Аралас экономика жүйесі

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
І. Аралас экономика жүйесі және оның басты ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4

1.1. Аралас экономиканың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.1. Макроэкономиканың функционалдық нұсқасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
3.1.Аралас экономиканың белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

ІІ. Аралас экономикадағы мемлекет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14

2.1.Әлемдік аралас экономика жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.2. Дүниежүзілік экономикалық байланыстардағы Қазақстаның
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2.3.Қазіргі нарықты экономика
аралас экономика ретінде болуда ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

ІІІ. ҚР.дың аралас экономикаға өту процесіндегі индустриядан
кейінг елдердің тәжірибесін қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25

Курстық жұмыстың құрылысы. Курстық жұмысты біз екі тарауға бөліп қарастырдық. Бірінші тарауда жалпы аралас экономика мәселесіне тоқталып, онда аралас экономиканың жалпы түсінігі мен макроэкономиканы топқа бөліп қарастырдық., Демек шаруашылықты жүргізудің жаңа түрінің қалыптасуын айтқанда мынаны атап өту керек: жаңаның бәрі емес жаңаның жоғарғы дәрежелі, қоғамдық өндіріс түрінің біреуін басқасының ауыстыруы бұл тауарлы өндірістің заңы. өндірістің жаңа ұжымдық түрінің ену процесі – аралас экономика. Аралас экономика әр түрлі болып келеді. Әсіресе өзіндік құны жоғары болады.

1. Жалпы экономикалық теория ( Шеденов Ө. Қ.)

2. Экономикалық теория (Мәуленова С. С.)

3. Материалдары (Қазіргі кездегі экология және экономикалық білім бері
мәселелері)

4. «Егемен Қазақстан» газеті.

5. «Білім әлемі» газеті.

6. Интернет

7. Экономикалық теория негіздері (М. Әсембайқызы) «Санат»мемлекеттік баспа 480012, Алматы қаласы, А. Байтұрсынұлы көшесі, 65 «А»

8. Макроэкономика (Алматы – Экономика баспасы)

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
І. Аралас экономика жүйесі және оның басты ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4

1.1. Аралас экономиканың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7

2.1. Макроэкономиканың функционалдық
нұсқасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
3.1.Аралас экономиканың
белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.11

ІІ. Аралас экономикадағы
мемлекет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

2.1.Әлемдік аралас экономика
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.2. Дүниежүзілік экономикалық байланыстардағы Қазақстаның
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.3.Қазіргі нарықты экономика
аралас экономика ретінде
болуда ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..20

ІІІ. ҚР-дың аралас экономикаға өту процесіндегі индустриядан
кейінг елдердің тәжірибесін
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 24
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

