Мемлекет типологиясының түсінігі, оны жіктеудің әдіс-тәсілдері
Мемлекеттерді жіктеу процестері
Типология
Мемлекетті жіктеудің тарихи хронологиялық түрлері
Типология
Мемлекетті жіктеудің тарихи хронологиялық түрлері
Мемлекеттерді жіктеу процестері олардың тарихи дамуын дұрыс түсіну үшін қажет. Типология - қоғамның тарихи дамуының негізгі мазмұны мен нышандарын түсіну үшін қолданатын әдістер мен тәсілдер. Мемлекеттің даму процесі бүкіл дүние жүзі дамуының бір бөлімі. Оны анықтап түсінгеніміз бүкіл тарихты жақсы білгеніміз. Мемлекеттің дамуы үздіксіз объективтік процесс.
Бұл даму процесі мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси мазмұнымен және алдында тұрған мақсаттарымен байланысты. Мемлекеттің тарихи типін белгілейтін экономикалық жағдай, жеке меншіктің түрі, сонымен байланысты қоғамның дифференциациялау процестері жатады. Ал тарихи типтің дамуы, мемлекет қай топтардың мүддесін қорғайды, халықтың қандай демократиялық құқықтары мен бостандықтарын қорғайды, басқару процесінде қандай демократиялық әдістер мен тәсілдер қолданатынын көрсетуге тиіс.
Бұл даму процесі мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси мазмұнымен және алдында тұрған мақсаттарымен байланысты. Мемлекеттің тарихи типін белгілейтін экономикалық жағдай, жеке меншіктің түрі, сонымен байланысты қоғамның дифференциациялау процестері жатады. Ал тарихи типтің дамуы, мемлекет қай топтардың мүддесін қорғайды, халықтың қандай демократиялық құқықтары мен бостандықтарын қорғайды, басқару процесінде қандай демократиялық әдістер мен тәсілдер қолданатынын көрсетуге тиіс.
Мемлекет типологиясының түсінігі, оны жіктеудің әдіс-тәсілдері
Мемлекеттерді жіктеу процестері олардың тарихи дамуын дұрыс түсіну үшін
қажет. Типология - қоғамның тарихи дамуының негізгі мазмұны мен нышандарын
түсіну үшін қолданатын әдістер мен тәсілдер. Мемлекеттің даму процесі бүкіл
дүние жүзі дамуының бір бөлімі. Оны анықтап түсінгеніміз бүкіл тарихты
жақсы білгеніміз. Мемлекеттің дамуы үздіксіз объективтік процесс.
Бұл даму процесі мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси
мазмұнымен және алдында тұрған мақсаттарымен байланысты. Мемлекеттің тарихи
типін белгілейтін экономикалық жағдай, жеке меншіктің түрі, сонымен
байланысты қоғамның дифференциациялау процестері жатады. Ал тарихи типтің
дамуы, мемлекет қай топтардың мүддесін қорғайды, халықтың қандай
демократиялық құқықтары мен бостандықтарын қорғайды, басқару процесінде
қандай демократиялық әдістер мен тәсілдер қолданатынын көрсетуге тиіс.
Мемлекет пен құқықтың тарихи типі қоғамның, экономиканың дамуымен
байланысты болса да, мемлекеттің ерекше даму заңдары бар. Мысалы: Рим
құқығы туралы айтатын болсақ Корпус Юрис Цивилис деген ірі кодификациялық
заң қабылданған кезде мемлекет ыдырап басқа халықпен жауланып, экономикасы
терең дағдарыска ұшыраған еді. Батыс Рим империясын франктер басып алып
өздерінің Франк империясын құрған кезде, Византия императоры Юстиниан
жүйелеу жұмыстарын басқарып, айтқан құқықтық кодекстің жазуын баскарды. Бұл
кезеңде экономиканың, мемлекеттің және құқықтың дамуы бір-біріне сәйкес
болған жок. Құқықтың дамуы мемлекеттен көп жоғары болды.
Мемлекетті типтерге бөлудің марксистік әдісі. Бұл пікір қоғамды
зерттеуде таптық мәселесімен байланысты. К.Маркс, Ф.Энгельс, В.И.Ленин
мемлекет үстемдік таптың мүддесін қорғайтын құрал деп түсіндіреді.
Марксистік тұрғыдан қарағанда тарихтағы мемлекеттер төрт түрге бөлінді:
құлиеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік мемлекеттер.
Бірінші рулық қоғамда мемлекет әлі болған жоқ, ал соңғы коммунистік қоғамда
мемлекеттің орнына коммунистік өзін-өзі басқару жүйесі келуге тиіс. Бір
тарихи типтен екіншісіне революция арқылы өтеді.
Мемлекеттің негізгі мақсаты - бір таптың диктатурасын орнату. Таптық
мінездеме экономикалық, әлеуметтік жағдаймен байланысты. Марксизм
мемлекетті - бір таптың екінші тапты қанау аппараты деп анықтады. Типті
осылай бөлудің прогрессивтік те, негативтік те жақтары бар. Бір жағынан
мемлекет таптың құрылуымен байланысы анық көрінеді, топтар және таптар
құрылмаған қоғамдарда мемлекет болмайды. Негізінде мемлекеттің алдындағы
мақсат екіге бөлінеді: бір жағынан бүкіл қоғамның мүдделерін қорғап, жалпы
қоғамдық мәселелерді шешу, ал екінші жағынан - таптардың арасындағы
қайшылықтарды бәсеңдету. Қоғамда таптар анық құралмаған кезде де мемлекет
пайда болған жағдайлар кездеседі. Мысалы, шығыс мемлекеттерді марксизм
кұлиеленушілік мемлекеттерге жатқызады, ал негізінде бұл мемлекеттерде
кұлиеленушілік қарым-қатынастар әлі қалыптасқан жоқ еді. Мемлекеттерді
туғызған баска жағдай - географиялық жағдайлармен қоғамның жалпы
экономикалык функциялары мен қызметтері (мысалы, Египет мемлекетінде - Ніл
өзенімен байланысты жер суару жұмыстары). Сонымен, марксистік
типологиясының негізін қалыптастыратын қоғамның экономикалық базисі мен
таптық құрылысы. Марксизм мемлекеттің тарихи типтерін қоғамның даму
кұрылысымен және экономикалық формация деген түсінікпен байланыстырады.
Экономикалық формация базис (бұл қоғамның белгілі бір даму дәуіріндегі
экономикалық құрылыс) пен кондырмадан (әрбір базистің өзінің қондырмасы
болады) тұрады. Базисті өндірістің тәсілі белгілейді. Өндіріс - өндірістік
қатынастар мен өндіруші күштерден тұрады. Осы формацияларға марксизм
кұлиеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік мемлекеттерді
сәйкес келтіреді. Мемлекеттің тарихи типтері осы экономикалық-коғамдық
формациямен тығыз байланыста дамуға тиісті.
Бұлардан баска марксизмде өтпелі дәуірдің мемлекеті деген ұғым бар. Бұл
типтерге рулық қоғамнан құлиеленушілік коғам арасындағы, кұлиеленушілік
және феодалдық қоғам арасындағы, феодалдық және буржуазиялық типтің
арасындағы, буржуазиялық пен социалистік типтердің арасындағы өтпелі
мемлекеттер жатады. Қазіргі дәуірді алатын болсак, бірнеше континенттердің
мемлекеттері осы өтпелі мемлекеттің типтеріне жатады. Латын Америкасының,
Азияның, Африканың XX ғасырда тәуелсіздігін алған мемлекеттер осы өтпелі
тарихи типке кірді. Олардың тарихи типтері социалистік те емес,
буржуазиялық та емес, олар тек кана социалистік немесе капиталистік бағытта
болуы аныкталады.
1991 жылдан кейінгі социалистік мемлекеттерде социалистік жүйе ыдырап,
нарықтық экономикалық елдерге айналып, демократиялық қоғам кұру саясатына
көшті. Кейбір мемлекеттер социалистік жолынан тайған жок (Куба, Солтүстік
Корея, Қытай, Вьетнам).
Мемлекеттерді цивилизациялық, өркениеттік критериймен де бөлу казір жиі
кездеседі. Цивилизациялық әдістің және формациялык бөлудің айырмашылықтары
көп. Формациялык критерий көбіне коғамның таптык кұрылысы мен өндірістік
тәсіліне көңіл аударады. Бұл типологияны сыңар жак түсіндірілуі.
Мемлекеттердің ерекшеліктерін білу үшін коғамның барлык салаларының
жағдайларына ыкылас салу кажет. Мемлекеттің экономикалык базисін зерттеген
де оған коса коғамның мәдени, рухани деңгейін зерттеп, орнын көрсету кажет
және қанаушы таптан баска коғамды құрған барлық топтарды зерттеп орындарын,
рөлін, маңызын түсінген дұрыс. Қоғамның әдет-ғұрыптарын, әр топтың саналары
мен кұкықтарының деңгейін білу өте қажет. Ал, зерттеудің ең маңызды мақсаты
-жеке адамның, бостандығы мен құқыктарын, әлеуметтік жағдайын және
еңбектегі карым-катынастарын жаксы білу - мемлекетке мінездеме беру үшін
өте керек нәрселер. Қоғам бірнеше топтарға бөлінетін болса да, мемлекеттің
алдында тұрған максат - сол топтардың арасындағы кайшылыктарды бәсеңдетіп
бүкіл халыктың мүддесін корғау. Осы әдісті бізде цивилизациялық әдіс деп
атайды. Цивилизациялық әдіс мемлекет өзінің елінде тұратын адамдар үшін
кандай жақсылық істеді, экономикалык, саяси, әлеуметтік, өнегелі коғамның
дамуы үшін кандай шара колданды деген сұрақтарға жауап береді.
Сонымен, цивилизациялык пікір бойынша мемлекеттің тарихи типі өзгеру
үшін экономикалык базиска косымша коғамның мәдени және рухани сана-сезімі
жоғары деңгейде болуы кажет.
Мемлекет типтерін егжей-тегжейлі қарастырар болсаң, онда төмендегідей
мемлекеттер сипаттарына тоқталамыз:
1. Шығыстық мемлекет (Батыс елдері ғалымдарының зерттеулерінде осылай
аталады) Египет (қазақша -ежелгі Мысыр), Вавилон (қазақша - ежелгі
Бабыл).Бұл мемлекеттердің географиялық орналасуы мен табиғи жағдайлары ірі-
ірі суландыру жүйелерін салу жұмыстарын ұйымдастыруды қажет еткен.
Сондықтан да бұл мемлекеттерде жерді суландыру құрылыстарына
мемлекеттік меншік болды және мұның өзі сол мемлекеттің экономикалық
негізін құрады. Осыдан барып шығыстың мемлекеттің қызметтері анықталды, ол
қызметтер:
а) Қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру;
ә) Салықтар мен алымдарды өндіріп алу (жинастыру);
б) Өзінің аумағын қорғау немесе басқа мемлекеттің жер аумағын
жаулап алу;
в) Қауымдастар мен құл-күндердің қарсылыңтарын басу.
Мемлекеттік биліктің ұйымдастырылу түрі шығыстың деспотия түрінде
болатын. Бүкіл билік мұрагер монархқа тиесілі болып, мемлекетті қуатты
әскери-бюрократтық аппараттық күшімен басңарған.
2. Құл иеленуші мемлекет (ежелгі Грекия, ежелгі Рим). Бұл
мемлекеттердің экономикасының негізі (базисі) тек өндіріс құралдары мен
жабдықтары ғана емес, сонымен бірге өндіруші күштер болып табылатын құлдар
да құл иеленушілердің меншігі болатын. Мұнда құл иеленушілер және құлдар
негізгі таптар еді, бұлардан басқа әлеуметтік топ - қолөнершілер болатын
және т.б.
Мемлекеттің қызметтері:
а) құл иеленушілердің жеке меншігін қорғау және қызметкерлерді
қанауға жағдайлар туғызу;
б) құлдардың қарсылыңтарын болдырмау, оларды басып, езіп-жаншуды
ұйымдастыру;
в) тәртіпті сақтау, тәртіпке келтіру мақсатында идеологиялық күш
жұмсау арқылы ықпалын тигізу.
Бұл мемлекеттерде мемлекеттік билікті (өкіметті) ұйымдастыру монархия
және республика түрінде болатын.
3. Феодалдық мемлекет, бұл мемлекеттердің эконо-микалық базисі (негізі)
- жерге, толық басыбайлы шаруаларға жарым-жартылай түріндегі меншік иесі
болу феодалдардың үлесі болатын. Мұндағы негізгі таптар феодалдар және
басыбайлы шаруалар еді. Аралық тап - қолөнершілер мен т.б. болатын.
Мемлекет қызметтері:
а) феодалдық меншікті қорғау;
б) қаналушы таптың қарсылығын басу;
в) сыртқы шабуылдардан қорғану және басқаларды басып алушылық
(басқыншылық) соғыстарын жүргізу.)
Мемлекеттік билікті (өкіметті) ұйымдастыру түрі -әртүрлі монархия.
Басқарудың республикалық түрі (нысаны) тек қала - республика болғандарда
кездесіп отырған (мысалы, Генуя, Псков).
4. Буржуазиялық (капиталистік) мемлекет. Мұндай мемлекеттің
экономикалық базисі - өндіріс құралдарына жеке меншіктің болуы, ал негізгі
таптары буржуазия мен жұмысшылар, әлеуметтік таптарына - люмпен
-пролетариат (қайыршыланғандар) жатады.
Мемлекет қызметтері:
а) экономикалық, яғни белсенді түрде қатысып араласу арқылы
экономиканы мемлекеттік реттеу;
б) әлеуметтік (Халықтың кедей топтарына қолдау көрсету және т.б.).
Мемлекеттік билікті ұйымдастырудың түрі (нысаны) сан қилы
(республикадан монархияға дейін).
5. Социалистік мемлекет.
Экономикалың базисі (негізі) - жер және т.б. қоғамдың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мемлекеттерді жіктеу процестері олардың тарихи дамуын дұрыс түсіну үшін
қажет. Типология - қоғамның тарихи дамуының негізгі мазмұны мен нышандарын
түсіну үшін қолданатын әдістер мен тәсілдер. Мемлекеттің даму процесі бүкіл
дүние жүзі дамуының бір бөлімі. Оны анықтап түсінгеніміз бүкіл тарихты
жақсы білгеніміз. Мемлекеттің дамуы үздіксіз объективтік процесс.
Бұл даму процесі мемлекеттің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, саяси
мазмұнымен және алдында тұрған мақсаттарымен байланысты. Мемлекеттің тарихи
типін белгілейтін экономикалық жағдай, жеке меншіктің түрі, сонымен
байланысты қоғамның дифференциациялау процестері жатады. Ал тарихи типтің
дамуы, мемлекет қай топтардың мүддесін қорғайды, халықтың қандай
демократиялық құқықтары мен бостандықтарын қорғайды, басқару процесінде
қандай демократиялық әдістер мен тәсілдер қолданатынын көрсетуге тиіс.
Мемлекет пен құқықтың тарихи типі қоғамның, экономиканың дамуымен
байланысты болса да, мемлекеттің ерекше даму заңдары бар. Мысалы: Рим
құқығы туралы айтатын болсақ Корпус Юрис Цивилис деген ірі кодификациялық
заң қабылданған кезде мемлекет ыдырап басқа халықпен жауланып, экономикасы
терең дағдарыска ұшыраған еді. Батыс Рим империясын франктер басып алып
өздерінің Франк империясын құрған кезде, Византия императоры Юстиниан
жүйелеу жұмыстарын басқарып, айтқан құқықтық кодекстің жазуын баскарды. Бұл
кезеңде экономиканың, мемлекеттің және құқықтың дамуы бір-біріне сәйкес
болған жок. Құқықтың дамуы мемлекеттен көп жоғары болды.
Мемлекетті типтерге бөлудің марксистік әдісі. Бұл пікір қоғамды
зерттеуде таптық мәселесімен байланысты. К.Маркс, Ф.Энгельс, В.И.Ленин
мемлекет үстемдік таптың мүддесін қорғайтын құрал деп түсіндіреді.
Марксистік тұрғыдан қарағанда тарихтағы мемлекеттер төрт түрге бөлінді:
құлиеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік мемлекеттер.
Бірінші рулық қоғамда мемлекет әлі болған жоқ, ал соңғы коммунистік қоғамда
мемлекеттің орнына коммунистік өзін-өзі басқару жүйесі келуге тиіс. Бір
тарихи типтен екіншісіне революция арқылы өтеді.
Мемлекеттің негізгі мақсаты - бір таптың диктатурасын орнату. Таптық
мінездеме экономикалық, әлеуметтік жағдаймен байланысты. Марксизм
мемлекетті - бір таптың екінші тапты қанау аппараты деп анықтады. Типті
осылай бөлудің прогрессивтік те, негативтік те жақтары бар. Бір жағынан
мемлекет таптың құрылуымен байланысы анық көрінеді, топтар және таптар
құрылмаған қоғамдарда мемлекет болмайды. Негізінде мемлекеттің алдындағы
мақсат екіге бөлінеді: бір жағынан бүкіл қоғамның мүдделерін қорғап, жалпы
қоғамдық мәселелерді шешу, ал екінші жағынан - таптардың арасындағы
қайшылықтарды бәсеңдету. Қоғамда таптар анық құралмаған кезде де мемлекет
пайда болған жағдайлар кездеседі. Мысалы, шығыс мемлекеттерді марксизм
кұлиеленушілік мемлекеттерге жатқызады, ал негізінде бұл мемлекеттерде
кұлиеленушілік қарым-қатынастар әлі қалыптасқан жоқ еді. Мемлекеттерді
туғызған баска жағдай - географиялық жағдайлармен қоғамның жалпы
экономикалык функциялары мен қызметтері (мысалы, Египет мемлекетінде - Ніл
өзенімен байланысты жер суару жұмыстары). Сонымен, марксистік
типологиясының негізін қалыптастыратын қоғамның экономикалық базисі мен
таптық құрылысы. Марксизм мемлекеттің тарихи типтерін қоғамның даму
кұрылысымен және экономикалық формация деген түсінікпен байланыстырады.
Экономикалық формация базис (бұл қоғамның белгілі бір даму дәуіріндегі
экономикалық құрылыс) пен кондырмадан (әрбір базистің өзінің қондырмасы
болады) тұрады. Базисті өндірістің тәсілі белгілейді. Өндіріс - өндірістік
қатынастар мен өндіруші күштерден тұрады. Осы формацияларға марксизм
кұлиеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және социалистік мемлекеттерді
сәйкес келтіреді. Мемлекеттің тарихи типтері осы экономикалық-коғамдық
формациямен тығыз байланыста дамуға тиісті.
Бұлардан баска марксизмде өтпелі дәуірдің мемлекеті деген ұғым бар. Бұл
типтерге рулық қоғамнан құлиеленушілік коғам арасындағы, кұлиеленушілік
және феодалдық қоғам арасындағы, феодалдық және буржуазиялық типтің
арасындағы, буржуазиялық пен социалистік типтердің арасындағы өтпелі
мемлекеттер жатады. Қазіргі дәуірді алатын болсак, бірнеше континенттердің
мемлекеттері осы өтпелі мемлекеттің типтеріне жатады. Латын Америкасының,
Азияның, Африканың XX ғасырда тәуелсіздігін алған мемлекеттер осы өтпелі
тарихи типке кірді. Олардың тарихи типтері социалистік те емес,
буржуазиялық та емес, олар тек кана социалистік немесе капиталистік бағытта
болуы аныкталады.
1991 жылдан кейінгі социалистік мемлекеттерде социалистік жүйе ыдырап,
нарықтық экономикалық елдерге айналып, демократиялық қоғам кұру саясатына
көшті. Кейбір мемлекеттер социалистік жолынан тайған жок (Куба, Солтүстік
Корея, Қытай, Вьетнам).
Мемлекеттерді цивилизациялық, өркениеттік критериймен де бөлу казір жиі
кездеседі. Цивилизациялық әдістің және формациялык бөлудің айырмашылықтары
көп. Формациялык критерий көбіне коғамның таптык кұрылысы мен өндірістік
тәсіліне көңіл аударады. Бұл типологияны сыңар жак түсіндірілуі.
Мемлекеттердің ерекшеліктерін білу үшін коғамның барлык салаларының
жағдайларына ыкылас салу кажет. Мемлекеттің экономикалык базисін зерттеген
де оған коса коғамның мәдени, рухани деңгейін зерттеп, орнын көрсету кажет
және қанаушы таптан баска коғамды құрған барлық топтарды зерттеп орындарын,
рөлін, маңызын түсінген дұрыс. Қоғамның әдет-ғұрыптарын, әр топтың саналары
мен кұкықтарының деңгейін білу өте қажет. Ал, зерттеудің ең маңызды мақсаты
-жеке адамның, бостандығы мен құқыктарын, әлеуметтік жағдайын және
еңбектегі карым-катынастарын жаксы білу - мемлекетке мінездеме беру үшін
өте керек нәрселер. Қоғам бірнеше топтарға бөлінетін болса да, мемлекеттің
алдында тұрған максат - сол топтардың арасындағы кайшылыктарды бәсеңдетіп
бүкіл халыктың мүддесін корғау. Осы әдісті бізде цивилизациялық әдіс деп
атайды. Цивилизациялық әдіс мемлекет өзінің елінде тұратын адамдар үшін
кандай жақсылық істеді, экономикалык, саяси, әлеуметтік, өнегелі коғамның
дамуы үшін кандай шара колданды деген сұрақтарға жауап береді.
Сонымен, цивилизациялык пікір бойынша мемлекеттің тарихи типі өзгеру
үшін экономикалык базиска косымша коғамның мәдени және рухани сана-сезімі
жоғары деңгейде болуы кажет.
Мемлекет типтерін егжей-тегжейлі қарастырар болсаң, онда төмендегідей
мемлекеттер сипаттарына тоқталамыз:
1. Шығыстық мемлекет (Батыс елдері ғалымдарының зерттеулерінде осылай
аталады) Египет (қазақша -ежелгі Мысыр), Вавилон (қазақша - ежелгі
Бабыл).Бұл мемлекеттердің географиялық орналасуы мен табиғи жағдайлары ірі-
ірі суландыру жүйелерін салу жұмыстарын ұйымдастыруды қажет еткен.
Сондықтан да бұл мемлекеттерде жерді суландыру құрылыстарына
мемлекеттік меншік болды және мұның өзі сол мемлекеттің экономикалық
негізін құрады. Осыдан барып шығыстың мемлекеттің қызметтері анықталды, ол
қызметтер:
а) Қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру;
ә) Салықтар мен алымдарды өндіріп алу (жинастыру);
б) Өзінің аумағын қорғау немесе басқа мемлекеттің жер аумағын
жаулап алу;
в) Қауымдастар мен құл-күндердің қарсылыңтарын басу.
Мемлекеттік биліктің ұйымдастырылу түрі шығыстың деспотия түрінде
болатын. Бүкіл билік мұрагер монархқа тиесілі болып, мемлекетті қуатты
әскери-бюрократтық аппараттық күшімен басңарған.
2. Құл иеленуші мемлекет (ежелгі Грекия, ежелгі Рим). Бұл
мемлекеттердің экономикасының негізі (базисі) тек өндіріс құралдары мен
жабдықтары ғана емес, сонымен бірге өндіруші күштер болып табылатын құлдар
да құл иеленушілердің меншігі болатын. Мұнда құл иеленушілер және құлдар
негізгі таптар еді, бұлардан басқа әлеуметтік топ - қолөнершілер болатын
және т.б.
Мемлекеттің қызметтері:
а) құл иеленушілердің жеке меншігін қорғау және қызметкерлерді
қанауға жағдайлар туғызу;
б) құлдардың қарсылыңтарын болдырмау, оларды басып, езіп-жаншуды
ұйымдастыру;
в) тәртіпті сақтау, тәртіпке келтіру мақсатында идеологиялық күш
жұмсау арқылы ықпалын тигізу.
Бұл мемлекеттерде мемлекеттік билікті (өкіметті) ұйымдастыру монархия
және республика түрінде болатын.
3. Феодалдық мемлекет, бұл мемлекеттердің эконо-микалық базисі (негізі)
- жерге, толық басыбайлы шаруаларға жарым-жартылай түріндегі меншік иесі
болу феодалдардың үлесі болатын. Мұндағы негізгі таптар феодалдар және
басыбайлы шаруалар еді. Аралық тап - қолөнершілер мен т.б. болатын.
Мемлекет қызметтері:
а) феодалдық меншікті қорғау;
б) қаналушы таптың қарсылығын басу;
в) сыртқы шабуылдардан қорғану және басқаларды басып алушылық
(басқыншылық) соғыстарын жүргізу.)
Мемлекеттік билікті (өкіметті) ұйымдастыру түрі -әртүрлі монархия.
Басқарудың республикалық түрі (нысаны) тек қала - республика болғандарда
кездесіп отырған (мысалы, Генуя, Псков).
4. Буржуазиялық (капиталистік) мемлекет. Мұндай мемлекеттің
экономикалық базисі - өндіріс құралдарына жеке меншіктің болуы, ал негізгі
таптары буржуазия мен жұмысшылар, әлеуметтік таптарына - люмпен
-пролетариат (қайыршыланғандар) жатады.
Мемлекет қызметтері:
а) экономикалық, яғни белсенді түрде қатысып араласу арқылы
экономиканы мемлекеттік реттеу;
б) әлеуметтік (Халықтың кедей топтарына қолдау көрсету және т.б.).
Мемлекеттік билікті ұйымдастырудың түрі (нысаны) сан қилы
(республикадан монархияға дейін).
5. Социалистік мемлекет.
Экономикалың базисі (негізі) - жер және т.б. қоғамдың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz