Солтүстік Қазақстанның жануарлар әлемi

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖАНУАРЛАР ӘЛЕМI

М. Қозыбаев атындағы Солтүстiк Қазақстан мемлекеттiк университетiнiң ғалымдарының мәлiметтерi бойынша Солтүстiк Қазақстан облысында кемiнде 378 омыртқалы жануарлар мекен етедi, оның iшiнде сүт қоректiлер 57 түрi, құстардың - 283 түрi, бауырымен жорғалаушылардың 5 түрi, қос мекендiлер - 6 түрi, балықтың - 30 шақты түрi бар. Барлық түрлер бiрлесiп табиғи ортаның тұрақтылығын ұстауда мiндеттi-биоценотикалық рөл атқаратыны белгiлi.

Солтүстiк Қазақстан облысында омыртұасыз жануарлар арасында барынша жоғары әртүрлiлiгiмен жәндiктер ерекшеленедi.

СҚО өзендерi мен көлдерi зоопланктонында су экожүйесiнде жетекшi рөл атқаратын барынша әр түрлi үш топ ерекшеленедi - шаян тәрiздем ескек аяқтылар, коловраткалар, тармақ аяқтылар, сонымен қатар бентос өкiлдерi (сүлiк, моллюскалар, су кенелерi, қоңыздар, шыбын құрттары және басқа да жәндiктер, жылғалылар және шаян тәрiздiлер) .

Амфибия түрлерiнен сұр және жасыл құрбақа, сiбiр бақасы бар. Жорғалаушылардан сергек және тiрiдей туатын кесiртке, кәдiмгi сарыбас жылан, кәдiмгi және дала улы сұр жылан мекен етедi.

Құстар фаунасы облыстағы омыртқалы жануарлар арасында барынша әртүрлiлiгiмен ерекшелендi және 20 қатары бар. Олардың арасында санының ең көбi - 100 шақты түрi бар торғай тәрiздiлер (облыстағы барлық құстың 1/3) . Олардың арасында ең көп таралғандары үй торғайы, таған, сұр қарға, барылдақ торғай және басқалары. Тат тәрiздес қатары 40 шақты түрiмен ұсынылған. Маңызды шаруашылық және биоцени\отикалық сипатты қаз тәрiздiлердiң 26 ұя салатын және көктемгi-күзгi көшi-қон кезiнде ұшып өтетiн түрi бар. Оның iшiнде 5 қаз түрi, 18 ұя және жер үйректерi жәнек крохальдың 3 түрi бар. Ұя салатындар iшiнен сұр қаз, кряква, сұр үйрек, 2 шүрегей түрi, қызыл басты және шашақты қарала үйрек және тағы басқалары. Барлық көрсетiлген түрлер әуесқой аңшылықтың нысаны болып табылады. Биоәртүрлiлiктi сақтап қалу тұрғысынан қызығушылық туғызатын басқа құстар қатарынан 20 шақты түрлерi бар, оның iшiндегi 5 түрi Қазақстан Республикасының қызыл кiтабына енген жыртқыш құстар күнделiгiн атау керек.

Сүт қоректiлер фаунасы 6 қатармен көрсетiлген: жәндiкпен қоректенушiлер, қолқанаттылар, қоянтәрiздiлер, кемiргiштер, жыртқыштар және қос тұяқтылар. Таралу бойынша ең көп санды және әртүрлi қатары кемiргiштер - 12 түрi бар, оның iшiнде орман фаунасының өкiлдерiмен, мысалы кәдiмгi тиын және орман тышқаным, қатар дала фаунасы - суыр-байбақ, қызыл сары және қызыл беттi саршұнақ және тағы басқалары бар. Суды мекендейтiндер iшiнен ондатр және су сұртышқаны кездеседi. Синантропты түрлер - үй тышқаны мен сұр егеуқұйрықтар да бар.

Облыс аумағында қоян тәрiздiлер арасынан ақ қоян және ор қоян мекен етедi.

Жыртқыштар қатарында 12 жануар бар, оның iшiнде түрлерi түлкi, қарсақ, дала күзенi барынша көп таралған. Бұл қатардың барлық өкiлдерi, орман сусары, қүндыз, қара күзендi ескергенде, аңшылық нысаны болып табылады.

Басқа қатар құрамын келесiдегiдей: жәндiкпен қоректенушiлер - 7 түрi, жұптұяқтылар - 4 түрi, қоян тәрiздiлер - 2 түрi және қолқанаттылардың 1 түрi мекендейдi. Бұл қатардың ең аз зерттелген түрi қолқанаттылардың өкiлдерi болып табылады. Олармен кездесулер облысымызда үнемi тiркелуде, дегенмен СҚО-ына қай түрi тән екенiн айту мүмкiн емес. Осындай жағдай жәндiкпен қоректенушiлер қатысында да көрсетуге болады, олардың да кейбiр түрлерi туралы ақпарат жоқтың қасы.

Аңшылық жануарлар түрлерiнiң ресурстары. Биологиялық қорлардың ең маңызды түрi аңшылық фауна қоры болып табылады (түрлi-түстi қосымшаны қара) . Аңшылық фаунасы саны мен аулау динамикасы бойынша соңғы 5 жылдық мәлiметтер талдауы бұғы тәрзiдiлер (бұғы, марал, елiк) санының өсiмiн дәлелдейдi. (1 кесте) .

Кесте 1 -Солтүстiк Қазақстан облысы аумағында аңшылық пайдаланылатын жер-сулардағы 2003-2007 жылдары
аңшылық жануарлардың негiзгi түрлерiнiң саны, мың. дарақ

Жануар түрi: Жануар түрi

2003 ж.: 2003 ж.

2004 ж.: 2004 ж.

2005 ж.: 2005 ж.

2006 ж.: 2006 ж.

2007 ж.: 2007 ж.

Жануар түрi: бұлан

2003 ж.: 35

2004 ж.: 73

2005 ж.: 53

2006 ж.: 61

2007 ж.: 60

Жануар түрi: марал

2003 ж.: 101

2004 ж.: 116

2005 ж.: 129

2006 ж.: 191

2007 ж.: 185

Жануар түрi: елiк

2003 ж.: 7201

2004 ж.: 6064

2005 ж.: 9213

2006 ж.: 8710

2007 ж.: 9685

Жануар түрi: қабан

2003 ж.: 120

2004 ж.: 153

2005 ж.: 229

2006 ж.: 285

2007 ж.: 321

Жануар түрi: қоян

2003 ж.: 28066

2004 ж.: 25935

2005 ж.: 36346

2006 ж.: 26211

2007 ж.: 28489

Жануар түрi: түлкi

2003 ж.: 9299

2004 ж.: 10006

2005 ж.: 12269

2006 ж.: 7812

2007 ж.: 8645

Жануар түрi: қарсақ

2003 ж.: 3942

2004 ж.: 2598

2005 ж.: 4058

2006 ж.: 3306

2007 ж.: 2245

Жануар түрi: жанатты ит

2003 ж.: 112

2004 ж.: 459

2005 ж.: 537

2006 ж.: 562

2007 ж.: 546

Жануар түрi: ондатр

2003 ж.: 24140

2004 ж.: 97400

2005 ж.: 35640

2006 ж.: 30737

2007 ж.: 39009

Жануар түрi: суыр

2003 ж.: 20598

2004 ж.: 26000

2005 ж.: 31849

2006 ж.: 25761

2007 ж.: 28498

Жануар түрi: құр

2003 ж.: 8334

2004 ж.: 13097

2005 ж.: 22696

2006 ж.: 13320

2007 ж.: 14803

Жануар түрi: құр

2003 ж.: 9641

2004 ж.: 14790

2005 ж.: 16763

2006 ж.: 15300

2007 ж.: 18664

Жануар түрi: қаз

2003 ж.: 53319

2004 ж.: 49415

2005 ж.: 63223

2006 ж.: 72524

2007 ж.: 75898

Жануар түрi: үйрек

2003 ж.: 521490

2004 ж.: 495025

2005 ж.: 592345

2006 ж.: 668916

2007 ж.: 696980

Жануар түрi: қасқалдақ

2003 ж.: 154099

2004 ж.: 164459

2005 ж.: 152942

2006 ж.: 148710

2007 ж.: 150022

Санының артуы сонымен қатар қабандар қатысында айтуға болады, жыл сайынғы орташа өсiм 10-20%. Бұл ең алдымен табиғат жағдайларына (жылы қыстар), жем-шөптiң жеткiлiктiлiгiне, олардың жеке түрлерiн пайдалануды қатаң қадағалауға (браконьерлiкке қарсы күрес, заңсыз аулауға айыппұл мөлшерлемесiнiң көбеюi) негiзделген.

Жыл сайын жанатты ит түрi артуда, бұл басқа аңшылық жануарлар түрiнiң санына терiс әсер етедi. Қояндар мен түлкiлер саны облыс аумағында жыл сайын бiр-бiрiне қатысты сәйкес өзгерiп отырады.

Соңғы үш жылда қарсақ санының кемуi байқалды, бұл құтыру ошақтарының пайда болуы сияқты факторларға, қысқы мерзiмдегi жайсыз климаттық жағдайларға байланысты болып келедi.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.