Бала құқығы

КІРІСПЕ
1.Бала түсінігі

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.Баланың өз құқықтары

3. Баланың заңды мүдделерін қорғау құқығы

4. Баланың мүліктік құқықтары

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Бала – он сегіз жасқа (кәмелетке) толмаған адам. Баланың өз құқықтары мен заңды мүдделерін қорғалуына құқығы бар. Баланың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды ата-аналары немесе баланың басқа да заңды өкілдері, ал Қазақстан Республикасының заңдарына көзделген жағдайларда қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, прокурор және сот жүзеге асырады.
Бала құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдар – бұл балаларды әлеуметтік қолдауды, әлеуметтік-тұрмыстық, медициналық-әлеуметтік, әлеуметтік-педагогикалық, психологиялық-педагогикалық, құқықтық қызметтер көрсету мен материалдық көмек көрсетуді, өмірде қиын ахуалға тап болған балаларды әлеуметтік оңалтуды, мұндай балалар еңбекке қабілетті жасқа жеткенде олардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етуді жүзеге асыратын ұйымдар болып табылады.
Баланың заңды өкілдері – ата-ана, бала асырап алушылар, қорғаншы, қамқоршы, патронат тәрбиелеуші, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес балаға қамқорлық жасауды, білім, тәрбие беруді, оның құқықтары мен мүдделерін қорғауды жүзеге асыратын олардың орнындағы басқа да адамдар болып табылады.

1. Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345 «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» Заңы
2. 1997 жылғы 16 шiлдедегі N 167 Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі
3. 2001 жылғы 30 қаңтардағы N 155 «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі
4. 1999 жылғы 13 шілдедегі N 411 Қазақстан Республикасының
Азаматтық іс жүргізу кодексі
5. «Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды асырап алуға беру қағидаларын бекіту туралы»
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30 наурыздағы №380 қаулысы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

КІРІСПЕ
1.Бала түсінігі

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.Баланың өз құқықтары

3. Баланың заңды мүдделерін қорғау құқығы

4. Баланың мүліктік құқықтары

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Бала – он сегіз жасқа (кәмелетке) толмаған адам. Баланың өз құқықтары
мен заңды мүдделерін қорғалуына құқығы бар. Баланың құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғауды ата-аналары немесе баланың басқа да заңды өкілдері, ал
Қазақстан Республикасының заңдарына көзделген жағдайларда қорғаншылық
немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, прокурор
және сот жүзеге асырады.
Бала құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдар –
бұл балаларды әлеуметтік қолдауды, әлеуметтік-тұрмыстық, медициналық-
әлеуметтік, әлеуметтік-педагогикалық, психологиялық-педагогикалық, құқықтық
қызметтер көрсету мен материалдық көмек көрсетуді, өмірде қиын ахуалға тап
болған балаларды әлеуметтік оңалтуды, мұндай балалар еңбекке қабілетті
жасқа жеткенде олардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етуді жүзеге асыратын
ұйымдар болып табылады.
Баланың заңды өкілдері – ата-ана, бала асырап алушылар, қорғаншы,
қамқоршы, патронат тәрбиелеуші, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
балаға қамқорлық жасауды, білім, тәрбие беруді, оның құқықтары мен
мүдделерін қорғауды жүзеге асыратын олардың орнындағы басқа да адамдар
болып табылады.
Кәмелекте толғанға дейін Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
әрекетке толық қабілетті деп танылған кәмелетке толмаған баланың өз
құқықтары мен міндеттерін, оның ішінде қорғалу құқығын өз бетінше жүзеге
асыруға құқығы бар.
Баланың ата-аналар және басқа да заңды өкілдер тарапынан жасалатын
қиянаттан қорғалуға құқығы бар.
Баланың құқықтары мен заңды мүддерлері бұзылған кезде, оның ішінде ата-
аналар немесе басқа да заңды өкілдер баланы күтіп-бағу, тәрбиелеу, оған
білім беру жөніндегі міндеттерін орындамауы кезінде немесе тиісінше
орындамауы кезінде не ата-ана (қорғаншылық, қамқоршылық)құқықтарын теріс
пайдаланған кезде бала – қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі
функцияларды жүзеге асыратын органға, ал он төрт жасқа толғанда сотқа өз
құқықтарын қорғау үшін өз бетінше жүгінуге құқылы.
Баланың өміріне немесе денсаулығына қауіп төнгендегі туралы, оның
құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылғандығы туралы өздеріне белгілі
болған мемлекеттік органдар мен ұйымдардың лауызымды адамдары және өзге де
азаматтар бұл туралы баланың нақты тұратын жері бойынша қорғаншылық немесе
қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға хабарлауға
міндетті. Мұндай мәліметтер алынған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық
жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган баланың құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғау жөнінде қажетті шаралар қолдануға міндетті.

Ата-аналар өздерінің балаларын тәрбиелей отырып, оны қорғауға міндетті.
Әлі жасы жетпегендіктен, әлі қабілеті толық қалыптаспағандықтан балалар өз
мүдделерін өздері қорғай алмайды. Сондықтан ата-аналар, біріншіден,
балаларының құқығын қорғауға міндетті. Бұл оның мүлкіне де, жеке басына да
қатысты. Екіншіден, балалардың мүддесін қорғауға заң жүзінде белгіленетін
құқық, мысалы, баланың мұрагер болу құқығы да жатады. Құқықты қорғауға
баланың құқығын бұзуға жол бермеу үшін күресу мәселесі де қосылады. Ата-
аналар өз балаларының заңды өкілі болып табылады.
Ата-аналар өздерінің баласына былай да теріс қарамайтыны табиғи нәрсе.
Дегенмен, өкінішке орай, өмірде басқа да жағдайлар кездесетіні жасырын сыр
емес. Тәрбиеден қате жіберілсе, оның салдары ата-ананың өзіне тиеді.
Төрбиесіздік пен адамгершіліке жатпайтын тәртіп балаға оңайға соқпайды.
Қоғам да, басқа адамдар да мұндай қылықтан зиян шегеді.
Мұның арты заңды, құқықтық бұзушылыққа дейін әкеліп соғатыны тағы бар.
Сондықтан өзінің борышын дұрыс атқармаған ата-анаға заңның да қолданатын
шарасы болады. Кейбір сирек жағдайларда ата-ана (әкесі не шешесі) өзінің
ата-аналақ құқығынан заң жүзінде айырылуы мүмқін.
Кейбір сирек кездесетін жағдайлар дегеніміз не? Енді соған келейік.
Біріншіден, егер ата-ана адамгершілік, әделетілік тәрбиесімен айналыспаса,
оқуы мен қалыпты дамуына қажетті жағдай жасамаса, онда ол баласын
тәрбиелеудегі өзінің міндетінен қашқандыққа жатады. Екіншіден, мұндай
жағдайда ата-аналар өздерінін құқығын теріс пайдаланған (оқуға баруына
бөгет жасау, сабаққа дайындалуына мүмкіндік бермеу, қайыр сұрауға мәжбүр
ету, баланы баска да теріс қылықтарға ұрындыру) болып табылады. Үшіншіден,
егер ата-ана ұрып-сабаса, баласын қорқытса, тамақ бермесе, үйден қуып
жіберсе, қадір-қасиетін қорласа, төртіншіден, ата-ана өзінің адамшылыққа
жатпайтын, қоғамға қарсы қылығымен зиянды түрде ықпал етсе, бесіншіден —
үнемі маскүнемдікке, қорлыққа салынса, ондай ата-аналарды ата-аналық
құқықтан айырады.
Ата-аналық құқықтан айырғаннан кейін ата-ана мен бала арасындағы
байланыс тоқталады. Соттың шешімімен ата-аналық құқығын жойған адамда енді
баласын тәрбиелеу құқығы болмайды, сондай-ақ ол ата-ананың басқа да құқығы
жойылады. Ол ата-ана енді басқа біреуден өзінің баласын сұрап ала алмайды,
баланың заңды өкілі бола алмайды, оның мүддесін қорғауға да құқығы
болмайды. Бірақ ата-аналық құқығы жойылған адам баланы материалдық жағынан
қамту міндетінен босатылмайды. Егер ата-аналық құқығынан айрылған адам
өзінің қателігін мойындаса, жеке басының тәртібін түзесе, онда оған ата-
аналық құқығы қайтадан қалпына келтірілуі мүмқін, .
Ата-анасының қамқорлық жасауынан айрылған баланы тәрбиелеп, мәпелеу —
мемлекеттің, қоғамның қасиетті борышы. Жетімдерге қамқор болу — кез келген
халықтың қалыптасқан дәстүрі. Бұл жұмыспен арнайы айналысатын мемлекеттік
органдар бар. Бұлар — білім беру (қамқор болу, қарауына алу), денсаулық
сақтау, әлеуметтік қорғау органдары. Ата-анасыз қалған балалар болса, осы
органдарға хабарлау керек. Олар панасыз қалған балаларды өз қарамағына
алады, оларға қамқорлық жасайтын адамдар тағайындайды. Баладар өздерін
өздері қорғай алмайтын болғаңдықтан, оларға қамқор болып, қорғайтын
мүдделерін жақтайтын адам белгіленеді. Қамкоршы не қарауына алушы болып өз
міндеттерін өз еркімен орындауға дайын тұратын баланың туысы немесе басқа
адам белгіленеді.
“Неке және отбасы туралы” Қазақстан Республикасының заңында жазылған:

Он сегіз жасқа (кәмелетке) толмаған адам бала деп танылады.
Әрбір баланың мүмкін болғанынша отбасында өмір сүруге және тәрбиеленуге
құқығы, өзінің ата-анасын білуге құқығы, олардың қамқорлығына құқығы,
өзінің мүдделеріне қайшы келетін жағдайларды қоспағанда, олармен бірге
тұруға құқығы бар.

Баланың өз ата-анасы тәрбиеленуіне, оның мүдделерін қамтамасыз етуіне,
жан-жақты өсіп-жетілуіне, оның адамдық қадір-қасиетінің құрметтелуіне
құқығы бар.
Ата-анасы болмаған жағдайда, оларды ата-ана құқығынан айырған жағдайда
және ата-ана қамқорлығынан айырылудың басқа да жағдайларында баланың
отбасында тәрбиелену құқығын “Неке және отбасы туралы” Қазақстан
Республикасының заңында жазылған: Заңның 13-тарауында белгіленген тәртіппен
қорғаншы және қамқоршы орган қамтамасыз етеді.
Баланың ата-анасының екеуімен де, аталарымен, әжелерімен, аға-
інілерімен, апа-сіңлілерімен (қарындастарымен) және басқа да туыстарымен
қарым-қатынас жасауға құқығы бар. Ата-анасы некесінің бұзылуы, оның
жарамсыз деп танылуы немесе ата-анасының бөлек тұруы баланың құқығына әсер
етпеуге тиіс.
Ата-анасы бөлек тұрған жағдайда баланың олардың әрқайсысымен қарым-
қатынас жасауға құқығы бар. Ата-анасы әртүрлі мемлекеттерде тұрған жағдайда
да баланың өз ата-анасымен қарым-қатынас жасауға құқығы бар. Кейбір
жағдайға (ұсталу, тұтқындалу, қамауға алыну, емдеу мекемесінде болу)
ұшыраған баланың заңда белгіленген тәртіппен ізінің ата-анасымен және басқа
да туыстарымен қарым-қатынас жасауға құқығы бар.
Бала отбасында өз мүддесін қозғайтын кез келген мәселені шешу кезінде
өзінің пікірін білдіруге, сондай-ақ кез келген сот немесе әкімшілік іс
қарау барысында тыңдалуға құқылы. Он жасқа толған бала пікірі, егер бұл
пікір оның мүдделеріне қайшы келмейтін болса, ескерілуге міндетті.“Неке
және отбасы туралы” Қазақстан Республикасының заңында көзделген жағдайларда
қорғаншы және қамқоршы органдар немесе сот он жасқа толған баланың
келісімімен ғана шешім қабылдай алады.
“Неке және отбасы туралы” Қазақстан Республикасының заңында :

1. Баланың ат алуға, әкесінің атын және тегін алуға құқығы бар.
2. Балаға ат ата-анасының (немесе олардың орнындағы адамдардың) келісімі
бойынша қойылады, аты-жөні әкесінің аты бойынша не ұлттық дәстүрлер
ескеріле отырып беріледі. Әкесі атын өзгерткен жағдайда оның кәмелетке
толмаған балаларының әкесінің аты-жөні өзгереді, ал кәмелетке толған
балалардың әкесінің аты-жөні бұл туралы өздері арыз берген жағдайда
өзгертіледі.
3. Баланың тегі ата-анасының тегімен айқындалады. Ата-анасының тегі әртүрлі
болған жағдайда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.