Былғары мен терінің сипаттамасы және жіктелуі

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

“ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ”

СӨЖ

Тақырыбы: Аяқ киімгеарналған былғары. Ер-тұрмандық былғары. Техникалық былғары.

Орындаған: Ергазинов Н. Н

Тексерген: Бауыржанова А. З

Семей 2015 жыл

Жоспар:

Былғары мен терінің сипаттамасы және жіктелуі
Аяқ киім былғарысы
Ер тұрмандық былғарылар
Техникалық былғарылар

Былғары мен терінің сипаттамасы және жіктелуі

Былғары және тері өндірісінің мақсаты мал терісінен халық тұтынатын бұйымдар даярлауға қажетті былғары мен үлбір жасау болып табылады.

Блғары мен тері технологиясы - белгілі тұтынымдық қасиеттері бар шалафабрикат алғанға дейінгі теріні өңдеу кезінде жүретін химиялық, физика - химилық және механикалық процестердің мәні мен оларды жүзеге асырудың тәсілдері туралы ғылым.

«Былғары» мен «тері» ұғымдарына анықтама. Былғары алу кезінде теріден түк, қыртыс және тері асты клеткаларыны (шел) сылынып тасталады, былғары өңдеу үшін кейде оның бет және астыңғы (бахтарма) қабаттарының бір бөлігі алынып тасталады.

Бахтарма немесе бахтармалық қабат деп тері асты клетчаткалар жинақталған бетті айтады.

Былғары - негізінен, талшықты құрылымды сақталған, бірақ оның құрылымдық элементтерінің физикалық, физика - химиялық қасиеттері былғарыны қолдану жағдайына сәйкес өзгертілген мал терісінің өзеңі.

Тері - талшықты құрылымы негізінен сақталған, тері асты клечаткасы, кей жағдайларды өзеңнің бір қабаты алынып тасталып, бірақ талшықтарының, сондай - ақ түкті жабынның атқаратын міндетіне қарай өзгеріске ұшыраған мал терісі.

Былғарының сипаттамасы және жіктелуі.

Былғары 4 класқа бөлінеді:

I. Аяқ киім былғарысы. Ол өз ішінде 2 топқа бөлінеді:

1) аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне арналған былғары;

2) аяқ киімнің төменгі бөлігіне арналған былғары;

II. Ер-тұрмандық былғары 2 топқа бөлінеді:

1) жегуге арналған былғары ( жүк тартуға және тігуге арналған) ;

2) адамға және жылқы малына қажетті саймандық былғары.

III. Техникалық былғары 3 топқа бөлінеді :

1) қозғалтқыш таспалы қ былғары;

2) машина бөлшектеріне қолданылатын былғары;

3) әр түрлі тезникалық мақсаттарға қолданылатын былғары;

IV. Киімдік - галантереялық былғары 2 топқа бөлінеді :

1) киімдік былғары :2) галантереялық былғары.

Осы жалпы жіктелуден басқа былғары шикізаттың түріне, өңдеуіне, илеу тәсілі мен сипатына, қалыңдығы мен ауданына байланысты топтастырылады.

Аяқ киім былғарысы

Аяқ киімнің төменгі бөлігіне арналған былғары (халық арасынды көн немесе табан былғарысы) мүйізді ірі-қараның, түйенің, шошқаның, су жануарларының терісі мен жылқының сауыр терісінен жасалады.

Көн ұлттық және ұлтаралық болып бөлінеді.

Көн - ауданы жағынан алғанда тұтас және жартылай былғары, жонарқа және жартылай жонарқа түріде шығарылыды, олардың түсі табиғи немесе өңделген түрде болады.

Көн былғарысы қалыңдығына қарай 6 санатқа бөлінеді, I cанаттың қалыңдығы 5мм - ден артады, VI санаттікі - 2, 6-3 мм. V пен VI категория ұлтанға жарамайды. Ол ұлтаралық үшін қолданылады.

Аяқ киімнің үстіңгі бетіне бекітілу тәсілі бойынша табан былғарысы екіге бөлінеді :

Шегелеу немесе бұрандалу тәсілімен бекітілген табан былғарысы. Мұндай былғары қалың, қатты және тығыз болуы керек.
Жіппен тігу немесе желімдеу тәсілімен бекітілген былғары.

Бұл былғарының қалыңдығы, қаттылығы және тығыздығы табан былғарысынан сәл жұқалау, орташа болуы керек.

Ұлтаралық былғары физика - механикалық қасиеттерінен басқа гигиеналық талаптарға да сай болуы қажет.

Аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне арналған былғары (халық арасында - бас былғарысы), мүйізді ірі қараның, ешкінің, шошқаның, терілерінен,

сондай -ақ, жылқы терісінң алдыңғы жағынан жасалады. Ол сан рет иілу мен созылуға, кернеу мен қажалуға, ылғал, тер, шаң, химиялық заттар мен жоғары температура әсеріне төтеп беруге тиіс.

Аяқ киімнің беті ретінде былғарының құндылығы оның ауа, су өткізбеуге қабілеттілігімен, серпімділік - пластикалық қасиеттерімен айқындалады. Былғарының жақсы пластикалық қасиетіне байланысты, аяқ киімнің басы қажетті қалыпқа жақсы көндігеді және кие келе жымдасып аяқтың формасына қалыптасады, сондықтан ол формасын ұзақ сақтайды.

Өте созылғыш былғарыдын жасалған аяқ киім өз формасын тез жоғалтады (тапталып қалады), ал созылмалылығы нашар былғарыдан жасалған аяқ киім аққа нашар қалыптасады әрі кигенде аяқты қажайтын болады.

Аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне арналған былғары екі түрге бөлінеді:

Бұрандалу және шегелеу тәсілдерімен бекітілген былғары ауыр аяқ киімдердің үстіңгі бөлшектерін жасауға арналып, юфть деп аталады. Юфть аяқ киімдік және сандал жасау үшін деп екіге бөлінеді. Ол мүйізді ірі қараның, жылқы мен шошқаның терісін ерекше өңдеу арқылы алады.

Аяқ киімге арналған юфть су өткізгіштігі өте төмен, созылмалы, илікпел және тығыз болуы керек.

Саендал жасауға арналған юфть аяқ киімдікімен салыстырғанда майлы заттары аз, серпімділігі күшті біршама жұмсақ және созылмалылығы аздау болуы керек.

Жіппен тігу және желімдеу тәсілдерімен бекітілетін аяқ киімнің үстіңгі бетінің былғарыларына хроммен иленген былғары жатады. Олар шикізатың түріне қарай, бұзау, торпақ, тайынша, бұқа, шошқа терісінен(ауданы 60 дм. кв артық жасалады) .

Ауданы 60 дм. кв - ге жетпеген ешкі былғарысы шевро деп, ал қой былғарысы шеврет деп аталады. Былғарың ұстағанда қаттылығы сезілмеуі керек, жақсы өңделген, майынан арылған, біркелкі боялған, бетінде ақауы жоқ, бүкіл ауданының қалыңдығы бірдей, бахтармасы жұмсақ және ауа мен бу өткізгіштігі жеткілікті болуы қажет.

Жалпы аяқ киімнің үстіңгі былғарысы тұтас және жартылай былғары түрінде немесе «кулат» (мойын терісі жоқ) және «жартылай кулат» түрінде, сондай - ақ жылқы терісінің алдыңғы бөлігі түрінде шығарылады. Өңдеу тәсіліне байланысты былғары табиға, әсемделген беті бар, жұмсақ және кескінді, нубук (беті өңделген), велюр(беті немесе бахтарма жағы өңделген), мақпал былғары болып жіктеледі. Ауданына қарай былғары 7 топқа бөлінеді:

Бірінші топқа ауданы 20-40дм. кв былғары жатса, 7- ші топқа 200 дм. кв-ден астам ауданы бар былғары жатады. Сорты бойынша былғары төртке бөлінеді.

Аяқ киімдік лакталған былғары - қойдың, ешкінің бұзаудың, құлынның, терісінен жасалады. Былғарының сапасы лактың қасиетіне, оның былғары мен жымдасу біріктігіне байланысты. Лактың кемшілігі -ауа мен буды нашар өтуізеді.

Былғары өндірісінде ірі қара малдың қалың терісін тиімді пайдалану үшін (сиырдың, өгіздің, бұқаның) екі немесе үш қабат етіп тілуге болады. Әдетте, мұндай теріні торлы қабатынан тіледі, сонда терінің жоғарғы қабаты қабаты (тілінді - спилок) сапасына қарай аяқ киімнің үстіңгі бөлігіне пайдаланылады ( велюр сандал жасауға жұмсалады) .

Астарлық бұлғарылар аяқ киім үстінің астары үшін қажет. Олар өндіріс процесі барысында іске жарамай қалған, аяқ - киімнің үстіңгі бетіне жарамсыз шалафабрикаттардан алынады.

Ер тұрмандық былғарылар

Ер тұрмандық былғарылар аса берік, тердің, ылғалдану мен кебудің әсеріне, күн көзіне және төменгі температураға шыдамды, үйкелсіске төтеп беретін болуы керек.

Ер-тұрман, ат әбзелдері ежелден қазақ халқының арасында салт атқа мініп немесе атты арбаға жегіп жүруге арналған. Төменде халқымыздың ат-әбзелдерінің кейбір түрлерінің қысқаша сипаттамасы беріліп отыр.

Айыл -атқа ерді бекітуге керекті жабдық. Айыл қайыстан, былғарыдан екі қабат қиылып жасалады. Оның ұзындығы-150-160см, ені-8см. Айылдар төс(тартпа деп те аталады) және шап айыл болып екіге бөлінеді.

Белдік -қайыстан, былғарыдан қайып тігіледі. Атты арбаға, шанаға жеккенде ерді бекітіп ұстататын бау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.