Егіздер психогенетикасының зерттеу объектісі

Бір және екі жұмыртқалы егіздер
Егіздердің психикалық дамуына әсер ететін факторлар
Пайдаланған әдебиеттер

Егіздер деп бір мезгілде екі немесе екіден көп туылған балаларды айтады. Егіздерді пайда болуына қарай екі топка бөледі. Бір жұмырткалы егіздер (БЕ) және әр түрлі жұмыртқалы егіздер (ӨЕ).Бір жұмыртқалы егіздер бір сперматозоид ұрықтандырған жұмыртқа жасушасының (бластуланың) тендей екі белікке бөлінуінен дамиды. Әр түрлі жұмыртқалы егіздер бір уакытта ігісіп-жетілген екі жұмыртқа жасушасының екі сперматозоидтен ұрықтануынан пайда болады. Сондыктан бір жұмыртқалы егіздердің генотипі біркелкі, барлық белгілері ұқсас, міндетті түрде бір жынысты (не ұл, не қыз) болады. Әр түрлі жүмыртқалы егіздердің генотипі әр түрлі, бір жынысты немесе екі жынысты болуы мүмкін. Адамда егіз туудың жиілігі орташа есеппен алғанда, 1 % шамасында болады, олардың 1/3 бір жұмыртқалы егіздер. Әр түрлі жұмыртқалы егіздер бір катар белгілері бойынша бір-біріне ұксас болмайды. Мысалы, кан топтары, бетте секпілдің болуы. Алғаш рет бұл әдісті адам генетикасында қолданған ағылшын антропологі Ф. Гальтон болды. Қазір бұл әдісті көптеген генетикалық зерттеулерде кеңінен қолданады. Егіздік әдісті адамның тұқым куалаушылық касиеті мен сыртқы орта жағдайын, белгілердің дамуындағы айырмашылықтарды зерттеу үшін пайдаланады.

1. Бочков, Н.П. Генетика человека наследственность и патология/ Н.П. Бочков.- М: Медицина, 1978.
2. Александров, А.А. Психогенетика: учеб. пособие / А.А. Александров.- М.; СПб: Питер, 2007
3. Психология развития: учебник / Под ред. Т.Д.Марцинковской.- 2-е изд., перераб. и доп.- М.: Academia, 2005.
4. Жұмабаев, С. Жас ерекшелік физиологиясы мен мектеп гигиенасы: оқу құралы / С. Жұмабаев.- Алматы: Респ. баспа кабинеті, 1996.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы:Егіздер психогенетикасының зерттеу объектісі.

Тексерген:Абдуллина Г.К

Орындаған:Тоқтағунова Ш.М

Тобы:Пх-415

Семей 2015

Егіздер деп бір мезгілде екі немесе екіден көп туылған балаларды
айтады. Егіздерді пайда болуына қарай екі топка бөледі. Бір жұмырткалы
егіздер (БЕ) және әр түрлі жұмыртқалы егіздер (ӨЕ).Бір жұмыртқалы егіздер
бір сперматозоид ұрықтандырған жұмыртқа жасушасының (бластуланың) тендей
екі белікке бөлінуінен дамиды. Әр түрлі жұмыртқалы егіздер бір уакытта
ігісіп-жетілген екі жұмыртқа жасушасының екі сперматозоидтен ұрықтануынан
пайда болады. Сондыктан бір жұмыртқалы егіздердің генотипі біркелкі, барлық
белгілері ұқсас, міндетті түрде бір жынысты (не ұл, не қыз) болады. Әр
түрлі жүмыртқалы егіздердің генотипі әр түрлі, бір жынысты немесе екі
жынысты болуы мүмкін. Адамда егіз туудың жиілігі орташа есеппен алғанда, 1
% шамасында болады, олардың 13 бір жұмыртқалы егіздер. Әр түрлі жұмыртқалы
егіздер бір катар белгілері бойынша бір-біріне ұксас болмайды. Мысалы, кан
топтары, бетте секпілдің болуы. Алғаш рет бұл әдісті адам генетикасында
қолданған ағылшын антропологі Ф. Гальтон болды. Қазір бұл әдісті көптеген
генетикалық зерттеулерде кеңінен қолданады. Егіздік әдісті адамның тұқым
куалаушылық касиеті мен сыртқы орта жағдайын, белгілердің дамуындағы
айырмашылықтарды зерттеу үшін пайдаланады. Организмдердің барлық белгілері
мен касиеттері екі фактор генотип пен ортаның өзара әсерінен калыптасады.
Мұны мына үлгіден көруге болады. Бір жұмыртқалы егіздер арасында пайда
болған айырмашылықтарға генотиптің әртүрлілігі емес, ортаның физикалык және
химияық факторларымен катар әлеуметтік жағдайлардың да әсері болады.

