Жүн және тері, ішіктік заттардың микрофлорасы
I.Негізгі бөлім
1. Тері мен жүн микрофлорасы
2. Ет микрофлорасы
3. Қи микрофлорасы
II . Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Тері мен жүн микрофлорасы
2. Ет микрофлорасы
3. Қи микрофлорасы
II . Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Тері бетіне түк, май және май бездерінің өзектері шығады.Сау мал терісінің қабатында микробтар түк ұясында және өзектерде болады. Шел қабық стерилды, оның бетіне микробтар мал терісін сыдырғанда және теріні өңдеу кезінде түседі.
Жас терінің микрофлорасы. Теріні сырып алғаннан кейін біраздан кейін теріде ферменттік процестер (автолиз) басталады,бұл микробтар дамуына қолайлы жағдай туғызады. Жас тері микрофлорасы теріге қидан, топырақтан, судан, ауадан, сойыс кезінде қолданылған заттардан түседі.Теріде болатын микроорганизмдер құрамы әр түрлі болады. Микробтардың шар тәрізді және таяқша тәрізді формалары, саңырау құлақтар,аэробтар,анаэробтар кездеседі.Ыдырау процесі терінің ластанған, бүлінген, бүктелген жерлерінен басталады. Осындай жерлерден протеолитті, мезофилды бактериялардың –ға жуық түрі болады. Без өзектері және түк ұясы арқылы микробтар тканға өтеді. Егер орта әлсіз сілтілі болса, онда олар өте тез дамиды. Ткандар ыдырай бастағанын тері түсінің өзгеруіне, шірік иісіне қарай анықтауға болады.
Жас терінің микрофлорасы. Теріні сырып алғаннан кейін біраздан кейін теріде ферменттік процестер (автолиз) басталады,бұл микробтар дамуына қолайлы жағдай туғызады. Жас тері микрофлорасы теріге қидан, топырақтан, судан, ауадан, сойыс кезінде қолданылған заттардан түседі.Теріде болатын микроорганизмдер құрамы әр түрлі болады. Микробтардың шар тәрізді және таяқша тәрізді формалары, саңырау құлақтар,аэробтар,анаэробтар кездеседі.Ыдырау процесі терінің ластанған, бүлінген, бүктелген жерлерінен басталады. Осындай жерлерден протеолитті, мезофилды бактериялардың –ға жуық түрі болады. Без өзектері және түк ұясы арқылы микробтар тканға өтеді. Егер орта әлсіз сілтілі болса, онда олар өте тез дамиды. Ткандар ыдырай бастағанын тері түсінің өзгеруіне, шірік иісіне қарай анықтауға болады.
1. Б.Т. Толысбаев, Қ.Б. Бияшев, Р.Ж. Мықтыбаева. «Ветеринарлық санитариялық микробиология». Алматы, 2008
2. Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов, Г. Күзембаева. «Азық-түлік өнімдерін тану». Алматы, 2006.
2. Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов, Г. Күзембаева. «Азық-түлік өнімдерін тану». Алматы, 2006.
Қазакстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындагы мемлекеттік университеті
БӨЖ
Тақырыбы: 1. Жүн және тері, ішіктік заттардың микрофлорасы. Ет және тері - ішік шикі заттары өндірістерін ветеринариялық бақылау. 2.Қи микрофлорасының сандық құрамы. Қидағы микробиологиялық үрдістер. Қиды биотермиялық өңдеу.
Орындаушы: Мұқанова А.Е.
Топ: ВС-303, ІІІ курс
Тексеруші: Омарбеков Е.О
Семей 2015ж
Жоспары:
I.Негізгі бөлім
1. Тері мен жүн микрофлорасы
2. Ет микрофлорасы
3. Қи микрофлорасы
II . Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Тері мен жүн микрофлорасы
Тері бетіне түк, май және май бездерінің өзектері шығады.Сау мал терісінің қабатында микробтар түк ұясында және өзектерде болады. Шел қабық стерилды, оның бетіне микробтар мал терісін сыдырғанда және теріні өңдеу кезінде түседі.
Жас терінің микрофлорасы. Теріні сырып алғаннан кейін біраздан кейін теріде ферменттік процестер (автолиз) басталады,бұл микробтар дамуына қолайлы жағдай туғызады. Жас тері микрофлорасы теріге қидан, топырақтан, судан, ауадан, сойыс кезінде қолданылған заттардан түседі.Теріде болатын микроорганизмдер құрамы әр түрлі болады. Микробтардың шар тәрізді және таяқша тәрізді формалары, саңырау құлақтар,аэробтар,анаэробтар кездеседі.Ыдырау процесі терінің ластанған, бүлінген, бүктелген жерлерінен басталады. Осындай жерлерден протеолитті, мезофилды бактериялардың - ға жуық түрі болады. Без өзектері және түк ұясы арқылы микробтар тканға өтеді. Егер орта әлсіз сілтілі болса, онда олар өте тез дамиды. Ткандар ыдырай бастағанын тері түсінің өзгеруіне, шірік иісіне қарай анықтауға болады.
Шіри ыдырау эпидермис жағынан да, шел қабық жақтан да басталады. Микробтар тері ылғалдылығы 35% кезінде дами бастайды. Терінің ыдырауға төзімділігіне малға жем шөп берудің белгілі бір дәрежеде әсері болады. Құнды жем шөп жеген мал терісі, жас шөп жеген малға қарағанда ыдырауға төзімді.
Терінің ыдырау жылдамдығы ауаның температурасына байланысты. Мысалы, 12*С-та тері бездерінің шырыштануы 12 сағатта, 24-26*C осындай құбылыс 6 сағаттан соң байқалады. Микробтар тері қабатына терең бойлаған сайын эпидермис шырыштанады және ыдырайды, түк ұясынан оңай жұлынады. Шелдің түсі өзгереді, ол жасылдау,кейін қоңыр тартады. Үй температурасында үшінші тәулікте процесс борпылдақ қосу тканына және коллаген талшықтарына тарайды. Тері босаңсиды, бүгілген жеріндегі эпидермис ойылып түседі, беріктігі кемиді. Ыдыраған ткандардан ұнамсыз иісі шығады. Шірудің алғашқы кезінде аэробты аммонификаторлар (Proteus vulgaris, E.coli,Bac.subtilis, Bac.mesentericus, Bac.megatherium және басқалар) басым келеді, ал содан кейін тері қабатына терең бойлауына қарай анаэробтар Cl.putrificum, Cl.sporogenes жиі кездеседі.
Зең басу ылғал, салқын жақсы желдетілмейтін үйлерде байқалады. Шала кептірілген тері шелінің бетінде зең саңырау құлақтарының майда колониялары пайда болады. Протеолиттік ферменттер әсерінен ткань белоктары ыдырайды, оның салдарынан терінің беріктігі және басқа қасиеттері кемиді.
Тұзды дақ жоғары температурада (30*С), күшті ылғалды жағдайда үйде ылғалдай тұздалған теріде,майда, пішінсіз, қызыл не қоңыр түсті тұзды дақ пайда болады. Бұндай дақтардың себептері анықталмаған. Кейбір авторлар дақ химиялық жолмен, екінші біреулері биологиялық сипатты яғни, тұздың ыдырау өнімдері мен, не галофиьді бактериялар мен әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады деп есептейді. Тұзды дақ орналасқан жерде коллаган талшықтары ісінеді және талшықты құрылысынан айырылады. Бұндай учаскілерге бояу нашар сіңеді, соның нәтижесінде терінің сорттылығы төмендейді.
Теріні консервілеу. Өнеркәсіптік өңдеуге жіберілген тері алғашқы құрылысын және өзіне тән қасиеттерін сақтауы керек. Тері осы қалпында қалу үшін тері салқындысымен (сыпырылып алынғанан кейін екі сағаттан соң) косервілеу керек. Тері консевілеудің бірнеше әдңстері бар; олардың бәрі микробтар дамуына жол бермеуге бағытталған.
Тұздау. Теріні консервілеудің ең көп тараған әдісі. Натрий хлориді теріде ылғал мөлшерін кемітеді. Осмостық қысымды арттырады, соның арқасына микробтар дамуына қолайсыз жағдай туғызады. Тұздаудың ылғал және құрғақ түрлері бар.
Ылғалдай тұздап косервілеу - теріні жәйіп не алдын ала тұздықтау. Теріні ортасы бітеу сөреге тұздағанда теріні шелін жоғары қаратып жаяды. Содан кейін оған натрий хлоридін себеді, сөйтіп сөренің биіктігі 1-1,5 метрге жеткенше бірінің үстіне бірін салып үйеді. Тері осындай сөреде 5-7 күн тұздалады.
Тұздықтаудың ерекшелігі - алдымен теріге натрий хлориді қою ерітіндісін сіңіреді, содан кейін не жібітілген терілерді тұздықтайды. Содан кейін теріні тұздық ерітіндісі құйылған кеспекке шел жағымен салады. Натрий хлоридінің концентрациясы 25,6% болу керек. Үлкен теріні кеспекке 18-24 сағат, майда терілерді 10-12 сағат ұстайды, содан кейін теріні кеспектен шығарады, екі сағат сорғытады және жайып тұздайды.
Тұздықтау ерітіндісін ең көп болғанда 5рет пайдаланады, өйткені бұдан кейін ондда қан, ыдырау өнімдері көбейеді, микробтар саны артады. Микробтар санын азайту үшін ерітіндінің 1 литріне 0,75г есебінен кремний фторлы натрий қосады.
Құрғақтай тұздап косервілеуге ылғалдай тұздап консервілеу мен кептіру кіреді. Бұл әдісті көбіне оң түстік аудандарда және отарлы мал шаруашылықтарда қолданылады. Алдымен теріні тұздайды, бірінің үстіне бірін салып үйіп, үш тәулік осы күйінде қалдырады. Тері бетіндегі натрий хлоридін тазартқаннан кейін теріні шел жағын жоғары қаратып іліп кептіреді. Теріні осы әдістің технологиясын бұлжытпай орындағанда тері жақсы сақталады, бұзылмайды.
Тұздамай құрғақ кептіру. Бұл әдіс кішкентай терілерді сақтау үшін қолданылады. Теріні төбеге не арнайы кептіргіште кептіреді. Теріні ашық аспан, жерге жайып, үй шатырында кептіруге болмайды. Күн көзі түсетін жерде кептіргенде тері қыртыстанады. Кептіру процесінде теріде су мөлшері кемиді, ылғалдылығы 15%-ке дейін кемиді, бұл микробтардың тіршілік әрекетін тежейді. Ылғалдылығы артса тері микробтардың дамуына қолайлы ортаға айналады. Және тері бұзылуына себеп болады. Тері бетінде бациллалар, кокктер, сирегірек саңырауқұлақтар кездеседі.
Тоңазыту. Төменгі температурада микробтардың тіршілік ету әрекетін, ферменттік процесстерді тежейді және соның арқасында жаңа сыпырылған теріні бұзылудан сақтайды. Төменгі температурадада үнемі сақталса тері көпке дейін бұзылмайды. Температураның көтерілуі не өзгеруі терінің тез жібуіне және бүлінуіне соқтырады. Бұның салдарынан тері ақаулықтары пайда болады және тері сапасы төмендейді.
Жүн микрофлорасы. Жүн бетінде әрдайым микробтар болады. Олардың арасында Bac.mtsenterikum, Bac.cereus көп, аммонификаторлар кератинді ыдыратып жүн талшықтарын жарамсыз етеді. Жүннің өзгеру дәрежесі микробтарға емес, басқа да көптеген жағдайға байланысты. Мысалы, ылғал күйінде жатып қалған жүн термофилді микробтар әсерінен қызады, кейде көмірге айналады, тіпті оталып жанады.
Тері, аң терісі инфекция таратушы ретінде. Тері, аң терісі ауру жануардікі болса, инфекция таратуы мүмкін, кейде ауру тудырушылыр тері бетіне ұшаны мүшелегенде және басқа жолдармен түседі. Адам осындай жағдайда ауруға ұшырауы мүмкін. Қоздырғыштары спора түзетін мал аурулары адам үшін өте қауіпті, өйткені олар ұзақ уақыт қоршаған ортада сақталады және ауру тудыруы мүмкін. Патогенді микробтарды бір теріден екінші бір теріге шыбын, тышқан таратуы мүмкін. Ауру мал терісін тезірек дезинфекциялайды не жойып жібіреді (жамандат,топалаң,қараталақ,қарасан және басқа). Тері аң терісі арқылы инфекция таралуына жол бермеу үшін қоймаларда және бұларды өңдейтін кәсіпорындарда малдәрігерлік-санитарлық ережелерді сақтау керек.
Ет микробиологиясы
Микробтардың етке эндогенді түсуі. Дені саумалды сойғанда алынатын етте, ет ткандарының өзін қорғау қасиеті болатандықтан, әдетте микробтар болмайды. Бірақ организмнің физиологиялық қалыпты күйін бұзғанда микробтарды бөгейтін жағдай өзгереді, орта олардың дамуына қолайлы болады. Ауруға сезімтал организмде инфекциялы аурулар қоздырғыштары дамиды, олар тіршілік әрекеті өнімдерін бөледі, ет құрамына кіретін ткандарды бұзады. Малды амалсыздан сойғанда инфекцияға байланысты ауруға шалдыққан бөлімдерін, органдарын, ал кейде барлық ұшаны асқа жарамсыз деп табады. Патогендік микробтан басқа организм ткандарына сапрофиттер ... жалғасы
Семей қаласының Шәкәрім атындагы мемлекеттік университеті
БӨЖ
Тақырыбы: 1. Жүн және тері, ішіктік заттардың микрофлорасы. Ет және тері - ішік шикі заттары өндірістерін ветеринариялық бақылау. 2.Қи микрофлорасының сандық құрамы. Қидағы микробиологиялық үрдістер. Қиды биотермиялық өңдеу.
Орындаушы: Мұқанова А.Е.
Топ: ВС-303, ІІІ курс
Тексеруші: Омарбеков Е.О
Семей 2015ж
Жоспары:
I.Негізгі бөлім
1. Тері мен жүн микрофлорасы
2. Ет микрофлорасы
3. Қи микрофлорасы
II . Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Тері мен жүн микрофлорасы
Тері бетіне түк, май және май бездерінің өзектері шығады.Сау мал терісінің қабатында микробтар түк ұясында және өзектерде болады. Шел қабық стерилды, оның бетіне микробтар мал терісін сыдырғанда және теріні өңдеу кезінде түседі.
Жас терінің микрофлорасы. Теріні сырып алғаннан кейін біраздан кейін теріде ферменттік процестер (автолиз) басталады,бұл микробтар дамуына қолайлы жағдай туғызады. Жас тері микрофлорасы теріге қидан, топырақтан, судан, ауадан, сойыс кезінде қолданылған заттардан түседі.Теріде болатын микроорганизмдер құрамы әр түрлі болады. Микробтардың шар тәрізді және таяқша тәрізді формалары, саңырау құлақтар,аэробтар,анаэробтар кездеседі.Ыдырау процесі терінің ластанған, бүлінген, бүктелген жерлерінен басталады. Осындай жерлерден протеолитті, мезофилды бактериялардың - ға жуық түрі болады. Без өзектері және түк ұясы арқылы микробтар тканға өтеді. Егер орта әлсіз сілтілі болса, онда олар өте тез дамиды. Ткандар ыдырай бастағанын тері түсінің өзгеруіне, шірік иісіне қарай анықтауға болады.
Шіри ыдырау эпидермис жағынан да, шел қабық жақтан да басталады. Микробтар тері ылғалдылығы 35% кезінде дами бастайды. Терінің ыдырауға төзімділігіне малға жем шөп берудің белгілі бір дәрежеде әсері болады. Құнды жем шөп жеген мал терісі, жас шөп жеген малға қарағанда ыдырауға төзімді.
Терінің ыдырау жылдамдығы ауаның температурасына байланысты. Мысалы, 12*С-та тері бездерінің шырыштануы 12 сағатта, 24-26*C осындай құбылыс 6 сағаттан соң байқалады. Микробтар тері қабатына терең бойлаған сайын эпидермис шырыштанады және ыдырайды, түк ұясынан оңай жұлынады. Шелдің түсі өзгереді, ол жасылдау,кейін қоңыр тартады. Үй температурасында үшінші тәулікте процесс борпылдақ қосу тканына және коллаген талшықтарына тарайды. Тері босаңсиды, бүгілген жеріндегі эпидермис ойылып түседі, беріктігі кемиді. Ыдыраған ткандардан ұнамсыз иісі шығады. Шірудің алғашқы кезінде аэробты аммонификаторлар (Proteus vulgaris, E.coli,Bac.subtilis, Bac.mesentericus, Bac.megatherium және басқалар) басым келеді, ал содан кейін тері қабатына терең бойлауына қарай анаэробтар Cl.putrificum, Cl.sporogenes жиі кездеседі.
Зең басу ылғал, салқын жақсы желдетілмейтін үйлерде байқалады. Шала кептірілген тері шелінің бетінде зең саңырау құлақтарының майда колониялары пайда болады. Протеолиттік ферменттер әсерінен ткань белоктары ыдырайды, оның салдарынан терінің беріктігі және басқа қасиеттері кемиді.
Тұзды дақ жоғары температурада (30*С), күшті ылғалды жағдайда үйде ылғалдай тұздалған теріде,майда, пішінсіз, қызыл не қоңыр түсті тұзды дақ пайда болады. Бұндай дақтардың себептері анықталмаған. Кейбір авторлар дақ химиялық жолмен, екінші біреулері биологиялық сипатты яғни, тұздың ыдырау өнімдері мен, не галофиьді бактериялар мен әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады деп есептейді. Тұзды дақ орналасқан жерде коллаган талшықтары ісінеді және талшықты құрылысынан айырылады. Бұндай учаскілерге бояу нашар сіңеді, соның нәтижесінде терінің сорттылығы төмендейді.
Теріні консервілеу. Өнеркәсіптік өңдеуге жіберілген тері алғашқы құрылысын және өзіне тән қасиеттерін сақтауы керек. Тері осы қалпында қалу үшін тері салқындысымен (сыпырылып алынғанан кейін екі сағаттан соң) косервілеу керек. Тері консевілеудің бірнеше әдңстері бар; олардың бәрі микробтар дамуына жол бермеуге бағытталған.
Тұздау. Теріні консервілеудің ең көп тараған әдісі. Натрий хлориді теріде ылғал мөлшерін кемітеді. Осмостық қысымды арттырады, соның арқасына микробтар дамуына қолайсыз жағдай туғызады. Тұздаудың ылғал және құрғақ түрлері бар.
Ылғалдай тұздап косервілеу - теріні жәйіп не алдын ала тұздықтау. Теріні ортасы бітеу сөреге тұздағанда теріні шелін жоғары қаратып жаяды. Содан кейін оған натрий хлоридін себеді, сөйтіп сөренің биіктігі 1-1,5 метрге жеткенше бірінің үстіне бірін салып үйеді. Тері осындай сөреде 5-7 күн тұздалады.
Тұздықтаудың ерекшелігі - алдымен теріге натрий хлориді қою ерітіндісін сіңіреді, содан кейін не жібітілген терілерді тұздықтайды. Содан кейін теріні тұздық ерітіндісі құйылған кеспекке шел жағымен салады. Натрий хлоридінің концентрациясы 25,6% болу керек. Үлкен теріні кеспекке 18-24 сағат, майда терілерді 10-12 сағат ұстайды, содан кейін теріні кеспектен шығарады, екі сағат сорғытады және жайып тұздайды.
Тұздықтау ерітіндісін ең көп болғанда 5рет пайдаланады, өйткені бұдан кейін ондда қан, ыдырау өнімдері көбейеді, микробтар саны артады. Микробтар санын азайту үшін ерітіндінің 1 литріне 0,75г есебінен кремний фторлы натрий қосады.
Құрғақтай тұздап косервілеуге ылғалдай тұздап консервілеу мен кептіру кіреді. Бұл әдісті көбіне оң түстік аудандарда және отарлы мал шаруашылықтарда қолданылады. Алдымен теріні тұздайды, бірінің үстіне бірін салып үйіп, үш тәулік осы күйінде қалдырады. Тері бетіндегі натрий хлоридін тазартқаннан кейін теріні шел жағын жоғары қаратып іліп кептіреді. Теріні осы әдістің технологиясын бұлжытпай орындағанда тері жақсы сақталады, бұзылмайды.
Тұздамай құрғақ кептіру. Бұл әдіс кішкентай терілерді сақтау үшін қолданылады. Теріні төбеге не арнайы кептіргіште кептіреді. Теріні ашық аспан, жерге жайып, үй шатырында кептіруге болмайды. Күн көзі түсетін жерде кептіргенде тері қыртыстанады. Кептіру процесінде теріде су мөлшері кемиді, ылғалдылығы 15%-ке дейін кемиді, бұл микробтардың тіршілік әрекетін тежейді. Ылғалдылығы артса тері микробтардың дамуына қолайлы ортаға айналады. Және тері бұзылуына себеп болады. Тері бетінде бациллалар, кокктер, сирегірек саңырауқұлақтар кездеседі.
Тоңазыту. Төменгі температурада микробтардың тіршілік ету әрекетін, ферменттік процесстерді тежейді және соның арқасында жаңа сыпырылған теріні бұзылудан сақтайды. Төменгі температурадада үнемі сақталса тері көпке дейін бұзылмайды. Температураның көтерілуі не өзгеруі терінің тез жібуіне және бүлінуіне соқтырады. Бұның салдарынан тері ақаулықтары пайда болады және тері сапасы төмендейді.
Жүн микрофлорасы. Жүн бетінде әрдайым микробтар болады. Олардың арасында Bac.mtsenterikum, Bac.cereus көп, аммонификаторлар кератинді ыдыратып жүн талшықтарын жарамсыз етеді. Жүннің өзгеру дәрежесі микробтарға емес, басқа да көптеген жағдайға байланысты. Мысалы, ылғал күйінде жатып қалған жүн термофилді микробтар әсерінен қызады, кейде көмірге айналады, тіпті оталып жанады.
Тері, аң терісі инфекция таратушы ретінде. Тері, аң терісі ауру жануардікі болса, инфекция таратуы мүмкін, кейде ауру тудырушылыр тері бетіне ұшаны мүшелегенде және басқа жолдармен түседі. Адам осындай жағдайда ауруға ұшырауы мүмкін. Қоздырғыштары спора түзетін мал аурулары адам үшін өте қауіпті, өйткені олар ұзақ уақыт қоршаған ортада сақталады және ауру тудыруы мүмкін. Патогенді микробтарды бір теріден екінші бір теріге шыбын, тышқан таратуы мүмкін. Ауру мал терісін тезірек дезинфекциялайды не жойып жібіреді (жамандат,топалаң,қараталақ,қарасан және басқа). Тері аң терісі арқылы инфекция таралуына жол бермеу үшін қоймаларда және бұларды өңдейтін кәсіпорындарда малдәрігерлік-санитарлық ережелерді сақтау керек.
Ет микробиологиясы
Микробтардың етке эндогенді түсуі. Дені саумалды сойғанда алынатын етте, ет ткандарының өзін қорғау қасиеті болатандықтан, әдетте микробтар болмайды. Бірақ организмнің физиологиялық қалыпты күйін бұзғанда микробтарды бөгейтін жағдай өзгереді, орта олардың дамуына қолайлы болады. Ауруға сезімтал организмде инфекциялы аурулар қоздырғыштары дамиды, олар тіршілік әрекеті өнімдерін бөледі, ет құрамына кіретін ткандарды бұзады. Малды амалсыздан сойғанда инфекцияға байланысты ауруға шалдыққан бөлімдерін, органдарын, ал кейде барлық ұшаны асқа жарамсыз деп табады. Патогендік микробтан басқа организм ткандарына сапрофиттер ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz