Психология пән ретінде. XIX ғ. 60 жылдары мен қазіргі уақыт
XXғ. 60 жылдарынан бастап психология ғылымы жаңа сатыда дами бастады. Бұл сатыдағы негізгі сипаттар:
1. Ең алғашқы ғылыми көрініс психологиялық қоғамдық кәсіпқойлық пен институттар.
2. пәнді және әдісті зерттеудің ішкі өлшеуінің көрінісі туралы қалыптасу, көріністің дамуы, түрлі өлшеудің, әр түрлі пәннің аспектісімен зерттеудің сәйкес келуі.
3. Пәннің және психологиялық әдістің жалпы ғылыми нормасы мен құндылық көрінісімен келісу.
4. Жаңа өлшемнің және психологиялық саланың пайда болуы – басқа пәннің байланысының дамуы.
5. Түрлі және бәсекелес өлшемі.
Алғашқы өлшемнің құрылу кезеңі (XXғ. 60 жылдары мен XX ғ. 10 жылдары). Психологиялық байланыс қалай да өзіндік ғылыми пәнмен байланысы сияқты Вундтың және Сеченовтың алғашқы ғылыми бағдардың шығуымен байланысты. Сеченовтың алға басу бағдарламасы Россиядағы (Н.Н. Ланге, В.М. Бехтерев, И.П. Павлов, А.А. Ухтамский) психологиялық өлшемнің дамуына әсер етті, бірақ ол өзіндік өлшем болмады. Вундтың бұл бағдары жалпы ғылыми эксперимент әдісімен бағдарланған. Вундтың айтуынша: психологиялық және нақты ғылыми әдістің арасында ешқандай айырмашылық болмауы керек. Бірақ психологиялық нақты тура әдісті Вунд өзін- өзі бақылау деп ұсынған және психологиялық тікелей тәжірибесі адамның өзіне беріледі. Эксперимент рөлі зерттеудің анықтылығымен сенімділік нәтижесінің берілуімен шектелінеді. Вунд психологияның негізгі тапсырмаларын ажыратты:
1. талдау процесі
2. сананың элементтерін анықтау
3. қосалқы заңдылықтарды орнату
Вундтың бағдарламасы эмприкалық және ассоциативтік психологиядан айқындалды. Эксперимент мәдениеті оның ғылыми пәнге кіруі Вундтың жұмысымен Г. Гельгольцтың физикалық лабораториясында ашылды. Бірақ Вундтың ойынша бұл эксперимент әдісі қарапайым психологиялық
1. Ең алғашқы ғылыми көрініс психологиялық қоғамдық кәсіпқойлық пен институттар.
2. пәнді және әдісті зерттеудің ішкі өлшеуінің көрінісі туралы қалыптасу, көріністің дамуы, түрлі өлшеудің, әр түрлі пәннің аспектісімен зерттеудің сәйкес келуі.
3. Пәннің және психологиялық әдістің жалпы ғылыми нормасы мен құндылық көрінісімен келісу.
4. Жаңа өлшемнің және психологиялық саланың пайда болуы – басқа пәннің байланысының дамуы.
5. Түрлі және бәсекелес өлшемі.
Алғашқы өлшемнің құрылу кезеңі (XXғ. 60 жылдары мен XX ғ. 10 жылдары). Психологиялық байланыс қалай да өзіндік ғылыми пәнмен байланысы сияқты Вундтың және Сеченовтың алғашқы ғылыми бағдардың шығуымен байланысты. Сеченовтың алға басу бағдарламасы Россиядағы (Н.Н. Ланге, В.М. Бехтерев, И.П. Павлов, А.А. Ухтамский) психологиялық өлшемнің дамуына әсер етті, бірақ ол өзіндік өлшем болмады. Вундтың бұл бағдары жалпы ғылыми эксперимент әдісімен бағдарланған. Вундтың айтуынша: психологиялық және нақты ғылыми әдістің арасында ешқандай айырмашылық болмауы керек. Бірақ психологиялық нақты тура әдісті Вунд өзін- өзі бақылау деп ұсынған және психологиялық тікелей тәжірибесі адамның өзіне беріледі. Эксперимент рөлі зерттеудің анықтылығымен сенімділік нәтижесінің берілуімен шектелінеді. Вунд психологияның негізгі тапсырмаларын ажыратты:
1. талдау процесі
2. сананың элементтерін анықтау
3. қосалқы заңдылықтарды орнату
Вундтың бағдарламасы эмприкалық және ассоциативтік психологиядан айқындалды. Эксперимент мәдениеті оның ғылыми пәнге кіруі Вундтың жұмысымен Г. Гельгольцтың физикалық лабораториясында ашылды. Бірақ Вундтың ойынша бұл эксперимент әдісі қарапайым психологиялық
Психология пән ретінде. XIX ғ. 60 жылдары мен қазіргі уақыт.
XXғ. 60 жылдарынан бастап психология ғылымы жаңа сатыда дами бастады.
Бұл сатыдағы негізгі сипаттар:
1. Ең алғашқы ғылыми көрініс психологиялық қоғамдық кәсіпқойлық пен
институттар.
2. пәнді және әдісті зерттеудің ішкі өлшеуінің көрінісі туралы
қалыптасу, көріністің дамуы, түрлі өлшеудің, әр түрлі пәннің
аспектісімен зерттеудің сәйкес келуі.
3. Пәннің және психологиялық әдістің жалпы ғылыми нормасы мен
құндылық көрінісімен келісу.
4. Жаңа өлшемнің және психологиялық саланың пайда болуы – басқа
пәннің байланысының дамуы.
5. Түрлі және бәсекелес өлшемі.
Алғашқы өлшемнің құрылу кезеңі (XXғ. 60 жылдары мен XX ғ. 10
жылдары). Психологиялық байланыс қалай да өзіндік ғылыми пәнмен
байланысы сияқты Вундтың және Сеченовтың алғашқы ғылыми бағдардың
шығуымен байланысты. Сеченовтың алға басу бағдарламасы Россиядағы (Н.Н.
Ланге, В.М. Бехтерев, И.П. Павлов, А.А. Ухтамский) психологиялық
өлшемнің дамуына әсер етті, бірақ ол өзіндік өлшем болмады. Вундтың бұл
бағдары жалпы ғылыми эксперимент әдісімен бағдарланған. Вундтың
айтуынша: психологиялық және нақты ғылыми әдістің арасында ешқандай
айырмашылық болмауы керек. Бірақ психологиялық нақты тура әдісті Вунд
өзін- өзі бақылау деп ұсынған және психологиялық тікелей тәжірибесі
адамның өзіне беріледі. Эксперимент рөлі зерттеудің анықтылығымен
сенімділік нәтижесінің берілуімен шектелінеді. Вунд психологияның
негізгі тапсырмаларын ажыратты:
1. талдау процесі
2. сананың элементтерін анықтау
3. қосалқы заңдылықтарды орнату
Вундтың бағдарламасы эмприкалық және ассоциативтік психологиядан
айқындалды. Эксперимент мәдениеті оның ғылыми пәнге кіруі Вундтың
жұмысымен Г. Гельгольцтың физикалық лабораториясында ашылды. Бірақ
Вундтың ойынша бұл эксперимент әдісі қарапайым психологиялық үрдістерді
зерттеуге бағытталған. Осы мақсатқа салт Вундтың пікірінше бұл
социология мен антропологиядағы зерттеуге қатысты алынған.
Вундтың бұл бағдарламасы экспериментке бағдарланған және оны
мынандай еңбектерінен көреміз Очерки по теории восприятии (1862г)
және Основания физиологической психологий. Ал, оның Психология
народов атты он томдық кітабында тарихи мәдени бағдар туралы еңбектері
жазылған. Осыдан жалпы ғылыми мәдени бағдардың дамуына психологиялық
қоғамдық қажеттілік туады.
Ғылыми психологиялық институт ең алғаш рет Вундтың орнатуымен болды
және оның маңызды мақсаты – психология ғылыми пәні ретінде құрылу
болды.
1879 жылы Лейпциг қаласында Вундтың қалауымен алғашқы ғылыми
лаборатория ашылды. Онда мамандар мен экспериментаторларға зерттеулер
жүргізілді (бұнда әлемдегі 6 түрлі елден 150 психологқа дайындық
жүргізілді)
1889 жылы Париждегі алғашқы халықаралық психологиялық конгресте
Вунд ғылыми психологиялық бірлік мүшесін тағайындады.
Интроспекция, Титчнердің (1867-1927) қалауы бойынша, психологиялық
структура өлшемінің психологиядағы сапалық әдістің дамуы болды.