Бір жұмыртқалы егіздер (монозиготалы) генетикалық жағынан –
ұқсас,бірдей,пара-пар,тең (идентичный).

Екі жұмыртқалы егіздер (дизиготалы) генетикалық жағынан – әр түрлі,бір-
біріне ұқсамайды,тең емес (неидентичный).Монозиготалы және дизиготалы
егіздерді зерттейтін ғылым гемеллология деп аталады.Кей жағдайда
эмбриондардың дұрыс бөлінбеуі салдарынан дене бөліктері мен ішкі ағза
мүшелерінің дұрыс дамымай қалуынан монозиготалы сиам егіздері дүнеге
келген.Кейбір жағдайда оларды күрделі операциялар жасау арқылы ажыратуға
болады.

Кейбірі бөлінбей өсіп-жетіліп,өмірге бейімделгендері де бар.Дұрыс дамып
жетілмеген егіздерде – екі егіздің біреуі ғана дұрыс жетілгендігі,ал
екіншісінің дамуында дефектілері болатындығы кездеседі.Бұл сиам егіздерінің
өмірге келуі сирек жағдай.

Дұрыс дамып жетілмеген егіздерді анықтайтын ғылым тератология деп
аталады.Тератология сөзі грек тілінен аударғанда терас- құбыжық, ұсқынсыз
, логос — ғылым деген мағынаны білдіреді.Құбыжық балалардың дүниеге келуі
бір жұмыртқалы егіздер арасында пайда болған айырмашылықтарға генотиптің
әртүрлілігі емес,ортаның физикалық және химиялық факторларымен қатар
әлеуметтік жағдайлардың да әсері болады.

Егіздердің психикалық дамуына екі негізгі фактор әсер етеді:

➢ қоршаған орта әсері ( ата-анасы )

➢ егіздердің бір-бірімен қарым-қатынасы

Қоршаған орта әсері егіздердің ұқсастықтары және олардың өзіндік дамуға
ұмтылуынан көрінеді.Егіздердің бір-бірімен қарым-қатынасынан олардың
өзіндік сана-сезімі дамиды және егіздер арасында басқарушы-бағынушы қарым-
қатынас қалыптасады.Мұндай доминантты фактілер монозиготалы да дизиготалы
егіздерде де көрінеді.Негізінен біреуінің басқарушы болуы,егіздердің
биологиялық ерекшеліктеріне (бірінші туылуы,туғандағы салмағы,бойы
,жатырдағы орны) және ортаға,мектептегі оқу үлгерімдеріне байланысты
болады.

Ал,дизиготалы егіздерде туылу кезегіне,бойы мен салмағына қарай қарым-
қатынас жасайтындығын айтады. Келесі бір ғалым А.Гезелл егіздерге қоршаған
орта әсеріне олардың негізгі белгілері мен мінез- құлқы мен темпераментінің
өзгеретініне күмән тудырған. Жалпы тәрбие мен тұқым қуалаушылық жеке
тұлғаның дамуына,оның даму құрылымының өзгеруіне әсер етеді. Мысалы:
зерттеулерде дизиготалы егіздерде туғанынан аффектілі құрылым өзгерістері
белгілі: жылауға бейімділік,мазасыздану,күлуге дайын тұру.Егіздер ана
жатырында бірге орналасады,өмірге бірге аяқ басады. Біреуінің басшы болу
проблемасы кішкене кезінен басталады. Егіздер бір-бірінен мінез бітістері
арқылы ажыратылады.Бірі белсенді,екіншісі салмақты болады.Бір жынысты
егіздер өскен сайын өзіндік ерекшеліктерін көрсеткісі келіп, кім басшы
екенін көрсетуге тырысады.Белсенділіктің (лидерліктің) тағы бір белгісі –
дұрыс дамымай қалу және біреуінің аурушаң болуы.Анасы мұндай балаға көбірек
көңіл бөледі,сонда екіншісінде қызғаныш сезімі пайда болады,ол да анасының
өзіне көңіл аударғандығын,еркелеткенін қалайды. Мұндай жағдайларды
болдырмас үшін ата-ана егіздерге бірдей көңіл бөліп және егіздер арасындағы
теңдік пен бауырмалдылықты қалыптастыру керек. Сонда егіздер бір-біріне
қамқор болады.Күшті егіз анасының жасаған қамқорлығын қайталайды.Ал әр
түрлі жынысты егіздерге қарасақ,қыз бала дамуы жағынан ұл баладан басым
болады.Қыз бала анасының айтқанын, істеген ісін қайталайды.Бұл ұл баланың
жаратылысына,дамуына және өзінің күшін көрсетуіне зиян келтіреді.Егіздер
дамуындағы қауіпті кезең – жасөспірімдік кезең. Бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.