Түркі шежіресінің қазақ тіл білімі тарихында алатын орны

1.Түркі шежіресінің қазақ тіл білімі тарихында алатын орны
2.Страленберг аудармасы
3.В.К.Тредьяковскийдің француз тілінен орыс тіліне аудармасы
4.Академик Г.З.Байер латын тіліне аудармасы
5.«Түркі шежіресінің» грамматикалық құрылысы
6.Қолданылған әдебиеттер

Сан ғасырлық тарихымыздың асыл қазыналарының бірі болып есептелетін жазба ескерткіштер тілі тұтас зерттеліп, сыры түгел ашылып, ғылыми айналымға түсіп бітті деу асығыс айтылған тұжырым болар еді. Ежелгі дәуірдегі, ерте және кейінгі орта ғасырлардағы өлкеміздің тарихына қатысты жазбаша деректемелерді тілдік тұрғыдан қарастырудың ғылым үшін де, рухани кемелдікке қол жеткізу үшін де маңызы зор. Сондықтан да тынымсыз ізденіс, тыңғылықты зерттеулер бір сәтке толастамауға тиіс.
Жұмысымызға негіз етіп алып отырған, әсіресе тарих, әдебиет, тіл ғылымдары үшін маңызы зор еңбек – XVII ғасырда жазылған құнды жазба ескерткіш Әбілғазы баһадүр ханның «Шажара и түрк» атты еңбегі. Шығарманы зерттеуші ғалымдардың (А.Н.Кононов, Б.Әбілқасымов, Т.Қордабаев) мәліметтеріне қарағанда, еңбектің біздің дәуірімізге келіп жетуіне, зерттелуіне, танылуына, аударылуына ықпал еткендер – Сібірге жер аударылған швед офицерлері, солардың бірі Филипп Иоганн Табберт Страленберг.
Страленбергтің айтуы бойынша, ол Тобыл қаласы тұрғындарымен және оның айналасындағы бухар татарларымен, әсіресе ахундармен достық қатынаста болып, онда Азбекевичпен таныс болғанын айтады. «Бір күні ол маған Персияға, ал екіншісі татар еліне қатысты екі қолжазбаны көрсетеді. Соның екіншісін ол «Чингиз китап», яғни «Шыңғыз кітабы» деп атайды. Екі қолжазба да Түркістаннан еді. Оның екіншісін өзімнің басқа татар таныстарыммен егжей-тегжей қарастырып алу үшін сұрап алдым» [3,58-б.]*.

1.Березин И.Н. Библиотека восточных историков. Казань, 1854, Т, III. Ч. I. (Предисловие переводчика). С 128.
2. Әбілқасымов Б. Әбілғазы ханның «Түркі шежіресі» және оның тілі.
– Алматы: Арыс, 2001. - 246 б.
3. Кононов А.Н. История изучения тюркских языков в России. - М.. -Л.: АНСССР, 1972. с 272.
4.Татищев В.Н. История Российская т. I. -М..- Л.: Изд.АНСССР, 1962. с 463 .
5. Каримуллин А.Г. У истоков татарской книги. Казань. 1971. С 148.
6. Иванов С.Н. Родословное древо тюрок Абул-гази хана. –Ташкент, 1969. -203 с.
7. Әбілқасымов Б. Түркі шежіресі. – Алматы: Ана тілі, 1991. - 208 б.
8. Кононов А.Н. Родословная түркмен. - Сочинение Абу-л-гази хана Хивинского. -М.. -Л.: Изд. АНСССР, 1958. с 180 .
9. Әбілғазы баһадүр ханның «Түрік шежіресі». «Жалын» журналы, 1999, № 1-2. Әбілғазы баһадүр ханның «Түрік шежіресі» // XV-XVII ғасырлардағы қазақ әдебиетінің тарихы. III-т. – Алматы. «Ғылым», 2000; Әбілғазының «Түрік шежіресі» жайында// ҚР БжҒМ ҰҒА хабарлары, 2001, № 2.
10. Омарбеков С. Әбілғазы баһадұр ханның «Түрік шежіресі» // Жас Алаш. 1993. 5 ақпан.