Сұлы және қарақұмық өсіру технологиясымен танысу және зерттеу туралы ақпарат

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті

БАӨЖ

Тақырыбы: Сұлы және қарақұмық өсіру технологиясымен танысу және зерттеу

Орындаған: Жақашева Д. Н.

Тексерген: Татенов А. Б.

Топ: ТЖ - 305

Семей қаласы 2015 жыл

Жоспар:

I. Кіріспе.

1. 1. Сұлы және қарақұмық туралы жалпы мәлімет

II. Негізгі бөлім

2. 1. Сұлы өсіру технологиясы

2. 2. Қарақұмық өсіру технологиясы

III. Қорытынды бөлім

IV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Сұлы және қарақұмық туралы жалпы мәлімет

Сұлы - астық тұқымдасына жататын өсімдік. Оның екі түрі бар. Олар: бір жылдық екпе дәнді дақыл, көп жылдық шөптесін өсімдік. Солтүстік Африка 25-ке тара түрлері тараса, ең көбі екпесі (А. Sativa) . Сұлы әрі азық-түлік, әрі құнарлы мал азығы. Әсіресе жылқы сүйсіне жейді. Құрамы пайдалы заттарға толы: белок - 9-15, майлы заттар - 4-6, Крахмал - 40-56 пайыз, мұның сыртында онда дәрумендер де, тағы да басқа заттар бар. Республикамыз бойынша сұлы жалпы 143 мың гектар жерге егіліп келді, мұның ішінде суармалы аймақтарда 3, 0 мың гектар алқапқа (2002) . Сұлы Қазақстанның барлық аймақтарында өсіріліп келгенімен, Ақмола облысында - 22, 6 мың, Қостанай облысында - 50, 7 мың, Солтүстік Қазақстан облысында - 30, 1 мың, Павлодар облысында - 21, 3 мың гектар болды, қазірдже көп жерлерде өсіріледі. Сұлының шаруашылықта алар орны ерекше. Сұлы - құнарлы мал азығы. Сұлы дәні мал азығының құндылығының халықаралық өлшем бірлігі болып саналады. Басқа дақылдардың дәндерімен араластырылған сұлы жас төлдердің ағзасының тез және мықты болып қалыптасуына жағдай жасайды. Сұлы қосылған концентрлі азық құс шаруашылығында кеңінен қолданылады. Сұлының сабаны басқа дақылдардың сабанына қарағанда қоректік заттарға бай және малға жағымды болады. Сонымен қатар, оның ылғал сіңіргіштік қасиеті де жоғары болғандықтан ірі қара және шошқа шаруашылығында төсеніш ретінде пайдаланылады. Оның дәнінен жарма, тағы сол сияқты тағамға керек заттар алады, яғни тамақ өнеркәсібінде пайдаланылады. Сұлының құрамында валин, лизин және триптофан сияқты алмастырылмайтын амин қышқылдары көп мөлшерде болғандықтан әр түрлі ауруларға қарсы ем үшін медицина саласында және құнды диеталық тағам ретінде пайдаланады.

Қарақұмық - жеңіл сіңімді ақуыз ( 13-13, 3 %) мен крахмалы ( 66-68% ) мол бағалы жармалық дақыл. Жарма құрамында 1, 6% органикалық қышқылдар мен адам ағзасына пайдалы фосфор, темір, кальций және мыс қосылыстары да болады. Қарақұмық жармасы емдік қасиеті бар құнды тағам. Дән маңызы ( клейковина ) болмағандықтан, қарақұмықтың ұндық нандық сапасы төмен. Қарақұмық ұнын шелпек дайындауға ғана аз мөлшерде пайдаланылады. Сиырды қарақұмықпен азықтандырса, майы қатты болады. Сабаны мен топаны қатты малазық болғандықтан, оларды басқа жемдерге қосып пайдаланады. Сабанының күлі мен дәнінің қалдықтары- құнды тыңайтқыш. Олардың құрамында 40% аса KO, 10% көп PO және 19% дейін CaO болады. Дәнді дақылдардың ішінде қарақұмық өте қысқа вегетациялық кезеңімен (60-75 күн ) ерекшеленеді. Бұл оны күздік және ерте жаздық дақылдардың көктері шықпай қалған танаптарына қайта егуге және де аңыздық аралық дақыл ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Сондай ақ қарақұмықты көк балаусасын жыртып жасыл тыңайтқышқа да пайдаланады.