Кіріспе
Курстық жұмыстың құрылысы. Курстық жұмысты біз екі тарауға бөліп
қарастырдық. Бірінші тарауда жалпы аралас экономика мәселесіне тоқталып,
онда аралас экономиканың жалпы түсінігі мен макроэкономиканы топқа бөліп
қарастырдық., Демек шаруашылықты жүргізудің жаңа түрінің қалыптасуын
айтқанда мынаны атап өту керек: жаңаның бәрі емес жаңаның жоғарғы дәрежелі,
қоғамдық өндіріс түрінің біреуін басқасының ауыстыруы бұл тауарлы
өндірістің заңы. өндірістің жаңа ұжымдық түрінің ену процесі – аралас
экономика. Аралас экономика әр түрлі болып келеді. Әсіресе өзіндік құны
жоғары болады.
Курстық жұмыстың екінші тарауында экономикадағы толық жұмылдыру
мәселесіне тоқталып, онда аралас экономика дәрежесіне баға бердік және де
оны анықтаушы жакторларға жан-жақты тоқталдық. Сонымен қатар аралас
экономика дәрежесін елдер арасындағы дәрежесін анықтау.Экономиканың қандай
кезде толық жұмылдыру жағдайында болатындығын анықтау экономикалық
саясаттың шешуші мәселелері болып табылады.
Аралас экономиканың басті міндеттерінің бірі - ірі өнеркәсіпті бір
сатысынан басқасына ауыстырған өндіргіш күштердің өсуі адамзат қоғамының
әлеуметтік-экономикалық дамуының қатарларында да терең өзгерістер туғызады.
Бұл процестің белгілері Ресей ғалымдарын мынандай қорытындыға итермеледі:
Мүмкін соғыстан кейінгі тарихқа тән жалпы азаматтық құрылымының интенсивті
күшеюі, өркениеттің жаңа түріне өтудің куәсі болар... Ол экономикалық
тиімділікті терең түсінгені ізгіліктен қосуға бағытталған. Мәселенің бұл
қойылысында қазіргі дүниедегі өзгерісті мәнді мойындау бар.
Екінші жағынан, болып жатқан өзгерістерді айтқанда қоғамдық өндіріс
түріндегі өзгерістерді көшіруге болмайды. Олар, жай ғана модификация емес,
басқа мазмұнға, жағдайға өту. Бұл өзгерістер машиналарды енгізу, ірі
өнеркәсіптің нәтижесі, содан кейін қоғамдық өндірістің индустриялануы
капитализм шеңберінде ұжымдық өндірістің өмірге объективті келуін
қамтамасыз етті. Нәтижесінде қоғамдық өндіріс машинаға сүйеніп өз бойында
қарама-қарсы екі тенденцияны қосады, кәсіпорындар мен өндіріс салаларының
оқшаулануы және өзара байланыстылығы. Тауарлы өндірістегі ұжымдық
қатынастарды немесе ұжымдық өндірістегі тауарлы қатынастардың қоғамдық
өндірістің бір түрінен екіншісіне ауысып өтпелі жағдайын білдіреді.
Қоғамдық өндірістің бұл өтпелі жағдайы нарықтық қатынас дамуының жаңа
сатысын – аралас экономиканы туғызады.
Аралас экономиканың қызметін тауарлы өндіріс – аралас экономика,
өйткені мұнда ұжымдық өндіріс қалыптасады, біреуінің заңдылықтары басқасына
айналады. Аралас экономика қызметінің ерекшелігі, тауарлы өндіріс
заңдылықтарына негізделген ұжымдық өндірістің заңдылықтарының әрекеті
сипатымен байланысты. Экономикалық қатынастар дамуының табиғи-тарихи
процесі меншіктің түрлі формаларының басын қосады. Шаруашылықты жүргізудің
бір тәсілі табиғи жолмен басқа тәсіліне ауысып отырады.

І. Аралас экономика жүйесі және оның басты ерекшеліктері
Экономика жүйелерінің осы замандағы түрлерінің бірі – аралас экономика
жүйесі.

1. Аралас экономика жүйесінің басты ерекшелігіне келсек, мұндай
экономикалық жүйеде жоспарлы экономиканың элементтері нарықты экономиканың
элементтерімен қатар қалыптасады және қандай да болмасын әлеуметтік-
экономикалық даму негізін салады. Аралас экономика жүйесінің басты негізі –
жартылай мемлекеттік, жартылай жекеменшік жүйесі болып келеді. Мысалы,
Швецияда, жалпы Скандинавия елдерінде аралас экономика жүйесі өткен
ғасырлар бойы дамып келеді. Соның негізінде осы елдерде аса жоғары деңгейде
әлеуметтік-экономикалық даму қамтамасыз етіліп, нақтылы өмір жүзінде
көрсетіліп отыр.
Аралас экономика жүйесінің нұсқасы, механизмі негізінде – тұрақты
капиталдың, онда ең бірінші инвестициялық процесс арқылы, немесе өндіргіш
күштерді толық пайдалану арқылы халық шаруашылығын өркендетуде, жалпы
экономиканы өрлеу деңгейінде тұрақты өсіруде, күрделі қаржыны экономикалық
тұрғыдан тиімді пайдаланып, барлық халық шаруашылығының потенциалын,
әлеуметтік сапасының салаларын құрып, іске қосып жұмыс істету - өндіріс пен
экономиканы өркендету. Осындай негізде, осы кездегі нақтылы өмір жүзінде
орын алып, ондағы жалпы өнім көлемінің өсімі ең жоғары деңгейге жетті.

2. Салыстырмалы қосымша құн өндіру әдісін қолдану ең маңызды шара.
Оның негіздері:
а) жұмысшының еңбек өнімін арттыру арқылы қажетті уақытын кемітіп,
қосымша уақытын көбейту;
ә) өндірілген тауардың құнын, тауардың қоғамдық құнынан әр түрлі
жолдармен кеміту нәтижесінде алынатын құнды арттыру;
б) жұмысшының жұмыс күнін ұзарту арқылы өндірілген қосымша құн.
Аралас экономика жүйесінің сипаттамасының қатарында басты мәселе –
экономикалық нұсқаны құрудағы кезеңнің мазмұны болып келеді. Жоғарыда
қаралған аралас экономика жүйесінің басты ерекшеліктері – осы экономикалық
жүйеде жоспарлы экономикалық элементтер, үлгі механизмдер, нарықтық
экономиканың методологиялық негіздері қалыптасады. Ол жүйеде бұл қатынас,
әсіресе меншік үлесі, дәл, нақты үйлестіріліп, сол деңгейде олардың
әлеуметтік-экономикалық даму, атап айтсақ, мысалы жүз жыл бойы Скандинавия
елдері, оның ішінде Швеция мемлекеті осындай аралас экономика жүйесінің
негізінде дамып, әлемдік деңгейде өркендеу, даму тәжірибесін іс жүзінде
көрсетіп келеді. Осы кезеңде аралас экономика жүйесінің элементтерін
пайдалануда социалистік елдер де кездесіп отыр. Бұл жерде Қытай Халық
Республикасын айтуымызға болады. Қазіргі жағдайдағы тәжірибеге сүйенсек, ол
аса ірі әлем елдерінің біріне айналды.

Экономикалық дамуы осындай жүйе механизмін қолданған осы және басқа
елдерде жалпы дамуы аса жоғары дәрежеде болып келе жатқаны мәлім. Аталған
жүйелердің ішінде ең жоғары деңгейдегі даму – аралас экономикалық жүйесі,
яғни жартылай мемлекеттік және жартылай жекеменшік жүйесі болып келеді.
Қандай да болмасын экономикалық нұсқаны құрғаннан кейін, оның шынайы
күнделікті өмірде экономикалық даму деңгейін салыстырмалы түрде айналуы,
жалпы экономикада кіріс пен шығыстың деңгейін шығару, теңестіру болып
келеді. Ондай теңестіру осы көрсеткіштердің жалпы техника экономикалық
көрсеткіштердің экономикалық дамудағы барлық ресурстарды толық пайдалану
негізінде жасалады. Экономикалық есептеу – талдауда экономикалық нұсқаны
құрып, іске асыруда тұрақты әрбір кезеңде модульдерді қайта есептеп,
түзетіп, жаңартып, өмір ағымымен байланыстырып отыру керек. Әсіресе,
мынадай мәселелерге жауап беруге тиісті: қабылданған шешім бойынша;
экономикалық нұсқа бойынша; өндірістік шаруашылық мекемелерде, ондағы еңбек
өнімділігі жалпы табыс-кіріс, шығын, қорыта келгенде, жалпы пайда, таза
пайда қаралады. Осындай мәселелерді шешу үшін және экономикалық нұсқаларды
тұрақты экономикалық талдау – есептеу, тұжырымдау және шешім қабылдау қажет
болады.
Мұндай экономикалық жүйеде жоспарлы экономиканың элементтерін нарық
экономикасы жүйесімен қатар қалыптастыратын нақты негізде, олардың аралас
жүйесі қалыптасып, қандай да болмасын елде даму негізін салады. Мұндай
елдер жайлы жоғарыда айтып кеткен болатынбыз.
Жаңа заманда әлем елдеріндегі жүйелерді экономикалық теория тұрғысынан
қарағанда, макроэкономика, оның жалпы ел экономикасы деңгейінде
болатындығын және методологиялық негіз және сол деңгейде экономикалық
көрсеткіштер жүйесі болады. Теория бойынша саясаттың экономикаға тікелей
әсерінен саяси экономика – объективтік ғылым болып табылады. Ал, аралас
экономиканың нұсқалары макроэкономикалық теориясыз, ғылымға айналған
теориясыз еркін бағалау негізінсіз нұсқалар құрып даму мүмкін емес.

