Ауыл шаруашылығына зиан келтіретін карантиндік зианкестер

Жоспар:
1.Картоп рагының морфологиялық, биологиялық ерекшеліктері
2. Жүзім филлоксерасыморфологиялық, биологиялық ерекшеліктері
3.Калифорниялық қалқанша сымырморфологиялық, биологиялық ерекшеліктері
Пайдаланылған әдебиеттер

Картоп рагы. Қоздырғышы – Synchytrium endobioticum Pers. Бұл СССР-да карантиндік ауру қатарына жатады. Ауру тамырдан басқа мүшелердің бәрін, әсіресе түйнектерді күшті зақымдайды. Аурудың бірінші белгілері жас түйнек көзшелерінен басталады, кейіннен ісік өсінділері үлкейе береді, кейде тіпті оның көлемі түйнек көлемімен бірдей болады. Ісік өсінділерінің ішінде саңырауқұлақтың қыстық споралары өсіп жетіледі. Ауру түйнекпен бірге жерге түскен ісік өсінділеріндегі споралар қыстап шығып, көктемде зооспорангия құрады және өніп шығады. Зооспорангияда жетілген талшықты зооспоралар сау түйнекке жабысып, оның эпидермисіне енеді. Осылай түйнекке түскен зооспора көбейіп дамып зооспорангия жиынтығына айналады. Зооспорангия споралары арқылы қоздырғыш жаз бойы жаңа өсімдік түйнектеріне тарайды.Саңырау құлақ жапырақта 5-6 жыл бойы өзінің тіршілігін сақтай алады.Бұл ауру картоптан басқа томатта, меңдуанада, т.б. алқа гүлді өсімдіктерде кездеседі.

1. Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990
2. Пособие по агрохимическому обслуживанию хозяйств Казахстана, А.-А., 1977
3. Анықтама зиянкестерден орманды қорғау , М., 1980.

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ
СӨЖ

Тақырыбы: Ауыл шаруашылығына зиан келтіретін карантиндік зианкестер

Тобы: Аг-413
Орындаған: Нүршайыков Б.
Тексерген: Тоқтабековна О.

Семей 2015 жы
Жоспар:
1.Картоп рагының морфологиялық, биологиялық ерекшеліктері
2. Жүзім филлоксерасы морфологиялық, биологиялық ерекшеліктері
3. Калифорниялық қалқанша сымыр морфологиялық, биологиялық ерекшеліктері
Пайдаланылған әдебиеттер

Картоп рагы. Қоздырғышы - Synchytrium endobioticum Pers. Бұл СССР-да карантиндік ауру қатарына жатады. Ауру тамырдан басқа мүшелердің бәрін, әсіресе түйнектерді күшті зақымдайды. Аурудың бірінші белгілері жас түйнек көзшелерінен басталады, кейіннен ісік өсінділері үлкейе береді, кейде тіпті оның көлемі түйнек көлемімен бірдей болады. Ісік өсінділерінің ішінде саңырауқұлақтың қыстық споралары өсіп жетіледі. Ауру түйнекпен бірге жерге түскен ісік өсінділеріндегі споралар қыстап шығып, көктемде зооспорангия құрады және өніп шығады. Зооспорангияда жетілген талшықты зооспоралар сау түйнекке жабысып, оның эпидермисіне енеді. Осылай түйнекке түскен зооспора көбейіп дамып зооспорангия жиынтығына айналады. Зооспорангия споралары арқылы қоздырғыш жаз бойы жаңа өсімдік түйнектеріне тарайды.Саңырау құлақ жапырақта 5-6 жыл бойы өзінің тіршілігін сақтай алады.Бұл ауру картоптан басқа томатта, меңдуанада, т.б. алқа гүлді өсімдіктерде кездеседі.
Күресу шаралары. Карантиндік шараларды қолдану; картоп егілген танапқа 5-6 жыл бойы ісікпен ауырмайтын өсімдік еккен соң ғана қайтадан картоп егуге болады; ісік ауруы кездескен топврақты 1,5 процентік нитрафенмен немесе хлорпикринмен залалсыздандыру.

