Қазақстан Республикасының Конститутциялық Кеңесі және оның құқықтық мәртебесі

1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗІГІ БӨЛІМ
2.1. Конституциялық қадағалаудың түсiнiгi, мақсаты. Конституциялық қадағалау органдары;
2.2. Конституциялық Кеңестің құрылуы . Конституциялық Кеңестің өкілеттіктері;
2.3. Конституциялық өндіріс. Конституциялық Кеңестiң төрағасы мен мүшелерiнiң мәртебесi;
2.4. Конституциялық Кеңестiң актiлерi;
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

ҚР-ның Конституциялық Кеңесі – конституцияның аса жоғарғы заңдық және тікелей орындалуына ықпал жасайтын орган болып табылады. Онда заматтардың еркіндігі мен бостандығы, мемлекеттік механизмнің дұрыс жұмыс атқаруы мен биліктің бөлінуіне қағидаларына негізделген принциптердің жоғарғы дәрежеде қорғалуына және орындалуына ықпал етеді.
Конституциялық қадағалауды жүзеге асыратын органның құқықтық мәртебесі, құрылуы және қызмет атқару құзыреттері, шешім қабылдауы конституцияда бекітіліп әр елдің ішкі заңымен көрсетілген.
Алғаш рет Қазақстанда Конституциялық қадағалау институты арнайы орган түрінде 1989 жылы – Конституциялық қадағалау Комитеті түрінде құрылған болатын. 1991 жылдың 16 желтоқсандағы Конституциялық заң күші бар «ҚР-ның тәуелсіздігі туралы» заңында Конституцияны соттық қорғаудың ең жоғарғы органы болып, Конституциялық сот болып табылады деп атап көрсетілген. Осы нормаға сәйкес 1992 жылдың 2 шілдесінде Жоғарғы Кеңеспен Конституциялық сот құрылып, оның құрамына төраға, төрағаның орынбасары және тоғыз мүшесі 1995 жылға дейін қызмет атқарды.

1. Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамыздағы Конститутциясы;
2. Қазақстан Республикасының Конститутциялық Кеңесі туралы 1995 жылғы 29 желтоқсандағы Конститутциялық Заңы;
3. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конститутциялық құқығы, Алматы-2008 ж.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ
Тақырыбы: Қазақстан Республикасының Конститутциялық Кеңесі және оның құқықтық мәртебесі

Орындаған: Иргебекова Ф.Б.
Тексерген: Баймуханбетова Ж.Т.

Алматы 2015ж.
МАЗМҰНЫ:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗІГІ БӨЛІМ
2.1. Конституциялық қадағалаудың түсiнiгi, мақсаты. Конституциялық қадағалау органдары;
2.2. Конституциялық Кеңестің құрылуы . Конституциялық Кеңестің өкілеттіктері;
2.3. Конституциялық өндіріс. Конституциялық Кеңестiң төрағасы мен мүшелерiнiң мәртебесi;
2.4. Конституциялық Кеңестiң актiлерi;
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ
ҚР-ның Конституциялық Кеңесі - конституцияның аса жоғарғы заңдық және тікелей орындалуына ықпал жасайтын орган болып табылады. Онда заматтардың еркіндігі мен бостандығы, мемлекеттік механизмнің дұрыс жұмыс атқаруы мен биліктің бөлінуіне қағидаларына негізделген принциптердің жоғарғы дәрежеде қорғалуына және орындалуына ықпал етеді.
Конституциялық қадағалауды жүзеге асыратын органның құқықтық мәртебесі, құрылуы және қызмет атқару құзыреттері, шешім қабылдауы конституцияда бекітіліп әр елдің ішкі заңымен көрсетілген.
Алғаш рет Қазақстанда Конституциялық қадағалау институты арнайы орган түрінде 1989 жылы - Конституциялық қадағалау Комитеті түрінде құрылған болатын. 1991 жылдың 16 желтоқсандағы Конституциялық заң күші бар ҚР-ның тәуелсіздігі туралы заңында Конституцияны соттық қорғаудың ең жоғарғы органы болып, Конституциялық сот болып табылады деп атап көрсетілген. Осы нормаға сәйкес 1992 жылдың 2 шілдесінде Жоғарғы Кеңеспен Конституциялық сот құрылып, оның құрамына төраға, төрағаның орынбасары және тоғыз мүшесі 1995 жылға дейін қызмет атқарды.
1995 жылы жаңа конституция қабылданып - ҚР-сын Конституциялық Кеңестің негізгі ережелері мен құқықтық статусы анықталып - бұл орган ендігі жерде ҚР-ның барлық жерінде Конституциялық жоғарғы заңдық күші бар екенін және оның орындалуына қызмет атқарады.
Конституциялық Кеңестің құрылуы мен қызмет атқаруы ҚР-ның Президентінің Жарлығына, Констьитуциялық заң күші бар ҚР-ның Конституциялық Кеңесі туралы 1995 жылғы 29 желтоқсандағы заңымен реттеледі. Конституциялық Кеңес өз қызметін жүзеге асыру барысында мемлекеттік органдар, ұйымдар, лауазымды тұлғалар мен азаматтардан тәуелсіз ешқандай саяси және басқа себептер көзделмей, тек қана ҚР-ның Конституциясына ғана бағынады. Конституциялық Кеңес 7 мүшеден тұрады, оның ішінде төраға және де ҚР-ның экс-Президенттері өмір-бойы Конституциялық Кеңестің мүшесі болады. Кеңестің төрағасы мен екі мүшесін Президент тағайындайды, ал екі мүшесін Мәжіліс пен Сенат төрағалары 6 жыл мерзімге тағайындайды. Кеңес мүшелерінің жартысы 3 жыл сайын қайта сайланып отырады. Жоғарыда көрсетілген тұлғалардың өтінішіне орай Конституциялық Кеңес шешім шығарады.
Жұмыстың тақырыбы: Қазақстан Республикасының Конститутциялық кеңесі және оның құқықытық мәртебесі. Жұмыстың мақсаты: Конститутциялық құқықтық тарихына, мәртебесіне, құрылыма тоқталу болып табылады. Жұмыстың көлемі кіріспеден, негізігі бөлімнен, қорытындыдан дәне қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
2.1. Конституциялық қадағалаудың түсiнiгi, мақсаты. Конституциялық қадағалау органдары;
1791 жылғы Француз Конституциясы 1789 жылғы 5 мамырда короь тарапынан шақырылған бас штат құрамына енетін депутаттардың үшінші тобы (сословия) ұйымдастырылған құрылтай жиналысында бекітілген- ді. Құрылтай жиналысы мақұлдаған конититуция жобасы корольге санкциялау үшін жіберілді.
Италияда конституцияны өзгерту үшін парламенттер қатарынан екі рет талқылау өткізіп, екінші дауыс берерде әрбір палатаның обсолюттік көпшілік дауысына ие болуы талап етіледі. ФРГ-да да Негізгі заңды өзгерту үшін парламенттің екі палатасында да көпшілік дауыс талап етіледі. Ал, Австралияда Парламент бекіткен конституцияға енгізілген түзетулер жобасы референдумда бекітілуі қажет.
Төтенше жағдайларда, айталық Бельгия, Қырғыз Республикасы, Беларусь Республикасы, Франция және т.б. елдерде, конституцияны қайта қарауға салынатынын ескерте кеткіміз келеді.
Сонымен қатар, Конституцияға өзгерту енгізу ынтасына ие құқық субъектілері әдеттегідей заң шығарушылық процесін атқарады. Алайда, мұндайда кездесетін өзгеше ерекшеліктерді де естен шығаруға болмайды. Мысалы, Ресей Федерациясының Конституциясына ұсыныстар мен түзетулер Ресей Федерациясы Президенті, Мемлекеттік Дума, Ресей Федерациясының Үкіметі, Ресей Федерациясының заң шығарушы (өкілетті) субъект органдары, сол секілді Федерация Кеңесінің немесе Мемлекеттік Думаның бестен бір бөлігінен кем емес депутаттары тобы дауыс берсе ғана жасалады. Ал, Грецияның Конституциясына конституцияға сәйкес өзгертулерді енгізуі жайлы ұсыныстарды саны 150-ден кем емес депутаттар ғана енгізе алады. Кейде Негізгі заңға түзетулер жобасын даярлау үшін конституциялық комиссия құрылады (мысалы, Швеция мен Финляндияда).
Сонымен қатар кейбір елдерде негізгі заңдарды қайта құру үшін халық ықыласын жүзеге асыру жолы да қарастырылады. Мысалы, Италияда конституциялық заң жобасы кем дегенде 50 мың сайлаушылар ұсынысымен ғана қайта қаралатын тәртіп орнаған. Швейцарияда конституцияны толық не жартылай қарау үшін халық ықыласын жүзеге асыру ескерілген. Сондай-ақ, халық ынтасымен конституцияға түзетулер енгізу Латвия Республикасының Негізгі Заңында қарастырылған. Мұндай ұсынысқа 300 мыңнан аз емес сайлаушылар қол қоюлары тиіс.
Жоғарыда атап өткеніміздей, жазба Конституция елдегі басқа барлық нормативтік құқықтық актілерге қарағанда жоғары заң күшіне ие болады. Сондықтан да жарияланатын кез келген нормативтік құқықтық актілер конституцияға сәйкес келетін түрде ғана жүзеге аса алады.
Қазіргі кезде жазба конституциясы бар әлемнің барлық елдерінде конституциялық қадағалау (бақылау) органы енгізілген. Олар төмендегі екі түрде қолданылады:
Конституциялық қадағалау (бақылау) қызметін жалпы сот юридикциясына жататын соттардың бәрі атқарады (Аргентина, Дания, Норвегия, Канада, Жапония, т.б. елдерде). Мұндай конституциялық қадағалау (бақылау) жүйесін американдық (орталықтанбаған) деп атайды.

Жалпы сот юрисдикциясы жүйесіне енбейтін арнайы квази-соттық органдар құрылып, олардың негізгі қызметіне конституциялық қадағалау (бақылау) жатады (мысалы, Ресей, ФРГ, Франция, Италия). Конституциялық қадағалау (бақылаудың) мұндай түрін еуропалық (орталықтанған) деп атайды.
Конституцияға жатпайтын нормативтік құқықтық актілерді тану (толық не жартылай) өзіне лайықты заң зардаптарына апарып соғады:
Конституция бойынша конституциялық қадағалау (бақылау) қарастырылған елдерде (Ресей, Канада, Индия, Өзбекстан, т.б.) конституциялық емес деп танылған заңдар жойылуға жатады.
Конституция бойынша тікелей конституциялық қадағалау (бақылау) қарастырылмаған елдерде конституциялық емес заңдар автоматты түрде жойылуға жатпайды. Мұны тек парламент, не болмаса нормативтік актіні қабылдаған орган (әлбетте, тек нормативтік акт болса) жүзеге асырады. Алайда, әрдайым конституциялық қадағалау (бақылау) органы наразылық білдірген акт соттар тарапынан қабылданбайды.
Конституциялық қадағалау органдарының қалыптасу тәртібі.
Конституциялық қадағалау (бақылау) органдары әртүрлі жолдармен құрылады. Сөйтіп, Австрияның федеральдық конституциялық сотының мүшелері үкіметтің ұсынысымен президент тарапынан тағайындалады.
Италияның конституциялық сотының мүшелері президент, парламент және магистратура тарапынан, ал Францияның конституциялық кеңесінің мүшелері президент, ұлттық жиналыс төрағасы және сенат төрағасы тарапынан теңдей үлеспен тағайындалады. Бұл елдің бұрынғы президенті болған адам өмір бойы Францияның конституциялық кеңесінің мүшесі болып саналады. Көптеген елдерде конституциялық қадағалау (бақылау) органы мен конституциялық сот ісін жүргізу үшін арнайы заңдар қабылданады.
Конституциялық қадағалауды жүзеге асыру нысандары. Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен тікелей байланысты жүргізіледі. Конституциялық құқық пәнін түсіндірудің теориялық, сондай-ақ практикалық мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән мәнін дұрыс түсінуге болмайды, олардың құқықтық реттеудегі мәні мен ролін ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Конституциялық құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет. Аталған ғылым мәртебесі конститцциялық заң арқылы белгіленетін мемлекеттік органдардың қызметін зерттейді. Сөйтіп, бұл мемлекеттік органдар, әрине оқшауланған күйде емес, олардың өзара байланысы деңгейінде зерттеледі. Мұнда, сондай- ақ конституциялық құқықтық нормалардың тиімділігі де қарастырылады. Конституциялық құқық ғылымы құқықтық нормалардың тиімділігін ғана қарастырып қоймайды, сонымен бірге қоғамдық қатынастардың құқықтық реттелу шегін объективті түрде зерттейді.
2.2. Конституциялық Кеңестің құрылуы . Конституциялық Кеңестің өкілеттіктері;
Қазақстан Республикасының Консти - ту - циялық Кеңесі туралы Конституциялық заң қабылданып, соған сәйкес Негізгі Заңның ұлықтығын қамтамасыз ететін жаңа конституциялық бақылау органы - Қа - зақстан Республикасының Конститу - ция - лық Кеңесі құрылғанына 2010 жылғы 29 желтоқсанда 15 жыл толады.
Мемлекет құрылысы тарихында конс - ти - туциялық бақылаудың пайда болуы конс - титуциялардың өмірге келуімен, олардың іске асырылуын және қорғалуын қамта - ма - сыз ету қажеттігімен үздіксіз байланысты болып келеді. ХХ ғасырдың басына дейін ол Еуропа үшін бейтаныс болатын. Қазіргі дәуірде ол әмбебап сипатқа ие болды. Конституциялық бақылау - қазіргі түрінде би - ліктің бөлінуі жүйесінде маңызды элемент болып табылады.
Қазақ КСР-інің 1978 жылғы Консти - ту - циясына Конституциялық қадағалау комитетін құру көзделген өзгерістер мен то - лық - тырулар енгізілгеннен кейін, Қазақстанда конституциялық юстиция органын құру процесі 1989 жылы басталды, алайда қыз - мет істейтін орган ретінде ол сол күйінде құрылмай қалды.
Конституцияны сот арқылы қорғаудың алғашқы жоғары органы - Консти - ту - циялық Сот Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы 1991 жылғы 16 жел - тоқсандағы Конституциялық заңға сәйкес құрылды. Осы консти - ту - циялық акт негізінде 1992 жылы Қазақ - стан Республикасының Конституциялық Соты туралы және Қа - зақстан Респуб - ликасындағы конституциялық іс жүргізу туралы заңдар қабылданды. Атал - ған актілер қабылданған соң, Республика Президенті Н.Ә.Назарбаевтың ұсынуы бойынша, Жоғарғы Кеңес ізінше Консти - ту - циялық Соттың төрағасын, орынбасарын және тоғыз мүшесін сайлады. Консти - ту - ция - лық Соттың өкілеттік ауқымы заңдардың және өзге де құқықтық актілердің конститу - ция - лығы туралы істерді шешуді, азамат - тардың конституциялық құқықтарына қатысты құқық қолдану практикасын және өзге де мәселелерді қамтыды.
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі
1995 жылғы 30 тамызда республикалық референдумда қолданыстағы Конституция қабылдануына байланысты жаңа консти - туциялық бақылау органы - Консти - туциялық Кеңес құрылды.
Конституциялық Кеңестің құқықтық мәртебесін айқындайтын негізгі ережелер Негізгі Заңның Конституциялық Кеңес деп аталатын VI бөлімінде бекітіліп, Ке - ңес - тің құзыреті, бұл органға өтініш беру субъектілері және оның салдары, Кеңестің құрамын қалыптастыру тәртібі, шешім - де - рінің заңдық күші мен сипаты анықталған. Конституциялық Кеңестің құрылуы мен қызметі мәселелері Қазақстан Респуб - ли - касының Конституциялық Кеңесі туралы Конституциялық заңмен нақтырақ реттеледі. Конституциялық іс жүргізудің бірқатар мә - селелері, сондай-ақ Республиканың про - цес - суалдық және өзге де заңдарында қа - рас - тырылады.
Конституциялық іс жүргізуді қозғау және материалдарды қарауға дайындау тәр - тібі, өтініштерді отырыстарда қарау, шешімдер қабылдау тәртібі және өзге де мә - се - лелер Конституциялық Кеңестің қаулы - сы - мен бекітілген Регламентпен реттеледі.
Конституциялық Кеңестің құрамы
Конституциялық Кеңес, Төрағаны қос - қан - да, жеті мүшеден тұрады, олардың өкі - лет - тігі алты жылға созылады. Кеңестің Төр - аға - сын және екі мүшесін Республика Пре - зи - денті, екі мүшесін - Парламент Сенаты және екі мүшесін - Парламент Мәжілісі та - ғай - ындайды. Республиканың экс-Прези - дент - тері құқығы бойынша ғұмыр бойы Конс - ти - туция - лық Кеңестің мүшелері болып табылады.
Конституциялық Кеңестiң құрамына отыз жасқа толған, Республика аумағында тұратын, жоғары заң бiлiмi, заң мамандығы бойынша кемiнде бес жыл жұмыс стажы бар Республика азаматы тағайындала алады. Бұл талаптар Республиканың экс-Президенттерiне қолданылмайды.
Құрылған сәттен бастап Конститу - ция - лық Кеңестің құрамына 22 жоғары білікті заңгерлер тағайындалды, олардың қата - рында Қазақстан Республикасы Ұлттық ғы - лым академиясының академигі (1), заң ғы - лымының докторлары (7) және канди - даттары (8), сондай-ақ Президент Әкім - шілігінде, сот жүйесінде, прокуратура және әділет органдарында көп жыл жұмыс істеген тәжірибелі заңгерлер бар.
Конституциялық Кеңестің Төрағасы мен мүшелері ерекше мәртебеге ие, оларға еш - кімнің тиіспейтініне Конституциямен кепілдік беріледі.
Конституциялық Кеңестiң мүшелерi өкi - леттiк мерзiмi iшiнде ауыстырылмайды. Олардың өкiлеттiгiн Қазақстан Республи - ка - сының Конституциялық Кеңесі туралы Конс - ти - туциялық заңда көзделген жағдай - лар - да ғана тоқтатуға немесе тоқтата тұруға болады.
Конституциялық Кеңес Төрағасы мен мүшелерiнiң конституциялық iс жүргiзу мәселелерi жөнiндегi қызметi есеп беруге жатпайды. Олардың қызметiне қандай болса да араласуға жол берiлмейдi. Өз өкi - лет - тiгiн жүзеге асыру мәселелерi бойынша олар - дан есеп талап етуге ешкiмнiң хақы жоқ.

Конституциялық Кеңестің құзыреті
Конституциямен және Қазақстан Рес - пуб - ликасының Конституциялық Кеңесі ту - ралы Конституциялық заңмен Консти - ту - ция - лық Кеңеске өтініш беру құқығына ие субъектілер қатары және Конституциялық Кеңес юрисдикциясының шеңбері белгіленген.
Конституциялық Кеңеске өтініш беру құ - қығына: Қазақстан Республикасының Президенті, Сенат Төрағасы, Мәжіліс Төрағасы, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгi, Премьер-Министр, Республика соттары ие.
Конституция - лық Кеңестің Қазақ - стан Рес - публикасы Конституциясының 72-74-бап - тарында белгіленген құзы - реті мы - надай мәсе - лелерді қамтиды:
- дау туған жағ - дайда Республика Пре - - - зидентiнiң, Парламент депу - тат - та - ры - ның сай - лауын өткiзудiң дұрыстығы және рес - - публикалық референдум өткiзу туралы мәселенi шешедi;
- Парламент қабылдаған заңдардың Республика Конституциясына сәйкестiгiн Президент қол қойғанға дейiн қарайды.
- Парламент және оның палаталары қабылдаған қаулылардың Республика Конс - титуциясына сәйкестігін қарайды;
- Республиканың халықаралық шарт - та - рын бекiткенге дейiн олардың Конс - ти - туцияға сәйкестiгiн қарайды;
- Конституцияның нормаларына ресми түсiндiрме бередi;
- Конституцияның 47-бабының 1 және 2-тармақтарында көзделген реттерде қоры - тындылар бередi.
Конституцияның 78-бабында белгіленген жағдайларда соттардың өтініштері бой - ынша қолданыстағы заңдар мен өзге де нор - мативтік-құқықтық актілер нормалары - ның конституциялығын тексереді. Консти - туциялық Кеңес конституциялық iс жүргiзу практикасын қорыту нәтижелерi бойынша жыл сайын Парламентке Республикадағы конституциялық заңдылықтың жайы тура - лы жолдау жiбередi. Одан тыс, Мемлекет басшысының талап етуі бойынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.