Бұл психологиялық структура жұмысының құрылуы:
1. құрылған бөліктегі жандық жағдайы
2. осы бөліктердің қосылу жағдайы
3. комбинация заңдарын, оны физиологиялық ұйымының бөлігімен сәйкес
орнықтыру
Басқадай қарағанда бұл құрылымдар психологияның құрылымдарына (Вунд
көрсеткен) қарама- қайшы келеді. Оның айырмашылығы Титченер зерттеуінің
сана құрылысында әрекеттің психикалық функционалды рөлінен ажыратылды.
Титченердің жаңа ашуы- аналитикалық интроспекция әдісі. Өлшеу
талаптарына сәйкес қатаң түрде мүмкін болатын зерттелінуінің өзін
бақылау туралы соның мазмұнын шектеді. Осылай, өзін бақылау нәтижесі
сана құрылымының элемент терминінен алынды. Бірақ, ол ішкі жан дүние
мен стимул түсінігінің пәнінде емес.
Титченер дәлелдеді: интроспекция тәжірибелі мамандарда ішкі
зерттеуге тән басқа ғылыми әдістерден ажыратылмайды. Ол оны тек қана өз
санасының қолы ғана жетеді деп ойлады. Яғни, өзін- өзі бақылау нәтижесі
аналогия бойынша басқа адамға, балаларға, алғашқы қауымдық адамдарға,
жануарларға, психикалы науқастарға ауыстырыла алады: Зерттеушіге тек
қана оларды өз орнына қою ғана. Осындайға деген жеткен интроспекционизм
шындықпен өзінің әлсіз жақтарын және интроспективті әдістің
психологиялық тапсырмасындағы тапсырмаларды шешуді сәйкес келмейтінін
көрсетті.
Басқасын интроспекция әдісі бойынша Вундтың шәкірті – О. Кюльпе
(1862-1915) көрсетті. Ол Вюрцбург мектебінің негізін салушы мен лидері.
Оның интроспекция әдісіне көзқкрксы Вундтың көзқарасынан басқа болды.
Вундтың интроспекциясы (Титченердің аналитикалық интроспекциясы сияқты)
синхронды түрде зерттелінушімен сапалы түрде тәжірибелі түрде ашылды.
Кюльпенің жүйелі интроспекциясы уақытша тоқыраумен қайғырылды, ол
ретроспективті болды (лат retro – артқа, spektare - қарау, көру).
Зерттелінуші оған берген тапсырманы шешіп, артынан оның психикалық
процесті шешілуін түсіндіреді. Кюльпе ойлағандай интроспекцияның бұл
модификациясы оның 2-ге бөлінуіне, зерттеуші мен зерттелушіге,
субъектке байланысты әкелмегенін көрсетті. Ол интроспекцияны қолдануға
мүмкін болатын зерттеу- қарапайым психикалық процестердің орындалуына
емес, сонымен қатар ойлауға әкеледі. Бұл жұмыстар жүйелі интроспекция
әдісіне субъектінің шешім қабылдауы, қалай болғаны туралы мәлімет ала
алмады. Сонан XIX ғ. Аяғында интроспекция әдісінің психология жағынан
ашылғанын көрсетті. Өйткені психологиядағы құбылыстың зерттелінушілері
сана феноменімен жойылмайды. Бұл жағдайлар интроспекциялық әдіс
статусынан айырады. Бұл жиынның басқа объектіге қалыптастырған.
Өзін-өзі бақылау әдістеме ретінде тәуелсіз интроспекция
шешімдерімен келесі факторлар қолдануы көрсетті:
1. субъектінің мәдени құралдары
2. өзін- өзі бақылау деңгейімен қолдану, ол жас ерекшелік, тілдік
компетенциямен шектеледі.
3. Бірнеше ішкі жоспарлардың негізгі әрекетке және өз- өзін
бақылауға байланысты қатынастар және ретроспективті
интроспекция
4. Зерттеудегі зерттеушінің орнығуы, оның зерттелінуімен өзара қарым
–қатынас рөлі. Интерпритация психологиялық зерттеушінің әдісі
болмайды, керісінше, психологиялық методикасының кейбір қолдану
жағдайларынан қашпайды немесе эмприкалық материалдық көмекші жинау
тәсілі мәдени – тарихи сызықтарды Вундтың зерттеу бағдарламасында
қарсы В. Дильтейдтің түсінуші психологиясы және әдеби критин және оның
шәкірті Э. Шпатер көрсетті. Психологияның негізгі тапсырмасы адамның
рухани өмірінің заңдарын түсіндіру емес, оның субъективті қайғыратын
біртұтастылығы.
Психологиядағы табиғат туралы ғылыми циклына емес, физиология,
химия т.б жатады.
Жан туралы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
XXғ. 60 жылдарынан бастап психология ғылымы жаңа сатыда дами бастады.
Бұл сатыдағы негізгі сипаттар:
1. Ең алғашқы ғылыми көрініс психологиялық қоғамдық кәсіпқойлық пен
институттар.
2. пәнді және әдісті зерттеудің ішкі өлшеуінің көрінісі туралы
қалыптасу, көріністің дамуы, түрлі өлшеудің, әр түрлі пәннің
аспектісімен зерттеудің сәйкес келуі.
3. Пәннің және психологиялық әдістің жалпы ғылыми нормасы мен
құндылық көрінісімен келісу.
4. Жаңа өлшемнің және психологиялық саланың пайда болуы – басқа
пәннің байланысының дамуы.
5. Түрлі және бәсекелес өлшемі.
Алғашқы өлшемнің құрылу кезеңі (XXғ. 60 жылдары мен XX ғ. 10
жылдары). Психологиялық байланыс қалай да өзіндік ғылыми пәнмен
байланысы сияқты Вундтың және Сеченовтың алғашқы ғылыми бағдардың
шығуымен байланысты. Сеченовтың алға басу бағдарламасы Россиядағы (Н.Н.
Ланге, В.М. Бехтерев, И.П. Павлов, А.А. Ухтамский) психологиялық
өлшемнің дамуына әсер етті, бірақ ол өзіндік өлшем болмады. Вундтың бұл
бағдары жалпы ғылыми эксперимент әдісімен бағдарланған. Вундтың
айтуынша: психологиялық және нақты ғылыми әдістің арасында ешқандай
айырмашылық болмауы керек. Бірақ психологиялық нақты тура әдісті Вунд
өзін- өзі бақылау деп ұсынған және психологиялық тікелей тәжірибесі
адамның өзіне беріледі. Эксперимент рөлі зерттеудің анықтылығымен
сенімділік нәтижесінің берілуімен шектелінеді. Вунд психологияның
негізгі тапсырмаларын ажыратты:
1. талдау процесі
2. сананың элементтерін анықтау
3. қосалқы заңдылықтарды орнату
Вундтың бағдарламасы эмприкалық және ассоциативтік психологиядан
айқындалды. Эксперимент мәдениеті оның ғылыми пәнге кіруі Вундтың
жұмысымен Г. Гельгольцтың физикалық лабораториясында ашылды. Бірақ
Вундтың ойынша бұл эксперимент әдісі қарапайым психологиялық үрдістерді
зерттеуге бағытталған. Осы мақсатқа салт Вундтың пікірінше бұл
социология мен антропологиядағы зерттеуге қатысты алынған.
Вундтың бұл бағдарламасы экспериментке бағдарланған және оны
мынандай еңбектерінен көреміз Очерки по теории восприятии (1862г)
және Основания физиологической психологий. Ал, оның Психология
народов атты он томдық кітабында тарихи мәдени бағдар туралы еңбектері
жазылған. Осыдан жалпы ғылыми мәдени бағдардың дамуына психологиялық
қоғамдық қажеттілік туады.
Ғылыми психологиялық институт ең алғаш рет Вундтың орнатуымен болды
және оның маңызды мақсаты – психология ғылыми пәні ретінде құрылу
болды.
1879 жылы Лейпциг қаласында Вундтың қалауымен алғашқы ғылыми
лаборатория ашылды. Онда мамандар мен экспериментаторларға зерттеулер
жүргізілді (бұнда әлемдегі 6 түрлі елден 150 психологқа дайындық
жүргізілді)
1889 жылы Париждегі алғашқы халықаралық психологиялық конгресте
Вунд ғылыми психологиялық бірлік мүшесін тағайындады.
Интроспекция, Титчнердің (1867-1927) қалауы бойынша, психологиялық
структура өлшемінің психологиядағы сапалық әдістің дамуы болды.
Бұл психологиялық структура жұмысының құрылуы:
1. құрылған бөліктегі жандық жағдайы
2. осы бөліктердің қосылу жағдайы
3. комбинация заңдарын, оны физиологиялық ұйымының бөлігімен сәйкес
орнықтыру
Басқадай қарағанда бұл құрылымдар психологияның құрылымдарына (Вунд
көрсеткен) қарама- қайшы келеді. Оның айырмашылығы Титченер зерттеуінің
сана құрылысында әрекеттің психикалық функционалды рөлінен ажыратылды.
Титченердің жаңа ашуы- аналитикалық интроспекция әдісі. Өлшеу
талаптарына сәйкес қатаң түрде мүмкін болатын зерттелінуінің өзін
бақылау туралы соның мазмұнын шектеді. Осылай, өзін бақылау нәтижесі
сана құрылымының элемент терминінен алынды. Бірақ, ол ішкі жан дүние
мен стимул түсінігінің пәнінде емес.
Титченер дәлелдеді: интроспекция тәжірибелі мамандарда ішкі
зерттеуге тән басқа ғылыми әдістерден ажыратылмайды. Ол оны тек қана өз
санасының қолы ғана жетеді деп ойлады. Яғни, өзін- өзі бақылау нәтижесі
аналогия бойынша басқа адамға, балаларға, алғашқы қауымдық адамдарға,
жануарларға, психикалы науқастарға ауыстырыла алады: Зерттеушіге тек
қана оларды өз орнына қою ғана. Осындайға деген жеткен интроспекционизм
шындықпен өзінің әлсіз жақтарын және интроспективті әдістің
психологиялық тапсырмасындағы тапсырмаларды шешуді сәйкес келмейтінін
көрсетті.
Басқасын интроспекция әдісі бойынша Вундтың шәкірті – О. Кюльпе
(1862-1915) көрсетті. Ол Вюрцбург мектебінің негізін салушы мен лидері.
Оның интроспекция әдісіне көзқкрксы Вундтың көзқарасынан басқа болды.
Вундтың интроспекциясы (Титченердің аналитикалық интроспекциясы сияқты)
синхронды түрде зерттелінушімен сапалы түрде тәжірибелі түрде ашылды.
Кюльпенің жүйелі интроспекциясы уақытша тоқыраумен қайғырылды, ол
ретроспективті болды (лат retro – артқа, spektare - қарау, көру).
Зерттелінуші оған берген тапсырманы шешіп, артынан оның психикалық
процесті шешілуін түсіндіреді. Кюльпе ойлағандай интроспекцияның бұл
модификациясы оның 2-ге бөлінуіне, зерттеуші мен зерттелушіге,
субъектке байланысты әкелмегенін көрсетті. Ол интроспекцияны қолдануға
мүмкін болатын зерттеу- қарапайым психикалық процестердің орындалуына
емес, сонымен қатар ойлауға әкеледі. Бұл жұмыстар жүйелі интроспекция
әдісіне субъектінің шешім қабылдауы, қалай болғаны туралы мәлімет ала
алмады. Сонан XIX ғ. Аяғында интроспекция әдісінің психология жағынан
ашылғанын көрсетті. Өйткені психологиядағы құбылыстың зерттелінушілері
сана феноменімен жойылмайды. Бұл жағдайлар интроспекциялық әдіс
статусынан айырады. Бұл жиынның басқа объектіге қалыптастырған.
Өзін-өзі бақылау әдістеме ретінде тәуелсіз интроспекция
шешімдерімен келесі факторлар қолдануы көрсетті:
1. субъектінің мәдени құралдары
2. өзін- өзі бақылау деңгейімен қолдану, ол жас ерекшелік, тілдік
компетенциямен шектеледі.
3. Бірнеше ішкі жоспарлардың негізгі әрекетке және өз- өзін
бақылауға байланысты қатынастар және ретроспективті
интроспекция
4. Зерттеудегі зерттеушінің орнығуы, оның зерттелінуімен өзара қарым
–қатынас рөлі. Интерпритация психологиялық зерттеушінің әдісі
болмайды, керісінше, психологиялық методикасының кейбір қолдану
жағдайларынан қашпайды немесе эмприкалық материалдық көмекші жинау
тәсілі мәдени – тарихи сызықтарды Вундтың зерттеу бағдарламасында
қарсы В. Дильтейдтің түсінуші психологиясы және әдеби критин және оның
шәкірті Э. Шпатер көрсетті. Психологияның негізгі тапсырмасы адамның
рухани өмірінің заңдарын түсіндіру емес, оның субъективті қайғыратын
біртұтастылығы.
Психологиядағы табиғат туралы ғылыми циклына емес, физиология,
химия т.б жатады.
Жан туралы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz