Қазақстан-Ресей қарым-қатынастары туралы

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Кіріспе: І

Қазақстан-Ресей қарым-қатынастары

Кіріспе: 1. 1

Халықаралық қатынастар түсінігі

Кіріспе:

Қазақстанның халықаралық қатынастар жүйесінде алатын

орны

Кіріспе:

ІІ Қазіргі кезеңдегі Қазақстан-Ресей экономикалық қатынаста-

рының өзекті салалары мен бағыттары

Кіріспе: 2. 1

Отын-энергетика саласындағы ынтымақтастық

Кіріспе: 2. 2

Екі жақты сауда қатынастары

Кіріспе: 2. 3

Қазақстан мен Ресей арасындағы жан-жақты қарым-қатынас

Кіріспе: 2. 4

Қазақстан мен Ресей арасындағы қатынастардың жетістіктері

Кіріспе:

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттердің тізімі

Кіріспе: 26

КІРІСПЕ

Осы тақырыптағы зерттерулерді шартты түрде топтастыруға болады. Бірінші және ең үлкен топты Қазақстан мен Ресей қатынастары және Тәуелсіз мемлекеттер Достастығы аясындағы байланыстарына арналған әдебиеттер құрайды. Келесі топқа екіжақты байланыстардың жекелеген салалары мен өзекті бағыттары зерттелген монографиялар, авторлар тобымен жазылған жинақтар біріктірілген. Екі ел арасындағы экономикалық ынтымақтастық, оның жекелеген салалары мен қазіргі жай-күйі мерзімді басылымдарда тереңірек қарастырылады.

Екі ел арасындағы ынтымақтастықтың өзекті салалары мен бағыттарына талдау жасауда Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік органдарының мәліметтері, екіжақты ынтымақтастықты жүзеге асыру жөніндегі ақпарттары үлес қосты. Сонымен қатар, екіжақты қатынастардың қазіргі сипаты мен келшегі екі ел басшыларының түрлі жылдардағы Жолдауларында аталып өткен.

Посткеңестік аумақтағы интеграциялық үрдістер Қазақстан-Ресей экономикалық байланыстарының дамуына зор үлес қосып келеді. Мәселен, Кеден одағы, ЕурАзЭҚ шеңберінде қабылданып жатқан құжаттар екі ел арасындағы кейбір экономикалық, кеден мәселелерін шешуге септігін тигізуде. Өз кезегінде, Қазақстан мен Ресей тарапынан көтерілген бастамалар интеграцияның тереңдеуіне үлес қосып келеді. Тіпті, қазіргі таңда Қазақстан мен Ресей интеграцияның қозғаушы күші ретінде танылады. Осы орайда, диплом жұмысының арнаулы бөлімін жазу барысында аталмыш сала мамандары - Н. Исингарин, Е. Жоламанов, В. Алесин, С. Прімбетов және т. б. авторлар еңбектерін атап өткен жөн.

Қазақстан-Ресей байланыстарының қазіргі таңдағы сипаты, энергетика, көлік, қаржы салаларындағы байланыстары мен сауда қатынастары, шекаралас аумақтар деңгейіндегі екіжақты байланыстар баспасөз беттері мен электронды ресурстарда жарық көрген Б. Сұлтанов, В. Амиров, Т. Мансұров, М. Лаумулин, А. Местоев және т. б. авторлар мақалаларында қарастырылады.

Қазақстан-Ресей байланыстары қарастырылған ресейлік авторларының еңбектері қатарынан «Внешняя политика и безопасность современной России. 1991-2002 годы» атты төрт томдық хрестоматиясын атап өтуге болады. Кітаптың негізгі бөлімі Ресей Федерациясының халықаралық және аймақтық деңгейдегі саясаты, екінші кітапта ТМД елдерімен байланысы қарастырылады. Арнаулы бөлімде Қазақстанмен экономикалық байланысы талданады.

Ресей стратегиялық зерттеу институтының авторлары тобымен жазылған «Қазақстан: тәуелсіз дамудың бүгінгі жағдайы мен келешегі» атты кітабы тәуелсіз Қазақстанның саяси-экономикалық дамуын зерттеген алғашқы еңбегі болып табылады. Жұмыста нарықтық қатынастардың дамуы негізінде Қазақстан-Ресей экономикалық байланыстары да қарастырылады.

