Жүгеріні өсіру технологиясы жайлы

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1. Халық шаруашылығындағы маңызы, таралуы, өнімі
1.2. Жүгерінің биологиялық ерекшеліктері
1.3. Жүгерінің өсіру технологиясы.
1.4. Егістікті күтіп.баптау іс.шаралары.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Жүгері-азық түліктік және малазықтық дақыл.
Африка, Үнді және Шығыс Азия елдерінде негізгі тағамдық дақыл болып саналады. Сондықтан, тағамдық өсімдік ретінде әлемде бидай мен күріштен кейін үшінші орын алады. Қонақ жүгері алуан түрлі мақсатта пайдаланылатын дақыл. Дәні-малдың бағалы азығы, құрама жем, крахмал, спирт және қант өнеркәсібінде шикізат. Қонақ жүгерінің 100 кг дәнінде 119 азықтық өлшем, ал көк балаусасында-23,5, сүрлемінде-22,0, пішенінде-49,2 азықтық өлшем болады. Қонақ жүгері дәнінде 15 пайызға дейін протин, лизинге бай, қантты сорттарында 10-15 пайызға дейін қант бар, одан қою шырын алынады. Перспективалы қант беруші дақылдар қатарына жатады.
Қонақ жүгері отаны Африка болып есептелінеді. Біздің арамызға дейін 3 мың жыл бұрын Үнді және Қытай елдерінде өсірілген, ал Орта Азия мемлекеттерінде 2,5 мың жыл бұрын белгілі болған, Ресейге 17 ғасырда әкелінген. Дүние жүзіндегі егіс көлемі48 млн. га, дән өнімділігі-14,2 ц/га. ТМД елдерінде қонақ жүгеріні 150 мың гектарға өсіреді, орташа өнімділігі-15 ц/га. Республикадағы егіс көлемі ағын, бірақта перспективалы дақылдар қатарына жатады.

1. «Агрохимия және тыңайтқыш қолдану» Р. Елешов, А. Сапаров, Ә. Балғабаев, Е. Туктугулов
2. «Өсімдікті химиялық қорғау» А. О. Сағитов, Г.Ж. Исенова, Г.О. Рвайдарова, Ө. С. Нұржанов, Т. Ж. Қалмақбаев
3. «Өсімдік шаруашылығы» Қ. К. Әрінов, Қ. М. Мұсынов, А. Қ. Апушев,Оқулық, Алматы 2011
4. «Астықтану және диқаншылық негіздері» Ә. Ізтаев, Б. Отыншиев, Алматы «Қайнар» баспасы, 1994
5. «Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және өңдеу технологиясы» Ж. С. Жүргенов, Алматы,2011
6. «Өсімдік шаруашылығы негізінде азықтану» Ә.І. Ізтаев, С. Б. Ермекбаев, Алматы, 2014
7. «Мал азығының қоректілігін бағалау және мал азықтандыру» Ә.Ә. Егеубаев, Қ. А. Ахметов

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

БАӨЖ

Тақырыбы: Жүгеріні өсіру технологиясы.

Орындаған: Шуленова М. Қ.
Тексерген: Татенов А. Б.
Топ: ТЖ - 305

Семей - 2015
Жоспар
КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
0.1. Халық шаруашылығындағы маңызы, таралуы, өнімі
0.2. Жүгерінің биологиялық ерекшеліктері
0.3. Жүгерінің өсіру технологиясы.
0.4. Егістікті күтіп-баптау іс-шаралары.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Жүгері - азық түліктік және малазықтық дақыл.
Африка, Үнді және Шығыс Азия елдерінде негізгі тағамдық дақыл болып саналады. Сондықтан, тағамдық өсімдік ретінде әлемде бидай мен күріштен кейін үшінші орын алады. Қонақ жүгері алуан түрлі мақсатта пайдаланылатын дақыл. Дәні-малдың бағалы азығы, құрама жем, крахмал, спирт және қант өнеркәсібінде шикізат. Қонақ жүгерінің 100 кг дәнінде 119 азықтық өлшем, ал көк балаусасында-23,5, сүрлемінде-22,0, пішенінде-49,2 азықтық өлшем болады. Қонақ жүгері дәнінде 15 пайызға дейін протин, лизинге бай, қантты сорттарында 10-15 пайызға дейін қант бар, одан қою шырын алынады. Перспективалы қант беруші дақылдар қатарына жатады.
Қонақ жүгері отаны Африка болып есептелінеді. Біздің арамызға дейін 3 мың жыл бұрын Үнді және Қытай елдерінде өсірілген, ал Орта Азия мемлекеттерінде 2,5 мың жыл бұрын белгілі болған, Ресейге 17 ғасырда әкелінген. Дүние жүзіндегі егіс көлемі48 млн. га, дән өнімділігі-14,2 цга. ТМД елдерінде қонақ жүгеріні 150 мың гектарға өсіреді, орташа өнімділігі-15 цга. Республикадағы егіс көлемі ағын, бірақта перспективалы дақылдар қатарына жатады.

0.1. Жүгерінің өсіру технологиясы.
Жүгерi Қазақстанда өсiрiлетiн аса құнды дақылдар қатарына жатады, өйткенi ол дән және сүрлем үшiн де егiледi.
Дәнге арналған жүгерi, көбiне Қазақстанның суармалы аймақтарында өндiрiледi.Агротехникалық шаралар тиiмдi қолданылса, суармалы жерлердегi тыңайтқыш еңгізiлген жүгерi егiстiгiнiң гектарынан 120- 130 ц дән және 900-1000 ц көк балауса жинауға болады.
Жүгерiнiң тамыр жүйесi қомақты болады және жан-жағына жайылып өсетiн болғандықтан топырақтағы қоректiк элементтердi басқа астық дақылдарынан гөрi жақсырақ әрi ұзақ мерзiм пайдаланады. Қоректiк заттарды пайдалануының аса жауапты кезеңi 5-7 жапырақ пайда болғаннан шашақтанғанға дейiнгi мерзiм. Осы кезде жүгерi, ғалымдардың зерттеуiне қарағанда, әрбiр күнде топырақтың бiр гектарына 6-7 кг азот, 2 кг фосфор және 10-12 кг калий элементтерiн пайдаланады (П.Г.Найдин). Бұл мерзiмде жүгерi өсiмдiгi өзiне қажеттi барлық қоректiк заттардың 30-35 пайызын ала алады. Осы кезде топырақта қоректiк элементтер, әсiресе фосфор жетiспесе, өсiмдiктiң сабақтануына терiс әсерiн тигiзедi. Жүгерi көктеп шыққаннан 3-4 жапырақ пайда болғанға дейiн қосымша фосформен еңгізудiң мол өнiм алу үшiн маңызы бар. Бiр тонна жүгерi дәнi тиiстi қосымша түсiмiмен шамамен 30-35 кг азот, 10-13 кг фосфор, 40-42 кг калий, ал бiр тонна көк балауса 2,0- 2,5 кг азот, 1,0-1,2 кг фосфор және 4,0-4,5 кг калий пайдаланады. Жүгерiге қолданылатын тыңайтқыш мөлшерi топырақтың қоректiк заттармен қамтамасыз етiлу деңгейi мен жоспарланған өнiм мөлшерiне байланысты. Алмаспалы калий мөлшерi орташа (1 кг топырақта 300 мг К2О), фосфорға, азотқа, қарашiрiндiге кедей ашық боз топыраққа азот, фосфор және калий тыңайтқыштарын қолданудың тиiмдiлiгi өте жоғары болады (94-кесте).
Егер бiр кг топырақта жылжымалы фосфор мөлшерi 50 мг жоғары болса, фосфор тыңайтқышының тиiмдiлiгi байқалмайды. Жылжымалы фосфор мөлшерi төмен, алмаспалы калий жоғары ашық қара қоңыр топыраққа N 120-150 P60 еңгізу жүгерiден мол өнiм алуды қамтамасыз етедi. Жүгерi егiстiгiне органикалық тыңайтқышты қолданудың маңызы зор. Қазақ ғылыми-зерттеу егiншiлiк институтының мәлiметтерi бойынша ашық қара қоңыр топыраққа егiлген жүгерiден, гектарына 10 т көң бергенде 10,4 ц, ал көңдi минералдық тыңайтқыштармен бiрге пайдаланудан (10 т көң +N 60 P60 K60 ) 16,1 ц қосымша дән жиналды. Жүгерiге қолданылатын тыңайтқыш мөлшерi алғы дақыл түрiне қарай да өзгертiлiп отырады. Егер жүгерi дәндi дақылдардан кейiн егiлетiн болса, топыраққа тыңайтқышты мол беру керек, ал көпжылдық шөптерден кейiн егiлетiн болса, азот тыңайтқышын азырақ, ал калий мен фосфорды көбiрек қолданған дұрыс.
Қазақстанның солтүстiгiнде далалық және қуаң далалық астықты аймақтарында жүгерi мал азығы үшiн өсiрiледi. Жүгерi көк балаусасының түсiмiн арттыру үшiн мұнда алдымен органикалық және минералдық тыңайтқыштарды үйлестiрiп немесе бiрге қолдану керек. Мысалы, Солтүстiк Қазақстанның қуаң далалық аймағында (Қостанай, Солтүстiк Қазақстан, Ақмола облыстары) қара және күңгiрт қоңыр‚ қара топырақтарына N 60 P60 K60 бергенде гектарынан 36-48 центнер, ал 20 тонна көң қолданғанда 41-53 центнер қосымша көк балауса алынды. Оңтүстiк қара топырақты өңiрде жүгерi егiсiне еңгізiлген фосфордың толық мөлшерi оның өнiмiн жоғарылатады, ал азотты көбiрек мөлшерде қолданудан аз өнiм алынады. Солтүстiк Қазақстанның карбонатты қара топырағына гектарына 60 кг азот еңгізгенде, жүгерiнiң көк балауса өнiмi 49 центнерге артты. Фосфор мен калийдi және азот, фосфор, калий тыңайтқыштарын бiрге қолданғанда гектарына 51-116 центнер қосымша өнiм алынады.
Тәлiмi егiстiкке жүгерiге барлық тыңайтқыштарды топырақ жыртар алдында беру керек. Суарылатын егiстiкке жүгерiге көң, фосфор, калий тыңайтқыштарын толық, азоттың жылдық мөлшерiнiң 70% сүдiгер жыртар алдында, ал азоттың 30% 5-7 жапырақ пайда болғанда үстеп қоректендiру арқылы бередi.
Жүгерi өзiнiң өсуiнiң бастапқы кезеңiнде қосымша фосфор қорегiн қажет етедi. Осыған орай түйiршiктi суперфосфаттты тұқым себерде ұяға еңгізу (гектарына 15-20 кг Р 2О5 есебiнде) ұсынылады. Бұл тәсiлмен еңгізiлген фосфор тыңайтқышы оның тамыр жүйесiнiң қаулап өсуiне, сабақтары пайда болып тез пiсуiне әсер етедi. Жүгерi егiсiне микротыңайтқыштарды қолданудың да маңызы үлкен. Қазақ ғылыми-зерттеу егiншiлiк институтының (Э.И. Шлавицкая) зерттеулерi бойынша, жылжымалы фосфор мөлшерi өте жоғары топыраққа егiлген жүгерi өсiмдiгi мырыш элементiнiң тапшылығын сезiнедi. Жүгерi егiстiгiнiң әр гектарына 2,5-4 кг мырыш бергенде қосымша өнiм 13-26 пайызға, мырыш тұзының 0,3-0,5 пайыздық ерiтiндiсiн 4-6 жапырақ пайда болғанда бүркiп үстеп қоректендiруден өнiм 15-пайызға артты.
Сонымен жүгерi егiстiгiне минералдық және органикалық тыңайтқыштар қолданумен қатар мырышты микротыңайтқышты пайдалану өнiмдi арттырады әрi оның сапасын жақсартады. Жалпы жүгерi дәнi мен көк балауса құрамындағы ақуыз шамасын жоғарылату үшiн дән салғанда және сүрлемдiк жүгерiнi жинаудың алдында екi апта бұрын мочевинаның судағы 20-30% ерiтiндiсiмен үстеп қоректендiру ұсынылады.
2007 жылғы алғашқы он жүгері өндіруші елдер
Ел
Өндіріс(тонна)
АҚШ
332,092,180
Қытай
151,970,000
Бразилия
51,589,721
Мексика
22,500,000
Аргентина
21,755,364
Үндістан
16,780,000
Франция
13,107,000
Индонезия
12,381,561
Канада
10,554,500
Италия
9,891,362

Морфологиялық сипаттамасы: Қонақ жүгері дақылы Қоңырбастар тұқымдасына жатады. Көптеген түрлерінен біздің елімізде егілетіні кәдәмгі қонақ жүгері және малазығы үшін өсірілетін судан шөбі.
Қонақ жүгерінің тамыр жүйесі шашақты, жақсы жетілген, топырақтың 2,5 м. Және одан да терең қабатына бойлап кетеді. Сабағының биіктігі 2 м, ал суармалы жағдайларда 3-5 м дейін, іші бос өзекшемен толтырылған.
Гүл шоғыры- шашақ, ұзындығы 15-60 см, әрбір тармағының соңында екі масақша отырады, оның біреуі- қос жынысты, ал екіншісі- аталық, гүлденгеннен кейін түсіп қалады. Негізінен айқас тозаңданатын дақыл.
Дәні-қабақты немесе жалаңаш, пішіні-дөңгелек, жұмыртқа тәріздес, бояуы-ақ, қоңыр, сары, бурыл. 1000 дән массасы 25-45г. Бір шашақты 1600-3500 дән болады.
Жүгерінің биологиялық ерекшеліктері: Қуаңшылыққа, ыстыққа төзімді дақыл. Трансппирациялық коэффиценті 150-200. Жылу сүйгіш өсімдік. Қысқа мерзімдегі үсіктен өліп қалуы мүмкін. 30-35°С температурада жақсы өсіп дамиды, 40°С дейін ыстықты көтереді. Вегетация дәуірінде қажетті температура жиынтығы 2250-2500° С. Жарық сүйгіш және қысқа күн өсімдігі. Топырақ талғамайды, барлық топырақ типтерінді өсе береді, бірақта жоғары өнімді жақсы жылынатын, бос және ауа өткізгіштік қабілеті жоғары топырақты жерлерде қалыптастырады.
Өсіру технологиясының ерекшеліктері:Ауыспалы егістіктегі орны, бірінші кезекте, өсіру бағытына байланысты. Қонақ жүгеріні далалық және малазықтық ауыспалы егісте орналастырады.
Тыңайтқыштар жүйесі: Көптеген зерттеушілер қонақ жүгері егісіне органикалық және минералдық тыңайтқыштарды берудің тиімділігін көрсетеді.
Топырақ өңдеу жүйесі: Қонақ жүгері дақылы ылғалы жеткіліксіз аудандарда өсірілетіндіктен, топырақ өңдеудің негізгі мақсаты-ылғалды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.