Ұзақ мерзімді активтер

Жоспар
Кіріспе

1. Ұзақ мерзімді активтер және олардың жіктелуі
2. Негізгі құралдардың аудиті

Ұзақ мерзімді активтер деп - кәсіпорынның шаруашылық қызметінде бір жылдан артық мерзімге пайдаланылатын және қайта сатып-өткізуге жатпайтын құралдарды айтады. Егер қандай да бір құндылықтар қайта сатып-өткізуге арналған болса, оларды тауарлы- материалдық босалқыларға, яғни айналым құралдарына жатқызу қажет. Мысалы, сатып-өткізу үшін жасалынған жазу столы оны жасаушы кәсіпорын үшін айналым құралы болып табылады, ал оны өзінің шаруашылық қызметіне пайдалану үшін сатып алған кәсіпорынның негізгі құралдарының бір бөлігін құрайды.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Ұзақ мерзімді активтер және олардың жіктелуі
Ұзақ мерзімді активтер деп - кәсіпорынның шаруашылық қызметінде бір
жылдан артық мерзімге пайдаланылатын және қайта сатып-өткізуге жатпайтын
құралдарды айтады. Егер қандай да бір құндылықтар қайта сатып-өткізуге
арналған болса, оларды тауарлы- материалдық босалқыларға, яғни айналым
құралдарына жатқызу қажет. Мысалы, сатып-өткізу үшін жасалынған жазу столы
оны жасаушы кәсіпорын үшін айналым құралы болып табылады, ал оны өзінің
шаруашылық қызметіне пайдалану үшін сатып алған кәсіпорынның негізгі
құралдарының бір бөлігін құрайды.
Ұзақ мерзімді активтердің функционалдық (міндетті қызметін
атқарудағы) пайдалылығы бар және кәсіпорынның өндірістік қызметіне бірнеше
жылдар бойы пайдаланылады. Мысалы: жүк автокөлігінің оны пайдалану мерзімі
ішіндегі функционалдық пайдалылығы 900 мың шақырымды құрайды. Қағаз
көбейтуші техникада 500 мың дана қағаз көбейтуге болады. Өндірістік ғимарат
күрделі жөндеусіз 30 жыл пайдаланыла алады. Кәсіпорын осы объектілердің
барлығын сатып алған кезде, ол алдын-ала 900 мың шақырымға, 500 мың дана
қағазға, 30 жыл көрсетілетін қызметке төлем жасайды. Шын мәнінде, бұл
объектілердің әрқайсысы алдағы кезеңге жататын ұзақ мерзімді шығыстар болып
табылады. Бұл жердегі бухгалтерлік есептің негізгі проблемасы ұзақ мерзімді
активтерді сатып алу және пайдалану шығындарының олардың пайдалы қызмет ету
мерзімі ішінде қалай бөліп таратылатындығында. Және де, егер сатып алынған
жабдық өзінің құнын тез арада ақтайтын болса, онда белгіленген мерзім
өткеннен кейін оны өндірісте пайдалануды жалғастырғаннан гөрі басқамен
алмастырған тиімдірек.
Ұзақ мерзімді активтерді мынадай кагегорияларға жіктеуге болады:
материалдық активтер (негізгі құралдар, табиғи ресурстар)
материалдық емес активтер.
Материалдык, активтердің (tangible assets) табиғи натуралдық нысаны
бар. Мысалы, оларға жерді жатқызуға болады. Жердің пайдалану мерзімі шексіз
болғандықтан, оған амортизация (тозу) есеіпелінбейді. Ғимараттар, құрал-
жабдықтар, құрылғылар амортизаңиялауға жағады, яғни пайдалану мерзімі
ішінде олардың құнын бөліп-тарату үшін тозу (dipreciation) есептелінеді.
Тозудың (амортизацияның) есебі бағалау процессі емес, бөліп тарату процессі
болып табылатындығын есте сақтау қажет. Бұл мәселелердің барлығы осы
тараудың келесі параграфында егжей-тегжейлі қарастырылады.
Табиғи ресурстардың (natural resourses) қазылып алынатындығына және
тауар өндіру үшін бастапқы шикізат ретіңде өнделетіндігіне байланысты,
экономикалық мағынасы жағынан олардың жерден және материалдық активтердің
басқа түрлерінен айырмашылығы бар. Табиғи ресурстардың ішінде темір
рудасын, мұнайды, газды, орман материалдарын және т.б. атап айтуға болады.
Табиғи ресурстардың негізгі айырмашылығы олар тозға емес таусылуға
(depletion) ұшырайды, яғни қазып алудың, кесудің, тартып (ағызып) шығарудың
және т.б. салдарынан біртіндеп азаяды, босап қалады. Табиғи ресурстар
бухгалтерлік есепте сатып алу құны бойынша көрсетіледі, және де ресурстарды
игеру барысында олардың құны азаяды. Ресурстар құнының мұндай азаюы таусылу
ретінде тіркеледі. Таусылу деген терминге тек табиғи ресурстардың
орындарының босап қалуы ғана емес, сондай-ақ олардың құндарының
пропорционалды түрде алынған өнімге аударылуы кіреді.
Ресурстарды сатып алу немесе игеру кезінде қордың шамасының есептік
көрсеткіші тоннанмен, баррелимен, шаршы метрмен айқындалады. Сонда
өндірілген бір ресурс бірлігінің құны былайша анықталады:
Ресурстардың құны - Ресурстардың жойылу құны Қордың есептелінген
шамасы
Материалдық емес активтер (intangible assets) - ұзақ уақыт
пайдаланылатын, табиғи натуралдық нысаны жоқ құралдар болып табылады және
де көптеген жағдайларда меншік иелерінің құқықтарын ресмилендіру немесе
меншіктік құқықытардан туындайтын олардың артықшылығын қуаттаушы ретінде
қызмет көрсетеді. Материалдық емес активтерге патенттер, авторлық құқықтар,
тауар белгілері (таңбалары) жалдау құқығы бойынша пайдалану, фирманың
репутациясы және т.б. жатады. Материалдық емес активтердің есебі төменде
қарастырылды
Отандық тәжірибеде кәсіпорындардың қаржылық қорытынды есебінде
(бухгалтерлік баланста) ұзақ мерзімді активтердің құрамында жоғарыда
аталғандардан басқа аяқталмаған күрделі құрылыс шығындары, ұзақ мерзімді
инвестициялар, ұзақ мерзімді дебигорлық борыштар, алдағы кезеңдерге жататын
ұзақ мерзімді шығыстар есепке алынады.

2. Негізгі құралдардың аудиті

Негізгі құралдардың қолда бар болуының, сақталуы және пайдалану
аудиті бағдарламасының құрамдас элементтері болып келесі тексерістер
табылады:
негізгі құралдардың бар болуын сипаттайтын баланс баптарының Бас кітап
мәліметтерімен сәйкестігі;
негізгі құралдардың қолда бары мен сақталуы;
мүлікті негізгі құралдарға жатқызудың, оларды жіктеу бойынша топтастырудың,
өндірістік процеске қатыстылығы (16 ҚЕХС);
негізгі кұралдардың түсуі мен істен шығуы жөніндегі операциялардың есебінде
бағалаудың, ресімдеудің және көрсетудің дәлдігі;
негізгі құралдардың тозуы мен жөндеуін есептеу және көрсетуде мақсатқа
сәйкестігі. Амортизация (кейінгі латынның өтеу сөзінен) - негізгі
құралдардың құнын арнайы ақшаны - өндіріс шығындарына немесе негізгі
қорлардың жай немесе кеңейтілген кайта өндірісіне айналуына кіретін
амортизациялық аударымдар пайдалануына кешірудін объективті процесі (16
ҚЕХС);
бухгалтерлік есеп пен есептілік регистрлерінде негізгі кұралдардың бар
болуы мен қозғалысы туралы мәліметтерді дұрыс керсетудің жүйелігі;
негізгі кұралдарды пайдаланудың оңтайлы ісі мен тиімділігі және т.б. (12.2-
кесте).
Негізгі құралдар аудитінің жоғарыда керсетілген процедураларының
мазмұнын ескере отырып, мыналарды зерттеп білу қажет:
Негізгі құралдардың сақталуын қамтамасыз ету бойынша нақты шаралар
қабылданды ма, кәсіпорын басшысының бұйрығымен материалдарға жауапты
адамдар (МЖА) тағайындалды ма, олармен толық жеке материалдық жауапкершілік
туралы жазбаша келісімшарт жасалды ма?
Негізгі құралдардың сақталуын қамтамасыз ету үшін, МЖА-ға жағдайлар жасалды
ма, жабылатын қойма ғимараттары бар ма, олар күзет сигнализацияларымен
жарақтандырылған ба?
Кәсіпорын аумағынан тауарлы-материалдық құндылыктарды тасып-шығару тәртібі
ұйымдастырылған ба, басшының бұйрығымен негізгі құрал-жабдықтардың
сақталуын тексеру үшін тұрақты жұмыс істейтін комиссия тағайындалды ма?
Негізгі құралдардың сақталуын түгендеу (инвентаризация) мен іріктемелі
тексерулер жүргізілді ме, олардың қорытындылары ресімделген бе, кем шыққан
жағдайларда айыптыларға қандай шаралар қолданылды?
12.2. Негізігі құралдарлын (НҚ) аудит бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
I 2
Баланс көрсеткіштерінің Бухгалтерлік баланс, Бас кітаптағы
Бас кітаптың негізгі құралдар 2410, 2420 шоттар, (16 КЕХС)
баптары бойынша мәліметтерімен
сәйкестігін тексеру
Негізгі құралдардың синтетикалық Бас кітап, 12 және 10 журнал -
және аналитикалық есебін жүргізудің ордерлер, тозу сомасы мен негізгі
дұрыстығын тексеру құралдарды қайта бағалау есептеулері
бойынша әзірлеме кестелер, алғашқы
құжаттар
3. Негізгі құралдардың қойылған жәнеКәсіпорын басшысының тұрақты жұмыс
пайдаланатын орындарында бар болуы істейтін инвентаризациялау
мен сақталуын бақылауды қамтамасыз комиссиясын және МЖА тағайындау
етуді тексеру туралы бұйрықтары, МЖА-мен
келісімшарттар, түгендеу (опись)
және салыстыру тізімдемелері,
түгендеу актілері, қабылдау-тапсыру
актілері, есептің инвентарьлық
карточкалары мен негізгі құралдардың
инвентарьлық тізімі (олардың тұрған
және пайдаланатын орындары бойынша)
және т.б
4. Негізгі құралдардың қозғалысы Қабылдау актісі (НҚ-1); жөнделген,
бойынша алғашқы құжаттарды қайта құрастырылған және жаңғыртып,
ресімдеудің дұрыстығын тексеру жетілдірілген объектілерді
қабылдау-тапсыру актісі (НҚ-2);
негізгі құралдарды есептен шығару
актісі (НҚ-3); көлік құралдарын
есептен шығару актісі (НҚ-4);
негізгі кұралдардың есебі
инвентарьлық қарточкалардың
тізімдемесі (НҚ-10); негізгі құрал
қозғалысының есеп карточкасы
(НҚ-12); жалға алынған негізгі құрал
есебі (ұзақ мерзімге жалға алынған
инвентарьлық тізім) карточкасы
(НҚ-12а); негізгі құралдардың
(олардың тұрған, пайдаланылатын
орындары бойынша - НҚ-13).
Негізгі құралдардың жіктелуін Техникалык құжаттама (паспорт,
жасаудың дұрыстығын тексеру ерекшеліктері, іріктеп жинақталған
ведомость және т.б.) НҚ-1, НҚ-2,
НҚ-3, НҚ-4, НҚ-6, НҚ-13 және т.б.
6. Негізгі кұралдарды бағалау мен Келісімшарттық бага хаттамалары,
қайта бағалаудың дұрыстығын тексеру сатып алу-сату келісімшарттары,
негізгі құралдарды қайта бағалаудың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.