Сұлы өсіру технологиясы

Тамыр жүйесінің дамуы және қоректік заттарды жақсы сіңіруіне байланысты сұлы бидай мен арпаға қарағанда топырақ құнарлылығына аздау талап қоятын дақыл деп есептеледі. Алайда сұлының астық өнімі жақсы алғы дақылдардан кейін күрт артады, сондықтан оны отамалы және дәнді бұршақ дақылдарынан кейін орналастырған дұрыс. Ол көп мөлшерде азотты (N) қажетсізденеді, осыған байланысты оған дәнді бұршақ дақылдары, әсіресе асбұршақ жақсы алғы дақыл болып табылады. Фитосанитарлық жағдайда байланысты сұлыны өзінен және арпадан кейін орналастырмаған жөн.

Топыраққа аз талғамы, алғашқы кезендегі шапшаң өсуі және жоғары жапырақтылығы ауыспалы егісте сұлының соңғы дақыл ретінде орналастыруға мүкіндік береді.

Сұлы үшін ең тиімді шымды-ақшыл сұрғұлт түсті және құмайт топырақ болып табылады. шымды-ақшыл сұрғұлт түсті жерде өңдеуге болады, ал ылғалы жеткілікті жерде өте жақсы өседі және құмды жерде де өседі. Сұлы жаздық бидайға және арпаға қарағанда топырақтың қышқылдығын жақсы көтереді. Оны pH 5, 0-5, 5 кезінде айдауға болады, бірақ жоғары және тұрақты егінді ол тек pH 5, 6-6, 0кезінде береді.

Сұлыны айдаудың ең жақсы бастамашысы - жыртылған және бұршақты дәндер.

Топырақты өңдеу жердің ғылыми-негізделген жүйесіне сәйкес жүреді. Бірінші қабылдау ретінде дәнді бастамашылардан кейін орылған егінді қабылдайды: топырақта, 5-7 см тереңдіктегі арамшөптерді, 10-12 см лас топырақта қабылдайды. БДТ-7 дискілі ауыр тырмаларды, дискаторы АПН-3, АПН-4, АПО-3 және КЧ-5, 1, КЧН-5, 4, АКЧ-5, 4, АПМ-6 шабықтағыш қопсытқыштарды қолданады.
Сүдігер жырту бұл негізгі өңдеу жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады. Бұл арамшөптердің пайда болағаннан кейінгі, топырақты сыдыра жыртқаннан соңғы 2-3 аптада жүргізіледі. Сүдігер жырту кезеңі улкен маңызға ие. Сұлы зертханасының тәжірибесіне қарай сүдігер жырту кезінде 15 тамызда сұлының Полонез сұрпы 39, 5 ц/га, ал сүдігер жыртудың 15 қазанда - 35, 9 ц/га алынады. Сүдігер жырту кезінде ППО-4-40 соқа қолданылады. Көпжылдық арамшөптен тазарған топырақта, шабықтау екі ізде жүргізіледі: бірінші - 10-12 см тереңдікте, екінші - егінді дала қабаты тереңдігіне. Топырақтың шабықталып өңделуі сұлының егілуіне дайындайды, сонымен қатар өнімнің өсуіне септігін тигізеді.
Топырақтың көктемді дәстүрлі өңдеуінде бірінші топырақ өңдеу операциясын егін алқабына техниканың шығуынан бастайды: жеңіл топырақта - БЗТС-1 ауыр тісті тырмалар СП-11 тіркемесімен екі қатарға. Минералды тыңайтқыштарды өңдеу үшін қопсыту 5-8 см тереңдікте қопсытылады.

Химиялық отау кезіндегі уақытқа сәйкес келген кезде көптеген зияндылардың пайда болуымен гербицидтер мен инсектицидтерді өңдеуді біріктіру керек.

Түбірлі қақ және қызыл-қоңыр дақ - сұлының егістігіндегі ең зиянды жапырақты ауру болып табылады оған қамқор керек. Аурудың алғашқы сатысында жоғарғы жапырағында 2-м немесе деңгейлі дамуында егінді өңдейді, 1-5% есеппен келесі препараттармен емдейді: бампер, 25% к. э. - 0, 5 л/га, импакт, 25% с. к. - 0, 5 л/га, колосаль, к. э. - 1 л/га, фоликур, к. э. - 1 л/га, фоликур БТ, к. э. - 1 л/га, титул 390, ККР - 0, 26 л/га.
Сұлыны теру егін толық піскен кезде комбайнмен жүргізеді. Жалаңашдәнді сұрыпты жинау кезінде майдалайтын аппаратты дәнді тым қатты ұсақтап жібермес үшін реттеу керек.

Сұлы жармасы құрамындағы белок пен май мөлшері жағынан дақыл тұқымдастар дәнінен дайылдалатын жарма арасында бірінші орын алады. Сұлыдан: буланған дәні бүтін және жаншылған жарма дайындайды. Сондай-ақ геркулес үлпегі мен талқан жасалады. Сұлы жармасын супқа салады, суп пюре т. б. тағам дайындауға пайдаланады. Буланып, уатылмаған сұлы жармасын түктеу арқылы дайындайды. Жаншылған сұлы жармасы жеңіл сіңеді, әрі тез піседі. Геркулес үлпегін буланып, жаншылған және келтірілген жоғары сортты түктелген сұлы жармасынан алады. Ол оңай әрі тез піседі. 10-15 минут ішінде бұдан сіңімді және дәмді ботқа дайындауға болады. Талқан - сұлы дәнін арнайы өңдеуден өткізіп алынатын жоғары сапалы нәрлі тағам. Талқаннан диеталық және балалар тағамдарыл дайындауға болады. Оның құрамында организмге пайдалы, май тәрізді органикалық зат - лецитин бар.

Сұлы тағамдары - дүние жүзі асханаларында сұлыдан көптеген тағамдар әзірлейді. Сұлы ұнынан тағам дайындар алдында оны күрделі жылулық өңдеуден өткізеді. Сұлы ұнынан Шотландияда майқоспалы нан жабады, ол үшін 350 г бидай ұнын, 100 г сұлы ұнын, 300 г сүт, 100 г май, 2 шай қасық сода, 4 шай қасық кремортара (шарап тас тұзы) қажет. Еуропалық сүлы печеньесі құрамына 250 г сұлы, 50 г бидай ұны, 50 г құмшекер, 60 г сары май, 100 мл сүт, 1 ас қасық аспаз ұнтағын қосады.

Қарақұмық өсіру технологиясы

Қарақұмық - тарандар тұқымдасына жататын бір жылдық, кейде көп жылдық шөптесін өсімдік. Қарақұмық тамаша балды өсімдік. Оның егісінің әр гектарынан аралар 60-100 кг дейін дәмі мен иісі тамаша бал жинайды. Дәнді дақылдардың ішінде қарақұмық өте қысқа вегетациялық кезеңімен (60-75 күн ) ерекшеленеді. Бұл оны күздік және ерте жаздық дақылдардың көктері шықпай қалған танаптарына қайта егуге және де аңыздық аралық дақыл ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Сондай ақ қарақұмықты көк балаусасын жыртып жасыл тыңайтқышқа да пайдаланады.

Қарақұмық кәдімгі жапырақтары шыққаннан кейін тез өсіп, бұтақтанып арам шөптерді басып тастайды. Сондықтан, ол жаздық дақылдар үшін жақсы алғы дақыл, ал ерте пісетін сорттары екпе сүрі жер дақылы бола алады.

Қарақұмықтың орташа өнімі гектарына 8-12 ц, ең жоғарғысы 20-25 ц жетеді.

Қарақұмық жармасын буланған немесе буланбаған қарақұмық дәнінен алады. Құрамында сіңімді белоктар, крахмал мол болады. Қарақұмықжармасының белоктары басқа қосылыстармен алмастыруға болмайтын амин қышқылдарына бай. Өндеу тәсілдері мен дон сапасына қарай қарақұмықжармасы ұнтақталмаған тұтас жарма және тез пісетін жарма болып бөлінеді. Ұнтақталған қарақұмық дәні тез піседі. Сұрыпталған жарманы бірінші және екінші сортқа бөледі. Ал ұнтақ жарма сортқа бөлінбейді. Жармадан қоймалжың ботқа әзірлейді, ал сұрыпталмаған жарманы дербес тағам түріндегі кебіртек ботқа, сонымен бірге гарнирге, турамаға пайдаланады

Морфологиялық сипаттамасы және биологиялық ерекшеліктері. Сорттары. Мәдени қарақұмық (Polygonum fagopyrum L. ) -Қарақұмық (Polygonaceae) тұқымдасына жататын біржылдық өсімдік.

Тамыр жүйесі- кіндікті, топыраққа 80 см дейінгі терендікке енеді.

Сабағы- бұтақты, іші қуыс, сырты қырлы, биіктігі 70-100 см, піскенде қызарады.

Жапырағы- жүректәрізді үшбұрышты. Гүл шоғыры- қойын шашақгүл, жартылай шатыршагүл. Гүлдері қосжынысты. Олардын түсі ақ, алқызыл, қызыл және құрылысы да түрліше болып келеді. Бір гүлдерінде аталықтары қысқа, аналықтарының бағаншалары ұзын, екіншілерінде - керісінше, аталықтары ұзын, аналықтарының бағаншалары қысқа.

Жемісі- ашық- қонырдан қараға дейінгі түсті және әртүрлі формалы, үшқырлы, қабықты жаңғақша. 1000 дәннін салмағы18-32 грамм. Жағдайлар мен сортқа байланысты қабықтылығы 30% .

Ауыспалы егісте қарақұмықты күздік, отмалы және дәндібұрыштардан кейін орналастырады. Жаздық дәнді дақылдардың үлесі көп ауыспалы егістерде оны жаздық бидайдан кейін де орналастыруға болады. Қарақұмық ылғал және жылу сүйгіш дақыл болғандықтан, оның негізгі және тұқымсебер алды өңдейлері екінші топ астықтарыныкіндей, нақтырақ тарының өңдеулері сияқты. Топырақты негізгі өңдеу сүдегір болуы керек. Алғы дақылға байланысты топырақты сыдырту, сонан соң терең жырту, немесе тек қана жырту, әлде терең сыдырту. Ерте көктемде топырқаты тырмалайды, әрі қарай 2-3 рет қпсытуды тырмалаумен бірге жүргізеді. Бірінші қопсыту 8-10 см., ал тұқым себер алды қопсыту 4-6 см. тереңдікке жасалынады. Қатты нығыздалған ауыр топырақтарда бірінші өңдеуді сыдыртқыштармен немесе қайырымсыз соқалармен терең қопсытумен алмасытрады. Ылғал жеткілікті аумақтарды осындай жағдайда топырақты сүдігер жыртудағыдан аз тереңдігге қайта жыртады. Қарақұмықтың қиын еритін фосфориттерден фосфор қышқылын жақсы сіңіретін қасиеті болғандықтан, негізгі тыңайтқыш ретінде фосфорит ұын қолданады. Калий тыңайтқыштарынан күкірт қышқылды калийді пайдаланған жақсы. Азотты гектарына 35-40 кг. мөлшерінде көтемгі қопсытуда береді. Тұқым себерде түйіртпекті суперфосфатты қолданады. Қарақұмықты себуге топырақтың 10 см. тереңдігіндегі температура 12-15 С жетенде кіріседі. Себер алдында тұқымды тазалайды, сорттайды да ең ірілері мен салмақтыларын бөліп алады. Тұқымның өнгіштігі мен өну энергиясын жақсарту үшін жылы ауамен өңдейді, ал себер алдында 80 пайыздық ТМД-мен дәрілейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.