Оралман студенттердің оқу мотивациясының адаптацияға әсері

Тұлғаны зерттеуде мотивация проблемасы адам психологиясы аспектiсiне кiрерi сөзсiз. Мотивация мұнда тұлға мен индивидуалды ерекшелiктердi терең түсiндiрiп, сипаттау кiлтi ретiнде немесе индивидуалды ерекшелiктер қанша болса, соншалықты мiнез-құлық түсiндiретiн процесс ретiнде анықталады.
Тікелей оқу процесін қарастыратын болсақ, оралмандардың оқыған білім бағдарламасындағы айырмашылықтар, білімді бағалаудағы ерекшеліктерді ескеруге болады. Осындай ерекшеліктер оралман-студент тұлғасының жаңа ортаға, статусқа бейімделуінде бірқатар қиындықтар тудыратыны анық. Ал студенттің бейімделу процесі тұлға белсенділігінің артуымен, жаңа тұлғалық қасиеттердің қалыптасуымен байланысты. Бір жағынан, қарым-қатынас, оқу мотивация, өзіндік сана сезім, құндылықтар бейімделудің бір көрсеткіші болса, екінші жағынан, бейімделудің бір құралы болып табылады. Сондықтан, жай студенттерге қарағанда, оралман-студенттердің қарым-қатынасында өзіндік ерекшеліктердің болуы, сонымен қатар оқу мотивациясы да оралман студенттердің бейімделуінің бірден-бір себебі. Сол себепті олардың осы ерекшеліктерін эмпирикалық анықтау қажеттілігі туындайды.
Студенттердің оқу мотивациясының қалыптасуына мынадай ерекшеліктер қатары әсер ететіні белгілі болды:
- өмірдегі өз орнын табу және болашаққа жоспар құру қажеттілігі;
- азаматтық борышқа байланысты әлеуметтік мотивтердің қалыптасуы;
- өзін-өзі дамытудың барлық формаларына деген қызығушылық;
- қоршаған адамдардың пікіріне тәуелсіз қызығушылықтарының тұрақтылығы;
- мамандыққа байланысты нақты мотивтер мен мақсаттарды таңдауы;
- тек өзіне ғана емес, басқаларға да қатысты шешім қабылдауы;
- мамандықты таңдаудағы өз мумкіншіліктерін бағалауы, өмірлік позициясын түсінуі;
- әлеуметтік және танымдық мотивтердің қоспасы ретінде студенттің өз дүниетанымын түсіну адекватты болуы.
Студентедің әлеуметтік және танымдық мотивтерінің дамуын зерттеп қарасақ, онда таным қызығушылықтарының дамуы олардың кәсіби қабілеттерінің ары қарайғы дамуының негізі екенін көреміз.
Кең ауқымды танымдық мотивтер арқылы студенттер жаңа білімге деген қызығушылық, оны меңгеру барысындағы қиыншылықтарды бастан

Әдебиеттер тізімі:
1 Хекхаузен Х. Мотивация и деятельность / Хекхаузен Х. – М: Педагогика, 1986.- 573 с
2 Маркова А.К. и др. Формирование мотивации учения / А.К. Маркова, Т.А. Матас, А.Б. Орлов – М.: Просвещение, 1990 – 192 с.
3 Ильина Т.И. Мотив и мотивация. – М., 2002. – 250 с.
4 Хармз В. Психологическая адаптация эмигрантов (на материале исследования иракских эмигрантов в Швеции). – СПб.: Речь, 2002. – 240 с.
5 Матулене Г. О социальной адаптации к деятельности / Г.Матулене // Психологический журнал. – 2002. -№5. – С.112.