Адам болмысының қайталанбас ерекшелігі

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Философия тарихындағы адам мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1. Адам болмысы . философия мәселесі ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2. Үндістанның буддизм философиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.3. Платонның «Мемлекет» жайлы ілімінен ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.4. Аристотельдің адамдық жайлы мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.5. Әл.Фарабидің «Мәселелер мәні» еңбегінде адам туралы пікірлер ... ... ... .5
1.6. «Ой.парасат ғасырындағы» философиялық мәселелер ... ... ... ... ... ... ... ... 6

2. Адам өмір сүруінің табиғи.биологиялық алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.1. Адам дегеніміздің өзі не? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.2. Адамның биологиялық өлшемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2.3. Психология ұғымына адамның қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.4. Адамның пайда болуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12

Кіріспе.
Адам үшін дүниеде тек тірі ағза болып тіршілік ету, ағзалық мұқтаждықтардың шеңберімен шектелу жеткіліксіз. Оның дүниеде болуын ақтай алатын нәрсе, ол – мәнділік.
Адам мәселесі философия ғылымымен құрдас десе де болады. Бұған дәлел: философияның өзі сонау көне замандардағы ойшылдардың адам жөніндегі, оның дүниедегі атқаратын қызметі мен алатын орны жөніндегі ой-толғауларынан туған. Бір нәрсенің сырын ашып білу үшін алдымен адам бұл туралы білмейтінін түсініп, соны іштей де болса мойындау қажет. Адамзаттың білімдерін 100% десек, соның ішінде 95% білімдеріміз өлі табиғат туралы, ал қалған 5% - тірі табиғат туралы, оның ішінде 1% - адам өзі (Адам) туралы біледі.

Пайдаланған әдебиеттер:
1. Алтаев Ж., Ғабитов Т. Философия және мәдениеттану (оқу құралы). Алматы, 2001.
2. Әбішев Қ. Философия (студенттер мен аспиранттарға араналған оқулық). Алматы, 2001.
3. Ғабитов Т. Философия (жоғарғы оқу орындары студенттеріне арналған оқулық). Алматы, 2005.
4. Кактаева Г. А. Философия негіздері (оқулық). Астана, 2006.
5. Кішібеков Д., Садықов Ұ. Философия (оқулық). Алматы, 2005.
6. Нұрышева Г. Ж. Философия тарихы (оқу құралы). Алматы, 2005.
7. Нысанбаев Ә., Әбжанов Т. Қысқаша философия тарихы. Алматы, 1999.
8. Тұрғынбаев Ә. Х. Философия (оқу құралы). Алматы, 2001.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Адам болмысының қайталанбас ерекшелігі.
Өскемен, 2007 ж.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Философия тарихындағы адам
мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1. Адам болмысы – философия мәселесі ретінде
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2. Үндістанның буддизм
философиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.3. Платонның Мемлекет жайлы
ілімінен ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..4
1.4. Аристотельдің адамдық жайлы
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..5
1.5. Әл-Фарабидің Мәселелер мәні еңбегінде адам туралы
пікірлер ... ... ... .5
1.6. Ой-парасат ғасырындағы философиялық
мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ..6
2. Адам өмір сүруінің табиғи-биологиялық
алғышарттары ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2.1. Адам дегеніміздің өзі
не? ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 7
2.2. Адамның биологиялық
өлшемі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.8
2.3. Психология ұғымына адамның
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.4. Адамның пайда
болуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 10
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .12

Кіріспе.
Адам үшін дүниеде тек тірі ағза болып тіршілік ету, ағзалық
мұқтаждықтардың шеңберімен шектелу жеткіліксіз. Оның дүниеде болуын ақтай
алатын нәрсе, ол – мәнділік.
Адам мәселесі философия ғылымымен құрдас десе де болады. Бұған дәлел:
философияның өзі сонау көне замандардағы ойшылдардың адам жөніндегі, оның
дүниедегі атқаратын қызметі мен алатын орны жөніндегі ой-толғауларынан
туған. Бір нәрсенің сырын ашып білу үшін алдымен адам бұл туралы
білмейтінін түсініп, соны іштей де болса мойындау қажет. Адамзаттың
білімдерін 100% десек, соның ішінде 95% білімдеріміз өлі табиғат туралы, ал
қалған 5% - тірі табиғат туралы, оның ішінде 1% - адам өзі (Адам) туралы
біледі.

1. Философия тарихындағы адам мәселесі.
Ертедегі Шығыс ойшылдарының көбі, алдыңғы негізгі өзегі етіп тікелей
адамдық мәселері алды:
1.1. Көне замандағы египеттіктер философияның үйрететін пәні құдайлар
мен әділеттік мәселесі деп білді. Олар мәңгілік өмірге дайындалды.
Бұдан 25 ғасыр бұрын өмір сүрген қытай философы Конфуций өз
ілімінің түп қазығы етіп алған адамсүйгіштік қасиет адамды басқаларды
сыйлайтын, сөзге ұстамды, көмекке дайын етіп қалыптастыра алады. Конфуций:
Өзіңе жасалғанын қаламайтын қылықтарды басқаларға сен де жасама.
Керісінше, оның қарастыратын негізгі мәселесі – адамдар арасындағы қарым-
қатынас, тәрбие мәселері. Осыған орай ол мынадай ұғымдарға көбірек көңіл
бөледі. Олар: тең орта, адамгершілік, және өзара сүйіспеншілік. Осы
үш ұғым бірігіп, дао (дұрыс жол) құрайды. Әр адам осы даоның жолымен өмір
сүруі қажет. Ал адамгершіліктің негізі – жэнь - ата-анасын құрметтеу
және үлкен ағаларын сыйлау, жалпы алғанда, үлкендерді сыйлау. Ал өзара
сүйіспеншілік арқылы қарым-қатынас, конфуцийшылдық әдептілік туралы
ілімнің негізгі өзекті ұғымы. Демек, Білу дегеніміз – табиғатты емес,
адамдарды танып білу, - деп есептейді.
1.2. Этикалық ілім ретінде дүниеге келген Үндістанның буддизм
философиясы өзінің алдына адамды қиналу азабынан құтқаруды мақсат етіп
қойды (нирванаға жету). Буддизм ілімі бойынша, өмір – қасірет. Адам қандай
әлеуметтік сатыда тұрса да аурудан, кәріліктен, өлімнен құтыла алмайды.
Оған құдайға шалған құрбандық та көмектесе алмайды. Қасіреттен құтылудың
бірден-бір жолы – сансардан (жанның бір денеден бір денеге ауысып отыруы)
толық азат болу. Ол үшін адам төрт түрлі ақиқатты білуі қажет: 1. Өмір –
қасірет. Өмірге келу, кәрілік, ауру, өлім, жақсы көрген нәрсеңнен айырылу,
қажетіне жете алмау, т.б. – осылардың бәрі – қаісрет; 2. Қасіреттің пайда
болуы туралы ақиқат; 3. Қасіреттің пайда болу себебі - өмірден ляззат алуға
деген құштарлықтардан құтылу арқылы оны жеңуге болатындығына сену; 4.
Құштарлықтан құтылу жолдарын білу. Одан құтылу оңай емес, ол үшін сегіз
әдептілік қағиданы бұлжытпай орындау арқылы жанды таза ұстауға тырысу
қажет.
1.3. Платон философияның өте маңызды бөлімі адамның арманынан шығатын
мемлекет туралы ілім (әділетті мемлекет). Ондағы азаматтар 3 топқа
бөлінеді: қарапайым адамдар, әскери адамдар, күзетшілер. Ал адамдардың
денесі төрт түпнегіздің қосылуынан жаралғандықтан, өлгеннен кейін олар
ғарышқа қайтып оралады. Дененің басты міндеті - жан орналасатын қорап болу
ғана, сондықтан ол жанға тәуелді, оның құлы. Жан тіршіліктің (өмірдің)
идеясы ретінде мәңгі. Дене өлгеннен кейін ыдырап ғарышқа кері қайтса, жан
аспанға 10 мың жылдан кейін (әлемдік бір жыл) ғана оралады. Жанның өзі
түрлі болады. Бір түрі – философия арқылы тазарып денесіз өмір сүретін
жандар болса (бұл жандар қатарынан үш рет философтардың денесіне енуі
мүмкін), екіншісі - өз өмірін қиянатсыз, бірақ философтардан бір саты төмен
өмір сүрген адамдардың жандары және үшіншісі – күнаһар адамдар жаны.
1.4. Адамдық мәселелерге Аристотель де еркше көңіл аударған. Әсіресе
оның философиясының Этика бөлімі түгелдей сол проблемаларды қарастырып,
оларға тиісті талдау берді. Ең жақсы адам – ұлылық дәрежесіне жеткен кең
пейілді, қайырымды адам, ол өзін мақтағанды, басқа біреуді жамандағанды
сүймейді. Аристотельдің пікірінше, табиғи денелердің тіршілік жасау
мүмкіндіктері бар (жасанды денелерде ондай мүмкіндік жоқ). Осы мүмкіндіктің
жүзеге асырылуы энтелихия (жан) арқылы болады. Жанның үш түрі болады: 1)
өсімдіктер жаны – жанның алғашқы және жалпы мүмкіндігі. Бұл жанның басты
қызметі - өзін-өзі ұдайы өндіру және қоректену; 2) жануарлар жаны – олар
заттарының сырт пішінін түйсіктері арқылы қабылдай алады; 3) адамдар жаны -
өсімдіктер мен жануарлар жандарына тән қасиеттерге қоса, ақыл-ойдың
арқасына жалпылықты танып біле алады. Бірақ жалпыны түсіну үшін, алдымен
жалқыны танып білу керек. Себебі, біздің сезім мүшелерімізге жалқы заттар
әлемі әсер етеді де, біз оларды танымның әртүрлі сатылары арқылы танып-біле
аламыз. Сезімдік танымның бірінші сатысында адамдар жануарлар сияқты,
сезімдік түйсіктерімізге әсер ететін заттар туралы алғашқы мағлуматтар
аламыз, екінші сатысында – тәжірибелік (эмпейриа) танымдар сезімдік
түйсіктеріміздің қайталанған құбылыстарды есте сақтап қалу арасында оларды
танып-білуімізге мүмкіндік туады. Үшінші сатысында – өнер (әңгіме
көркемөнер, т.б. туралы емес), практикаға негізделген танымның ерекше
сатысы – адамдар жеке заттарды танып қана қоймайды (тәжірибедегідей) одан
гөрі тереңірек түсіп, кейбір заттарға тән ортақ қасиеттер мен себептерін
танып біледі.
1.5. Әл-Фарабидің Мәселелер мәні еңбегінде адам туралы бір пікір
жазылған: Барша хайуаннан адам ерекше қасиеттерімен оқшау тұр, себебі,
оның дене мүшелері арқылы әрект жасауға қуат беретін жаны және сонымен қоса
дене мүшелерінің қатысуынсыз әрекет жасай алатын күші бар. Бұл күш – оның
ақылы. Жоғарыда айтылған күштерге нәр беруші күш, өсу күші, ұрпақ тарату
күші жатады. Сонымен қоса осылардың әрқайсысына бас-басына қызмет ететін
өзге бір күш бар. Сыртқы күш пен ішкі түйсік, атап айтқанда, елестету күші,
түйсіну күші, зерде күші, ойлау күші және дене мүшелерін қозғалысқа
келтіруші ынтымақ пен ашу-ызаны қоздырушы күштер қабылдаушы күштерге
жатады. Біз тізіп айтып өткен күштердің әрқайсысы белгілі мүшелер арқылы
қызмет етеді, басқаша болуы мүмкін де емес. Бұл күштердің ешқайсысы
материядан тыс өмір сүрмейді (Ғ. Есім Фальсафа тарихы). Әл-Фарабидің
айтуынша бақыт - әр адамның көздейтін мақсаты, үлкен игілік. Сол мақсатқа
жетуге мүмкіндік беретін адамда үш түрлі тамаша табиғи қабілеті бар. Ол: а)
ерекше жаралған дене құрылысы; ә) жан құмарлықтары; б) ой-парасаты. Аталған
үш қабілеттің әрқайсысын дұрыс жолға бағыттап тәрбиелеу, терісін емдеп,
дұрысын ілгері дамыту, сол арқылы адамның мінез-құлқы мен ой-парасатын
оларды саналы түрде үнемі дұрыс нәтиже тудыратын дәрежеге көтеру. Ғұламаның
этикалық ойларынан терең гуманизмнің лебі еседі, ол адам баласын
жаратылыстың, бүкіл жан иесі атаулының биік шоқтығы, сондықтан да рны
құрметтеу, қастерлеу керек деп түсінеді. Фараби жасаған қорытындының басты
түйіні –білім, мейірбандық, сұлулық үшеуінің бірлігінде. Фарабидің
гуманистік идеялары әлемге кең тарады. Ол ақыл-ой мен білімнің биік мәнін
дәріптеді. Фараби көркемдік, сұлулық хақында былай деді: оның пікірінше,
көркемдік өмір шындығының өзіне тән қасиет, ол болмысты нақты түрде бар
құбылыстардың, әлеуметтік өмірдің көкейдегі елесі. Көркемдік – адамның
денесі мен рухани жан-дүниесінің адамгершілік қасиетінің сұлулығын
көрсететін белгі деп санайды. Әл-Фарабидің азаматтық, саяси, адам, қоғам
жөніндегі ойлары Фусул алмадани (Мемлекеттік қайраткердің нақыл
сөздері) трактатында қаралады. Бұл шығарма адам мен қоғамның
арақатынасына, оның жетілуіне арналған. Адам міндетті түрде адал ниетті
болу керек. Өйткені жақсы істер істеп, мұның төлеуін күтсе, адам бұл
істерін жамандыққа айналдырады.
1.6. Ой-парасат ғасыры деп аталған XVII ғасыр адам жөніндегі
философиялық мәселелерді жаңа сатыға көтерді (ғылыми-техникалық
жетістіктер, капиталистік қатынастар). Сол заманның Бэкон, Гоббс, Спиноза,
Декарт сияқты әйгілі философтары адамды өз болашағы өз қолында, құдайдан
да, басқалардан да тәуелсіз, тапқыр да белсенді жасампаз тағдыр иесі, өз
өмірінің саналы субъектісі деп таныды да, өздерінің философиялық
ізденістерін тек осы бағытта дамытты. Олар адамның ерекшелігі де, рухани
күші де оның ақылы мен ойында, ойлау қабілетінде деп біледі. Ф. Бэконның
ілімінше, адамның негізгі мақсаты – табиғат күштерін игеру. Табиғаттың
сырын, заңдылықтарын білген адам оларды өз қажетіне жарата алады, ал
табиғатты материяны қарастыру арқылы түсінуге болады. Т. Гоббс мемлекет-
жасанды дене (левиафан)-деп жазған. Сөйтіп, адамдар өзін-өзі қорғауға және
адамша өмір сүруге мүмкіндік алған. Билеушінің айтқанын екі етпей орындау
керек, себебі ол қоғамдық талап-сұраныстарды түсініп, білгендіктен дұрыс
айтады, ал оның қарсыластары, халықтың мұқтаж мүддесін білмегендіктен теріс
жолға бастайды. Қоғамдық заң азаматтардың ар-ожданы. Адамнаң ақыл-ой
құдіретінен туатын іскерлік, белсенділік қабілеттеріне XVIII ғ. француз
ағартушылары көңіл аударды. Франция XVIII ғ. Ағылшын философиясының
ықпалымен ағартушылық ілімнің ошағына айналды. Бұл қозғалыстың көсемі
Вольтер, шын аты Франсуа Мари Аруэ (1694-1778 ж.ж.) болды. Адамзат тарихы,
Вольтердің пікірінше, адамзаттың прогресс (үдеу) пен білімділік үшін күрес
тарихы. Өркениетті адам табиғатпен алғашқы қауым адамымен салыстырғанда
әлдеқайда үйлесімді өмір сүреді. Осы тұрғыдан ол адамзат үшін мәдениеттің
құндылығын баса көрсетті. Мемлекетті басқарудың ең тиімді түрі –
ағартушылық монархия. Француз ағартушылары адамды табиғаттың және қоғамдық
өмірдің жемісі деп қарап, ал қоғамдық өмірдің өзі адамдардың материалдық
(өрескел саудагерлік мағынасында) іс-әрекеттің нәтижесі деген тұжырымға
келді.
2. Адам өмір сүруінің табиғи-биологиялық алғышарттары.
Адам мәселесі белгілі бір мағынада XIX ғасырдың неміс филослфиясына
ауысты. Канттың адам мәселесіне арналған негізгі принципі- әрбір жеке
адамның өз алдына мақсаттық нысана ретінде қаралу қажеттігі (адам
бостандығын, еріктілігін қолданған). Керісінше, таза ақыл-ой адамның ерік-
жігерін, тәжірибелік іс-әрекетін айқындауға мүмкіндік береді.
Айталық, адам жеке тұлға ретінде табиғат заңдылықтарынан төмен
тұратындықтан сыртқы әлемнің әсерінен шыға алмайды, сло себепті ол ерікті
де емес, ал даралық қасиеттерінің ерекшеліктеріне, өзінің ылғи да танып-
білуге ұмтылу қабілетіне қарасақ, ол өзінің тәжірибелік ақыл-ойына сүйеніп,
ерікті іс-әрекет жасайды. Бұл жағдайда адам барша жұртқа бірдей әдептілік
заңы - әдептілік императивін басшылыққа алады. Марксизм – адамның табиғи-
әлеуметтік мәні, қоғамдағы рөлі мен орны жөніндегі мәселе оның ондаған мың
жылдар ішіндегі тарихи алға басу, яғни еркіндікке ұмтылу күресі сатыларының
сипаттарымен тығыз байланысты. Табиғатта ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.