Материалдық емес активтер жайлы

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі - қазіргі таңда кәсіпорындардың меншігіндегі материалдық емес активтердің рөлі біртіндеп артылып келеді. Бұл құбылысқа бір кәсіпорынның келесі бір кәсіпорынмен «жұтылып» кетуі, технологиялық өзгерістердің масштабтары мен жылдамдығы, ақпараттық технологияның таралуымен Қазақстанның қаржы нарығының интеграциясы мен қиындауы әсер етсе керек. Әдіс сұрақтары мен иеліктердің берілген түрлерінің есебін ұйымдастыру бүкіл әлемде қызу талқылануда. Осы тұрғыдан алып қарағанда диплом жобасының тақырыбы өзекті болып табылады. Материалдық емес активтер-Қазақстандық бухгалтерлік есептеу әдістемесінің ең бір шешілмеген мәселесі болып отыр деп батыл айтуға болады. Материалдық емес активтер отандық бухгалтерлік тәжірибеде 1988 жылдың мамыр айында пайда болды. Бірақ, тек шетелдік кәсіпорындармен біріккен кәсіпорындар үшін. 1990 жылдың шілде айында материалдық емес активтерді бухгалтерлік есепте қолдану акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктерге де рұқсат етілді. Бұл енгізілген жаңалық СССР-дің жаңа заңында материалдық емес меншіктердің заңды тұлғалардың жарғылық капиталына енгізу қаралғандықтан ұйымдастырылды. Бұған дейін, тіпті ЭЕМ-ға арналған машиналардың өзі негізгі құралдар-электронды есептеуіш машиналар құрамында болды.

Қазақстан Республикасының елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан 2030» атты халыққа жолдауында «Еліміздің экономикасының өсуі-елдің өсуінің кепілі болады» деп көрсеткен, өйткені экономикалық өсу бүгінгі және ертеңгі, сондай-ақ алдағы жиырма жыл ішіндегі алға қойған мақсат. Елімізде жаңа өмір басталып, оңды экономикалық саясат, озық кәсіпорындық сана деңгейіне көтеріліп, жан - жақты өркендеп, ғылыми - техникалық прогресті барынша дамытып, кәсіпорынның сапалық жаңа экономикалық типіне көшу кезінде нақты мәліметтер қажет. Нақты мәлімет экономикалық өсу кепілі ғана емес, сонымен қоса әлеуметтік дамудың, еліміздің халықаралық қауымдастыққа енуіміздің нышаны [1] .

Нарықтық қатынастардың даму салдарынан кәсіпорын мүлкінің есебін жүргізумен қоса материалды емес активтердің есебін жүргізу енгізілді. Материалдық емес активтердің есебін жүргізу табиғи және заттай үлгілердің есебінен жүргізілмейді.

Соңғы деректерге сүйенсек, материалдық емес активтер кәсіпорын табыстылығын қамтамасыз ететін көрсеткіштерге жатпайды, кейбір көрсеткіштер классикалық белгісі, яғни заттық құрылымы болмаса да табыстылықтың негізі бола алады.

Егер де батыс елдерінің деректеріне сүйенсек, онда көптеген елдерде нарықтық экономикаға жататын материалдық емес активтер, яғни ішкі айналым активтері болып саналады деген теңестірулері жақын келгенімен олардың мекеме баланысына келіп түсуі, бағалау, амортизациясы шешілмеген мәселеге жатады.

Материалдық емес активтер бүгінгі күнгі бухгалтерлік есептегі қазақстандық әдістемелер қолданудың өзекті мәселесі. Осы саладағы есепшінің тәжірибелік қызметін төмендегі екі мәселе қиындатады:

- бухгалтерлік есептің кейбір әдіс тәсілдерінің толық меңгерілмеуі. Бухгалтерлік есеп әдістемесінің заң түрінде немесе экономикалық маңызы бар операциялармен байланысының және қатынас концепциясының негізі қарастырылмағандықтан;

- қарапайым қарама қайшы келуі, кейбір актілердің заңға сәйкес келмеуі, заңнамаларға қайшы келуі.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - материалдық емес активтердің теориялық негіздерін, мәнін ашу, кәсіпорында материалдық емес активтердің құжаттық рәсімделуін, аналитикалық және синтетикалық есебінің және аудиторлық тексерістердің жүргізілін зерттеу.

Дипломдық жұмыс бойынша қойылған мақсатымыз төмендегі міндеттерді зерттеуді талап етеді:

- материалдық емес активтердің экономикалық мақмұнын ашу, теориялық қағидаға негіздеу, жан-жақты сипаттау, материалдық емес активтерді бағалау әдістеріне талдау жасау, ғылыми негізде жіктеу;

- материалдық емес активтердің негізгі белгілері мен тиімді көрсеткіштерін анықтау, материалдық емес активтердің құрылымын аналитикалық тестілеу, экономикалық талдау мүмкіндіктерін қолдану;

- «Ақсораң - 2030» жауапкершілігі шектеулі серіктестегі материалдық емес активтерін тиімді қолдануға талдау жасау, олардың есебін жүргізудің тиімді тәсілін қолдану, жаңа әдістерін зерттеу, есеп жүйесіндегі негізгі кемшіліктерін табу, материалдық емес актив объектілеріне аналитикалық талдау жүргізу.

Дипломдық жұмыс ғылым мен тәжірибеге сүйене отырып, бухгалтерлік есепті түсініп, оны игеруге мүмкіндік береді. Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Әрбір бөлім халықаралық стандарт бойынша бухгалтерлік есепті ұйымдастыру тәжірибесіне сәйкес келеді.

Дипломдықжұмыстың зерттеу обьектісі - «Ақсораң-2030» жауапкершелігі шектеулі серіктестік.

Дипломдық жұмысты орындау барысында Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті, аудитті реттейтін нормативті-құқықтық құжаттар, методикалық нұсқаулар, арнайы әдебиеттер, зерттеліп отырған мәселе бойынша шетел және отандық экономистердің ғылыми еңбектері қолданылды. Зерттеу монографиялық, экономика-статистикалық тағы басқа әдістер негізінде жүргізілді.

1 Нарық шарттарындағы материалдық емес активтердің рөлі

1. 1 Материалдық емес активтердің мінездемесі және топталуы

38 «Материалдық емес активтер» ХҚЕС (Халықаралық қаржылық есеп стандарттары) сәйкес материалдық емес активтер әкімшілік мақсатта және басқа субъектілерге жалға беруде, өндірісте және тауарларды өткізуде ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер, оларды:

а) анықтауға болады;

ә) субъект бақылайды;

б) қолданудан субъект болашақта пайда алуды күтеді.

Материалдық емес бап материалдық емес актив болып саналады, егер:

а) материалдық актив анықтамаларына сәйкес келсе;

ә) белгі - өлшемдерге сай келеді және мынадай жағдайда есепте тіркеледі:

- субъектінің осы активке тікелей байланысты күтілетін экономикалық пайда алу ықтималдығы жоғары болса;

актив құнын күмәнсіз сеніммен анықтауға болса;
материалдық емес активтерді тану сәтінде олардың бастапқы құн бойынша бағаланғанында.

«Материалдық емес (көрінбейтін) активтер» ұғымы дүние жүзілік тәжірибеде әдетте зияткерлік әрекет нәтижесі болып табылатын арнайы шаруашылық объектілер топтарын белгілеуге қолданылады. Олардың заттай құрылымы болмаса да кәсіпорын үшін құны бар болады.

Материалдық емес активтер құрамы бойынша, қолданылуына қарай немесе өндірістік процессте пайдаланылуына қарай, қаржылық жағдай мен шаруашылық қызмет нәтижелеріне әсер ету дәрежесіне қарай әртекті болып табылады. Бұл активтермен жұмыс істеу барысында олардың қалыптасу негіздерін ескеру қажет:

1. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелеріне әсері бойынша:

- оларды қолданысқа енгізуден тікелей табыс әкелетін материалдық емес актив объектілері;

- қаржылық нәтижеге жанама әсер ететін материалдық емес актив объектілері.

2. Құқықтық қорғалу дәрежесіне қарай:

- қорғаушы құжаттармен (авторлық құқықтар) қамтамасыз етілген;

- қорғаушы құжаттармен (авторлық құқықтар) қамтамасыз етілмеген.

3. Кәсіпорынның қызметкерлерінің еңбегінің жұмсалуына қарай:

- кәсіпорынның қызметкерлерімен немесе құрылтайшыларымен жасалған материалдық емес актив объектілері;

- басқа жеке немесе заңды тұлғалармен бірлесе отырып үлестік шарттарда жасалған материалдық емес актив объектілері;

- сырттан алынған, яғни басқа жеке немесе заңды тұлғалардан ақысына немесе қайтарымсыз алынған материалдық емес актив объектілері.

