Сұлы және қарақұмық өсіру технологиясымен танысу және зерттеу туралы ақпарат

I. Кіріспе.
1.1. Сұлы және қарақұмық туралы жалпы мәлімет
II. Негізгі бөлім
2.1. Сұлы өсіру технологиясы
2.2. Қарақұмық өсіру технологиясы
III. Қорытынды бөлім
IV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Сұлы – астық тұқымдасына жататын өсімдік. Оның екі түрі бар. Олар: бір жылдық екпе дәнді дақыл, көп жылдық шөптесін өсімдік. Солтүстік Африка 25-ке тара түрлері тараса, ең көбі екпесі (А. Sativa). Сұлы әрі азық-түлік, әрі құнарлы мал азығы. Әсіресе жылқы сүйсіне жейді. Құрамы пайдалы заттарға толы: белок – 9–15, майлы заттар – 4–6, Крахмал – 40–56 пайыз, мұның сыртында онда дәрумендер де, тағы да басқа заттар бар. Республикамыз бойынша сұлы жалпы 143 мың гектар жерге егіліп келді, мұның ішінде суармалы аймақтарда 3,0 мың гектар алқапқа (2002). Сұлы Қазақстанның барлық аймақтарында өсіріліп келгенімен, Ақмола облысында – 22,6 мың, Қостанай облысында – 50,7 мың, Солтүстік Қазақстан облысында – 30,1 мың, Павлодар облысында – 21,3 мың гектар болды, қазірдже көп жерлерде өсіріледі. Сұлының шаруашылықта алар орны ерекше. Сұлы - құнарлы мал азығы. Сұлы дәні мал азығының құндылығының халықаралық өлшем бірлігі болып саналады. Басқа дақылдардың дәндерімен араластырылған сұлы жас төлдердің ағзасының тез және мықты болып қалыптасуына жағдай жасайды. Сұлы қосылған концентрлі азық құс шаруашылығында кеңінен қолданылады. Сұлының сабаны басқа дақылдардың сабанына қарағанда қоректік заттарға бай және малға жағымды болады.

І. Негізгі әдебиеттер
1.1.Әубәкіров Қ., Атақұлов Т., Ахмет А. Мал азығын өндіру.- Алматы, 2011
1.2. Зыков Ю.Д., Копытин И.П. Мал азығын өндіру. – А., 1994
1.3. К.Ш. Жанабаев., Т.С. Саудабаев. Өсімдік шаруашылық өнімдерін өндіру технологиясы. Алматы, 1994 жыл.
ІІ. Қосымша әдебиеттер
1. Тайжанов Ш., Амралин А., Қошқаров Н., Кенжеғұлова С. Топырақтану және геология негіздері: Оқулық. – Астана 2014
2. Жанзақов М. М. Өсімдік шаруашылығы. Қызылорда, 2007
3. Әрінов Қ., Нағымтаев А., Ысқақов М., Серікпаев Н., Жұмағұлов И. Агрономия негіздері: Оқулық. - Астана 2007

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

БАӨЖ

Тақырыбы: Сұлы және қарақұмық өсіру технологиясымен танысу және зерттеу

Орындаған: Жақашева Д. Н.
Тексерген: Татенов А. Б.
Топ: ТЖ - 305

Семей қаласы 2015 жыл
Жоспар:
I. Кіріспе.
1.1. Сұлы және қарақұмық туралы жалпы мәлімет
II. Негізгі бөлім
2.1. Сұлы өсіру технологиясы
2.2. Қарақұмық өсіру технологиясы
III. Қорытынды бөлім
IV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Сұлы және қарақұмық туралы жалпы мәлімет
Сұлы - астық тұқымдасына жататын өсімдік. Оның екі түрі бар. Олар: бір жылдық екпе дәнді дақыл, көп жылдық шөптесін өсімдік. Солтүстік Африка 25-ке тара түрлері тараса, ең көбі екпесі (А. Sativa). Сұлы әрі азық-түлік, әрі құнарлы мал азығы. Әсіресе жылқы сүйсіне жейді. Құрамы пайдалы заттарға толы: белок - 9 - 15, майлы заттар - 4 - 6, Крахмал - 40 - 56 пайыз, мұның сыртында онда дәрумендер де, тағы да басқа заттар бар. Республикамыз бойынша сұлы жалпы 143 мың гектар жерге егіліп келді, мұның ішінде суармалы аймақтарда 3,0 мың гектар алқапқа (2002). Сұлы Қазақстанның барлық аймақтарында өсіріліп келгенімен, Ақмола облысында - 22,6 мың, Қостанай облысында - 50,7 мың, Солтүстік Қазақстан облысында - 30,1 мың, Павлодар облысында - 21,3 мың гектар болды, қазірдже көп жерлерде өсіріледі. Сұлының шаруашылықта алар орны ерекше. Сұлы - құнарлы мал азығы. Сұлы дәні мал азығының құндылығының халықаралық өлшем бірлігі болып саналады. Басқа дақылдардың дәндерімен араластырылған сұлы жас төлдердің ағзасының тез және мықты болып қалыптасуына жағдай жасайды. Сұлы қосылған концентрлі азық құс шаруашылығында кеңінен қолданылады. Сұлының сабаны басқа дақылдардың сабанына қарағанда қоректік заттарға бай және малға жағымды болады. Сонымен қатар, оның ылғал сіңіргіштік қасиеті де жоғары болғандықтан ірі қара және шошқа шаруашылығында төсеніш ретінде пайдаланылады. Оның дәнінен жарма, тағы сол сияқты тағамға керек заттар алады, яғни тамақ өнеркәсібінде пайдаланылады. Сұлының құрамында валин, лизин және триптофан сияқты алмастырылмайтын амин қышқылдары көп мөлшерде болғандықтан әр түрлі ауруларға қарсы ем үшін медицина саласында және құнды диеталық тағам ретінде пайдаланады.
Қарақұмық - жеңіл сіңімді ақуыз ( 13-13,3 %) мен крахмалы ( 66-68% ) мол бағалы жармалық дақыл. Жарма құрамында 1,6% органикалық қышқылдар мен адам ағзасына пайдалы фосфор, темір, кальций және мыс қосылыстары да болады. Қарақұмық жармасы емдік қасиеті бар құнды тағам. Дән маңызы ( клейковина ) болмағандықтан, қарақұмықтың ұндық нандық сапасы төмен. Қарақұмық ұнын шелпек дайындауға ғана аз мөлшерде пайдаланылады. Сиырды қарақұмықпен азықтандырса, майы қатты болады. Сабаны мен топаны қатты малазық болғандықтан, оларды басқа жемдерге қосып пайдаланады. Сабанының күлі мен дәнінің қалдықтары- құнды тыңайтқыш. Олардың құрамында 40% аса KO , 10% көп PO және 19% дейін CaO болады. Дәнді дақылдардың ішінде қарақұмық өте қысқа вегетациялық кезеңімен (60-75 күн ) ерекшеленеді. Бұл оны күздік және ерте жаздық дақылдардың көктері шықпай қалған танаптарына қайта егуге және де аңыздық аралық дақыл ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Сондай ақ қарақұмықты көк балаусасын жыртып жасыл тыңайтқышқа да пайдаланады.
Сұлы өсіру технологиясы
Тамыр жүйесінің дамуы және қоректік заттарды жақсы сіңіруіне байланысты сұлы бидай мен арпаға қарағанда топырақ құнарлылығына аздау талап қоятын дақыл деп есептеледі. Алайда сұлының астық өнімі жақсы алғы дақылдардан кейін күрт артады, сондықтан оны отамалы және дәнді бұршақ дақылдарынан кейін орналастырған дұрыс. Ол көп мөлшерде азотты (N) қажетсізденеді, осыған байланысты оған дәнді бұршақ дақылдары, әсіресе асбұршақ жақсы алғы дақыл болып табылады. Фитосанитарлық жағдайда байланысты сұлыны өзінен және арпадан кейін орналастырмаған жөн.
Топыраққа аз талғамы, алғашқы кезендегі шапшаң өсуі және жоғары жапырақтылығы ауыспалы егісте сұлының соңғы дақыл ретінде орналастыруға мүкіндік береді.

Сұлы үшін ең тиімді шымды-ақшыл сұрғұлт түсті және құмайт топырақ болып табылады. шымды-ақшыл сұрғұлт түсті жерде өңдеуге болады, ал ылғалы жеткілікті жерде өте жақсы өседі және құмды жерде де өседі. Сұлы жаздық бидайға және арпаға қарағанда топырақтың қышқылдығын жақсы көтереді. Оны pH 5,0-5,5 кезінде айдауға болады, бірақ жоғары және тұрақты егінді ол тек pH 5,6-6,0кезінде береді.
Сұлыны айдаудың ең жақсы бастамашысы -- жыртылған және бұршақты дәндер.
Топырақты өңдеу жердің ғылыми-негізделген жүйесіне сәйкес жүреді. Бірінші қабылдау ретінде дәнді бастамашылардан кейін орылған егінді қабылдайды: топырақта, 5-7 см тереңдіктегі арамшөптерді, 10-12 см лас топырақта қабылдайды. БДТ-7 дискілі ауыр тырмаларды, дискаторы АПН-3, АПН-4, АПО-3 және КЧ-5,1, КЧН-5,4, АКЧ-5,4, АПМ-6 шабықтағыш қопсытқыштарды қолданады.
Сүдігер жырту бұл негізгі өңдеу жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады. Бұл арамшөптердің пайда болағаннан кейінгі, топырақты сыдыра жыртқаннан соңғы 2-3 аптада жүргізіледі. Сүдігер жырту кезеңі улкен маңызға ие. Сұлы зертханасының тәжірибесіне қарай сүдігер жырту кезінде 15 тамызда сұлының Полонез сұрпы 39,5 цга, ал сүдігер жыртудың 15 қазанда -- 35,9 цга алынады. Сүдігер жырту кезінде ППО-4-40 соқа қолданылады. Көпжылдық арамшөптен тазарған топырақта, шабықтау екі ізде жүргізіледі: бірінші -- 10-12 см тереңдікте, екінші -- егінді дала қабаты тереңдігіне. Топырақтың шабықталып өңделуі сұлының егілуіне дайындайды, сонымен қатар өнімнің өсуіне септігін тигізеді.
Топырақтың көктемді дәстүрлі өңдеуінде бірінші топырақ өңдеу операциясын егін алқабына техниканың шығуынан бастайды: жеңіл топырақта -- БЗТС-1 ауыр тісті тырмалар СП-11 тіркемесімен екі қатарға. Минералды тыңайтқыштарды өңдеу үшін қопсыту 5-8 см тереңдікте қопсытылады.
Химиялық отау кезіндегі уақытқа сәйкес келген кезде көптеген зияндылардың пайда болуымен гербицидтер мен инсектицидтерді өңдеуді біріктіру керек.
Түбірлі қақ және қызыл-қоңыр дақ - сұлының егістігіндегі ең зиянды жапырақты ауру болып табылады оған қамқор керек. Аурудың алғашқы сатысында жоғарғы жапырағында 2-м немесе деңгейлі дамуында егінді өңдейді, 1-5% есеппен келесі препараттармен емдейді: бампер, 25% к.э. -- 0,5 лга, импакт, 25% с.к. -- 0,5 лга, колосаль, к.э. -- 1 лга, фоликур, к.э. -- 1 лга, фоликур БТ, к.э. -- 1 лга, титул 390, ККР -- 0,26 лга.
Сұлыны теру егін толық піскен кезде комбайнмен жүргізеді. Жалаңашдәнді сұрыпты жинау кезінде майдалайтын аппаратты дәнді тым қатты ұсақтап жібермес үшін реттеу керек.
Сұлы жармасы құрамындағы белок пен май мөлшері жағынан дақыл тұқымдастар дәнінен дайылдалатын жарма арасында бірінші орын алады. Сұлыдан: буланған дәні бүтін және жаншылған жарма дайындайды. Сондай-ақ геркулес үлпегі мен талқан жасалады. Сұлы жармасын супқа салады, суп пюре т.б. тағам дайындауға пайдаланады. Буланып, уатылмаған сұлы жармасын түктеу арқылы дайындайды. Жаншылған сұлы жармасы жеңіл сіңеді, әрі тез піседі. Геркулес үлпегін буланып, жаншылған және келтірілген жоғары сортты түктелген сұлы жармасынан алады. Ол оңай әрі тез піседі. 10 -- 15 минут ішінде бұдан сіңімді және дәмді ботқа дайындауға болады. Талқан -- сұлы дәнін арнайы өңдеуден өткізіп алынатын жоғары сапалы нәрлі тағам. Талқаннан диеталық және балалар тағамдарыл дайындауға болады. Оның құрамында организмге пайдалы, май тәрізді органикалық зат -- лецитин бар.
Сұлы тағамдары -- дүние жүзі асханаларында сұлыдан көптеген тағамдар әзірлейді. Сұлы ұнынан тағам дайындар алдында оны күрделі жылулық өңдеуден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.