1.1. Аралас экономиканың мазмұны.
Қазіргі қоғам дамуының объективтік процестерін талдау мынаны білдіреді:
қазіргі экономикалық құбылыс – аралас экономиканы сипаттайды, ол бұрынғының
қойнауында туған қоғамдық шаруашылықты жүргізудің жаңа түрі. Тек сыртқы
көрініс түрі тауарлы ұжымдық қатынастардың бар екенін көрсетті, сөйтіп
экономист ғылымдарды аралас экономика туралы айтуға мәжбүр етті, содан
кейін теория жасауға кірісті. Қоғамдық шаруашылықты жүргізудің екі түрі,
аралас экономиканың тарихи алғы шарттары еді. Сондықтан аралас экономика
шын –өмірдегі қатынастардың бер жағын емес, ең тереңдігі шын нақты
қатынастарды айқындайды. Аралас экономика өзінің бойына мемлекет пен
кәсіпкерлердің арасындағы қатынастарды емес, экономикалық укладтар
арасындағы қатынастарды емес, тіпті формациялар мен өндіріс арасындағы
қатынастарды емес, ол бір қоғамдық өндіріс түрінің екіншісімен ауысу
қатынастарын жинақтайды. Аралас экономика ешімді, ештеңені ешқандай қыстау,
қинау, шыңдау жоқ. мұнда табиғи эволюциятабиғи жолмен, бірелері жаңадан,
бұрынғылары қоғамдық өндіріс элементтерінің " ескертуімен " өзгеріп, жүріп
отырады. Оның өтпелілігі мұндағы жаңа өндіріс әдісінің пісіп – жетілуінде,
бірақ бұл бір өңдіріс әдісінің екіншісіне өту кезеңі емес. Мұндағы
процестер өте күрделі, өйткені жаңа заңдылықтарды қалыптастыру
бұрынғылардың модификациялануы мен жаңалануы, мәндік қатынастарының
өзгерген түрлері туралы сөз болып отыр. Бұлар жөнінде өтпелі кезеңде айтуға
болмайды, өйткені ол бұрынғы түрдегі процестерді өзіне қабылдамайды және
адекватты материалдық – техникалық база жасалған кеге дейінгіні қамтымайды.
Шаруашылықты жүргізудің жаңа түрінің қалыптасуын айтқанда мынаны атап
өту керек: жаңаның бәрі емес жаңаның жоғарғы дәрежелі, қоғамдық өндіріс
түрінің біреуін басқасының ауыстыруы бұл тауарлы өндірістің заңы.
өндірістің жаңа ұжымдық түрінің ену процесі – аралас экономика. Аралас
экономиканың өтпелі экономикадан айырмашылығы мынада: өтпелі экономика
формациялық даму деңгейі және қайта өзгерісті ұйымдастыруды көрсетеді.

1.2. Макроэкономиканың функционалдық нұсқасы
Нарықтық экономика кезінде макроэкономикалық процестерді мемлекеттің
реттеу тікелей және жанама тәсіл арқылы жүргізіледі .
Бір жағанан – нарықтық экономиканың қалыпты қызмет жасауы экономикалық
өсуді тұрақты динамикалық қамтамасыз етуі керек, яғни оның экономикалық
динамикасы тұрақты бақылау қажет. Екіншіден жағынан – нарықтық
экономиканың қызмет жасауында тұрақсыздық байқалуы мүмкін:; экономикалық
өсудің тербелуі және қарқынының төмендеуі. Бұл өз кезегінде экономикалық
тепе – тендікті қамтамасыз ететін факторларды анықтау қажеттілігін
тудырады.
Макроэкономика үш бөлімнен тұрады:
1. Қарапайым және фундаментальды, макроэкономиканың функционалдық
нұсқасы;
2. Нарықты нұсқа жоспарлы және аралас нұсқасымен салыстырмалы түрде
алғанда;
3. Әртүрлі нарықтарды экономикалық талдау, яғни микроэкономикалық
теория.
Егер де аралас экономикалы жүйелерді алсақ, оның қарамағында
конъюктуралық саясат, оны мемлекеттік сектормен қаржыландыру және
макротеория негізінде макроэкономикалық талдау жасау. Қандай да
экономикалық жүйе болмасын оны құруда, өндірістік қатынастар мәселесі,
экономикалық теорияның негізін қамтамасыз ету қажет. Онда:
а) қоғамдағы өндіріс процесінде өндіру, бөлу, айырбастау және тұтынуда
– адамдардың санасы мен еркінен тыс пайда болып, олардың арқасында
қалыптасатын экономикалық қатынастар жиынтығы;
ә) қоғамда өндіріс процесінде өндіру, бөлу, айырбастау және тұтынуда –
адамдардың санасы мен еркіне байланысты пайда болатын, оларда реттелетін
экономикалық қатынастар.
Осы аталған өндірістік қатынас ең бірінші, өзгермелі капиталды
пайдаланумен тікелей байланысты, оның басты нақты дәлелдері, біріншіден,
бұл жұмыс күшін сатып алуға жұмсалатын, әр өндіріс процесінде өсіп ұлғаятын
капитал. Сонымен қатар, ол айналымы капитал ретінде өз құнымен дамып,
өнімге біртіндеп өткізетін заттар болуы және өндіріс құрал-жабдықтары
түрінде болатын, өндіріс процесінде өз құнын өзгертетін бөлігі, жұмыс күші
– тауардың тұтынуын қамтамасыз ететін негізі болады. Өзгермелі немесе
айналмалы капитал, өзі жұмыс күші құнынан артық жасаған, еңбек ақы
төленбеген еңбегі арқылы жасалатын құн негізінде болуы. Осыған байланысты
жұмысшының және оның жанұя мүшелерінің өмір сүруі үшін қажетті тіршілік
заттарының құны. Өндірісте өінм өндіруде аталған капитал, еңбек процесінде
жұмысшының өзінің жұмыс күші құны мөлшерінен артық қосымша құн өндіру
қабілеті ретінде туындайды.

1.3. Аралас экономиканың белгілері
Ірі өнеркәсіпті бір сатысынан басқасынан ауыстырған өндіргіш
күштердің өсуі адамзат қоғамының әлеуметтік – экономикалық дамуының
қатпарларында да терең өзгерістер туғызады. Бұл процестің белгілері Ресей
ғалымдарын мынадай қорытындыға итермеледі: " Мүмкін соғыстан кейін тарихқа
тән жалпы адамзаттық құрылымның интенсивті күшеюі, өркениеттің жаңа түріне
өтудің куәсі болар ... ол экономикалық тиімділікті терең түсінгені
ізгілікпен қосуға бағытталған ". Мәселенің бұл қойылысында қазіргі
дүниедегі өзгерісті мәнді мойындау бар.
Екінші жағынан, болып жатқан өзгерістерді айтқанда қоғамдық өндіріс
түріндегі өзгерістерді көшіруге болмайды. Олар, жай ғана модификация емес,
басқа да мазмүнға, жағдайға өту. Бұл өзгерістер машиналарды енгізу, ірі
өнеркәсіптің нәтижесі, сондан кейінгі қоғамдық өндірістің индустриялануы
капитализм шеңберінде ұжымдық өндірістің өмірге объективті келуін
қамтамасыз етті. Нәтижесінде қоғамдық өндіріс машинаға сүйеніп өз бойында
қарама – қарсы екі тенденцияны қосады, кәсіпорындар мен өндіріс салаларының
оқшаулануы және өзара байланыстылығы. Тауарлы өндірістегі ұжымдық
қатынастардың қоғамдық өндірістің бір түрінен екіншісіне ауысып өтпелі
жағдайын білдіреді. Қоғамдық өндірістің бұл өтпелі жағдайы нарықтық қатынас
дамуының жаңа сатысы – аралас экономика туғызады.
Тауарлы өндіріс – аралас экономика, өйткені мұнда ұжымдық өндіріс
қалыптасады, біреуінің заңдылықтары басқасына айналады. Аралас экономика
қызметінің ерекшелігі, тауарлы өндіріс заңдылықтарының әрекеті сипатымен
байланысты. Экономикалық қатынастар дамуының табиғи – тарихи процесі
меншіктің түрлі формаларының басын қосады. Шаруашылықты жүргізудің бір
тәсілі табиғи жлмен басқа тәсіліне ауысып отырады.
Аралас экономиканы түрлі өндіріс әдістері арасындағы кедергі, ол
мемлекеттік жеке кәсіпкерлер ісіне араласуынан болады деп қарамау керек.
Аралас экономиканы көп укладтылықпен теңестіру де қате көзқарас.әр түрлі
укладтар түрлі дамыған өндіріс әдістерінде болды. Айталық, дамыған
капитализмде феодалдық жер пайдалану, ұсақ тауарлық шаруашылықтың
қалдықтары болды; бірақ осының себебінен капиталистік өндірістік
қатынастардың негізіне аралас экономиканы кіргізу, тауарлы өндірістің
капитализмді туғызғанымен бірдей, керісінше емес. Аралас экономиканы
формациялық емес деп қарау да күмәнді. Мұнда көзқарас азиаттық өндіріспен
ұштасады, оған маркстік – лениндік формация жүйесінде орын табылмағаны
белгілі. Шын мәнінде бұл көзқарас қоғамдық қатынастарға үстіртін қараудан
шығады. Егер бұл құбылыс капитализм де емес, социализм де емес десек, онда
ол информациялық құбылыс бола алмайды мұнда көзқарас қоғамдық даму
барысындағы процестерді көрсете алмайды.Аралас экономиканың алғашқы
көрінісі – экономиканы реттеуге мемлекеттің араласуы. Бұл ең алдымен
мемлекеттің экономикалық қызметінің күшеюінен көрінеді, бұған сұранысты
ынталандыру, салықты реттеу арқылы инвестицияны ынталандыру, амортизацияны
жылдамдату және т.б. шаралар кіреді. Аралас экономикаға тән белгінің бірі –
мемлекет пен бизнестің өзара байланысы. Бірақ мұнда басқа да көптеген
аралық буындар мен элементтер бар, ол әр түрлі өнеркәсіп, сауда, саяси
топтардың мүддесін білдіріп, қоғамдық өндірісті біртұтас өзара байланыстың
түрлері мен саяси лоббизм жолымен реттеуге қатысады.
Аралас экономиканың басты белгісі – мемлекеттік меншік. Айталық, жеке
сектордың қолынан бәрі келе бермейді, бұл әсіресе темір жол транспортында,
атом энергетикасында, космостық техниканы игеруде ерекше білінеді. Қазіргі
өндірістің бұл салалары тек үлкен көлемде ақша қаржыларын талап етіп қана
қоймай, сонымен қатар қоғамның барлық күш-жігерін қажет етеді. Олар өз
кезегінде шаруашылықтың басқа салаларына айтарлықтай тікелей ықпал жасайды.

Аралас экономиканың мәнді бір сипаты – микро-мақро деңгейіндегі
экономикалық процестерді ұйымдастырудың, басқарудың рөлінің артуы.
Ұйымдастыру қатынастары рөлінің артуы тек қана техникалық себептерден емес,
алдымен экономикалық процестердің салдарынан болады. Қарастырып отырған
аралас экономиканың белгілерінің тағы бір жағы жекелеген кәсіпорындардың
трест, концернге, диверсификацияланған фирмаларға ауысуы. Олар микро
деңгейдегі ұйымдастыру мен басқару қызметін түбірінен өзгертеді. Ірі
кәсіпорындардың көлемі, олардың өндірістік тұтынуы, транспорттық және
ақпарат мүмкіндіктеріне қарап өнім шығаруы – бәрі баға белгілеуге,
сұранысты, ұсынысты бақылауға, нарықтың берекетсіздігін жоюға жағдай
жасайды, еркін бәсеке дәуіріне тән қиындықтарды жеңуге көмектеседі.
Аралас экономиканы қазіргі қоғамның индустриалдық даму дәуіріндегі
экономикалық жүйе сипаттайды, оған белгілі бір заңдылықтар тән. Ол
заңдылықтар тауарлы және ұжымдық өндірістің заңдарына тәуелді. Аралас
экономика шаруашылықты жүргізу жүйесі ретінде пайда болып тек қана, ұжымдық
өндірісті дамытып қоймайды, ең алдымен тауарлы қатынастар жүйесін тереңдете
түседі. Бұл шеңбердің ұлғаюы тауарлы қатынастардың жер шарындағы көптеген
елдерді қамтуынан айқын білінеді. Олар тауарлы өндіріс заңдылықтарының
дамуынан, оның заңдары әрекетінің күрделуінен, элементтерінің жаңа
түрлерінен көрінеді және олар ұжымдық өндірістің тең заңдылықтары болып
табылады.

ІІ. Аралас экономикадағы мемлекет
Аралас экономиканы түрлі өндіріс әдістері арасындағы кедергі, ол
мемлекеттік жеке кәсіпкерлер ісіне араласуынан болады деп қарамау керек.
Аралас экономиканы көп укладтылықпен теңестіру де қате көзқарас. Әр түрлі
укладтар түрлі дамыған өндіріс әдістерінде болады. Айталық, дамыған
капитализмде феодалдық жер пайдалану, ұсақ тауарлық шаруашылықтың
қалдықтары болады, бірақ осының себебінен капиталистік өндірістің
қатынастардың негізіне аралас экономиканы кіргізу тауарлы өндірістің
капитализмді туғызғанымен бірдей, керісінше емес. Аралас экономиканы
формациялық емес деп қарау да күмәнді. Мұндай көзқарас азиаттық өндіріспен
ұштасады, оған маркстік-лениндік формация жүйесінде орны табылмаған
белгілі. Шын мәнінде бұл көзқарас қоғамдық қатынастарға үстірт қараудан
шығады. Егер бұл құбылыс капитализмде емес, социализмде де емес десек, онда
ол информациялық құбылыс бола алмайды. Мұндай көзқарас қоғамдық даму
барысындағы процестерді көрсете алмайды.
Қазіргі қоғам дамуының объективтік процестерін талдау мынаны
білдіреді: қазіргі экономикалық құбылыс – аралас экономиканы сипаттайды, ол
бұрынғының қойнауында туған қоғамдық шаруашылықты жүргізудің жаңа түрі. Тек
сыртқы көрініс түрі тауарлы ұжымдық қатынастарды бар екенін көрсетті.
Сөйтіп экономистер ғалымдарды аралас экономика туралы айтуға мәжбүр етті,
содан кейін теория жасауға кірісті. Қоғамдық шаруашылықты жүргізудің екі
түрі аралас экономиканың тарихи алғы шарттары еді. Сондықтан аралас
экономика шын өмірдегі қатынастардың бер жағын емес, ең тереңдегі шын нақты
қатынастарды айқындайды. Аралас экономика өзінің бойына мемлекет пен
кәсіпкерлердің арасындағы қатынастарды емес, экономикалық укладтар
арасындағы қатынастарды емес, тіпті формациялар мен өндіріс әдістері
арасындағы қатынастарды емес, ол бір қоғамның өндіріс түрінің екіншісімен
ауысу қатынастарын жинақтайды. Аралас ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.