Материалдық емес активтердің бастапқы құны оларды сатып алу құнына тең болады, бұған оларды алуға кеткен және қолдануға әзірлейтін жағдайға (сатып алу бағасы, орны толып өтелмейтін салықтар мен алымдар және т. б. шығындар) келтіруге жұмсалған шығындар кіреді.

Материалдық емес активтерді мынандай түрлерге бөліп, жіктеуге болады:

Лицензиялық келісімдер - кәсіпорынға үкіметтік органдар немесе муниципалитет беретін және қоғамдық меншікті монополиялық пайдалануға (электр желілері үшін қоғамдық жерді пайдалануға және т. б. ) беретін құқытар.

Лицензия - бұл біріншіден - заңдармен қорғалатын өнертабыстарды, техникалық білімдерді, өндірістік тәжірибелерді және т. б. басқа заңды немесе жеке тұлғаларға қолдануға берілетін рұқсат қағаз, екіншіден - мемлекеттік органдардың қандай да бір шаруашылық қызметті жүзеге асыруға беретін рұқсатнамасы.

Лицензия ұйымдардың (фирмалардың) сыртқы сауда қызметін, экспорттық ресурстарды ұтымды пайдалану мен реттелген импортты мемлекет тарапынан бақылау нысаны болып табылады.

Айрықша лицензия - сатып алушыға объектіні лицензияда көрсетілген шекте пайдалануға құқық береді. Бұл шектеулер лицензиялық келісімнің мерзімі мен әрекет ету территориясына байланысты белгіленеді. Айрықша лицензияның негізгі ерекшелігі лицензиар (лицензияны сатушы) өз құқықтарын келісілген шектерде өзі пайдалана алмайды немесе үшінші бір тұлғаға бере алмайды.

Жай лицензия - лицензиар лицензиатқа (лицензияны сатып алушыға) жаңалықты келісімде көрсетілген территория шегінде пайдалануға рұқсат беріп, сол аймақта лицензияны пайдалану құқығын, сонымен қатар лицензияны ұқсас шарттармен өзге үшінші тұлғаларға сату құқығын сақтап қалады.

Толық лицензия - лицензиар лицензиатқа келісімшарт объектісін лицензиялық келісім мерзімі шегінде пайдалану құқықтарын береді және сол мерзімге оны пайдаланудан толық бас тартады. Лицензиар лицензиатқа келісімшарт объектісін пайдалану құқығын толық бергенімен, лицензияның меншік иесі болып қала береді.

Сублицензия - айрықша және жай лицензияның бір түрі. Сублицензияны лицензиар емес, сублицензия келісімі бойынша толық немесе айрықша лицнезияға ие контрагент-лицензиар сатады. Толық немесе айрықша лицензияның иесі келісімшарт затын сублицензиатқа келісімшарт бойынша белгіленген мерзім мен көлемде пайдалануға рұқсат етеді немесе береді. Сублицензиар бұл әрекеттерді толық немесе айрықша лицензия бойынша берілген құқықтар шегінде жүзеге асырады.

Лицензиялық келісім бойынша өнертабыстардың, технологиялық білімдердің, тәжірибенің, өндіріс құпияларының және тағы басқаларының иегері өз контрагентіне осы интеллектуалдық әрекет объектілерін келісілген көлемде пайдалану құқығын береді. Лицензиялық келісімде лицензияның түрі, лицензия объектісін пайдалану құқықтарының көлемі, өндірістік сферасы, территориялық шектері, технологияны беру тәсілі анықталады.

Патенттік лицензиялық келісім - бұл келісімнің объектісі патенттермен немесе басқа құжаттармен қорғалған ғылыми-технологиялық жетістіктер болып табылады.

Бағдарламамен қамтамасыз ету - ол әлде сатып алынады, не болмаса субъектінің өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады;

Патенттер - заңды түрде танылған және тіркелген айрықша құқықтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруға, не болмаса арнайы ерекше процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік құқық береді;

Ұйымдастыру шығындары (қалдырылған шығындар ) - субъект шеккен шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе шығындар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруына байланысты шығындар, ұзақ мерзімді алдын ала төлеу - бірнеше жыл бұрын аванс болып төленетін) сақтандыру;

Гудвилл - субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алуышының сауда сәтінде пайда болған құндылығы. Яғни бухгалтерлік есеп тұрғысынан қарағанда компанияларды біріктіріп немесе сатып алған кезде кәсіпорынның сатып алынған бағасын және оның дербес бірлік болып тұрған кезіндегі баланстық қалдық құнының (міндеттемелерін қоспағанда) арасындағы айырмасын көрсетеді. Ол сатып алушының бухгалтерлік балансында сатылым (субъектінің тұтастай алғандағы құны) мен таза активтердің жеке-жеке нарықтық құн сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады. Есеп мақсаттары үшін гудвилл фирманың алған нақты бағасы мен таза активтердің сәйкес теңестірілген әділ нарықтық бағасы арасындағы айырма ретінде қарастырылады. Таза капитал: «капитал минус міндеттемемлер» болып анықталады.

Материалдық емес активтердің бұл түрі бүтіндей жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың немесе олардың құрылымдық бөлімдерінің бір тобын сатып алғанда пайда болады. Гудвиллдің пайда болу себептері әрқилы болып келеді. Әдетте, мұндай кәсіпорындардың (бөлімшелердің) баланстық құнымен емес, аукционда (конкурста), кәсіпорынның болашақтағы табыс әкелу мүмкіндігіне, оның өнімді шығару нарығындағы беделіне және басқа факторларға байланысты анықталған бағасына, сатылатыны немесе сатып алынатыны нарықтық қатынастар жағдайында пайда болатын заңды құбылыс. Кәсіпорынның (бөлімшенің) сатылу құны оның балансындағы активтерінен асып түсуі «Фирма бағасын» құрайды.

Авторлық құқықтар (копирайт) - әдебиет пен өнер саласындағы еңбектердің авторларының өз туындыларына иелік етуі мен оларды таратуы заңмен кепілдендірілген монополиялық құқықтары болып табылады, яғни шығарма, әзірлеме және т. б. авторларға заңмен берілетін қорғау формалары. Авторлық құқықтар шығармашылық іс-әрекет нәтижелері болып табылатын ғылым, әдебиет, өнер туындыларына таратылады. Келесілер авторлық құқық объектілері бола алады:

- әдеби, әдеби-көркем шығармалар, ғылыми, ғылыми-техникалық туындылар, электронды есептеуіш машиналарына арналған бағдарламалар, мәліметтер базалары, лекциялар, баяндамалар және т. б.

- драмалық, мелодрамалық шығармалар, мәтіні бар және мәтінсіз музыкалық шығармалар;

- хореографиялық шығармалар мен пантомимолар;

- аудиокөрнекті туындыларлар (кино-, теле-, бейнефильмдер мен бағдарламалар, диафильмдер және басқа да кино-, телетуындылар) ;

- көркемсурет, мүсіндік, графикалық, дизайнерлік шығармалар, графикалық әңгімелер, комикстер және басқа да көркемсурет өнерінің туындылары;

- архитектура, қала тұрғызу туындылары;

- географиялық, геологиялық және басқа да карталар, эскиздер пластикалық туындылар және т. б. ;

- басқа туындылар.

Көптеген елдерде авторлық құқықтың жарамдылық мерзімі автор қайтыс болғаннан кейін 50 жылға созылады. Авторлық құқықпен қорғалатын туындының негізінде жатқан идеяларға, процесстерге, жүйелерге, тәсілдерге және концепцияларға авторлық құқық таратылмайды.

Басқадай (сауда маркалары немесе тауарлық белгілер - ұйымдарға, өнімге (көрсетілген қызметке) берілген, атаулар, рәміздер немесе сәйкестендіруді білдіретін басқалары) ; франшизалар - мемлекеттік меншікті пайдалану құқығына ие болу немесе коммуналдық қызмет көрсету және т. б. үшін үкіметтік органдар береді; франчайзинг - бір ұйымның екінші ұйымға иелігіндегі негізгі құралдарды, тауар маркасын және басқа материалдық және материалдық емес активтерді арналуы бойынша пайдалану, ұсынылатын тауарлар мен қызметтер үшін анықталған сапалық стандарттарды ұстану шарттарында белгілі бір мерзімге беруі. Бұл үшін алушы жақ «аналық» фирмаға кіру үшін салым төлейді және табысының белгіленген пайызын төлеп отырады [2, 342 бет] .

Материалдық емес активтер (МЕА) шартты түрде 4-топқа бөлінеді:

Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер. Бұл топқа «ноу-хау», ЭЕМ мен мәліметтер базасын бағдарламалық жабдықтау, интегралды микросхемалар технологиясы, ұйымдастыру шығындары, белгілі бір формуланы пайдалану технологиясы немесе өнімнің сыртқы бейнесі, өнеркәсіптік үлгілері, сервитуттары және тағы басқалары жатады. «Ноу-хау» - кұжаттама өндірістік озық тәжірибесін кұжатталған түрінде көрсетілген нысан және т. б. түрінде көрінетін техникалық білімдерін айқындау үшін халықаралық қатынастарда қолданылатын термин.

Кең мағынасында «ноу-хау» техникалық құжаттама түрінде ресімделген, бірақ патенттелмеген, белгілі бір өндірістің түрін ұйымдастыруға қажетті өндірістік тәжірибесінің техникалық, коммерциялық және басқа да қыр-сырларын көрсететін білім жиынтығы. Лицензиялық келісім-шарттарда, техникалық ынтымақтастық туралы шарттарда, лизинтте, «кілті қолма-қол» тапсырылатын құрылыста және т. б. қызмет көрсетудің саналуан түрлерінде кеңінен қолданылады. Жаңалықтар патентті, тауар белгілері, авторлық құқықтар мен патенттік акпараттар субъектінің меншігі болып табылады. Кәсіпорын «ноу-хаудың» құпиясын сақтап, оны пайдаланудан түскен табыстарын бакылай алған жағдайда ғана материалдық емес активтің анықтамасына жауап бере алады.

Субьект белгілі бір ақыға сатып алатын лицензиялар мен патенттерден «ноу-хаудың» өзгешелігі, ол әдетте, субъектінің жарғылық капиталына құрылтайшының қосқан материалдық үлесі ретінде салынуы мүмкін. «Ноу-хаудың» субъект балансына алынатын құны құрылтайшылар немесе қатысушылардың келісім-шарттарының көмегімен анықталады.

Өндірістік ақпаратты пайдалану құқықтарын есепке алу. Оған материалдық емес активтер қатарына белгілі бір уакыт кезеңі ішінде табыс әкелетін, ақыға сатып алынған өндірістік ақпарат немесе субъектінің өнімін болашақ кезеңдегі тұтынушылары туралы; шикізатпен, материалдармен және қызметтермен жабдықтау туралы, бәсекелестері және тағысы тағылар туралы мәліметтер жатады.

Ұйымдастыру шығындары, бірлескен немесе акционерлік кәсіпорындарды құру кезеңінде пайда болған шығындар ұйымдастыру шығындарына жатқызылады. Бұл шығындар пайда болған кезеңінен бастап, материалдық емес активтер болып есептелінеді. Бұған кәсіпорын қызметінің бастапқы кезеңіндегі шығындар мен кәсіпорынның әрбір қатысушысының ұйымдастыру шығындары кірмеуге тиіс. Мұндай шығындарға жарнамаларға кеткен шығын, кеңесшілерге теленген ақы, кәсіпорынды тіркеу, құжаттарды дайындау, банктерде шоттарды ашу т. б. шығындары жатады.

Электронды есептеуіш машинасы (ЭЕМ) бағдарламасымен жабдықтау - кәсіпорын иемденген, ұзақ уақыт бойы пайда әкелуге кабілетті бағдарламаларды пайдалануға қажетті мәліметтерді талдау және бағдарламалық құжаттар жүйесінің жиынтығы.

Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер.

Бұл топқа тауар таңбалары мен қызмет көрсету таңбалары жатады. Тауар таңбалары мен қызмет көрсету таңбалары деп - тауарларды тиесілі таңбалар бойынша айыра алатын белгісін айтады. Кәсіпкерлікті жүзеге асырушы заңды немесе жеке тұлға атына тіркелсе, тауардың таңбасы құқықтық заңдармен қорғалады. Тіркелген тауар таңбасының иесі тауар таңбасын қалай пайдаланамын десе де толық құқығы бар, басқа тұлғаларға пайдалануға тыйым сала алады. Тауар таңбасын немесе тауарды рұқсатсыз жасау, қолдану, әкелу, сатуға ұсыныс жасау, шаруашылық айналымына өзгеріс енгізу тағы басқа осы іспеттес әрекет жасалса, онда ол тауар иесінің құқықтарына қол сұғу болып есептелінеді

Таңбалар сөз түрінде, көркем сурет түрінде көлемді немесе бәрінің комбинациясы түрінде болуы мүмкін: олар кез-келген түсте немесе түстер үйлесімінде тіркеледі.

Айыру белгісі жоқ, тек бір ғана белгіден тұратын, сондай-ақ мемлекеттік елтаңба, ту, эмблемалар, мемлекеттердің ресми аттары, халықаралық және үкіметаралық ұйымдардың эмблемалары, толық немесе қысқартылған аттары, ресми қабылданған бақылау, кепілдік және сапасын (пробасын) көрсететін белгілері, мөрлер, марапаттау белгілері және басқа да айырым белгілерінен немесе соларға өте ұқсас, аралас деңгейіндегі белгілерден тұратын тауар таңбалары рұқсат етілмейді. Тауарды, тұтынушыны немесе жасаушыны жаңылыстыратын элементтері бар, қоғамдық мүдделер мен адамгершілік принциптеріне қайшы келетін тауар таңбалары да тіркелмейді.

Занды немесе жеке тұлға тіркелген барлық тауарға немесе оның бір бөлігіне қатысты тауар таңбасын, оның иесінің келісімі бойынша бере алады. Бұл әрекет лицензиялық келісім бойынша белгіленген тәртіпке сай істелінеді.

Тауардың шыққан жерінің атауы - тауарды таңбалау үшін пайдаланылатын елдің, елді мекеннің, жердік немесе басқа географиялық объектінің атын қоса және басқа да ерекшеліктері арқылы сипатталады.

Тауардың шыққан жерінің атауы географиялық объектінің тарихи атауы болуы мүмкін. Ол белгіленген тәртіп бойынша тіркеледі. Тауырдың шыққан жерінің атауын пайдалану деп оны тауарда, қорабында, жарнамада, проспектілерде, банкілерде және басқа да тауарды шаруашылык айналымына енгізуге байланысты басқа да құжаттарды пайдаланғанды санайды. Сондықтан нарықтық экономика жағдайында тауар таңбасы кәсіпорынның өте қымбат тұратын активі болып табылады, себебі компания оны сата алады немесе жарғылық капиталға косқан үлесі ретінде пайдалану құқығын береді. Бірақ ол үшін тауар таңбасының құнын білу керек. Есеп тәжірибесінде кәсіпорынның тауар таңбасын бағалаудың бірнеше әдісі бар: өзіндік кұн, сатып алу кұны, нарықтық құны бойынша бағалау. Алайда меншікті тауар таңбаларын өзіндік құны арқылы есепке алған дұрыс болса, сатып алынған тауар таңбасын немесе тауар таңбасын пайдалану лицензиясын сатып алу құқымен, ал жарғылық капиталға үлес ретінде салынған тауар таңбасын нарықтық кұнымен есепке алған жөн. Тауар таңбасының нарықтық құнын анықтау үшін арнайы есептесулер жүргізу керек. Тауарлық таңбалар, кызмет көрсету таңбалары, тауардың шығу орындарының атауын қорғау және қолданумен байланысты туындаған кұқықтық, экономикалық және ұйымдастыру қарым-қатынастары 1993 жылғы каңтардың 18-і күні Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі қабылдаған «Тауарлық таңбалар, қызмет көрсету таңбалары және тауарлар шығарылған жерлердің атауы туралы» Қазақстан Республикасы Заңымен реттеледі [3] .

Қолдану (пайдалану) құқықтары мен байланысты материалдық емес активтер. Бұл топқа жаңалық ашу құқығы, өндірістік ақпаратты қолдану құқықтары, копирайт (көшіру құқығы) лицензиялар және басқалар жатады.

Патенттер. Патент оны нұсқаушысының патент қамтыған нәрсесін, процесін немесе кызмет түрін және дәл сондай әрекетті басқа тұлғаның жүзеге асыруына тиым салатын, бақылайтын, сататын, өндіретін және пайдаланатын құқық болып табылады. Патенттің күші оны берген мемлекеттің аумағында ғана жүреді. Патенттің кызмет мерзімі (15-20 жыл) ұлттық заңдармен белгіленеді. Сонымен қатар, патент деп белгілі кәсіппен, саудамен, тауар сатып алумен шұғылданатын тұлғаларға берілген құжат саналады. Патент берілгенде патенттік алым (пошлина) ұсталынады.

Патентті алуға көптеген ірі кәсіпорындар мүдделі болып келеді. Себебі, патент сатып алуға да, патенттелінген жаңалықтарды өндіріске енгізуге де қаржысы болуы керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.