Кәсіпорын капиталы туралы ақпарат

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

1. Кәсіпорын капиталының мәні мен құрылымы

1. 1. Кәсіпорын капиталының мәні

1. 2. Кәсіпорын табысы мен кірісі

1. 3. Кәсіпорын капиталын қаржыландыру әдістері

2. Кәсіпорын капиталын тиімді басқаруды талдау

2. 1. «KazMicroFinance» МКҰ» АҚ жалпы қызметі мен табысы мен кірісін талдау

2. 2. «KazMicroFinance» МКҰ» АҚ капиталын басқаруды талдау

3. ҚР кәсіпорындар табысын басқаруды жетілдіру жолдары

3. 1. Кәсіпорын табысын басқарудың тиімділігін жетілдіру

3. 2. «KazMicroFinance» МКҰ» АҚ кәсіпорын капиталының тиімділігін басқару құралы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Латын тілінен аударғанда «капитал» сөзі «басты» деген мағынаны білдіреді және ол экономикалық теориядағы осынау күрделі құбылысқа бөлінген орынға сай келеді. Бұл терминді алғашқы рет ауыл шаруашылғы өндірісіндегі заттық факторларды белгілеу үшін физиократтар мектебінің өкілдері пайдаланған.

Қоғамдық өндірістегі капитал мен оның рөлі туралы одан арғы түсініктің даму процесі мынандай кезеңдерден өтті:

Капиталға ауыл шапруашылығында қолданылатын өндіріс құралдары жатады. Барша капитал бастапқы және әр жылғы аванс болып бөлінеді. Бастапқы аванс деп - әр жыл сайын өтеуді талап етпейтін өндіріс құралдарын алуға кеткен шығындарды айтады.

«Капитал» ұғымы жеке тұлғаның қолындағы қорды тұтыну қаракеттерінен шығады. Капитал мәртебесін алу үшін олар мынандай тәсілдермен пайдаланулары керек: пайдалы сату немесе бір иегерден екіншісіне өтпей-ақ табыс әкелетін өндіріс кұралдарын сатып алу үшін тауарлар өндіру, өңдеу және сатып алу мақсатында жұмсау. Капиталдың басты қасиеті - өз иесіне табыс әкелу.

Капитал әлеуметтік-экономикалық санат ретінде қаралады. К. Маркс бірнеше анықтама келтіреді: Капитал-жұмысшылардың жалданбалы еңбектеріне негізделген таптық қатынасты және қоғамның белгілі бір сипатын көрсететін өздігінен өсіп отыратын құн. Капиталдың өсу көзі жұмысшыларға төленбеген еңбек болып саналады. Капитал дегеніміз тып-тыныш жатқан зат емес, ол дегеніңіз қозғалыс. Капитал-өткен еңбекті қанағанда ғана барып жанданатын қанаушы секілді өлі еңбек. Капитал өндірістің екінші факторына жатады, ондайда бастапқы факторлар жер мен еңбек болады, және олардың алғы кезеңдегі шығындармен капитал мөлшері анықталады. Капитал табысы өндірістік циклдың уақытына немесе «тосу кезеңіне» байланысты. Сөйтіп капитал мөлшерін уақыт факторы енгізілген. Микро және микроэкономика деңгейінде капиталды тану тәсілі әртүрлі. Микроэкономика деңгейіндегі капиталды тану тәсілі әртүрлі. Микроэкономика деңгейіндегі капитал тәсілдері мен аясына қарамастан табыс алу үшін пайдалануға болатын жеке тұлғалар байлығының бір бөлігі. Маршалл макроэкономика деңгейінде капиталға, еңбек және жермен қатар, материалдық игіліктер өндіру үшін пайдалануға болатын өндірістік құралдардың барлық жиынтығын жатқызыады. Капитал - баламалы пайдаланудан гөрі үлкен кіріс әкеле алатын байлық, оны банк пайызын алу үшін ақшадай сақтаған дұрыс. Балықты капиталға айналдыратын жағдай - оның пайыздан асып түсетін табыстылығы болып табылады. «Капитал-ақша мен төлемдік міндеттемеден тұратын «сатып алу күшінің қоры», -деп санайды Шумпетер. Ол қорға қоғамның пргрессивті дамуын қамтамасыз ететін өндіріс құралдары алынады. Егер басқаша жағдайда экономикалық пргресс болмаса, капитал жоқ болса, яғни, онда ол өз функциясын орындамайды, өзін бейтарап ұстайды. Қазіргі экономикалық теория капиталды өндірістік тұтынуғу арналған, адам еңбегімен жасалынған өндіріс құралы деп біледі. Ол жер, еңбек және кәсіпкерлік қабілеттермен қатар өндіріс процесі үшін қажетті фактор болып саналады.

Нарықтық қатынастың кез келген субъектісінде, қандай да болмасын өндірісті бастаудан бұрын оның ақша түрінде капиталы болуы керек.

1. Кәсіпорын капиталының мәні мен құрылымы

1. 1. Кәсіпорын капиталының мәні

Ресурс - тауарларды сатып алудан капитал қозғалысының бірінші сатысы басталады. Ақша капиталының өндіруші капиталға айналуы болады (ақша-тауарлар-өндіріс факторлары) . Ақша дегеніміз не? Ақша-ол баршаға бірдей эквиваленттік қызмет көрсететін ерекше тауар. Ақша барша тауарларға тікелей айырбасталатын «тауарлардың тауары». Ақша өзінің бірқатар функциялары арқылы капитал қозғалысының процесіне:

- құндылық өлшемдері;

- айналым құралдары;

- қазына мен жинақтауды құру құралдары;

- төлем құралдары;

- әлемдік ақша ретінде қызмет көрсетеді.

Егер тауар өндіруші тауарын сатып болған соң ұзақ уақытқа дейін басқа тауар сатып алмаса, сол әрекетімен ол ақшаны айналымнан шығарады, оны жинақтап қазына жасайды. Қазына түрінде ақша жинау нарықтық құбылмалықтан өзін қорғау үшін әрбір тауар өндірушінің белгілі бір ақша қорын жасауға тырысумен анықталады. Оның үстіне қазына құру құралының функциясыеың тек толық бағалы және нақтылы ақша ғана монета және құйма түріндегі алтын мен күмістер орындай алады. Қазына жинау, мұнан басқа, «қазынаның эстетиклық формасы» деп қабылданатын алтын мен күмістен жасалынған сәндік заттар түрінде жүзеге асырылады. Әрине, қағаз ақшаны да жинауға болады, бірақ олар құнсыздануыңа ұшырауы мүмкін. Капитал аса ілгері және негізгі қаланған категориялардың бірі болып табылады. Капитал категория ретінде өз иесіне кәсіпкерлік қызметті жүргізуге ықпал ететін материалдық, ақшалай қаражаттың белгілі бір сомасын белгілейді. Сонымен қатар капитал қатынастардан бөлінбейді, ол нарықтық өзегі болып табылады. Капитал өндіріс құралы ретінде еңбек құралдары және заттары, яғни, негізгі және айналым капиталы немесе негізгі қорлар және айналым өндірістік қорлары болып бөлінеді. Негізгі капиталға негізінен бір жылдан аса қызмет ететін мүліктер жатады. Негізгі капиталдарға ғимараттар, құрылыстар, машиналар, аспаптар, көлік құралдары, құралдар жатады (шикізат, отын, энергия, жартылай фабрикаттар, ақша, сатуға шығарылған тауарлар) жатады.

Капитал амортизациямен тығыз байланысты, ол пайдаланылатын өндіріс құралдарының тозуы, ескіру болып табылады. Капитал қолдану саласына қарай өндірістік, сауда, қаржылық болып бөлінеді. Капитал теориясының ұзақ тарихы бар. А. Смит капиталды заттар иен ақшаның жинақталған қоры ретінде сипаттайды. Д. Рикардо капиталды өндіріс құралы деп түсінеді. Ал, К. Маркс капиталды қосымша құнды тудыратын өз-өзінен құн деп түсіндірді. Капитал теориясына түсінік бергендердің қатарында Н. Сениор да бар. Ол еңбекті өзінің демалысы мен тыныштығын жоңалта отырып, еңбек ететін жұмысшының құрбандығы ретінде, ал капиталды өзінің барлық меншігін жеке тұтынуңа пайдаланатын жіне елеулі бөлігін өндіріс факторына айналдыратын капиталистің «құрбандығы» ретінде қарастырады. Осы негізде осы шақтың игілігі келешектің игілігінен де құндырақ деген пікір туындайды. Табыс капиталдың иесі басынан кешірген тәуекел үшін табиғи марапат ретінде қарастырылады. Табыстың екі өлшем айқындағышы бар. Бұл категорияның абсолютті көрсеткіші-табыс массасы, салыстырмалы корсеткіші-табыс нормасы. Табыс массасы бұл оның ақшалай түрдегі нақты көлемі, ал табыс нормасы дегеніміз-табыстың пайыз түріндегі авансталған капиталға арақатысты. Оның формуласы мынанадай :

П,: П,

=: =

ПК:

Х: Х

100: 100

Бұндағы П- табыс нормасы (%), П-табыс мөлшері, К-капиатл мөлшері. Кәсіпкерлер үшін табыс нормасы капиталдың жұмыс істеуі тиімділігінің маңызды көрсеткіші. Нарықтық экономика жағдайында тең дәрежелә капиталға немесе мейлінше тең табыс қалыптасалы. Табыс нормасының көрсеткіші төмен болған жағдайда, кәсіпкерлік қызметтің келешегі болмайды, банкрот болу қаупі

туындайды.

Кәсіпорынның капиталын бағалаудың үш негізгі тәсілі бар:

1. Кіріс тәсілі-бағаланатын капиталдың келешектегі кірісіне негізделеді. Мұнда екі әдіс қолданылады:

капиталдандыру және дисконттеу.

2. Нарықтық тәсілге капитал нарығы әдісі, мәмілелер әдісі, салалық бағалау әдісі кіреді. Бұл әдіс тек нарықтық мәліметтерге негізделеді, сатып алушылар мен сатушылардың нақты тәжірибесін бейнелейді.

3. Шығынды тәсіл-жинақталған активтерді бағалау әдісі. Оған түзетулер есебімен баланстық есеп негізінде материалдық емес активтерді (біліктілік, сауда маркасы), қаржылық, материалдық (жер, ғимарат, жабдықтар) бағалау кіреді. Іс тәжірибеде қандай да болмасын кәсіпорынды бағалау кезінде сенімді нәтиже алу мақсатында әдетте барлық бағалау тәсілінің үшеуі де қолданылады. Компанияның құны туралы қорытынды әр түрлі бағалау әдісінің нәтижелерін қарапайым немесе пайыздық түрде өлшеп пішу арқылы емес, бағалаушының кәсіби іс тәжірибесіне және сараптамалық талқылауына негізделеді.

1. 2. Кәсіпорын табысы мен кірісі

Қаржы ресурстары-экономикалық теорияда да практикада да кеңінен қолданылады. Оған банктегі ақша қаражаттарының шамасынан болжап кәсіпорын қаржының ғалама көрсеткіштеріне дейінгі әртүрлі мәні бар терминдер кіреді. Экономикалык ғылыми практика жүзінде қаржы ресурстары термині қолданылады, әртүрлі түсіндірмелер кіреді.

Қазақстан Республикасының мемелекеттік корпорацияларының шығындарын өтеу және олардың қарамағында әртүрлі ақша қаражаттары ретінде түсініктеме беріледі. Қазақстан Республикасында мынында анықтама беріледі:

Бұл ақша несие және бюджеттік халық шаруашылығын қамтамасыз ету және дамыту үшін үздіксіз пайдалынатын әлеуметтік-мәдени шараларға басқару мен қорғанысқа жұмсалатын қаражат ретінде жүретін экономика жүесінің құрамдас бөлігі. Өзінің ақша табыстарымен шеттен түсетін түсімдерін ақша ресурстары деп қарауға болады. Олар шаруашылық жүргізуші субъектінің қарамағында болу, оның қаржы міндеттемелерінің орындалуы үшін арнайы жасалады да ағымдағы шығындарына және өндірісті кеңейтуге байланысты кететін шығын үшін жұмсалады. Кәсіпорын капиталы -ол пайда түсіретін кәсіпорын мүлгінің қаржылары. Капитал-кәсіпорынның құру және дамыту басты экономикалык база болып табылады, себебі, ол материалдык емес формаларда инвестициялық акивтердің жалпы ақша құнын қалыптастырады. Капитал өз функциялану процесіне жекеменшік, кәсіпорын персоналы сонымен қатар мемлекеттік қызығушылықтарын қамтамасыз етеді. Дәл осы капиталдың кәсіпорын қаржылық басқаруының негізгі объектісі ретінде анықтайды, ал оның тиімді пайдалануы қаржылық менеджменттің ең негігі мақсаттарының бірі екенін дәлелдейді. Жалпы кәсіпорын капиталы ұғымында оның көптеген әртүрлі түрлері түсіндіріледі, сондықтан олардың белгілеріне қарай түрлерін қарастырайық.

Иелігіне қарай: жекеменшік және қарыздық капитал. Жекеменшік капитал-жалпы фирманың қаражаттарының құнын білдіреді, себебі ол жекеменшік құқығына ие болады. Оның құрамында жарғылық, қосымша резервтік капитал, бөлінбеген пайда және басқа да резервтер есептеледі. Жарғылық капитал мемлекет, басқа меншік иесі немесе құрылтайшы берген кәсіпорын (ұйым) мүлкінің (капиталының) мөошерін сипаттап көрсетеді және алғашқыда, шаруашылық жүргізуші субъектілерді құрғанда өндірістік капиталды, материалдық емес активтерді, айналым құралдарын сатып алудың көзі болып табылады. Оның қаражаттары есебінен кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға қажетті жағдайлар жасалады. Мемлекеттік кәсіпорындардағы жарғылық капитал өндірістік капиталдарды (айналым және негізгі капиталдарды) -өндіріс процесінің натуралдық заттай элементтерін құруға арналған меншікті ұаражаттардығ негізгі көзі. Жарғылық капиталдың мөлшері шаруашылық қызмет процесінде өзгеріп отырады:негізгі капиталға жұмсалатын инвестициялар (күрделі жұмсалым), таза табыс есебінен болатын айналым капиталдың өсімі, тауарлы-материалдық құндылықтарды бағалауға дейінгі жіне капиталдың басқа толықтыру нәтижесінде көбейеді. Негізгі құралдарды шығару немесе беру, оның тозығын есептеу, зияндарды шығару, тауарлы материалдық игіліктердің бағасын түсіру есебінен кемиді. Қосымша капитал мыналарды қамтиды:

-бағалауға дейінгі негізгі қаражаттардың сомасын;

-фирмаға қайтарусыз берілген құндылықтар;

-орналасқан акциялардың номинал құнына қосымша алынған сома(акционерлік

-қоғамның эмиссиялық кірісі) ;

Қосымша капитал кәсіпорынға жыл ішінде жоғарыда көрсетілген каналдар арқылы түсетін ақша қаражаттарын басқарады. Бұнда негізгі канал -негізгі қорларды жоғары бағалау болып табыладығ. Резервтік капитал жарғыда бекітілген мөлшермен табысты бөлуден құрылады, бірақ ол жарғылық капиталдың 15% нен кем болмауы керек. Жыл сайын резервтік капиталға таза табыстың кем дегенде 5% түсіп отыруы қажет, жарғыда бекітілген мөлшерге жеткенге дейін. Резервтік капитал мүмкін болатын кәсіпорын шығындарын жабуға, сонымен қатар кәсіпорынмен эмитенттелген облигацияларды жабу үшін, және өз акцияларын сатып алу үшін құрылады. Қарыздық капитал қайтару негізінде фирманың қызметін дамуын қаржыландыруға алынған ақша қаражаттарынан және басқа да мүлікті құндылықтардан тұрады. Фирмада қолданылатын қарыздық капиталдың барлық түрлері белгілі бір мерзімде қайтарылатын қаржылық борыш болып табылады.

Инвестицияландыру объектісіне қарай кәсіпорын капиталы, негізгі және айналым капиатлы болып бөлінеді. Негізгі капитал-кәсіпорын қызметінде бір жылдан аса пайдаланып өз құнын дайын өнімге бөлшектеп аударып қаржылық құны болып табылады. Баланс капиталы пассивтері активтердің құрылуы үшін қызмет етеді Корпорация активтері-бұл мүлікті құқықтар жиынтығы, яғни мүлікке ие болу, басқару, пайдалану құқығы бар екенін білдіреді.

Активтер 2 түрлі болады :

- айналымнан тыс активтер;

- айналым активтер.

Айналым активтері - бұл өндірістік цикілінде немесе бір жылда ақша қаражатының активтері. Айналымнан тыс активтер-мобильдік активтер бөлігі. Айналымнан тыс активтер шаруашылық айналымнан шығып қалған кәсіпорын ақшалай қаражаты болып табылады. Айналымнан тыс активтер немесе негізгі капитал өндірістің материалдық базасын техникалық деңгейін сипаттап, оларды ұлттық байлығының маңызды бөлігі ретінде көрсетеді. Негізгі қаражаттар-негізгі қорларға салынған аұшалай қаражаттар болып есептеледі. Мақсатына, міндетіне, рөл мен атқаратын қызметіне байланысты негізгі қорлар белгілі топтарға топталады. Негізгі өндірістік қорларды типтік тоқталуына бірнеше топтар, құрылыстар, ғимараттар лабараториялық есептеу техникалары, машиналар мен автоматты құрал жабдықтар көлік құралдары, кәміпорын меншігінде болатын жер учаскелері. Негізгі қорлар-шарушылық процессінде бірнеше рет қолданылатын бірақ өзінің формасын өзгертпейтін еңбек құралдары, олардың құны, аммортизациялық аударымдар түріндегі өндірілген өнім бірлігіне ауысады.

Негізгі қорларға: өндірістік өнім, көрсетілген қызмет немесе кәсіпорые мұқтажын өтеуі не қажет материалдық құндылықтар жатады. Олардың құны 12 айлық көрсеткіш немесе олардың әрбір бірлігі сатып алынған күннен бастап 50 айлық есептеу көрсеткіштерінен асып тұруы керек.

Айналымнан тыс активтер(ұзақ мерзімді активтер) келесідей бөлінеді:

-Материалдық активтер;

-Материалдық емес активтер;

-Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар. Материалдық активтер-ол құрал жабдықтарға, машиналарға, жерге, құмыс істейтін малға және сол сияқтыларға жұмасалып отвратын қаражаттар. Материалдық емес активтер-бұл шарушылық жұмыстарға ұза. мерзімде пайдаланатын әрі табыс әкелетін материардық емес объектілерге салынған ақша қаражаттары. Яғни заттық формасы жоқ активтерге салымдар болады. Мысалы, кәсіпорынның бассқа кәсіорынмен байланысы, табиғи ресурстарын пайдалану құқығы, патенттер, ноу-хау өндірістік құрылыс және т. с. с. Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар-ұзақмерзімді бағалы қағаздарға салынатын салымдар. Басқа жарғылық капиталдың үлесті қатысуға жұмасалатын шығындар. Өндірістік қорлар-тікелей немесе жанама түрде материалдық өндіруге қатысады. Өндірістік емес қорларға тұрғын үйлер, бала-бақшалар, санаториилер, яғни материалдық емес салымның негізгі қорлары жатады. Өндірістік негізгі қорлаының Активтік және пасивтік түрлері болады. Акивті негігі қорлар-шикізаттар мен Материалдардың жартылай фабрикаттарды өңдеуге және негізгі қорлардың қызметіне тікелей қатыспайды, бірақ сол өнімді өндіру үшін қажетті жаңдай жасайды. Экономикалық салаларында негізгі құралдар құрылымы біркелкі болмайды, ол техникалық жабдықтауға технологияның маман даярлау мен өндірістік ұйымдарға байланысты болады. Айналым капитал ол кәсіпорын қызметіне 1 жыл арасына немесе 1 өндірістік циклде пайдаланып өз құнын Дайын өнімге толық аударылған қаражаттың құны. Тауарлы материалдық запастар өндірістік запастар (шикізат, материалдар, отын, аяқталмаған өндіріс, жартылай фабрикаттар, дайын өнім) . Дебиторлық қарыздар-ол қоғамға басқа тұлғалармен ішкі бөлімдердің жұмысшылардың қарыздары. Ақшалай қаражат-кәсіпорында қолма-қол ақша (кассадағы, есептік, валютадағы шоттардағы ақшалар) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.