Тұлғаны қалыптастыру ерекшеліктері

Этнопедагогика
Халық педагогикасы
Тәрбиенің негізгі қағидалары
Қазақ халқының ұлы ұстаздары

«Этнопедагогика – халықтың жас ұрпақты тәрбиелеу тәжірибесі туралы, олардың педагогикалық көзқарастары туралы ғылым. Халық педагогикасы – халықтың ауыз әдебиетінде, салт-дәстүрлерінде, ырымдарында, балалар ойындары мен ойыншықтарында кездесетін педагогикалық мағұлматтар мен тәрбиелеу тәжірибесінің жиынтығы. Этностық педагогика тарихи жағдайда қалыптасқан ұлттық мінездегі ерекшеліктерді зерттейді . Онда халыққа қажетті қасиеттерді қалыптастыру үшін пайдаланылатын педагогикалық мақсаттың , міндеттердің, әдіс-құралдардың, тәсілдердің жиынтығы мен өзара байланысы қарастыралады» дей келсе , оның зерттеу тақырыбы – тәрбие, ол тәрбие нысаны-адам, тұлға»,-дейді Г.Н. Волков.
Ал педагог және философ ғалым Г.Н.Филонов: «Халық педагогикасы- жергілікті халықтың қабылдаған тәрбиелеу әдіс-тәсілдері. Бұлар ұрпақтан-ұрпаққа өмір барысында білім мен дағдылар арқылы жалғасып отырады . Халық педагогикасы қоғамдық тәжірибенің ,мінез-құлық , жүріс-тұрыс ережелерінің , қоғамдық дәстүрлердің, бергілі идеологияның жалғасуын бағыттап отырады. Халық педагогикасы моральдық заңдар мен салттарда көрініс табады»,-дейді.

1. Ә.Табылдиев, Қазақ Этнопедагогикасы, Алматы 2001 ж.
2. Қалиев С., Молдабеков Ж., Иманбекова Б., Этнопедагогика, Астана 2007 ж.
3. В.С.Кукушин, С.Қалиев. Этнопедагогика.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

СӨЖ №2

Тақырыбы: Тұлғаны қалыптастыру ерекшеліктері.

Тексерген: Оралбекова Б.С.
Орындаған:Мухтарханов А.
Т-441 тобы

Семей 2015 жыл
Этнопедагогика - халықтың жас ұрпақты тәрбиелеу тәжірибесі туралы, олардың педагогикалық көзқарастары туралы ғылым. Халық педагогикасы - халықтың ауыз әдебиетінде, салт-дәстүрлерінде, ырымдарында, балалар ойындары мен ойыншықтарында кездесетін педагогикалық мағұлматтар мен тәрбиелеу тәжірибесінің жиынтығы. Этностық педагогика тарихи жағдайда қалыптасқан ұлттық мінездегі ерекшеліктерді зерттейді . Онда халыққа қажетті қасиеттерді қалыптастыру үшін пайдаланылатын педагогикалық мақсаттың , міндеттердің, әдіс-құралдардың, тәсілдердің жиынтығы мен өзара байланысы қарастыралады дей келсе , оның зерттеу тақырыбы - тәрбие, ол тәрбие нысаны-адам, тұлға,-дейді Г.Н. Волков.
Ал педагог және философ ғалым Г.Н.Филонов: Халық педагогикасы- жергілікті халықтың қабылдаған тәрбиелеу әдіс-тәсілдері. Бұлар ұрпақтан-ұрпаққа өмір барысында білім мен дағдылар арқылы жалғасып отырады . Халық педагогикасы қоғамдық тәжірибенің ,мінез-құлық , жүріс-тұрыс ережелерінің , қоғамдық дәстүрлердің, бергілі идеологияның жалғасуын бағыттап отырады. Халық педагогикасы моральдық заңдар мен салттарда көрініс табады,-дейді.
Ұшы-қиырсыз жазира дала тұрғындары өздерінің сан ғасырлар бойғы тарихында жас ұрпаққа тәрбие берудің бай тәжірибесін жинақтап, ұлттың өзіндік салт-сана мен әдет-ғұрып , дәстүр рәсімдерін туғызды. Көшпелі халық өзі өмір сүрген қоғамның әлеуметтік-экономикалық жағдайына , мәдениетіне, тарихына орайлас жас буынға тәлім-тәрбие берудің айрықша талап-тілектерін дүниеге әкелді. Мәселен, жас адамның жұртқа танымал моральдық-психологиялық өлшемі белгіленді, оның мәні сегіз қырлы, бір сырлы шынайы, отаншыл, азамат тәрбиелеу еді. Міне, осы қағида сан ғасырлық дала тұрғындарына қойылатын моральдық талаптарды айқындады. Ол талаптар көшпелі мал шаруашылығын жете игеру, еңбексүйгіштік , қиыншылыққа төзе білу, ел намысын қоғау, жаудан беті қайтпау, ата-тегін жадында сақтау, сөз асылын қадірлеу, тапқырлық пен алғырлық , ат құлағында ойнау, ата салтын бұзбау (жасы үлкенді, ата-ананы сыйлау, құдайы қонақтың меселін қайтармау, көрші ақысын жемеу, қайырымды, ізгі жүректі, бауырмал болу, т.б.). Осындай қоғамдық қатынастарды кішкентайынан көріп-біліп өскен адамдарда мүдделестік, өмірге көзқарастың сәйкестігі кісілік қарым-қатынас барысында айқындалып, жеке бастың бұра тартуына мүмкіндік қалдырмаған, психологиялық жағынан бірауызды қауымдасқан жандар үнемі өзінің рулық одағына етене сіңіскен салттар мен дәстүрлерді ұстанады. Ал бұл принцип ұлттық психология мен ұлт мәдениетінің сипатын айқындайтын факторлар болды.
Әр ұлттың өзіне тән тіршілік кәсібі, тарихы мен мәдениеті бар. Ол мәдениет сөйлеу тілінен, ойлау жүйесінен айқын көрініс табады. Сондай-ақ , ұлттық мәдени ерекшелік сол халықтың өмір сүру тәсілінен , діни-наным сенімінен, әдет-ғұрпынан , салт-санасы мен дәстүрінен өзекті орын алады.
Ол жөнінде орыс офицері А.Левшин өзінің Қырғыз-қайсақ ордалары мен далаларының сипаттамасы (1832 ж.) атты кітабында: ...Деспотизмді көп көрмеген қырғыздар (қазақтар-С.Қ.) басқа Азия халықтарына қарағанда аңғал да ақкөңіл, сенгіш ... қайырымдылық , адамды аяу, қарттарға, ақсақалдарға құрмет көрсету - олардың ең жақсы қасиеті. Қырғыз үшін меймандостық- қастерлі заң. Олар бар дәмді асын қонақтарға тосуды заң деп санайды деп, қазақтардың кішіпейілділігін , меймандостығын, қайырымдылығын , сенгіштігін сүйсіне паш етеді.
Халық педагогикасының негізгі мақсаты- өзінің бай тарихи тәжірибесіне сүйене отырып, келер ұрпақты еңбек сүйгіштікке, өнерге баулу, отбасы, ауыл-аймақ, Отанның ар-намысын қорғай білетін, жаны жайсаң, арлы азамат тәрбиелеу.
Ақын, жырау, терімшілердің өлең, жыр, терме, толғауларының мазмұнына ой жүгіртсек, онда дидактикалық ақыл-нақыл, өсиет-өнегенің тұнып тұрғаның байқаймыз. Олар сол арқылы ненің жақсы, ненің жаман екенін сездіріп, келер ұрпақты неден аулақ, неге ынтық болуға баулып өсіруді мақсат етті. Ал ақыл-ойға, терең тәлімге құрылған поэзиялық сөз маржанынан ұлттық ойлау ерекшелігін, мәдени мұраның өзіндік сипатын айқын танып-білуге болады.
Жыраулардың поэзиясында келелі сөз болған мәселе- адамгершілік проблемасы. Қазақ ұғымындағы ердің құны жүз жылқы, ер елі үшін туады, елі үшін өледі, ерді намыс өлтіредідеп, ерлікке еркекше баға беру , ердің құнын адамгершілікпен, ар-ожданмен өлшеу (жаным-арымның садағасы, ер жігіттің ары- мың жылқы, жан сақтама, ар сақта, т.б.). Сол сияқты ақын-елдің еркесі, өнерліге өлім жоқ, өнерлінің қолы алтын деп қараған.
Қазақтың ұлттық философиясының тағы бір гносеологиялық, танымдық ерекшелігі- атамекен, ел-жұрт мәселесі жөніндегі көзқарасы.
Қазақ жұрты кіндік қаны тамған жерін, ата-баба әулетінің мәйіті жатқан жерді ерекше қадірлейді . Оны тастап кетуді өлім санайды. Ақындардың кіндік қаным тамған жерім-ауылым деп әндетуінде, Отан-оттан ыстық, Отансыз ер-бұралқы итпен тең деп қарауында философиялық үлкен ой жатыр. Туған елінің табысына масаттанған, елін сүйген ерді мадақтап басқа елде сұлтан болғанша, өз елінде ұлтан бол деуінде де терең патриоттық сарын бар.
Өнер алды қызыл тіл деп ұққан ата-бабамыз от тілді, орақ ауызды ділмәр шешендердің өсиет сөздерін, табан аузында тақпақтап айтқан мақал-мәтел, афоризм сөздері мен ақындардың терме, толғауларын жазу-сызусыз жаттап, жадында сақтап, қаз қалпында біздің дәуірімізге жеткізген. Оның себебі- аталы сөздердің өміршеңдігінде, халықтың тіл құдіретін бағалай білуінде жатыр. Осы пікірді сөз тапқанға қолқа жоқ, шешеннің сөзі мерген, шебердің көзі мерген, сөз сүйектен өтеді, жақсы сөз-жарым ырыс, жақсы сөз жан семіртеді, т.б. мақал-мәтелдерден байқауға болады.
Қазақтың ұлттық философиясының төртінші ерекшелігі-ұлттық тірегінің көшпелі өмірмен, мал шаруашылығымен тығыз байланыстылығы. Тіршіліктің тұтқасы төрт түлік малда деп ұққан қазақ малды жанмен бірдей санаған. Терісі мен жүнін киім қып киіп, еті мен сүтін азық етіп күн көрген, сауса сауын, мінсе көлік ретінде пайдаланған төрт түлікті (әсіресе, жылқы малын) қадірлеп, қастерлеу қазақ баласы үшін өмір заңы болып есептелген. Мал ашуы-жан ашуы, Малдының беті шырақ, малсықдың күні кәріп, Мал баққанға бітеді, Жаманға жан жуымас, жалқауға мал жуымас деп, ерінбей еңбек етсең ғана мал табасың, малсызөмір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.