Шәкәрім Құдайбердиевтың өмірі мен шығармашылығы

Жоспар
Кіріспе

Өмірбаяны
Шығармашылығы
Ауыз әдебиетіне қосқан үлесі

Шәкәрім Құдайбердиев қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы, Қарауыл ауылында 1858 жылы дүниеге келген. Шәкәрім – қазақ ақыны, ойшыл, композитор, аудармашы. Әкесінен жастай жетім қалып, немере ағасы Абай Құнанбайұлының қолында тәрбиеленгеи. Бұл жағдай Шәкәрімнің дүние көзқарасының қалыптасуына, ақындық шеберлігінің шындалуына зор әсер етті. Орыс, араб, парсы, түрік тілдерін жетік менгерген. Батыс, Шығыс әдебиеттерін жетік білген. Жеті жасынан бастап өлең жазып, омірінің ақырына дейін ағартушылық бағыт ұстаған. Абайдың жаңашылдық дәстүрін дамытып, Абайдан кейінгі екінші реалист ақын болған. Шәкәрім шығармасы сан-салалығымен ерекшеленеді. "Жастарға", "Жастық туралы", "Кәрілік туралы" өлендері Абай үлгісінде жазылған. "Өмір", "Сәнқойлар", "Ызақорлар". "Анық асық әулие", "Шын сырым". "Арман", "Насихат" өлеңдерінің авторы. Шәкәрім ауыз әдебиетінің суырыпсалма ақындар поэзиясының жазба әдебиетке ауысуына зор қызмет етті.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Реферат
ШӘКӘРІМ ҚҰДАЙБЕРДИЕВТЫҢ ӨМІРІ МЕН ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ
Шәкәрім Құдайбердиев қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы,
Қарауыл ауылында 1858 жылы дүниеге келген. Шәкәрім – қазақ ақыны, ойшыл,
композитор, аудармашы. Әкесінен жастай жетім қалып, немере ағасы Абай
Құнанбайұлының қолында тәрбиеленгеи. Бұл жағдай Шәкәрімнің дүние
көзқарасының қалыптасуына, ақындық шеберлігінің шындалуына зор әсер етті.
Орыс, араб, парсы, түрік тілдерін жетік менгерген. Батыс, Шығыс
әдебиеттерін жетік білген. Жеті жасынан бастап өлең жазып, омірінің ақырына
дейін ағартушылық бағыт ұстаған. Абайдың жаңашылдық дәстүрін дамытып,
Абайдан кейінгі екінші реалист ақын болған. Шәкәрім шығармасы сан-
салалығымен ерекшеленеді. "Жастарға", "Жастық туралы", "Кәрілік туралы"
өлендері Абай үлгісінде жазылған. "Өмір", "Сәнқойлар", "Ызақорлар". "Анық
асық әулие", "Шын сырым". "Арман", "Насихат" өлеңдерінің авторы. Шәкәрім
ауыз әдебиетінің суырыпсалма ақындар поэзиясының жазба әдебиетке ауысуына
зор қызмет етті. Лирикалық жанр түрлерінің дамуына, мазмұнынын өмірмен
етене жақындасуына мол еңбек сіңірген. "Қалқаман-Мамыр", "Еңлік - Кебек"
дастандарын жазған. "Нартайлак-Айсұлу" поэмасының, "Әділ - Мария"романының,
"Кодар өлімі". "Крез патша" шығармаларының авторы. 1905 жылы Шәкәрім
қажылық сапар шегеді. Меккеге барған сапарын пайдаланып, ақын өзінің
байырғы арманын жүзеге асырады. Стамбул, Париж кітапханаларынан туған
халқына байланысты кітаптарды оқиды. Осылай жинаған материалдар негізінде
"Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі" кітабын, қисындарын халық
мүддесіне түсіндіру мақсатымен "Мұсылмандық шарты" деген енбегін жазды.
Орыс, Батыс әдебиетінің тамаша үлгілерін қазақ оқырмандарына таныстырды.
Л.Толстойдың шығармашылығын аса жоғары бағалаған. Өзін ғұмыр бойы
Толстойдың шәкіртімін деп санады, онымен хат жазысып тұрды. Американ
жазушысы Гарриет Бичер-Стоудың "Том ағайдың балағаны" романын,
Л.Толстойдың "Асархайдон патша", "Үш сауал" т.б. әңгімелерін, А.С.
Пушкшиннің "Боран". "Дубровский" повестерін қазақ тіліне аударды, Физулидің
"Ләйлі – Мәжнүн" дастанын назира үлгісімси жырлады. Идеялық мақсат-
мұраттары жағынан Шәкәрім үнемі демократтық, халықтық гуманистік-
ағартушылық бағытта болды. Бұл орайда 20 ғасырдың басындағы озат ойлы қазақ
зиялыларымен үндес болды. Алашорда қайраткерлерінің еңбегін бағалай білді.
Абайдың реалистік дәстүрлерін жалғастырып, эпикалық жанрдың дамуына үлес
қосты.
Қандай ұлы ақынның ақындығы болса да, бір күнде бір-ақ бұрқ етіп
басталмайды. Шәкерімнің де жасынан сөз өнеріне жаттығып, оны ұдайы ұштағаны
сөзсіз.
Ойым бар өлең айтқандай,
Ғылымға таман қайтқандай,
Жыбырлатып тартқандай,
Қармақ салып шабаққа.
Бұл "Мұтылғанның" он үшінші шумағы. Демек, жасы он бестен асқан
бозбалада ақындық өнер мен ғылымға деген ынта алғаш оянған. Ой-сезімде
саңылау ашылып, әлдебір қуат қармаққа түскен шабақтай өзіне "жыбырлатып
тартқанын" сезіндім дейді ақын.
Ақынның жан әлемі осы өзгеше хәл мен күйден енді айырылмайды. Оны:
"Жиырмадан өткенде, азғана ғылым оқыдым. Алғызып кітап шеттен де, көңілге
біраз тоқыдым" және "Білмегенді сұрадым, жиыстырдым, құрадым. Оқыған сайын
ұнадым, Жолына түстім осының" деуімен паш етеді. Тағы бір дәлел -1930
жылдары жазылған "Кейбіреу безді дейді елден мені" деп басталатын өлеңі.
Онда ақын "Елу бес жыл жинаған қазынамды, Оңашада қорытам ойға салып"
деген. "Елу бес жыл" деген сөзінен ақындығының басы 17-18 жас екені анық.
Бірбеткей ілім іздеу мен ақындыққа берілмектік мақсатты алға қоюына
ағасы Абай себепші болады. 1875-80 жылдары жасы 30-дан асқан соң, Абайдың
Семейде қысқы айларда ұзақ жатып алып, ондағы кітапханадан алған кітаптарды
"үсті үстіне үйіп, қадалып оқи бергені" мәлім. Нәтижесінде: "Абаймен қай
елдің мақтаған жақсылары, атақты шешендері болса да тіресіп сөйлесіп, пікір
таластыруға жарамайтын болған", - дейді Мұхаң. Міне, атағы "бір Тобықты
емес, сан Тобықтыдай елдерге түгел жете бастаған" Абайдай білгіш, кемел,
шешен жүйрік болуға өзі тұрғылас талапты жастардың қатарында Шәкерім де
ындын қойып құмартады. Бұл уақыттың бедерін ақынның өзі:
Өлең мен сөзді шеберлеп,
Айтқаным мақұл келер деп,
Ындын қойып ентелеп,
Жарайды деп осыным.
Білімге салып тілекті,
Сыбанып едім білекті,
Ағартуға жүректі,
Аршымақ болып қоқымын,-
деп кестелеген.
Бірақ жас жігіт Шәкерімнің 25 жасқа дейінгі өлеңдерінен бүгінге
жеткені болымсыз. Олар 22 жасында жазған үш өлеңі ғана: "Жаз келер",
"Арман" және "Жайлаудың баласымен айтысы". Бұлардың алдыңғы екеуі шағын
табиғат лирикасы, ал соңғысы ұзақтау сюжетті өлең. Оны Жайлау деген кісінің
баласымен айтыс түрінде, Әбдіахмет, Таңсыққожа, Байділда есімді үш құрдасын
әзіл ете шығарған, өйткені, өлең сөзі: "Өкпелеме бұл сөзге үш құрдасым" деп
аяқталады.
Ал, "Шын сырым" атты өлеңі "Жиырма үш жасымда бұл өлең жазылған" деп
басталады. Бұл "ақынның ұмтылар биігін, ұстанар межесін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.