу құбылыстарын түсінуде хаос тууы
мүмкін (мәселен, қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу туралы бөлім
бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу туралы бөлімнің алдында болуға тиіс).
Үшіншіден, қылмыстық іс жүргізудің құқықтық қатынастарына қатысты нақты
көріністердің ережелердің жалпы жинағындағы орнын білу тікелей іс жүргізу
қызметінде уәкілетті органдардың қажетті ұйғарымдарды таңдау кезінде
практикалық дұрыс бағдар ұстануына көмектеседі.
Біз бұрын қылмыстық іс жүргізу құқығы курсының құрылымы құқықтың осы
саласының негізгі көзі ретіндегі Қылмыстық іс жүргізу кодексінің
құрылымымен өзара байланысты болатындығын айтқанбыз және бұл байланыс толық
сәйкес келуді білдірмейді. А. М. Лариннің пікірі бойышда ҚІЖК-нің құрылымын
ішкі және сыртқы деп саралауға болады. Ішкі кұрылым дегеніміз - ҚІЖК-нің
Жалпы және Ерекше бөліэддерінің ара-сындағы, сондай-ақ бөлімдердің,
тараулардың, баптардың, бөліктердің және багггардың тармақтары арасындағы
қатынастар. ҚІЖК-нің сыртқы қүрылымы дегеніміз - басқа зандармен және осы
сала мен аралас салаларға жататын заңға тәуелді нормативтік актілермен,
сондай-ақ кешенді зандармен1 байланысты білдіреді.
ҚІЖК-нің құрылымын осылай түсіну курс құрылымын біршама күрделі деп
есептеуге негіз береді. ҚІЖК-нің баптарын нақты ұстану құқықтың саласы
ретівде қылмыстық іс жүргізу туралы тұтастай түсінік бермейтіндігі бұрын да
атап өтілген болатын. Мазмұны жағынан да, құрылымы жағынан да күрделі болып
келетін құқық саласы айта қаларлықтай үлкен міндеттер ауқымын шешуге
бағытталған. Оқу пәні ретінде курстың құрылымы қылмыстық іс жүргізу
құқығының құрылымдары арасында аралық буынды иемденеді.

1.3 Қылмыстық іс жүргізу құқығы түсінігі мен оның құқық жүйесіндегі орны

Қылмыстық іс жүргізу құкығының түсінігі - толып жатқан түрлі жақтарды,
жай-жапсарларды қамтитын күрделі, ауқымды, сан мағыналы құбылыс. Оның
мәніне әр түрлі анықтама берілуінің себебін осымен түсіндіруге болады.
Дәстүрлі көзқарас - қылмыстық іс жүргізу құқығын ережелер (нормалар)
заңында көрсетілген, қылмыстық процесс мақсаттарына жету мен міндеттерін
шешу мақсатында қылмыстық істерді тергеу, карау және шешу жөніндегі
кызметті реттейтін әлеуметтік-шартты жүйе деп түсіну.
Кеңестік кезендегі құкық дамуының энциклопедиялық анықтамасы мынаған
санды: қылмыстық іс жүргізу құқығы - өз нормалары қылмыстық істерді
қозғауға, алдын ала тергеуге, сотта қарауға байланысты қызметті, оның
тәртібі мен мазмұнын реттейтін құқық саласы; оның тәртібі мен мазмұны; бұл
жағдайда пайда болатын құқық қатынастары. Ал құқық саласы - өздері
реттейтін бір тектес қоғамдық қатынастар ортақтығы біріктірген құқық
нормалары мен институттардың ерекшеленген тобы. Басқа салалар арасында
қылмыстық іс жүргізу қүқығы іргелі салаға жатады.
Құқықтық реформа кезеніндегі энциклопедияда қылмыстық іс жүргізу құқығы
- қылмыстық іс бойынша іс жүргізу тәртібін белгілейтін және алдын ала
тексеру, алдын ала тергеу, прокуратура және сот органдарының қылмыстық іс
қозғау, тергеу, үкімді орындаумен байланысты мәселелерді сотта қарау және
сотта шешу жөніндегі қызметін реттейтін кұқықтық нормалар жүйесі деп
белгіленген.
Осы анықтамалардың бәрі бір-біріне қайшы келмейді. Олар әлдебір жакты
жеткілікті түрде терең ашып көрсетіп, басқа жай жапсарларды жанамалап қана
өтеді. Акцент тандау нақты құқық мектебінің айқындамасына байланысты.
Сонымен, қылмыстық іс жүргізу құқығының мәні мынадай тең мәнді
элементтерден қалыптасады:
— бұл дербес құқық саласы;
— іргелі сала, яғни ұлттық құқық жүйесіндегі негізгі, басты
салалардың бірі болып табылады;
— өз ішінде тұтас ғылыми теорияны (доктринаны) нормалар түріндегі нақты
іс жүргізу-құқықтық нұсқамалармен ұштастырады, оларды қолдану қылмыстық сот
ісін жүргізудің жалпы және арнаулы міндеттерін шешуге мүмкіндік береді.
Осы баяндалғандар тұтас, аяқталған (сыртқы және ішкі) құрылым тән
қылмыстық іс жүргізу құқығының дербес нысанасы да бар екенін көрсетеді.
Қылмыстық іс жүргізу құқығына бұдан бұрын келтірілген түсініктемелерді
негізге ала отырып, осы сала нысанасы деп мыналарды санау қажет:
— өкілетті органдардың қызметін реттейтін құқықтык нормалар жүйесі, ол
қылмыстық іс жүргізу нормалары жүйесіне негізделген;
— өкілетті органдардың қылмыстық іс жүргізу нормалары жүйесіне
негізделген қызметі;
— олардың субъективті құқықтары мен міндеттерін жүзеге асырудың
барысында қалыптасатын қатынастардың сипаты, мазмұны және бағыты.

Қылмыстық іс жүргізу қүқығы жүйесінде құқықтық реттеу әдісі елеулі орын
алады, ол туралы осы бөлімнің §9 егжей-тегжейлі баяндалған. Өз реттеу
әдісінің болуы сала ретіндегі қылмыстық іс жүргізу құқығы дербестігінің аса
маңызды белгілерінің бірі болып табылады.

Қылмыстық іс жүргізу құқығының өзге салалар жүйесіндегі орнын анықтау
оның өзге іргелі салалармен және ғылыми пәндермен арақатынасы айқындалғанда
ғана мүмкін болады.
Қылмыстық іс жүргізу құқығының құқық жүйесіндегі орнын анықтау үшін ең
елеулі болып табылатындары:
а) қылмыстық іс жүргізу құқығы мен қылмыстық іс жүргізу заңының;
ә) қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу құқығының;
б) қылмыстық іс жүргізу құқығы мен қылмыстық процестің арақатынастары.
Сонымен қатар, қылмыстық іс жүргізу құқығының мәні мен орнын түсіну
үшін оның азаматтық іс жүргізу құқығымен, криминалистикамен,
криминологиямен, сот статистикасымен, прокурорлық қадағалау теориясымен,
сот этикасымен, сот медицинасымен, сот психиатриясымен арақатынасының зор
маңызы бар.
Қылмыстық іс жүргізу құқығының ерекшелігі — адамның құқыққа қарсы
әрекет жасауына байланысты қалыптасатын құқық қатынастарының
ерекшеліктерімен айқындалады және қайшылық феноменінің ықпалынан байқалады.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы — өзге қүқық салаларымен міндеттер мен
принциптер ортақтығы, ішкі үйлесімділік пен ізгілікті бағыт біріктіретін
біртұтас, өзара байланысты құқық жүйесі.

ІІ. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТІ ТОҚТАТУ НЕГІЗДЕРІ
2.1 Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру
Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу:
1) айыпталушы ретiнде жауапқа тартуға жататын адамның анықталмауы;
2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып қалған не оның тұратын
жерi басқа себептермен анықталмаған;
3) айыпталушыны қылмыстық iзге түсу иммунитетiнен айыру не оны шетелдiк
мемлекеттердiң беруi туралы мәселелердiң шешiлуiне байланысты айыпталушының
iске қатысуының нақты мүмкiндiктерi болмаған;
4) айыпталушы жүйкесiнiң заңда көзделген тәртiпте куәландырылған
уақытша бұзылуы немесе өзге де ауыр науқастануы;
5) айыпталушының Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде болуы;
6) соттың аталған қылмыстық iсте қолданылуға тиiс заңның немесе өзге де
нормативтiк-құқықтық актiлердiң Конституцияға сәйкес еместiгiн тану не
адамның және азаматтың Конституциямен бекiтiлген құқықтары мен бостандығын
шектейтiндiгi туралы ұсыныспен Қазақстан Республикасының Конституциялық
Кеңесiне өтiнiш жасауы;
7) қылмыстық iс бойынша одан әрi iс жүргiзуге уақытша кедергi
келтiретiн тежеусiз күштiң iс-әрекетi ;
8) тиісті сараптама жүргізілген;
9) осы Кодекстің 55-тарауында көзделген тәртіппен құқықтық көмек алуға
байланысты іс жүргізу әрекеттері орындалған жағдайда анықтаушының,
тергеушінің немесе соттың қаулысымен толықтай немесе тиісті бөлігінде
тоқтатыла тұруы мүмкін.
Сотта қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу, егер жеке айыптау iсi бойынша
жеке айыптаушы оның ауыр науқас екендiгiне, Қазақстан Республикасынан
тысқары жерлерде iс-сапарларда болуына немесе азаматтық борышын орындауына
байланысты сотта қылмыстық iзге түсудi жүзеге асыра алмаған жағдайда да
соттың қаулысымен толық немесе тиiстi бөлiгiнде тоқтатыла тұруы мүмкiн.
Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу оны тоқтатуға негiз болған жағдайлар
жойылғанға дейiн тоқтатыла тұрады. Әлгi жағдайлар жойылған соң
анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың қаулысымен ол жаңартылады.
Iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру немесе жаңарту туралы процеске
қатысушыларға хабарланады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қылмыстық
iстi тоқтата тұру туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде
прокурорға жолданады.
Тоқтатылып қойған iс, егер iс бойынша ескiру мерзiмiн үзу туралы
мәлiмет болмаса, қылмыстық заңмен белгiленген ескiру мерзiмiнiң аяқталуы
бойынша тоқтатылуға тиiс.
Қылмыстық іс бойынша одан әрі іс жүргізуге кедергі келтіретін
еңсерілмейтін күштің әсері деп табиғи және техногендік сипаттағы төтенше
жағдайларды, төтенше жағдайды немесе соғыс жағдайын түсіну кepeк.
Қылмыстық ізге түсу функциясын жүзеге асыру барысында бір факті
бойынша түрлі өкілетті органдар қылмыстық істерді дербес қозғап, сотқа
дейінгі тергеуді бір мезгілде жүргізетін жайттар пайда болуы мүмкін. Осы
фактінің аныкталуы бір адам және бір мән-жай бойынша екі іс жүргізілуінің
дереу тыйылуына әкеліп соғады. Әйтпеген жағдайда қайтадан соттауға және
қылмыстық ізге түсуге жол беруге болмайтыны жөніндегі принциптің бұзылуына
жол беріледі.
Бір оқиға жөнінде түрлі айыпталушыларға қатысты істердің бөлек
жүргізілуі қылмыстың тұтас көрінісінің қалпына келтірілуіне бөгет жасайтын
жайттар қалыптасуы мүмкін, оның өзі сот төрелігінің мақсаттарына қол жетуін
қиындатады. Осы жағдайларды сол қылмыстық істерді бір іс етіп біріктіру
жолымен жоюға болады.
Келтірілген және сол сияқты оқиғалар істі біріктіруге немесе бөлектеуге
байланысты шешімдер қабылдануын кажет етеді. Қылмыстық істі біріктіру
немесе бөлектеу туралы мәселені дұрыс шешудің маңыздылығы судьяның
қылмыстық істі қосымша тергеу үшін қайтару немесе істі бөлектеу құқығымен
атап көрсетіледі (ҚІЖК, 303-бап, 1-бөлік, 2-тармақ).
ҚІЖК 48-бабына сәйкес мыналар бір істе біріктірілмеуге тиіс:
1) әр түрлі адамдарға қатысты бірдей айыптау;
2) жеке айыптау ісі қаралатын жағдайларды қоспағанда, бір-біріне
қатысты қылмыс жасағаңдағы тағылатын адамдарға қатысты айыптау;
3) біреуі бойынша қылмыстық ізге түсу — жеке түрде, ал екіншісі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.