Көпжылдық шөптердің биологиясы

1.Шалғын және шалғынтану ғылымы
2.Көпжылдық шөптерге сипаттама
3.Көпжылдық шөптердің түрлері
4.Қорытынды

1.Шалғын — көпжылдық шөптесін өсімдіктердің, негізінен жеткілікті және артық ылғал жағдайындағы астық тұқымдас және өлеңтұқымдастардың басымдығымен сипатталатын белдемдік және интрабелдемдік өсімдіктер типі. Барлық шалғынға тән — оттылық пен шымның болуы. Материктік, жайылмалық, таулық шалғын болып бөлінеді.
Шалғындық жəне шалғынтану ғылымы табиғи өсімдіктерді, олардың қалыптасуын, дамуын, сыртқы ортамен қатынасын зерттейді. Табиғи өсімдік қауымдастықтары 7 топқа бөлінеді: ағаштар, бұталар, бұташықтар, көпжылдық шөптер, біржылдық шөптер, мүктер, қыналар. Республика аймақтарындағы ауа райы ерекшеліктеріне (t0, ылғал, жарық т.б.) байланысты табиғи өсімдіктер қауымы қалыптасқан жəне де өсімдік түзіп өсіп-дамуына топырақ микробтары, жəндіктері, жабайы аңдар, құстар əсер етеді.
Шалғындық өсімдіктер арасында көпжылдық өсімдіктерді ерекше бағалаймыз және зерттейміз. Шалғындық өсімідктер дүниесінде шаруашылықтық маңызға ие біржылдық шөптер аз кездеседі. Орманды-далалы және далалық аймақтарда олардың маңызы жоқ, бағалы да емес. Тек қуаңшылық далаларда, шөлейттермен шөлдерде ерте, тез өсіп жетілетін раңтәріздес біржылдық астық тұқымдастар мен басқада өсімдіктер шүйгіні шаруашылық үшін үлкен маңызға ие және құнды көктемдік раңтәріздестер жайылымдарын түзеді.
2.Көпжылдық шөптер. Көпжылдық шөптер поликарпиялық өсімдіктер.Жер бетіндегі өркендері тіршілік етіу кезеңінің соңына қарай жыл сайын жойылып кетеді.Келесі жылы көктемде қайтадан өсіп дамйтын өсімдік бүршіктері жер бетінде сабақтың төменгі жағында,не болмаса жер бетіне жатқан тамырсабақтарында, жуашақтарында, түйнектерінде орналасады. Өсімдік биіктікігі бірнеше сантиметрден 3-5 метрге дейін (қамыс т.б.) болады.Тіршілік ұзақтығы 2 жыл (түйе жонышқа),және 6-8 жылдан 20 жылға (шалғындық шөптер, еркек шөптер)дейін және де одан да көп жылдарға кететін бірқатар шөптесін өсімдіктер бар.Көпжылдық шөптер арасында тіршілік пішіні өзгеше топ – раңтәріздес(эфемероидтар)бар.Бұларға жуалар, баданалы қоңырбастар, қияқөлеңдер, қызғалдақтар жатады.Олар жуашықтардан,тамыр сабақтардан дамып жылдам өсу қарқынымен ерекшеленіп тіршілік кезеңін көктемде,-жазғы ыстық түскенше аяқтайдв.Эфемероидтар шөл және шөлейт аймақтарда көп тараған және көпшілік жағдайда жайылымның негізгі өсмдігі болцп саналады.

1.Шалғындық және жайылымдық мал азығы өндірісі. Алматы 2012
С.Ә. Оразбаев, А. Ә. Төреханов, И.И. Алимаев, Б.А. Ысқақ