Абай Құнанбаевтың ағартушылық тағылымы (1845-1904)



1.Абай Құнанбаевтың ағартушылық тағылымы
2.Абай поэзиясының тәрбиелік тағылымы
3.Абай ұстаз ретінде
4.Әдебиеттер
Абай ақын - ұлы тұлға, маңдай алды ақын екені, таңдаулы туындылары дүние жүзі поэзиясының озық үлгерімен деңгейлес тұрғаны - білген адамға айқын шындық. Сан ғасырлық бай поэзиясы, ел қамын жоқтаған жүздеген өрен жүйрік жырау, жыршы, ақындары бар қазақ әдебиетінде Абай орнының ерекше болуы тегін емес.
Абай халықтың түбегейлі мүддесін, арман-тілектерін оқу-білім қаншалықты терең ұғып-түсініп, қандай ойшыл-дық деңгейде, қандай көр-кемдік қуаттылықпен айтып, жеткізе алғандығында. ақын үлкен творчестволық тұлға болып қалыптасып жетіліп, кемеліне келуі үшін тиісті қоғамдық жағдай, аса зор дарын мен даналық, үздіксіз еңбек, ізденіс, білім - міне осылардың түйісіп келуі шарт.
Абайдың педагогикалық мұраларының негізгі идея-ларының бірі - адамдардың өзара қарым-қатынасы, әсіресе, жастарды еңбекке баулу. Ақын, ойшыл ұлы ұстаз - Абай халықтың әл-ауқатының деңгейі, санасы, мәдениеті, адамдардың өзара қарым-қатынасы, бір-біріне мейірбандығы мен парасаттылығы, ұлттың ерекшелігі, салт-дәстүрінің дамуы - сол халықтың еңбек сүйгіштігіне, еңбек ету дәрежесіне тікелей байланысты екенін даналықпен болжады. Еңбекті Абай, басқада қазақ ағартушылары сияқты - байлықтың, молшылықтың көзі - деп санады. Жастарды еңбекке шақырды. Оған 1886 жылы жазған мына бір шумақ өлеңін келтіруге болады.
''Қартайдық, қайғы ойладың ұлғайды арман,
Шошимын кейінгі жас балалардан,
Терін сатпай, телміріп көзін сатып,
Теп-тегіс жұрттың бәрі болды аларман - деп, өз кезіндегі еңбек етпейтін жастардың осындай жағымсыз мінездерін сынады. Енді бірде Абай ''Осындай сидам жігіт елде мол-ақ, Бәрі де шаруаға келеді олақ, Сырын түзер біреу жоқ, сыртын түзеп, Бар өнері қу борбай сымпыс шолақ.
Ақпанбек Г. Қазақтардың дүниетанымы. -Алматы, Қазақ университеті, 1989.
Айтмамбетова Б. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері. -А., 1991.
3.Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие беру. /Методикалық нұсқау. А., 1990.
4.Ақназарова Б. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1973.
5.Әбенбаев С. Оқушы жастарға эстетикалық тәрбие беруді жетілдіру. -А., 1992.

6.Әбенбаев С. Мектептегі тәрбие жұмысының әдістемесі. -А., 1999.
7.Әбілова З. Этнопедагогика. -А., 1997.
8.Әтемова Қ. Ата-аналар жиналысының мәні. Қаз. мем. 1-1996.
9.Болдырев Н. Мектептегі тәрбие жұмысының методикасы. -Алматы, 1987. тарау.
Болдырев Н. Класс жетекшісі. -А., Мектеп, 1980.
Богословский В. т. б. Жалпы психология -А., Мектеп, 1980, 13 тарау.
Безкаравайный С., Жұмабаев А. Мектепте өткізілетін тарихи-әдеби кештер. -А., Мектеп, 1968.
Бержанов Қ. Тәрбие мен оқытудың бірлігі. -Алматы, 1973.
Бабанский Ю. Педагогика. -Москва, 1988. 23-тарау.
Батышев С. Научная организация учебно-воспитательного процесса. -М., 1975.
Внутришкольное управление: Вопросы теории и практики. Под ред. Т. И. Шамовой.
Елеманов С., Күктілеуов А. Жастарға арналған праволық білім беру негіздері. -А., 1985.
Егембердиев Ж. Мектеп жұмыстарын жоспарлау /Методикалық ұсыныстар. -А., Мектеп, 1975.
Жұмаханов Ә. Семьяда балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің кейбір мәселелері. -А., 1985.
20.Ильина Т. Педагогика, -М., 1984 жыл.
21.Керімов Л. Праволық тәрбие жүйесі. (11-лекция). -А., 1991.
22.Капралов Р. Класс жетекшісінің жұмысы. -А., 1983.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі:  Реферат
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Реферат
Тақырыбы: Абай Құнанбаевтың ағартушылық тағылымы (1845-1904)
Абай ақын - ұлы тұлға, маңдай алды ақын екені, таңдаулы туындылары дүние
жүзі поэзиясының озық үлгерімен деңгейлес тұрғаны - білген адамға айқын
шындық. Сан ғасырлық бай поэзиясы, ел қамын жоқтаған жүздеген өрен жүйрік
жырау, жыршы, ақындары бар қазақ әдебиетінде Абай орнының ерекше болуы
тегін емес.
Абай халықтың түбегейлі мүддесін, арман-тілектерін оқу-білім қаншалықты
терең ұғып-түсініп, қандай ойшыл-дық деңгейде, қандай көр-кемдік
қуаттылықпен айтып, жеткізе алғандығында. ақын үлкен творчестволық тұлға
болып қалыптасып жетіліп, кемеліне келуі үшін тиісті қоғамдық жағдай, аса
зор дарын мен даналық, үздіксіз еңбек, ізденіс, білім - міне осылардың
түйісіп келуі шарт.
Абайдың педагогикалық мұраларының негізгі идея-ларының бірі - адамдардың
өзара қарым-қатынасы, әсіресе, жастарды еңбекке баулу. Ақын, ойшыл ұлы
ұстаз - Абай халықтың әл-ауқатының деңгейі, санасы, мәдениеті, адамдардың
өзара қарым-қатынасы, бір-біріне мейірбандығы мен парасаттылығы, ұлттың
ерекшелігі, салт-дәстүрінің дамуы - сол халықтың еңбек сүйгіштігіне, еңбек
ету дәрежесіне тікелей байланысты екенін даналықпен болжады. Еңбекті Абай,
басқада қазақ ағартушылары сияқты - байлықтың, молшылықтың көзі - деп
санады. Жастарды еңбекке шақырды. Оған 1886 жылы жазған мына бір шумақ
өлеңін келтіруге болады.
''Қартайдық, қайғы ойладың ұлғайды арман,
Шошимын кейінгі жас балалардан,
Терін сатпай, телміріп көзін сатып,
Теп-тегіс жұрттың бәрі болды аларман - деп, өз кезіндегі еңбек етпейтін
жастардың осындай жағымсыз мінездерін сынады. Енді бірде Абай ''Осындай
сидам жігіт елде мол-ақ, Бәрі де шаруаға келеді олақ, Сырын түзер біреу
жоқ, сыртын түзеп, Бар өнері қу борбай сымпыс шолақ.
Абай даналығы еңбек ет - мал тап деген ақылға саяды. Тек еңбек, еңбек
құмарлық халықты өнерге үйретеді, білімге меңзейді, ғасырлар бойы
қайыршылық жайлаған халықты - еңбек ғана биікке шығарады, психологиясын
өзгертеді - деген Абай даналығы бұл күнде де күшін жойған жоқ.
Еңбек Абайша айтсаң-өнер. Жастардың еңбек тәрбиесі, сонда ғана жүзеге
асады, егер ол халықтың бүкіл көпшіліктің, түптеп келгенде, бүкіл қоғамның
игілігі не айналғанда, оның молшылық қажетіне жараған жағдайда, білім алып,
бақытты болған шағында. Ол еңбек тәрбиесі - басқа барлық тәрбиенің негізі.
Басқалары ақыл-ой, адамгершілік, патриоттық, эстетикалық, эколо-гиялық пен
экономикалық еңбек тәрбиесінің құрамдас бөлігі екеніне дәлелдеп берді.
Еңбек тәрбиесін, оқу мен білім алудың негізі - деп түсінген Абай жас
ұрпақтың барлық тәрбиесінің көзін- бұлағын еңбектен іздеді. Ол еңбек пен
қоғамдық еңбектің тұтастығын, бірлігін -парасаттылық пен инабаттылықтың,
білімділіктің, тұлғалықтың, ісіне талғамын, үлгілері - өмір-дің,
тіршіліктің жеке тұлғаның қалыптасуын қамтамасыз ететінін аса көрегендікпен
дәлелдеді, оған өлең жолдарын, ғақлияларын арнады. Ең бастысы: еңбек пен
адамгершілік сапасын қалыптастырады, адамды, жастарды эстетикалық рухта
тәрбиелеп, оларды әдемілкке, көрнектілікке жеткізеді, оларды жарқын
болашаққа шақырады, материалдық игілікке жол ашады. Ақын пікірінше еңбек -
адамды жан-жақты дамыған, ғұламалыққа көтереді, баулиды, жетелейді. Абай
арманы еңбекке, адамгершілікке, ақыл-ойға, парасаттылық пен инабаттылыққа
негізделген, үлкен мәдениеттіліктің қайнар бұлағына айналған. Абай тағылымы
- даналықтың, ғұламалықтың, құдіреттіліктің, имандылықтың кәусар тамшысы,
ағынды тасқыны, дария көлі, мұхиты.
Абай поэзиясының ең басты ерекшелігі тәрбиелік тағылымы мол асыл мұрасы ол
өзі өмір сүрген тұтас бір тарихи дәуірді жан-жақты барынша толық бейнелеп
берді.
Бірақ, ақын творчествосы жарты ғасырды қамтитын тарихи дәуірді танытады деу
аз. Сол
замандағы қоғамдық өмір салтының, ой-сана, білім-ғылым түсініктердің
бірнеше ғасыр бойы қалыптасқанын, түп-тамыр әріде жатқанын ескерсек, Абай
поэзиясы - ағартушылық көзқарасы қоғамның дамуындаағы бір елеулі кезеңді
бейнелеу арқылы халықтың тағдырын, ұлттық мінез- құлқын тарихи тұрғыдан кең
арнада алып, қоғам көшінің жеткен жерін ғана емес, өткен жолын да
танытарлықтай етіп көрсете білді. Ал қоғам өміріндегі көптеген адамгер-
шілік, моральдық проблемалардың, мысалы, әділдік, бірлік, достық,
білімділік, еңбек сүйгіштік, талаптылық, адалдық, солармен қатар озбырлыққа
жауыздыққа, екіжүзділікке төзбеушілік секілді сан түрлі мінез-құлық
мәселелері қай заманда да мәні жоймайтындығын және қанша заман ауысып,
уақыт,
жағдай өзгерді дегенмен, халықтың ұлттық ерекшеліктері, адамгершілік
қасиеттері жаңғырып, жаңаша сипат ала отырып, жалғастық тауып өрістеп, дами
беретінін ескерсек, Абай поэзиясы кейінгі дәуірлердің, соның ішінде бүгінгі
замандағы өмір шын-дығын танып-білуге үлкен себін тигізе алатыны қақ. Олай
болса, Абай творчествосын өз дәуірінің шеңберінде ғана қалатын, осы
мағынада біз үшін тек тарихи маңызы бар, өткінші құбылыс деп санауға
болмайды, ол – заман ауысып, уақыт озған сайын қоғамдық ой-санаға ықпал-
әсері арта түсіп, өркендеп, дамып отыратын асыл мұра. Тарихи принцип
тәрбиелік тағылым Абай творчество-сының сол дәуірдегі қоғамдық өмірмен
тамырластығын танып-білудің бірден-бір қажетті шарты екенін мойындай
отырып, ақын шығармаларын бүгінгі оқырмандар әсіресе, жасөспірімдер қалайда
өздерінің өмірге көзқарасы, арман-мұраттарын жалғастыра, жанастыра
қабылдайтынын жоққа шығара алмаймыз. Абай творчествосының өз заманымен, сол
кездегі қоғамдық өмірімен байланысын, сол кезде қандай зор танымдық,
тәрбиелік міндет атқарғанын, сөз өнерінде не жаңалық әкелгенін толық
түсінсек, сонда ғана біз оның кейінгі кезеңдерде, қазіргі заманда қоғам-дық
ой-сананың, мәдениеттің, оқудың өркендеуіне қандай ықпал жасап келе
жатқанын толық аңғара аламыз. Сондай-ақ, ақын мұрасының өміршеңдігін, заман
озған сайын маңызы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
XIX ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЯСИ ҚҰҚЫҚТЫҚ КӨЗҚАРАСТАРЫНЫҢ СИПАТЫ
Қазақстандағы ұлы педогок ағартушылардың үлес қосқан ой – пікірлері
Абай Құнанбаевтың шығармаларының әлеуметтік мәні
Абай Құнанбаевтың ағартушылық тағлымы
Бастауыш сынып оқушыларын Абай Құнанбаевтың педагогикалық идеяларының негізінде тәрбиелеу
Шығыс ойшылдарының педагогикалық ой –пікірінің пайда болуы мен қалыптасуы.Қазақстандағы педагогиканың ғылым ретінде дамуы
Абай Құнанбаев пен Ыбырай Алтынсарин
Абайтану ғылымы
Қазақ даласындағы педагогикалық ой-пікірдің сипаты
Абай шығармаларының тәрбиелік мәні
Пәндер