Жүзім филлоксерасы - Viteus vitifolli Fitch. Тең қанаттылар отрядының филлоксера тұқымдасына жатады. Бұл зиянкестік отаны Солтүстік Американың оңтүстік- шығыс бөлігі. Европаға XIX ғасырдың аяғында әкелінген. 1880 жылы ол Қырымда, одан кейінгі жылдары Кавказдың Қара теңіз жағалауында, Кубаньда және Тбилисидің маңында табылған. Қазіргі уақытта филлоксера Молдавияда, Украинада, Солтүстік және Күңгей Кавказда таралған. Карантин зиянкесі болып есептеледі. Тек жүзім өсімдігін ғана зақымдайды.
Филлоксераның тіршілік әрекеті мен өсімдікті зақымдау сипаты жағынан бір-бірінен өзгеше болып келетін 2 түрі кездеседі; тамырлық және жапырақтық түрі.
Тамыр филлоксерасының қанатсыз ұрғашыларының пішіні сопақша, түсі сарғылт-қоңыр, арқасымен бүйір жақтарында 6 қатар болып, бойлай орналасқан күңгірт түсті бұдырмақтар болады, тұмсығы ұзын, артқы аяқтарының денемен жалғасатын деңгейінен асып тұрады, мұртшалары қысқа, 3 буыннан тұрады, денесінің ұзындығы 1 мм шамасындай. Бұл белгілер тамыр филлоксерасының личинкаларына да тән. Жұмыртқалары алғашында ақшыл-сары болады да соңынан қоңыр түске көшеді, ұзындығы 0,3 мм шамасындай. Жапырақ филлоксерасының қанатсыз ұрғашысы сарғылттау жасыл түсті, жұмыр денелі, ұзындығы 1,25 мм-дей болады, тұмсығы қысқа, артқы аяқтарының денемен жалғасатын деңгейінен аспайды, арқасы мен бүйір жақтарында бұдырмақтар болмайды. Филлоксераның бұлардан басқа нимфа, қанатты және жынысты ұрпақ деп аталатын түрлері де болады.

Жүзімнің америкалық сорттары мен америка-европалық будандарында филлоксера толық циклді болып, екі түрде де дамиды. Ал жүзімнің европалық және азиялық сорттарында тек тамыр филлоксерасы ғана дамиды.
Филлоксера толық циклмен дамығанда I-II жастағы личинкалары жүзімнің тамырында қыстайды. Көктемде топырақтың температурасы 130 С-қа жеткенде олар жіңішке тамыршалардың шырынын сорып, қоректене бастайды.20-30 күннен кейін личинкалар тамыр түрінің қанатсыз партеногенездік ұрғашыларына айналады. Олардың әрқайсысы40-100 жұмыртқа салып, одан соң өледі. Солтүстік аудандардың жүзім шаруашылықтарында филлоксераның бұл түрі осындай жолмен өсіп-өніп 4-5, ал оңтүстік аудандарда 7-8 ұрпақ беріп дамиды. Жаз кезінде личинкалардың бір бөлігі жер бетіне шығады. Одан соң жердің жарықтары арқылы топыраққа қайтадан енеді де көрші өсімдіктердің тамырларын мекендеп, тіршілік әрекетің жалғастыра береді.
Маусым айының орта кезінен бастап кезбе личинкалардың кейбіреулері жүзім сабағының бойымен өрмелеп жоғары көтеріледі де қанатты ұрғашы бітелерге айналады. Олар ұшып-қонып жүріп жұмыртқаларын жүзім өсімдігінің жер үстілік мүшелеріне салады. Жұмыртқалардың үлкен-кішілігі әр түрлі болады. Олардың ірілерінен филлоксераның ұрғашылары, ал ұсақтарынан еркегі дамиды. Одан соң ұрғашы бітелер ағаш қабығының ішіне қыстайтын жұмыртқаларды салуға кіріседі. Олардың әрқайсысы бір-бір жұмыртқадан ғана салады. Көктемде сол жұмыртқалардан шыққан личинкалар жапырақтың үстінгі бетіне сүлікше қадалып шырынын сора бастайды. Зақымданған ткань қалыптан тыс өсіп, жапырақтың астынғы жағынан бұлтиып шығып тұрады, сөйтіп беріш пайда болады. Ал личинкалар беріштің ішінде қоректеніп, дамуын одан әрі қарай жалғастыра береді. 18-25 күннен кейін бұл личинкалар жапырақ филлоксерасының қанатсыз партеногенетикалық ұрғашыларына айналады. Олар беріштің ішінде 500 дейін жұмыртқа салып, одан соң өздері өледі. 6-8 күннен кейін бұл жұмыртқалардан личинкалар шығады да жапырақтарда қоректеніп, жаңа беріштер түзіледі. Зақымданған жапырақтардың ассимиляциялық қызметі нашарлайды, өсімдіктің өсуі тежеледі, беретін өнім азаяды, көпшілік жағдайда өсімдік біржола тіршілігін жояды. Филлоксераның бұл түрі бір маусым ішінде 7-9 ұрпақ беріп өсіп-өнеді.
Екінші ұрпақтан бастап жапырақ филлоксерасының арасында ұзын тұмсықты личинкалар да пайда бола бастайды. Олар топыраққа еніп, одан тамырға өтеді де тамыр филлоксерасына айналады. Бірте-бірте тамырға көшетін ұзын тұмсықты личинкалардың саны өсе бастайды. Күзгі суық басталысымен жапырақ филлоксерасының личинкалары түгел қырылады да тек тамыр филлоксерасы ғана қалады.
Филлоксера зақымдаған өсімдік тамырында пішіні құстың тұмсығына ұқсас ірілі-ұсақты ісік тәрізді өсінділер пайда болады.Олар әр түрлі микроорганизмдердің әсерінен тез бұзылып, шіри бастайды. Тамырдың өсуі тежеледі. Нәтижесінде зақымданған жүзім бұталары біржола өледі.
Күресу шаралары. Ерте көктемде бүршік жарылмай тұрғанда жапырақ ширатқыш көбелектердің қыстап шыққан қуыршақтарын және кенелерді құрту үшін жүзімнің сидам сабақтарын және оның тарамдарын қабықтарынан тазарту. Одан соң оларды акрекстің 50%к.э. немесе антионың 25 %к.э. бүркіп өңдеу.
Жапырақ ширатқыш көбелектердің жұлдызқұрттарына қарсы жүзім бұталарын бірнеше рет бүркуге тура келеді: көктемде жүзім гүлдемей тұрған кезде, және жидектер пісер кезде. Бүрку үшін мына препараттардың біреуін қолдануға болады: фозалон 35 к.э.(1,0-2,8 кг\га), фосфамид 40%к.э. (1,2-3 л\га), карбофос 50% к.э. (1,0-2,5 л\га), антио 25% к.э. (1,2004 кг\га).
Фозалон зиянкестің бірінші және екінші ұрпақтарына қолданылады. Ал көрсетілген препараттардың басқаларын өнімді жинау мерзіміне 30 күн қалғанға дейін пайдалануға болады.
Жүзім плонтацияларында филлосерамен күресу шаралары мынадай 3 зона бойынша дифференциаланады: 1 - филлоксера жоқ зона, 2 - филлоксера бірен-саран таралған зона, 3 - филлоксера мекендеген зона. Филлоксера жоқ зонада жаңа плантация жасауда және ескі плантацияларды жөңдеуде филлоксераның жапырақпен қоректенетін түрі дами алмайтын сорттарын пайдалану, сонымен қатар карантин ережесін бұлжытпай орындау керек.
Төрт ноқатты бұршақ қоңызы - Bruchus pisorum L. Қатты қанаттылар отрядының дәнек қоңыздар тұқымдасына жатады.
Денесін тотық түсті түктер басқан қара қоңыз. Ұзындығы 4-5 мм. Мұртшалары 11 бунақты, алдыңғы бунақтары қызғылт. Алдыңғы арқасы өте жалпақ, көлденең ұзындығынан 2 есе артады. Үстінгі қанаттарында ақшыл дақтармен қиғаштау орналасқан ақ жолақтар бар. Құрсағының ең соңғы бунағы(пигидий) қанаттармен бүркелмеген, онда крест тәрізді ақ таңба болады.Личинкаларында аяқ болмайды, жуан денелі, ұзындығы 6 мм жетеді.
Бұршақ қоңызы негізінен Қазақстанның оңтүстігімен оңтүстік-шығысындағы облыстарында зиян келтіреді. Қазақстаннан басқа далалық және орманды дала аймақтарда, яғни Украинада, әсіресе оның оңтүстік-батыс бөлігінде, Солтүстік кавказда, Батыс Грузияда, Армения мен Азербайжанда, Орта Азия республикаларында және Қиыр Шығыста таралған.
Зиянкес жылына бір генерация беріп көбейеді.Көбінесе ол ересек қоңыз күйінде қамбадағы және өнімді жинаған кезде егіс далаларында шашылып қалған бұршақ дәндерінің ішінде қыстайды. Оңтүстік аудандарда қоңыздардың біразы дәннен шығып, ағаш қабығының астын және өсімдік қалдықтарын паналап қыстап шығады.
Егіс далаларында қоңыздар бұршақтың гүлдену кезінде пайда болып, гүлдің күлте жпырақтарымен және тозаңымен қоректенеді. Қоңыздардың жұмыртқа салу кезеңі өте шұбалыңқы. Жұмыртқаларын бұршақ жармасының үстіне салады. Орташа өсімталдығы әр ұрғашы қоңызға 130-750 жұмыртқадан келеді. Эмбриондық дамуы 6-10 күнге созылады. Жұмыртқадан шыққан личинка жарма үстін кеміріп теседі де дәннің ішіне енеді. Бір дәнге бірнеше личинка кіруі мүмкін, бірақ олардың ішінен біреуі ғана дамып, қалғандары өледі. Қоректену процесінде личинка дәннің ішін үңгіп едәуір кең қуыс жасайды.
Личинкамен қуыршақтың дамуы толығымен бір дәннің ішінде өтеді де 1,5-2 айға созылады. Қуыршақтанар кезде личинка дәннің керегісін іш жағынан кеміріп, беті жұқа қабықшамен жабылған дөңгелек тесік жасайды. Қуыршақтан шыққан жас қоңыз осы терезе арқылы сыртқа шығады. Қуыршақтың дамуы 20-23 күнге созылады.
Бұршақ қоңызының личинкалары зақымдаған бұршақ дәндерінің салмағы кеміп, сапасы нашарлайды, дәмі жағымсыз болады да, шығымдылығы 75 % дейін төмендейді. Ондай дәндердің ішкі қуысы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.