Сондай-ақ, екіжақты сауда-экономикалық қатынастары Р. Андреещев, Л. Зевин, Е. Борисова және т. б. авторлар зерттеулерінде қарастырылып, ресейлік баспасөз беттерінде жарияланған. Дегенімен, кейбір мақалаларда Ресей мен Қазақстан арасындағы тең құқықты және өзара тиімді байланыстары жөнінде айтыла келіп, Орталық Азия аймағындағы көп жағдайда бір жақты пайда алып келетін Ресей мүдделері және оны жүзеге асыру жолдары ашық көрсетіледі.

Жалпы, Қазақстан-Ресей қатынастары тақырыбында жарық көрген әдебиеттердің көп болумен қатар, екіжақты экономикалық ынтымақтастықтың жекелеген салалары жете қарастырылмағанын аңғаруға болады. Мәселен, ауыл шаруашылығы мен өндіріс саласы екіжақты байланыстың басты бағыты саналатын отын-энергетика кешенімен саластыра алғанда зерттелу деңгейі төмен. Осы орайда, екі ел саясатын ДСҰ кіру ниеті аясында қарастырсақ, дайын өнім түрлерін өндіру мақсатында екі елдің өндірістік потенциялын дамыту өзектілігі туындайды. Бұл жағдайда бастамалық роль сала мамандарына берілуі тиіс.

Сондай−ақ, өзара байланыстылық теориясын ерекше атап өтуге болады. Бұл бағыт мемлекетаралық қатынастар кеңістігін ресми байланыстар, өзара әріптестік жиынтығымен қатар, бейресми қатынастар тұрғысынан да қарастырады. Бейресми қатынастарға сыртқы саяси элиталардың, үкіметтік және үкіметтік емес құрылымдар арасындағы тығыз байланыстармен сипатталады.

Сонымен қатар, тақырыпты зерттеу барысында жалпылау, сараптау, жүйелі тәсіл, салыстыру, хронологиялық және құжаттарды талдау әдістері қолданылды.

Қурстық жұмысының мақсаты - стратегиялық әріптестік шеңберіндегі Қазақстан мен Ресей экономикалық ынтымақтастығының қалыптасуы мен дамуы және қазіргі жағдайына талдау жасау.

Міндеттері:

- Қазақстан мен Ресей арасындағы экономикалық байланыстарының құқықтық-келісімдік негізін қарастыру;

- интеграциялық бірлестіктер қызметінде Қазақстан мен Ресей орнын анықтау;

- екіжақты экономикалық байланыстарды жекелеген салалар мен бағыттарға бөліп қарастару;

- отын-энергетика саласында жүзеге асырылып жатқан жобалар және оның қазіргі жағдайын сипаттау;

- сауда қатынастарының қазіргі жағдайын талдау;

- екіжақты экономикалық қатынастардың басқа да өзекті салалары мен бағыттарын қарастыру.

Жұмыстың құрылымы. Курстық жұмысы кіріспе, қорытынды бөлімдері мен тараулардан тұрады. Тақырыпты ашу мақсатында әрбір тарау жеке бөлімдерге бөлініп қарастырылған.

ТАРАУ 1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫ

Халықаралық қатынастар түсінігі

Халықаралық құқық нормалары мен мемлекеттердің тәуелсіздік құқықтарын құрметтеу мемлекеттер арасындағы сапалы өзара қатынастардың негізгі алғы шарты болып табылады. Халықаралық құқықтың нормалары халықаралық қатынастардың пайда болуынан келіп туындайды. Халықаралық қатынастар халықаралық құқықпен реттеледі, сонымен бірге оның нормаларына өз әсерін тигізеді. Халықаралық құқық кез-келген қоғам өмірінде маңызды орынға ие болатын жан-жақты және дамыған халықаралық қатынастарды реттейді. Халықаралық қатынастар халықаралық құқық нормаларының мазмұнын айқындайды.

Жеке зерттеулерді қажет ететін іргелі проблемаларға ең бірінші халықаралық жүйедегі халықаралық құқық пен халықаралық қатынастардың орыны туралы проблеманы жатқызуға болады. Мәселен, халықаралық қатынастарды зерттеушілер халықаралық қатынастарды маңызды және анықтайтын деп есептейді, оларды жүйе ретінде қарастырады (Г. А. Арбатов, Н. И. Лебедев, Ш. Г. Санакаев, Д. Р. Томашевский т. б) .

Халықаралық қатынас тар мағынасында мынаны білдіреді:

Ең біріншіден, мемлекеттер мен мемлекет тәріздес құрылымдарды;

Екіншіден, өз тәуелсіздіктері үшін күресуші халықтар мен ұлттар, мемлекеттік құрылымның орнау процесін;

Үшіншіден, халықаралық ұйымдарды;

Төртіншіден, мемлекеттер тобын;

Бесіншіден, осы белгілердің арасындағы байланысты білдіреді.

Жоғарыда аталғандардан басқа, халықаралық жүйенің құрамына сондай-ақ халықаралық қатынастарда әрекет ететін халықаралық құқықтық және өзге де әлеуметтік нормалар кіреді. Халықаралық жүйеге айқын тұтастық, басқа компоненттерден салыстырмалы оқшаулық сипаты тән. Халықаралық жүйенің ерекшелегі оның негізгі белгісі мемлекеттің бірінші-ден, халықаралық жүйенің бір бөлігі болып табылатындығы, екіншіден одан тыс та өмір сүре алатындығы.

Сондықтан, халықаралық құқықтық даму және қызмет етудегі проблемаларын айқындағанда қазіргі заманғы халықаралық қатынастардың ерекшелігін, халықаралық жүйенің ұғымы мен компоненттерін арттыруға тура келеді.

Жоғарыда аталғандарды ескере отырыл халықаралық қатынастардың түсінігі мен олардың құқықтық табиғаты туралы жалпы қорытынды жасауға болады.

Халықаралық қатынастар - бұл мемлекеттердің арасындағы саяси, экономикалық, құқықтық, дипломатиялық, әскери, мәдени, ғылыми, идеологиялық және өзге де байланыстар жүйесі.

Халықаралық қатынастарға мемлекеттер арасындағы өзара ынтымақтастықты нығайту және кеңейту, халықаралық ұйымдардың ролінің артуы, бейбітшілік пен халықаралық қауіпсіздіктің жаңа проблемаларының туындауы, ядролық соғыстың алдын алу, халықаралық құқық рөлінің өсуі сияқты сипаттар тән.

Қазақстанның халықаралық қатынастар жүйесінде алатын орны

Қазіргі кезде дүние жүзіндегі бірде-бір ел, ғылыми-техникалық және экономикалық потенциалына тәуелсіз, өзінің оптималды қызметін сыртқы экономикалық байланыстарынсыз, яғни басқа елдермен қарым-қатынас жасау мүмкіндіктерінсіз қамтамасыз ете алмайды. Бұдан “тәуелсіздік” анық көрінеді, елдің экономикалық даму дәрежесі неғұрлым жоғары және ішкі нарық неғұрлым тар болса, соғұрлым бұл ел жоғарғы дәрежеде халықаралық еңбек бөлінісі жүйесіне тартылу керек.

Қазақстан нарықтық экономикаға өту жолында халықаралық еңбек бөлінісіне қатысу сипатын түбегейлі түрде өзгерте отырып, дүниежүзілік нарықта жаңа өзгерістерге ие болып жатыр.

Бұрынғы КСРО-да өндірістің “жоғарыдан” әкімшілік басқару арқылы, саяси деңгейде жүргізілді.

Экономикалық өзара көмек кеңесі (ЭКК) елдері сыртқы экономикалық қызметінде бір-біріне бейімделеді. Интеграция механизмі келесі элементтер көмегімен жүзеге асырылады:

1) біріккен жоспарлы іс-әрекет;

2) ғылыми-зерттеу жұмыстарын үйлестіру;

3) өндірістің мамандануы және кооперациялануы;

4) халықаралық еңбек бөлінісі жүйесіндегі сыртқы сауда мына принциптер арқылы жүзеге асырылды:

• “шикізат - дайын өнім”;

• “дайын өнім - дайын өнім”.

- “шикізат - дайын өнім” принципі “КСРО - экономикалық өзара көмек кеңесі елдерінің” қарым-қатынасына тән болған.

Дүниежүзілік нарықтық кеңістікте Қазақстанның өз бетімен экономикалық дамуы болашақта дүниежүзілік нарықта дұрыс бейімделуі және халықаралық еңбек бөлінісінде өз орнын табуы үшін сауатты капитанның бар болуын қажет етеді. Бұл үшін біз қандай өнеркәсіп өндіріс салаларында бірінші орындамыз, қандай салаларда монополист болып табыламыз, қандай салаларда дайын өнім сатып алуымыз керек, ішкі нарықта өніммен қамтамасыз ету үшін қандай салаларында өндірісті дамыту, қандай салалларда ОПЕК сияқты картель типіндегі біріккен мемлекет аралық кәсіпорындарды құру керек екендігін анықтау қажет.

Дүниежүзілік өндірісте түсті металлургия, уран рудасы, фосфор тыңайтқыштары, алтын өндіру т. с. с. салаларында алдыңғы орында тұрғанымызбен, Қазақстанды дүниежүзілік нарықта шикізатпен жабдықтаушы ретінде емес, дайын өніммен және жартылай фабрикатпен жабдықтаушы ретінде танытқан біріккен мемлекетаралық кәсіпорындарды құру жолдарын іздестіруіміз керек. Мұндай жағдайдан біздің республикамыз серіктесінің имиджін пайдалану арқылы шыға алады. Дүниежүзілік нарық - бұл “ерке қыз” және оның көңілін таба білу керек екендігін ұмытпау керек.

Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты белсенділігімен, тепе-теңдік сақтауға ұмтылысымен, прагматизмдігімен, сындарлы сұхбат жүргізуге талпынысымен және көпжақты ынтымақтастыққа бағытталғандығымен ерекшеленеді. Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және экономикалық факторларына байланысты көп ғасырлар бойы сыртқы саясатын халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың аймактық біртұтастығын кұрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді. Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-қатынас құруға дайындығы оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы тәуелсіздік алған сәттен бастап біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Көптеген себептерге байланысты Орталық Азия мен Қазақстан аймағы әлем саясатында қазіргі кезде ерекше назарға ие. Қазақстан екпінді даму қарқынының арқасында ipi трансұлттық корпорациялардың, өзге мемлекеттердің үлкен қызығушылығына ие. Бұл түсінікті де, Қазақстан Орталық Азиядағы географиялық сипаты бойынша ең ipi мемлекет болып табылады, оған қоса экономикалық даму қарқыны бойынша біздің мемлекет аймактағы көшбасшы. Осы ретте еліміздің болашақта даму мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету керек. Бүгінгі күні қазақстандық сыртқы саясат басымдылығы ең алдымен Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО, Орталық Азия аймағындағы көршілес мемлекеттермен, ислам әлемімен тең құқылы қарым-қатынас құруга бағытталып отыр. Бұл тұрғыда 2006 - 2007 жылдары аталмыш мемлекеттермен және аймақтармен ей жакты байланыс едәір алға басты. Ел мүддeciнe қатысты бірталай маңызды құжатқа қол қойылған мемлекет басшылығының Вашингтон, Мәскеу, Брюссел, Лондон, Бейжің, Каир, Тегеран, Ташкент, Бішкек және тағы да басқа мемлекеттердің астаналарына ресми сапарларының қорытындылары да осыны айғақтай түсуде. Осылайша мeмлeкeтiмiздiң әлемнің жетекшi державалары мен көршілес ТМД мемлекеттepi арасындағы стратегиялық серіктестігі жаңа деңгейге көтерілді деуге болады.

Қазақстан Республикасы БҰҰ барлық елдерімен дипломатиялық қарым-қатынасты қолдайды. Қазақстанның сыртқы саясаты еліміздің Президентімен және парламентімен анықталады, және Сыртқы істер министрлігімен жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік пен егемендікті алған кезеңінен БҰҰ және ЕҚЫҰ мүшесі болып табылады, ТМД, ЕурАзЭҚ, ШЫО, ҰҚШҰ негізін қалаушылардың бірі болды, ИСҰ және ЭЫҰ қызметіне қатысады, НАТО-мен ынтымақтасады, ДСҰ-на кіру жөніндегі келіссөздерді жүргізеді, АСШІК жөніндегі меншікті бастамамаларды іске асырады.

Қазақстан Республикасының Үкіметі әсересе қазір Қазақстан өзінің дамуының жаңа сатысына енген уақытта халықаралық ынтымақтастықты ынталандырады. Қазақстанның Президенті Нұрсұлтан Назарбаев 2010 жылғы Қазақстан халқына жолдауында, Қазақстан - құрылымдық және өзара тиімді ынтымақтастыққа ашық бейбітшілік сүйгіш ел екенін анық таныстырды. Елбасы: «Қазақстаннның жоғарғы халықаралық беделі біздің елімізге Қауіпсіздік жөніндегі ұйымның төрағасы болуға және Еуропадағы ынтымақтастыққа мүмкіндік берді» - деп атап өтті.

ТАРАУ 2. ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕГІ ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ ЭКОНОМИ-КАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫНЫҢ ӨЗЕКТІ САЛАЛАРЫ МЕН БАҒЫТТАРЫ

2. 1 Отын-энергетика саласындағы ынтымақтастық

Кеңес Одағының құрамынан шыққан елдердің ішінде ынтымақтастығының тамыры тереңге кеткен Қазақстан мен Ресей арасындағы байланыс тағы да бір сатыға жоғарылады. Астанаға биыл тұңғыш рет ресми сапармен келген Ресей Президенті Владимир Путин бүгін Ақордада Қазақстан басшысы Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесіп, келіссөздер жүргізді. Мемлекет басшылары алдымен шағын құрамда кездесті. Оның барысында тараптар негізінен Қазақстан мен Ресей арасындағы отын-энергетика саласындағы ытымақтастықтың жай-күйін талқылады. Алдағы іс-қимылдың бағыттарын анықтап, қазір бар проблемаларды шешу жолдарын белгіледі. Мұнымен қоса, басқа да бірқатар салалардағы ынтымақтастық, атап айтқанда ғарышты бірлесіп игеру және атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану мәселелерін талқылады. Одан кейін Президенттер екі елдің ресми делегацияларының қатысуымен кеңейтілген құрамда келіссөздер жүргізді. Оның барысында екі елдің өзара іс-әрекетінің негізгі салаларына қатысты мәселелер сөз болды. Атап айтқанда, мұнда Қазақстанның мұнай тасымалдайтын «Бургас-Александропулис» құбыр желісі жобасына қатысуы мүмкіндігі және Каспий құбыр желісі консорциумының (КТК) өткізу қуаттылығын ұлғайту жайы, Орынбор газ өңдеу зауытының базасында бірлескен кәсіпорын құру мәселесі сөз болды. Бұдан бөлек, «Байқоңыр» ғарыш айлағын пайдалану, осы қала мен оған іргелес жатқан елдімекен тұрғындарының әлеуметтік проблемалары сөз болды. Сондай-ақ, Қазақстан мен Ресей арасындағы әскери-техникалық саладағы ынтымақтастық мәселесі талқыланып, ТМД кеңстігіндегі және халықаралық аренадағы өзара байланыс мәселелері әңгіме өзегіне айналды. Кеңейтілген құрамдағы келіссөздерді ашқан Н. Назарбаев бұл кездесуді Қазақстан мен Ресей арасындағы ытымақтастықты одан әрі дамытудағы, екі елдің ұзақ мерзімді әріптестік және одақтастық байланыстарын жүзеге асырудағы жаңа қадам деп атап көрсетті. Және Қазақстанның Ресеймен барлық бағыттар бойынша ынтымақтастықты тереңдетіп, кеңейтуді қалайтынын айтты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.