Жаңа заманда құқықтың дамуы
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жаңа замандағы Франция құқығы. Францияның азаматтық кодексі;
2.2. Жаңа замандағы Германия құқығы. Германия азаматтық заңдар жинағы;
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жаңа замандағы Франция құқығы. Францияның азаматтық кодексі;
2.2. Жаңа замандағы Германия құқығы. Германия азаматтық заңдар жинағы;
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Буржуазиялық революциялардың жеңіске жетуі жаңа
құқықтық (буржуазиялық) жүйелердің қалыптасуына алып
келді, бұл жүйе жаңа экономикалық қатынастарды реттеуге
бағытталған болатын.
Буржуазиялық қоғамда ерекше орынды шарт иеленеді.
Кəсіпкерлер арасындағы, кəсіпкерлер мен жұмысшылар жəне
т.б. арасындағы қатынастар шарттық негізде қалыптасады.
Кезкелген шартты бекітудің алғышарттары болып жеке бас
бостандығы бар тұлғалардың заңды түрдегі теңдігі мен жалпы
құқыққабілеттілік табылады. Заңды теңдік қағидасымен
заңдылық қағидасы тығыз байланысты, бұл қағида бірдей
құқықтар мен міндеттерді, жəне заң алдындағы бірдей жауап-
кершілікті білдіреді. Осы ережелердің барлығы буржуазиялық
құқыққа жалпы мағына берген.
Сонымен қатар, буржуазиялық құқықтың шегінде екі негізгі
құқық жүйелері байқалады: континенталдық жəне ағылшын-
саксондық. Құқықтың континенталдық жүйесі француздық жə-
не германдық құқықтың əсерімен қалыптасты, ал бұл құқық-
тарға, өз кезегінде, рим құқығы ерекше əсер етті. Құқықтың
континенталдық жүйесі құқықты жеке жəне жариялық деп
бөледі. Жеке құқық жеке тұлғалардың мүдделерін мемлекеттің
де, жекелеген азаматтардың да қол сұғуынан қорғайды.
құқықтық (буржуазиялық) жүйелердің қалыптасуына алып
келді, бұл жүйе жаңа экономикалық қатынастарды реттеуге
бағытталған болатын.
Буржуазиялық қоғамда ерекше орынды шарт иеленеді.
Кəсіпкерлер арасындағы, кəсіпкерлер мен жұмысшылар жəне
т.б. арасындағы қатынастар шарттық негізде қалыптасады.
Кезкелген шартты бекітудің алғышарттары болып жеке бас
бостандығы бар тұлғалардың заңды түрдегі теңдігі мен жалпы
құқыққабілеттілік табылады. Заңды теңдік қағидасымен
заңдылық қағидасы тығыз байланысты, бұл қағида бірдей
құқықтар мен міндеттерді, жəне заң алдындағы бірдей жауап-
кершілікті білдіреді. Осы ережелердің барлығы буржуазиялық
құқыққа жалпы мағына берген.
Сонымен қатар, буржуазиялық құқықтың шегінде екі негізгі
құқық жүйелері байқалады: континенталдық жəне ағылшын-
саксондық. Құқықтың континенталдық жүйесі француздық жə-
не германдық құқықтың əсерімен қалыптасты, ал бұл құқық-
тарға, өз кезегінде, рим құқығы ерекше əсер етті. Құқықтың
континенталдық жүйесі құқықты жеке жəне жариялық деп
бөледі. Жеке құқық жеке тұлғалардың мүдделерін мемлекеттің
де, жекелеген азаматтардың да қол сұғуынан қорғайды.
1. Булгакова Д. А., Истаев А. Ж. Мемлекет жəне құқықтың жалпы тарихы, Оқу-əдістемелік құрал Алматы 2004ж.
2. Әмірбеков Ш. Мемлекет және құқықтың жалпы тарихы. Өркениет, 2000;
3. Мұхтарова А.К. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы. Алматы, 1999.;
2. Әмірбеков Ш. Мемлекет және құқықтың жалпы тарихы. Өркениет, 2000;
3. Мұхтарова А.К. Шетелдердің мемлекет және құқық тарихы. Алматы, 1999.;
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
СОӨЖ
Тақырыбы: Жаңа заманда құқықтың дамуы
Орындаған: Иргебекова Ф. Б.
Тексерген: Турсынкулова Д. А.
Алматы 2016ж.
МАЗМҰНЫ:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жаңа замандағы Франция құқығы. Францияның азаматтық кодексі;
2.2. Жаңа замандағы Германия құқығы. Германия азаматтық заңдар жинағы;
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Буржуазиялық революциялардың жеңіске жетуі жаңа
құқықтық (буржуазиялық) жүйелердің қалыптасуына алып
келді, бұл жүйе жаңа экономикалық қатынастарды реттеуге
бағытталған болатын.
Буржуазиялық қоғамда ерекше орынды шарт иеленеді.
Кəсіпкерлер арасындағы, кəсіпкерлер мен жұмысшылар жəне
т.б. арасындағы қатынастар шарттық негізде қалыптасады.
Кезкелген шартты бекітудің алғышарттары болып жеке бас
бостандығы бар тұлғалардың заңды түрдегі теңдігі мен жалпы
құқыққабілеттілік табылады. Заңды теңдік қағидасымен
заңдылық қағидасы тығыз байланысты, бұл қағида бірдей
құқықтар мен міндеттерді, жəне заң алдындағы бірдей жауап-
кершілікті білдіреді. Осы ережелердің барлығы буржуазиялық
құқыққа жалпы мағына берген.
Сонымен қатар, буржуазиялық құқықтың шегінде екі негізгі
құқық жүйелері байқалады: континенталдық жəне ағылшын-
саксондық. Құқықтың континенталдық жүйесі француздық жə-
не германдық құқықтың əсерімен қалыптасты, ал бұл құқық-
тарға, өз кезегінде, рим құқығы ерекше əсер етті. Құқықтың
континенталдық жүйесі құқықты жеке жəне жариялық деп
бөледі. Жеке құқық жеке тұлғалардың мүдделерін мемлекеттің
де, жекелеген азаматтардың да қол сұғуынан қорғайды. Жеке
құқыққа азаматтық, отбасылық жəне сауда құқықтары жатады.
Жариялық құқық билік пен басқару органдарының ұйым-
дастырылу жəне қызмет ету тəртібін анықтайды жəне жалпы
қоғам мен мемлекеттің мүдделерін кезкелген қол сұғушы-
лықтардан қорғайды. Жариялық құқыққа мыналар жатады:
конституциялық, халықаралық, əкімшілік, қылмыстық, іс
жүргізушілік құқықтар.
Құқықтың континенталдық жүйесі құқықты материалдық
жəне процессуалдық деп бөледі. Құқықтың негізгі қайнар көзі
болып заң табылады, ол жүріс-тұрыстың жалпы ережелері мен
құқықтық қағидаларды орнықтырады. Сот нормашығарушы
қызметпен айналыспайды.
Ағылшын-саксондық құқықтық жүйесі Англияда ХІ-ХІІ
ғасырларда пайда болған жалпы құқыққа негізделеді. Құқықты
жеке жəне жариялық деп бөлу бұл құқық жүйесіне тəн емес,
сонымен қатар, материалдық жəне процессуалдық құқықтар да
аса ажыратылмаған. Құқық салалары да нақты анықталмаған.
Жəне бұл құқық жүйесінде кодификация орын алмаған.
Құқықтың ағылшын-акондық жүйесінің елдерінде құқық-
тың негізгі қайнар көзі сот прецеденті болды, ол барлық соттар
үшін ұқсас істерді қарау барысында міндетті болып табылды.
Сот құқықты жасайды, алайда, жалпы емес, казустық нор-
маларды, яғни, нақты бір істі шешуге арналған ережелерді
шығарады. "Құқық" жəне "заң" түсініктері бір мағынаны біл-
дірмейді. Парламенттік заң елдің құқығына оны сот қолданған
жəне түсіндірген жағдайда ғана айналған. Бұл елдерде консти-
туциялық əдет-ғұрыптар мен келісімдер де ерекше орынды
иеленген. Келісімдер мемлекеттік билікті жүзеге асыру сала-
сында аса кең қолданылатын.
Ағылшын-саксондық құқық жүйесіне ерекше терминология,
басқа елдерде кездеспейтін институттардың болуы тəн.
2.1. Жаңа замандағы Франция құқығы. Францияның азаматтық кодексі;
Француз заңгерлері революция кезінің өзінде де коди-
фикация жасауға талпыныстарды жүзеге асырған. 1791 жылы
қылмыстық кодекстің жобасы, ал 1793, 1794, 1796 жылдары
азаматтық кодекстің жобалары жасалып, ұсынылды. Алайда,
тұрақты мемлекеттік билік болмағандықтан олар еш нəтиже
бермеді. Тұрақтылық тек Наполеон Бонапарттың тұсында
орнады. Оның үкіметі жарлықтар арқылы революцияға дейінгі
құқықты түбірімен жойды. Наполеондық дəуірдегі заңгерлер
бес негізгі кодекстерді қабылдады: азаматтық, қылмыстық, саудалық, қылмыстық іс жүргізушілік, азаматтық іс жүргі-
зушілік.
1804 жылғы француздық азаматтық кодекс (Наполеон
кодексі).
Кодекс жобасын дайындаумен айналыысқан комисияның
құрамына Тронше, Порталис, Малльвиль, Биго-Преамке сияқ-
ты Францияның ұлы заңгерлері енді. Жоба төрт айдың ішінде
жасалды. 1804 жылғы 21 наурыздағы заң барлық 36 титулды
(тарауларды) біртұтас Азаматтық Кодекстің құрамына бірік-
тірді. 1807 жылдан бастап ол Наполеон Кодексі деп аталды.
Бұл акт 1789 жылғы "Адам жəне азамат құқықтары деклара-
циясында" бекітілген келесі азаматтық-құқықтық қағидаларды
одан əрі дамытқан: заңды теңдік, заңдылық, құқықтар мен
бостандықтардың тұтастығы. Кодекстің құрылымына рим құ-
қығы əсер еткен. Ол интституциялық жүйе бойынша құрас-
тырылған.
Кодекс кіріспелік титулдан жəне үш кітаптан тұрған.
Кіріспелік титулда заңдарды жариялау, қолдану жəне олардың
күші туралы айтылған. Бірінші кітап тұлғаларға, екінші кітап
мүліктер мен меншіктің түрлеріне, үшінші кітап меншікті
иелену тəсілдеріне арналған. Азаматтық құқықтың субъектілері.
Азаматтар (француздар) барлық азаматтық құқықтарды пай-
даланатын. Шетелдіктер мен күйеуі бар əйелдердің құқықтары
шектелген болатын. Заңды тұлғалар азаматтық құқықтың субъ-
ектілері ретінде танылмады.
Меншік құқығы.
Кодексте меншік құқығына анықтама берілмеген, алайда,
544-бапта меншік иесінің негізгі құқықтары -- мүлікті пайда-
лану жəне оған билік ету аталып өткен. Үшінші тұлғалардың
мүддесі үшін кодекс меншік иесінің құқықтарын белгілі бір
дəрежеде шектейді. Кодексте жер учаскесі иесінің құқықтары,
сервитут, жерді жалға беру жəне т.б. жоғары деңгейде реттеліп
өткен.
Жер учаскесінің иесінің құқықтары 552-бапта анықталған:
"Жерге меншік жер үстіндегі жəне жер астындағы заттарға
меншікті біріктірген". Жылжитын мүлік иелері (банкирлер,
саудагерлер) 2279-баппен қорғалған: "Жылжитын мүліктерге қатысты иелік бұл затқа құқықтың заңды негізі болып
табылады". Негісіз иелік дəлелденуі тиіс болған (2268-бап).
Кодекспен реттелген заттық құқықтарға сонымен қатар
мыналар жатқан: бөтен заттарға құқық, иелік, затты ұстау.
Міндеттемелік қатынастар.
Кодексте міндеттемелердің жалпы түсінігі берілмеген,
алайда 1101-бапта шартқа нақты анықтама берілген: "Шарт
дегеніміз бір немесе бірнеше тұлғалардың басқа тұлғаның
немесе тұлғалардың алдында белгілі бір əрекеттерді істеуге
немесе істемеуге, бір затты беруге немесе бермеуге мінде-
ттенуі".
Шарттың жарамдығының жағдайы ретінде тараптардың
келісімі, шынайы келісім (қорқытусыз, алдаусыз, адасусыз --
1108,1109-баптар) танылған.
Шарттың өзгертілмеу қағидасы
1134-бапта бекітілген:
"Заңды түрде бекітілген келісімдер оларды бекіткен тұлғалар
үшін заңды күшке ие. Олар тек тараптардың өзара келісімі
бойынша немесе заңмен көзделген жағдайларда тоқтатылады.
Бұл шарттар міндетті түрде орындалуы тиіс болатын".
Кодекс мүліктердің эвикциясы мəселесін де қарастырып
өткен. Мүліктің айқын көзге көрініп тұрған кемшіліктері үшін
сатушы жауап бермейді, ал жасырын кемшіліктерін сатушы
міндетті түрде көрсетуі тиіс (1641,1642-баптар).
Зиян келтірген жағдайдағы міндеттемелер 1384-бапта қарас-
тырылып өткен: "Тапсырма берген тұлғалар, оны орындаушы
тұлға қызметтік міндеттерді орындау барысында зиян кел-
тірген болса, сол зиян үшін жауап береді".
Кодексте "заттай міндеттемелер" де талданған, оларды
орындауды сот тəртібімен талап етуге болмайтын. Алайда, егер
міндеттеме орындалып қойса, оған тыйым салынбайтын.
Кодексте "заттай міндеттеме" ретінде балаларға жасау беру
міндеті аталған.
Неке-отбасы қатынастары күйеу мен əкенің билігіне жəне
əйелдің шектелген құқық қабілеттігіне негізделген. Азаматтық
неке мен ажырасуға рұқсат беру кодекстің енгізген жаңалық-
тары болып табылды. Кодекс некені шарт ретінде қарасты-
рады, сол себепті, ерлі-зайыптылардың келісімі маңызды роль
атқарған. Неке жасы анықталды (ерлер үшін -- 18 жас, əйелдер үшін -- 15 жас), сонымен қатар, қажетті жағдай ретінде басқа
некеде болмау танылған.
Ажырасуға мына себептер бойынша рұқсат етілген: зина-
қорлық; өзара өкпелер; ерлі-зайыптылардың бірін ауыр жəне
ұятты жазаға тарту; ерлі-зайыптылардың келіспеушілігі ( 229-
233-баптар).
Ерлі-зайыптылардың мүліктік қатынастары неке шартымен
анықталған. Егер неке шартымен əйел мүлкінің режимі рет-
телмесе, ол толығымен күйеуінің иелігіне өтетін.
Некеден тыс туылған балаларды асырап алу тек еріктілік
негізде жүзеге асырылатын. Мұндай балалар кейбір құқықтар-
ды пайдалана алатын, алайда олар заңды некеден туған
балалардың құқықтарын талап ете алмайтын.
Мұрагерлік құқық.
Өсиет бойынша жəне заң бойынша мұрагерлік танылған.
Бұған қарамастан, кодекс өсиет қалдыру бостандығын шекте-
ген жəне мұра қалдырушының балалары болуы-болмауына
қарай өсиетті жүзеге асыруды көздеген. Бір бала болған
жағдайда мүліктің жартысына, екі балада мүліктің үштен бір
бөлігіне билік етуге болатын. Егер балалары болмаса, алайда
əкесі не шешесі жағынан туыстары болса, мұра қалдырушы
мүлкінің үштен бір бөлігіне, ал егер екі жақтан да туыстары
болса -- мүлкінің жартысына билік ететін. Өсиеттен тыс
қалған мүлік заң бойынша мұраға қалатын. Заң бойынша мұрагерлікте алғашқы туысқандық қағидасы
жойылды. Заң бойынша мұрагерлік құқығын 12 деңгейге
дейінгі туыстары иеленген. Туыстары болмаған жағдайда мү-
лік қайтыс болған адамның жұбайына өтетін. Некеден тыс
туылған балалар əкесінің мүлкіне шектелген құқықты иеленген
болатын: олардың үлесі заңды некеден туған баланың үлесінің
үштен біріне теңелетін, олар өсиет қалдырылмаса, заң
бойынша мұраны иелене алмайтын.
1917 жылы мұрагерлердің шеңбері туыстықтың алты
деңгейіне дейін азайтылды.
Азаматтық іс жүргізушілік кодекс;
Бұл акт 1667 жылғы азаматтық əділ сот туралы ордонан-
стың негізінде 1806 жылы қабылданды. Кодекс бір қатар
күрделі талаптарды орындауды, іс жүргізушілік құжаттар жазуды талап ететін процесті орнықтырды. Бұл сот процесінің
тежелуіне алып келді. Жалпы соттарда адвокаттың міндетті
түрде қатысуы талап етілді. Кейінгі жылдарда кодекстің
өзгеруі байқалмады.
Француздық саудалық кодекс азаматтық кодекстен бөлек
1807 жылы қабылданды. Оның негізіне мына ордонанстар
алынды: 1673 жылғы құрғақ жердегі сауда туралы жəне 1681
жылғы теңіз саудасы туралы ордонанстар. Ордонанстардың
ережелері өзгертілмегендіктен, Саудалық кодекс қабылданған
кезінен бастап ескірген сипатты иеленді.
Саудалық кодексте саудаға қатысты арнайы құқықтық
нормалар көрініс тапты, ал егер олар болмаған жағдайда,
азаматтық кодекстің нормалары қолданылатын.
Саудалық кодекс төрт кітаптан тұрды: бірінші кітапта жал-
пы сауда туралы (саудагерлер, биржа-делдалдар, вексельдер
туралы), екінші кітапта теңіз саудасы туралы, үшінші кітапта
банкроттық туралы, төртінші кітапта сауда заңдары туралы
айтылды.
Кодекстің көптеген нормалары біртіндеп өз күшін жойды.
1810 жылғы қылмыстық кодекс.
Азаматтық кодекстен кейін қылмыстық кодекс маңызды
орынды иеленді. Кодекс қылмыстық əрекеттерді түрлерге
бөлетін ережелерден басталды. Əрбір əрекеттің негізінде
жазаның сипаты көрініс тапқан:
-- полициялық жазалаумен жазаланатын қылмыстық əре-
кет құқық бұзушылық болып табылады;
-- түзетушілік жазалаумен жазаланатын қылмыстық əре-
кет теріс қылық болып табылады;
-- қорлаушы жəне азаптаушы жазалаумен жазаланатын
қылмыстық əрекет қылмыс болып табылады (1-бап).
Осылай, кодекс қылмыстық əрекеттерді əдеттегідей үш
топқа бөліп қарастырады: 1) қылмыстар -- аса қауіпті қыл-
мыстық əрекеттер; 2) теріс қылықтар; 3) полициялық құқық
бұзушылықтар.
Кодекске төрт кітап енген, олардың алғашқы екеуін жалпы
бөлім, кейінгі екеуін ерекше бөлім деп атауға болады.
Бірінші кітап қылмыстық (азаптаушы жəне қорлаушы) жəне
түзеу жазаларына арналған. Оларға мыналар жатқызылған:
елден қуу, өлім жазасы, айдап жіберу (каторга), азаматтық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
СОӨЖ
Тақырыбы: Жаңа заманда құқықтың дамуы
Орындаған: Иргебекова Ф. Б.
Тексерген: Турсынкулова Д. А.
Алматы 2016ж.
МАЗМҰНЫ:
1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Жаңа замандағы Франция құқығы. Францияның азаматтық кодексі;
2.2. Жаңа замандағы Германия құқығы. Германия азаматтық заңдар жинағы;
3. ҚОРЫТЫНДЫ
4. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Буржуазиялық революциялардың жеңіске жетуі жаңа
құқықтық (буржуазиялық) жүйелердің қалыптасуына алып
келді, бұл жүйе жаңа экономикалық қатынастарды реттеуге
бағытталған болатын.
Буржуазиялық қоғамда ерекше орынды шарт иеленеді.
Кəсіпкерлер арасындағы, кəсіпкерлер мен жұмысшылар жəне
т.б. арасындағы қатынастар шарттық негізде қалыптасады.
Кезкелген шартты бекітудің алғышарттары болып жеке бас
бостандығы бар тұлғалардың заңды түрдегі теңдігі мен жалпы
құқыққабілеттілік табылады. Заңды теңдік қағидасымен
заңдылық қағидасы тығыз байланысты, бұл қағида бірдей
құқықтар мен міндеттерді, жəне заң алдындағы бірдей жауап-
кершілікті білдіреді. Осы ережелердің барлығы буржуазиялық
құқыққа жалпы мағына берген.
Сонымен қатар, буржуазиялық құқықтың шегінде екі негізгі
құқық жүйелері байқалады: континенталдық жəне ағылшын-
саксондық. Құқықтың континенталдық жүйесі француздық жə-
не германдық құқықтың əсерімен қалыптасты, ал бұл құқық-
тарға, өз кезегінде, рим құқығы ерекше əсер етті. Құқықтың
континенталдық жүйесі құқықты жеке жəне жариялық деп
бөледі. Жеке құқық жеке тұлғалардың мүдделерін мемлекеттің
де, жекелеген азаматтардың да қол сұғуынан қорғайды. Жеке
құқыққа азаматтық, отбасылық жəне сауда құқықтары жатады.
Жариялық құқық билік пен басқару органдарының ұйым-
дастырылу жəне қызмет ету тəртібін анықтайды жəне жалпы
қоғам мен мемлекеттің мүдделерін кезкелген қол сұғушы-
лықтардан қорғайды. Жариялық құқыққа мыналар жатады:
конституциялық, халықаралық, əкімшілік, қылмыстық, іс
жүргізушілік құқықтар.
Құқықтың континенталдық жүйесі құқықты материалдық
жəне процессуалдық деп бөледі. Құқықтың негізгі қайнар көзі
болып заң табылады, ол жүріс-тұрыстың жалпы ережелері мен
құқықтық қағидаларды орнықтырады. Сот нормашығарушы
қызметпен айналыспайды.
Ағылшын-саксондық құқықтық жүйесі Англияда ХІ-ХІІ
ғасырларда пайда болған жалпы құқыққа негізделеді. Құқықты
жеке жəне жариялық деп бөлу бұл құқық жүйесіне тəн емес,
сонымен қатар, материалдық жəне процессуалдық құқықтар да
аса ажыратылмаған. Құқық салалары да нақты анықталмаған.
Жəне бұл құқық жүйесінде кодификация орын алмаған.
Құқықтың ағылшын-акондық жүйесінің елдерінде құқық-
тың негізгі қайнар көзі сот прецеденті болды, ол барлық соттар
үшін ұқсас істерді қарау барысында міндетті болып табылды.
Сот құқықты жасайды, алайда, жалпы емес, казустық нор-
маларды, яғни, нақты бір істі шешуге арналған ережелерді
шығарады. "Құқық" жəне "заң" түсініктері бір мағынаны біл-
дірмейді. Парламенттік заң елдің құқығына оны сот қолданған
жəне түсіндірген жағдайда ғана айналған. Бұл елдерде консти-
туциялық əдет-ғұрыптар мен келісімдер де ерекше орынды
иеленген. Келісімдер мемлекеттік билікті жүзеге асыру сала-
сында аса кең қолданылатын.
Ағылшын-саксондық құқық жүйесіне ерекше терминология,
басқа елдерде кездеспейтін институттардың болуы тəн.
2.1. Жаңа замандағы Франция құқығы. Францияның азаматтық кодексі;
Француз заңгерлері революция кезінің өзінде де коди-
фикация жасауға талпыныстарды жүзеге асырған. 1791 жылы
қылмыстық кодекстің жобасы, ал 1793, 1794, 1796 жылдары
азаматтық кодекстің жобалары жасалып, ұсынылды. Алайда,
тұрақты мемлекеттік билік болмағандықтан олар еш нəтиже
бермеді. Тұрақтылық тек Наполеон Бонапарттың тұсында
орнады. Оның үкіметі жарлықтар арқылы революцияға дейінгі
құқықты түбірімен жойды. Наполеондық дəуірдегі заңгерлер
бес негізгі кодекстерді қабылдады: азаматтық, қылмыстық, саудалық, қылмыстық іс жүргізушілік, азаматтық іс жүргі-
зушілік.
1804 жылғы француздық азаматтық кодекс (Наполеон
кодексі).
Кодекс жобасын дайындаумен айналыысқан комисияның
құрамына Тронше, Порталис, Малльвиль, Биго-Преамке сияқ-
ты Францияның ұлы заңгерлері енді. Жоба төрт айдың ішінде
жасалды. 1804 жылғы 21 наурыздағы заң барлық 36 титулды
(тарауларды) біртұтас Азаматтық Кодекстің құрамына бірік-
тірді. 1807 жылдан бастап ол Наполеон Кодексі деп аталды.
Бұл акт 1789 жылғы "Адам жəне азамат құқықтары деклара-
циясында" бекітілген келесі азаматтық-құқықтық қағидаларды
одан əрі дамытқан: заңды теңдік, заңдылық, құқықтар мен
бостандықтардың тұтастығы. Кодекстің құрылымына рим құ-
қығы əсер еткен. Ол интституциялық жүйе бойынша құрас-
тырылған.
Кодекс кіріспелік титулдан жəне үш кітаптан тұрған.
Кіріспелік титулда заңдарды жариялау, қолдану жəне олардың
күші туралы айтылған. Бірінші кітап тұлғаларға, екінші кітап
мүліктер мен меншіктің түрлеріне, үшінші кітап меншікті
иелену тəсілдеріне арналған. Азаматтық құқықтың субъектілері.
Азаматтар (француздар) барлық азаматтық құқықтарды пай-
даланатын. Шетелдіктер мен күйеуі бар əйелдердің құқықтары
шектелген болатын. Заңды тұлғалар азаматтық құқықтың субъ-
ектілері ретінде танылмады.
Меншік құқығы.
Кодексте меншік құқығына анықтама берілмеген, алайда,
544-бапта меншік иесінің негізгі құқықтары -- мүлікті пайда-
лану жəне оған билік ету аталып өткен. Үшінші тұлғалардың
мүддесі үшін кодекс меншік иесінің құқықтарын белгілі бір
дəрежеде шектейді. Кодексте жер учаскесі иесінің құқықтары,
сервитут, жерді жалға беру жəне т.б. жоғары деңгейде реттеліп
өткен.
Жер учаскесінің иесінің құқықтары 552-бапта анықталған:
"Жерге меншік жер үстіндегі жəне жер астындағы заттарға
меншікті біріктірген". Жылжитын мүлік иелері (банкирлер,
саудагерлер) 2279-баппен қорғалған: "Жылжитын мүліктерге қатысты иелік бұл затқа құқықтың заңды негізі болып
табылады". Негісіз иелік дəлелденуі тиіс болған (2268-бап).
Кодекспен реттелген заттық құқықтарға сонымен қатар
мыналар жатқан: бөтен заттарға құқық, иелік, затты ұстау.
Міндеттемелік қатынастар.
Кодексте міндеттемелердің жалпы түсінігі берілмеген,
алайда 1101-бапта шартқа нақты анықтама берілген: "Шарт
дегеніміз бір немесе бірнеше тұлғалардың басқа тұлғаның
немесе тұлғалардың алдында белгілі бір əрекеттерді істеуге
немесе істемеуге, бір затты беруге немесе бермеуге мінде-
ттенуі".
Шарттың жарамдығының жағдайы ретінде тараптардың
келісімі, шынайы келісім (қорқытусыз, алдаусыз, адасусыз --
1108,1109-баптар) танылған.
Шарттың өзгертілмеу қағидасы
1134-бапта бекітілген:
"Заңды түрде бекітілген келісімдер оларды бекіткен тұлғалар
үшін заңды күшке ие. Олар тек тараптардың өзара келісімі
бойынша немесе заңмен көзделген жағдайларда тоқтатылады.
Бұл шарттар міндетті түрде орындалуы тиіс болатын".
Кодекс мүліктердің эвикциясы мəселесін де қарастырып
өткен. Мүліктің айқын көзге көрініп тұрған кемшіліктері үшін
сатушы жауап бермейді, ал жасырын кемшіліктерін сатушы
міндетті түрде көрсетуі тиіс (1641,1642-баптар).
Зиян келтірген жағдайдағы міндеттемелер 1384-бапта қарас-
тырылып өткен: "Тапсырма берген тұлғалар, оны орындаушы
тұлға қызметтік міндеттерді орындау барысында зиян кел-
тірген болса, сол зиян үшін жауап береді".
Кодексте "заттай міндеттемелер" де талданған, оларды
орындауды сот тəртібімен талап етуге болмайтын. Алайда, егер
міндеттеме орындалып қойса, оған тыйым салынбайтын.
Кодексте "заттай міндеттеме" ретінде балаларға жасау беру
міндеті аталған.
Неке-отбасы қатынастары күйеу мен əкенің билігіне жəне
əйелдің шектелген құқық қабілеттігіне негізделген. Азаматтық
неке мен ажырасуға рұқсат беру кодекстің енгізген жаңалық-
тары болып табылды. Кодекс некені шарт ретінде қарасты-
рады, сол себепті, ерлі-зайыптылардың келісімі маңызды роль
атқарған. Неке жасы анықталды (ерлер үшін -- 18 жас, əйелдер үшін -- 15 жас), сонымен қатар, қажетті жағдай ретінде басқа
некеде болмау танылған.
Ажырасуға мына себептер бойынша рұқсат етілген: зина-
қорлық; өзара өкпелер; ерлі-зайыптылардың бірін ауыр жəне
ұятты жазаға тарту; ерлі-зайыптылардың келіспеушілігі ( 229-
233-баптар).
Ерлі-зайыптылардың мүліктік қатынастары неке шартымен
анықталған. Егер неке шартымен əйел мүлкінің режимі рет-
телмесе, ол толығымен күйеуінің иелігіне өтетін.
Некеден тыс туылған балаларды асырап алу тек еріктілік
негізде жүзеге асырылатын. Мұндай балалар кейбір құқықтар-
ды пайдалана алатын, алайда олар заңды некеден туған
балалардың құқықтарын талап ете алмайтын.
Мұрагерлік құқық.
Өсиет бойынша жəне заң бойынша мұрагерлік танылған.
Бұған қарамастан, кодекс өсиет қалдыру бостандығын шекте-
ген жəне мұра қалдырушының балалары болуы-болмауына
қарай өсиетті жүзеге асыруды көздеген. Бір бала болған
жағдайда мүліктің жартысына, екі балада мүліктің үштен бір
бөлігіне билік етуге болатын. Егер балалары болмаса, алайда
əкесі не шешесі жағынан туыстары болса, мұра қалдырушы
мүлкінің үштен бір бөлігіне, ал егер екі жақтан да туыстары
болса -- мүлкінің жартысына билік ететін. Өсиеттен тыс
қалған мүлік заң бойынша мұраға қалатын. Заң бойынша мұрагерлікте алғашқы туысқандық қағидасы
жойылды. Заң бойынша мұрагерлік құқығын 12 деңгейге
дейінгі туыстары иеленген. Туыстары болмаған жағдайда мү-
лік қайтыс болған адамның жұбайына өтетін. Некеден тыс
туылған балалар əкесінің мүлкіне шектелген құқықты иеленген
болатын: олардың үлесі заңды некеден туған баланың үлесінің
үштен біріне теңелетін, олар өсиет қалдырылмаса, заң
бойынша мұраны иелене алмайтын.
1917 жылы мұрагерлердің шеңбері туыстықтың алты
деңгейіне дейін азайтылды.
Азаматтық іс жүргізушілік кодекс;
Бұл акт 1667 жылғы азаматтық əділ сот туралы ордонан-
стың негізінде 1806 жылы қабылданды. Кодекс бір қатар
күрделі талаптарды орындауды, іс жүргізушілік құжаттар жазуды талап ететін процесті орнықтырды. Бұл сот процесінің
тежелуіне алып келді. Жалпы соттарда адвокаттың міндетті
түрде қатысуы талап етілді. Кейінгі жылдарда кодекстің
өзгеруі байқалмады.
Француздық саудалық кодекс азаматтық кодекстен бөлек
1807 жылы қабылданды. Оның негізіне мына ордонанстар
алынды: 1673 жылғы құрғақ жердегі сауда туралы жəне 1681
жылғы теңіз саудасы туралы ордонанстар. Ордонанстардың
ережелері өзгертілмегендіктен, Саудалық кодекс қабылданған
кезінен бастап ескірген сипатты иеленді.
Саудалық кодексте саудаға қатысты арнайы құқықтық
нормалар көрініс тапты, ал егер олар болмаған жағдайда,
азаматтық кодекстің нормалары қолданылатын.
Саудалық кодекс төрт кітаптан тұрды: бірінші кітапта жал-
пы сауда туралы (саудагерлер, биржа-делдалдар, вексельдер
туралы), екінші кітапта теңіз саудасы туралы, үшінші кітапта
банкроттық туралы, төртінші кітапта сауда заңдары туралы
айтылды.
Кодекстің көптеген нормалары біртіндеп өз күшін жойды.
1810 жылғы қылмыстық кодекс.
Азаматтық кодекстен кейін қылмыстық кодекс маңызды
орынды иеленді. Кодекс қылмыстық əрекеттерді түрлерге
бөлетін ережелерден басталды. Əрбір əрекеттің негізінде
жазаның сипаты көрініс тапқан:
-- полициялық жазалаумен жазаланатын қылмыстық əре-
кет құқық бұзушылық болып табылады;
-- түзетушілік жазалаумен жазаланатын қылмыстық əре-
кет теріс қылық болып табылады;
-- қорлаушы жəне азаптаушы жазалаумен жазаланатын
қылмыстық əрекет қылмыс болып табылады (1-бап).
Осылай, кодекс қылмыстық əрекеттерді əдеттегідей үш
топқа бөліп қарастырады: 1) қылмыстар -- аса қауіпті қыл-
мыстық əрекеттер; 2) теріс қылықтар; 3) полициялық құқық
бұзушылықтар.
Кодекске төрт кітап енген, олардың алғашқы екеуін жалпы
бөлім, кейінгі екеуін ерекше бөлім деп атауға болады.
Бірінші кітап қылмыстық (азаптаушы жəне қорлаушы) жəне
түзеу жазаларына арналған. Оларға мыналар жатқызылған:
елден қуу, өлім жазасы, айдап жіберу (каторга), азаматтық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz