Микроцеркуляцияның патофизиологиясы

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі

Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Реферат

Тақырыбы: Микроцеркуляцияның патофизиологиясы

Орындаған:

Қабылдаған:

Алматы 2016 жыл

Жоспары

I Кіріспе

II Негізгі бөлім

2. 1. Микроциркуляцияға жалпы сипаттама

2. 2. Қанайналым бұзылыстары

III Қорытынды

IV Пайдаланылған әдебиеттер

I Кіріспе

Қан (гр. haemo ; лат. sanguis - қан) - ағзадағы ішкі сұйық ортаның бірі. Ол қантамырларының тұйық жүйесін бойлай ағып, тасымалдау қызметін атқарады. Қан барлық мүшелердің жасушаларына қоректік заттар мен оттегін жеткізеді және тіршілік әрекетінің өнімдерін зәр шығару мүшелеріне тасымалдайды. Организмдегі биологиялық әрекетшіл заттардың гуморальдық реттелу қызметі қанның қатысуымен іске асады. Қан ағзаның инфекциядан қорғаныш реякциясын қамтамасыз етеді.

Қан - ағзадағы дәнекер ұлпасының бір түрі. Оның негізгі бөлігі жасуша аралық сұйық зат - плазмадан құралады. Плазмадан қан жасушалары - эритроциттер мен лейкоциттер және қан пластинкалары - тромбоциттер болады. Тромбоциттер сүйектің кемік майындағы жасушалардан түзіледі. Олардың жетілуі, қорға жиналып, бұзылуы басқа мүшелерде өтеді.

Плазма негізінде еріген органикалық және бейорганикалық заттары бар судан тұрады. Плазма құрамының өзгеруі ағза үшін өте қауіпті. Қанға үздіксіз көптеген заттардың қосылуына қарамастан, плазманың құрамы өзгермейді. Плазмадағы артық заттар зәр шығару мүшелері арқылы шығарылады: қан өкпеде көмір қышқыл газынан, ал бүйректе - судың артық мөлшері мен онда еріген минералды тұздардан арылады.

Қанайналым жүйесі - денедегі қан немесе гемолимфаның үздіксіз қозғалысын қамтамасыз ететін тамырлар мен қуыстардың жүйесі. Көптеген омыртқасыз жәндіктерде қанайналым жүйесі тұйықталмаған, яғни қан тамырларының аралықтарында қан құйылатын саңылаулы қуыстар болады. Барлық омыртқалы жануарларда және кейбір жоғары сатыдағы омыртқасыз жәндіктерде қанайналым жүйесі тұйықталған, яғни қан тек бір-бірімен толық байланысып жалғасып жатқан қан тамырлары арқылы ғана қозғалады.

Қанайналым қызметтері:

тасымалдау (қан тамырларын бойлай ағып, организм үшін көптеген қызмет атқарады. Ол оттекті жасушаларға тасып, көмірқышқыл газын тыныс алу мүшелеріне жеткізеді) ;
терморегуляторлық (организмдегі жылуды таратады) ;
қорғаныш (қанды лейкоциттер мен нәруыз плазмасымен қамтамасыз етеді) ;
гуморальды реттелу (гормондарды және басқа биологиялық заттарды тасымалдау) .

Қан тамырлары (лат. vasa sanguinea) - адам мен жануарлар организмінің жүрек-тамырлар жүйесіне жататын, қабырғасы серпімді келген түтікше мүшелер.

Қан тамырлары: қанды жүректен алып шығып, организмге тасымалдайтын қызыл тамырларға - артерияларға, қанды организмнен жүрекке алып келетін көк тамырларға - веналарға және оларды өзара байланыстырып организмдегі жасушалық және ұлпалық деңгейде үздіксіз жүретін зат алмасу процестерін қамтамасыз ететін микроайналым арнасының қан тамырларына (қызыл тамырша - артериола, қылтамыр - капилляр, көк тамырша - венула) бөлінеді.

II Негізгі бөлім

2. 1. Микроциркуляцияға жалпы сипаттама. Микроциркуляция (Місrосіrсulаtіо - кішігірім қан айналысы) - организмнің әр түрлі сұйықтықтарының венула, қан және лимфа капилляры деңгейіндегі және ұлпа сұйықтықтарының клетка аралық заттарда бірыңғай бағытта қозғалысы.

Қанның микротамырларда ағу ерекшеліктері (гемомикроциркуляция) туралы мәліметтер әсіресе сонғы 50-30 жылдар аралығында жинала бастады. Гемомикроциркуляция жалпы микроциркуляцияның көрнекті бір бөлімі. Микроциркуляция (микроайналыс) термині биологиялық ғылымдарға 1954 жылы енгізілді. Бұл үғым өте ұсақ қан және лимфа тамырлары тарамдалған ауданда өтетін көптеген күрделі процестерді қамтиды. Мәселен, гемомикроциркуляция мен лимфомикроциркуляция жіңішке тамырлардағы қан мен лимфа ағысы ерекшеліктерін, ондағы клеткалардың қимыл жағдайын, қанның ұю зандылықтарын, тамыр саңылауларының жүйкелік және гуморальдық реттелуін көрсетеді. Мұнымен катар жүрек-тамыр жүйесініц зат тасымалдау қызметінің іске асырылатын этапы - транскапиллярлық алмасу өтеді. Транскапиллярлық алмасу гемоциркуляцияның көрсеткіштерімен бірге, биологиялық мембрананың заттарға өтімділік қасиеттеріне байланысты екені белгілі. Олай болса осы аталған процестердін, бәрі микроциркуляцияны жан-жақты сипаттайтын процестер. Микроциркуляция тамырларына диаметрі 250 мкм-ден төмен (жінішке тамырлар), артериолалар, метаартериолалар (диаметрі 10-25 мкм) капиллярлар, капиллярлар, венулалар (диамет-рі 50 мкм) және артериоловенулярлық анастомоздар жатады. Әрбір ағзаның құрылысына сәйкес микротамырлардыц құрылым ерекшеліктері болады. Қейде капиллярға бөлінген тамырлар венулалар құрып қайтадан екінші рет капиллярларға бөлінеді. Капиллярлар бір-бірімен көлденең, байланысып тор жасайды. Венулалар кеңіп синус құруы мүмкін. Метаартериолалардың қабырғасында бір қабат бірынғай салалы ет талшықтары сақина тәрізді орналасқан, ал капиллярлардың алдында мұндай ет талшықтары жиналып сфинктер құрады, кейбіреулердің ойынша посткапиллярларда да сфинктер болады. Сфинктер артериолавенулярлық анастомозтардьщ бас жағында да кездеседі. Про- және посткапиллярлардың сфинктерлері тұсында тамырлар саңылауы тарылып 4-5 мкм болады. Прекапиллярлык, сфинктер жиырылса онымен байланысты капиллярларға қан өтпей қалады.

Крог деректеріне қарағанда адам денесінде шамамен 150-160 млрд капиллярлар бар. Әрбір капиллярлардың ұзындыры 0, 4-1, 1 мкм, диаметрі 5-7 мкм. Қапиллярдың қабырғасы бірқатар эндотелий қабаты мен жұқа базальдық мембранадан тұрады. Денедегі барлық капиллярлардың диаметрі қолқа саңылауынан 600-800 есе артық. Қапиллярлардың 30%-і қалыпты жағдайда жабық бос болады. Мысалы, теңіз шошқасының қаңқа етінде тыныштық жағдайда ашық капиллярлардын, саны әрбір мм ² - 100-200 болса, еттер жиырылып организм қозғалған сәтте, ашық капиллярлардың саны 3000-ға жетеді. Демек, дене қызметі кезіпде қан ағысына қатысатын капиллярлардың саны көбейеді.

Микроциркуляция арнасындары қан қысымы мен қан ағысының шапшаңдыры жүйелік көрсеткіштерге байланысты болғанымен жергілікті тканнің жағдайына қарай басқаша өзгере алады. Сондықтан қан ағысының жүйелік көрсеткіштері тканьдегі микроциркуляцияны толығынан бейнелей алмайды. Осыған орай патология жағдайында қан ағысының жүйелік көрсеткіштері өзгермей-ақ микроциркуляция бұзылуы мүмкін.

Микроциркуляция арнасында тіршілікке өте қажет транскапиллярлық алмасу және ағзалар арасында қанды қайта бөлу немесе қанның бірсыпырасын ұстап сақтап қалу сияқты күрделі процестер көбіне резистивтік тамырлардың жиырылып босауына байланысты.

Капиллярда қан қысымы жүйелік қысым көтерілгенде (с. б. б. 200-210 мм. ) жарылып та кетеді, онда тканьге қан құйылады. Бірақ капиллярлардағы қанның қысымы мен қанның жылжу шапшаңдығы көбінесе, оның алдындағы және соңындағы тамырлар сфинктерлердің тонусына байланысты, яғни тамырлардын, қанның ағысына көрсетілетін кедергісіне қарай өзгереді. Прекапиллярлық сфинктер жабылып капиллярларға қан өтпесе және капиллярлардан кейінгі тамырлардың тонусы көтеріліп қан тез ағып кететін болса, капиллярларда қан қысымы төмендеп тканьаралық сұйықтықтың капиллярдың ішіне карай сүзілуіне жағдай туады. Прекапиллярлык сфинктер ашылып капиллярлар қанға толса, венулалардың тонусы төмендесе, плазманың тканға сүзілуі жеңілдейді. Сонымен капиллярлардың қанға толу толмауы оларға қан жеткізетін артериолалар мен прекапиллярлық сфинк-тердіц және капиллярлардан қанды шыраратын венулалар мен артериовенулалық анастомоздың тонусына байланысты өзгереді. Капиллярлар өздігінен кеңейіп-тарыла алмайды.

2. 2. Қанайналым бұзылыстары. Қабыну жергілікті қан және лимфа айналымдарының, әсіресе микроциркуляциялардың бұзылыстарымен сипатталады. Оларды 1887 жылы Конгейм ажыратып жазды.

Микроциркуляция деп қанның майда тамырлар (артериолалар, метаартериолалар, қылтамырлар және венулалар) арқылы қозғалуын, сонымен қатар осы тамырлар мен тіндер арасында әртүрлі заттармен (О ₂ , СО ₂ , қоректік зат алмасу өнімдері) алмасуды айтады. Микроциркуляцияны Конгейм тәжірибесі көмегімен зерттеу ыңғайлы. Бүл кезде бақаны ішектерін сыртқа шығарып, тақтайдың тесігі үстіне кереді де, шажырқайды микроскоппен қарайды. Сол кезде қоздырғышты әсерінен (ішектерін шығарғандағы зақымдану) бірден пайда болатын артериолалардың тарылуын (спазмын) микроскоппен көруге болады. Ол рефлекстік түрде (аксон рефлексі бойынша тамыр жиырылтқыш нервтің тонусы артуынан) болады және тез өтеді. Бұнын артынан артериялық гиперемия пайда болады. Ол қабыну ошағында артериолалар мен капиллярлар қабырғаларының тегіс еттерінің босаңсып кетуінен болады. Бұл артериялық қанның қабынған тінге ағып келуін ұлғайтады; бұрын қызмет атқармаған капиллярларды ашып, оларда қан қысымының көбеюіне әкеледі. Осының нәтижесінде қабыну ошағында қызару болады және зат алмасу үрдістері көтерілуіне байланысты температурасы жоғарылауы байқалады. Тәжірибе басталғаннан кейін 30-60 минут өткен соң қабынудың барысы ақырындап өзгереді: артериялық гиперемия веналық гиперемиямен ауысады. Бұл кезде қан ағу жылдамдығы баяулайды, қан ағу түрі өзгереді. Қанның реологиялық (гр. rheos - ағым) қасиеті өзгереді. Қан қоюланып, тұтқырланады, эритроциттер ісініп, өзара ретсіз байланысып, шоғырланып, агрегаттар құрайды. Бұл эритроциттердің агрегаттары баяу жылжиды немесе ұсақ тамырларда мүлдем тоқтап қалады /стаз/.

Веналық гиперемия көптеген жайттардың әсерлерімен түсіндіріледі. Оларды үш топқа бөлуге болады. Біріншісін қан, екіншісін тамыр кемерлері, үшіншісін - сыртқы тіндер жайттары құрайды. Қанмен байланысты жайттарға: лейкоциттердің тамыр қабырғаларына шет жағалап орналасуы, эритроциттердің ісінуі және агрегациясы, қанның сұйық бөлшегінің қабынған тінге шығуы және қан қоюлануы, тромб құрылуы жатады. Тамыр кемерлері факторларының веналық гиперемияға әкелуі эндотелий жасушалары ісінуінің нәтижесінде ұсақ тамырлардың саңылаулары тарылуынан болады. Тіндік жайттар: ісінген тіндердің, жасушааралық сұйықтар веналар мен лимфалық тамырларды қысып қалуынан веналық гиперемия дамиды. Ары қарай стазалды жағдай және стаз дамиды.

Стазалды жағдай дамуымен қан қозғалысы тербелмелі түр қабылдайды - жүрек систоласы кезінде ол артериялардан венаға қарай қозғалса, диастоласы кезінде - кері бағытта қозғалады. Соңында қан қозғалысы толық тоқтайды, стаз дамиды. Стаз (грек, stasis - тоқтау) - микроциркуляциялық арнада, қылтамырларда жергілікті қан жүрудің жиі тоқтауы.

Веналық гиперемия мен стаз қабыну медиаторларын қабыну ошағында жинап, жалпы қан айналымға түсірмейді. Егер олар қан айналымға тарап кетсе, онда организмде көптеген патологиялық бұзылыстарға әкелуі мүмкін.

Веналық гиперемия мен стаз экссудацияға және лейкоциттердің эмиграциясына қолайлы жағдай жасайды.

Экссудация (лат. exsudare - терлеу) деп қанның сұйық бөлшектерінің, онда еріген электролиттердің, қан нәруыздары мен жасушаларының тамыр сыртындағы тінге шығуын айтады. Экссудацияның негізгі себебі тамырлар қабырғаларының өткізгіштігінің көтерілуі.

Қан нәруыздарының сыртқа шығуына байланысты тамыр сыртында олардың мөлшері өседі. Бұл онкотикалық қысымның көтерілуіне әкеледі. Экссудациямен лейкоциттердің эмиграциясы (лат. emigrare - орын ауыстыру) тығыз байланысты және ол үш сатыдан тұрады:

1. Лейкоциттердің тамыр жиектеріне кемерленіп тұруы (маргинация) ;

2. Лейкоциттердің тамыр қабырғалары арқылы тамырдың сыртына шығуы;

3. Лейкоциттердің қабыну ошағында қозғалуы;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.