Нарықтық шаруашылықтың артықшылықтары және кемшіліктері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті.

СӨЖ

Тақырыбы: Нарықтық шаруашылықтың артықшылықтары және кемшіліктері

Орындаған: Сембаева. Г.

Тобы: ТЖ-405

Тексерген: Қуантхан Б. Қ

Семей-2015

Жоспары

Кіріспе

Негізгі бөлім

Нарықтық экономика жағдайындағы шаруашылық механизмді жетілдіру
Нарықтың мәні және атқару механизмі
Нарықтық инфрақұрылым

Қорытынды бөлім

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Нарықтық экономика тауар-ақша қатынастарының ең жоғарғы даму сатысы ретінде. Нарықтың мәні, қызметтері. Нарықтың артықшылықтары және кемшіліктері. Нарықтық экономиканың ұстанымдары: маржиналдық талдау, баламалы таңдау шығындары, экономикалық ұтымдылық. Нарықтық механизм элементтері: сұраныс, ұсыныс, баға, бәсеке.

Нарықтың күрделі экономикалық жүйе ретінде өзіндік құрылымы бар. Нарықтың құрылымы бұл нарықтың жекелеген элементтерінің ішкі құрылымы. Нарықтың құрылымы әр түрлі белгілері бойынша көптеген түрлерге бөлінеді. Қазіргі кезде нарық дамыған инфрақұрылымсыз, яғни қосалқы, көмекші салалар мен ұйымдарсыз орын алуы мүмкін емес.

Нарықтың инфрақұрылымы - бұл нарықтық қатынастардың қызмет етуін қамтамасыз ететін мекемелер, мемлекеттік және коммерциялық фирмалардың жиынтығы.

Нарықтық инфрақұрылымдардың төрт негізгі түрі бар: тауар нарығы, қаржы нарығы, еңбек нарығы және ақпараттық нарық.

Бұл қатынастардың негізгі элементтері - құн, баға, бәсеке, сұраныс пен ұсыныс. Нарықтың жұмыс істеуі тауар өндірушілердің арасындағы байланыстарды реттейтін, сондай-ақ адамдардың арасындағы экон. қарым-қатынас олардың еңбегінің өнімін сатып алу мен сату арқылы көрініс табатын тауар өндірісі жағдайында қоғамдық еңбекті бөлу мен ынталандыруды реттейтін заңға бағындырылған. Сұраныс пен ұсыныс заңы осыны жүзеге асыру нысаны ретінде әрекет етеді, оның іс-әрекеті айырбастың баламалылығын, ақша және тауар ағынының, төлем қабілеті ағынының, төлем қабілеті бар сұраныс пен ұсынылатын тауарлардың (қызметтердің) ара салмағын айқындайды. Нарық қатысушылардың бәрін, бір жағынан, бәсекеден, банкроттықтан, т. б. туындайтын экономикалық мәжбүрлеу арқылы, екінші жағынан, материалдық ынталандыру (пайданы молайту, т. б. ) жолымен тауарлар мен қызметтердің жоғары сапада болуына, өндіріс шығынын азайтуға, тұтынушыларды ойдағыдай қанағаттандыруға бағдарлайды. Нарыққа тауар өндірушілердің тәуелсіздігі, олардың толық дербестігі, тауарлардың бағасын еркін белгілеуі, тұтынушылар мен жеткізуші-лерді еркін таңдауы, тауар өндірушілердің, сатушылардың өткізу бәсекелестігі тән. Мемлекет нарықтық қатынастарды ретке келтіру, шаруашылықты жүргізудің нарықтық нысандарының теріс зардаптарын барынша азайту, халықтың жекелеген топтарын әлеум. жағынан қорғау шараларының кешенді жүйесін әзірлеп, жүзеге асырады.

Нарықтық экономика жағдайындағы шаруашылық механизмді жетілдіру

Негізгі қорлардың үш түрлі құрылымын ажыратады:

1. Нарық - тауар айналымының процесінде жүзеге асатын тауар ақшаға және керісінше ақша тауарға айналатын экономиканың саласы, АӨК-гі өндірілген өнімді сатып алу - сатудың өзара байланысты актілерінің жиынтығы.

Нарық өзара байланысты бірнеше қызмет атқарады.

- реттеушілік қызметі - нарық арқылы өнімді өндіруге кеткен шығындарға есептеу жүргізіледі;

- ынталандырушылық - баға төмендеген кезде өндірушілер өнім өндіруді қысқартып жаңа техниканы, технологияны енгізу, еңбекті ұйымдастыру жетілдіру арқылы шығындарды азайту мүмкіндігін іздей бастайды;

- баға белгілеу - сұраныс пен ұсыныс әсерінен баға ауытқып отырады;

- делдалдық - нарық арқылы өндірушілер мен тұтынушылар арасында байланыс орнайды;

- ақпараттық - баға арқылы тауарды өндірудің технологиялық дәрежесі мен шығындары шаруашылық әрекеттің неғұрлым тиімді бағыттары туралы экономикалық ақпарат беріп отырады.

Нарықтың субъектілері: үй шаруашылығы, фирмалар (кәсіпорныдар) және мемлекет.

Нарық объектілері : тауарлар мен қызмет көрсету, өндіріс факторлары, ақша, бағалы қағаздар.

Инфрақұрылым - қалыпты жұмыс істеуді, қоғамдық еңбек бөлімі процесінде пайда болатын технологиялық, өндірістік, экономикалық және ұйымдық байланыстарды жүзеге асыратын халық шаруашылық салаларының жиынтығы. Оларға: транспорт; байланыс; электрмен, газбен, жылумен қамтамасыз ету желілері; коммуникациялар; материалдық-техникалық жабдықтау; сауда дайындау; ақпараттық қызмет көрсету.

Нарықтың мәні және атқару механизмі

Нарықтық жүйе меншік үстемдігі, қоғамдық еңбек бөлінісі, ақша арқылы жүзеге асырылатын айырбас қатынасының кеңінен дамуымен сипатталады. Бұл жүйе аз шығын жұмсау арқылы жоғары нәтижеге жетуге негізделеді.

Нарықтық экономика - өндірушілер мен тұтынушылар нарық арқылы әрекет ететін шаруашылықты ұйымдастыру нысаны.

Нарық - бұл өндіріс, бөлу, айырбас және тұтыну аясында сату және сатып алу арқылы жүзеге асырылатын ұйымдық экономикалық қатынастар жүйесі.

Нарықтың мәні оның қызметтерінде толық көрінеді. Нарық өзара байланысты мынындай маңызды қызметтерді атқарады: реттеу, делдалдық, баға белгілеу, ақпараттық, ынталандырушылық қызметтері.

Нарық субьектілерінің өзара әрекеті және нарықтың құрылымы мен инфрақұрылымы.

Нарықтың сипаты оның субьектілері мен олардың іс әрекетін талдаумен байланысты.

Нарық механизмінің элементтері

Нарықтық экономиканың қызмет етуі, нарықтың белгілі элементтерінің болуын талап етеді. Олардың жиынтығы нарық жүйесін құрайды. Нарықтың негізгі элементтері өндіруші мен тұтынушы, сұраныс, ұсыныс, баға және бәсеке.

Бәсеке пайданың жоғары болуын және осының негізінде өндіріс масштабын кеңейтуді қамтамасыз етеді. Нарық субьектілерінің өзара әсері мен пропорцияларын реттеу механизмінің формасы болып табылады.

Нарықты жандандыратын бәсекеге үнемі бизнесмендердің келісімі арқылы олрдың экономикалық күштерінің шоғырлануы қауіп төндіреді. Нәтижесінде бәсекенің қарсыласы монополия пайда болады.

Нарықтық үстемдіктің түрлері:

- Монополия (monos біреу, poleo сатамын ) бір жеке адамның, топтың немесе мемлекеттің экономикалық әрекетке ерекше құқығы, яғни бір сатушының ерекше шаруашылық жағдайы. Монополияны ұйымдастырудың бірнеше түрі болады. Олар: картель, синдикат, трест, концерн және конгломет.

- Олигополия (oligos-аз, polio-сатамын) бір тауарды өндіру мен өткізу бірнеше ірі фирмалардың қолына жинақталу монополиясын айтамыз;

- Монопсония (monos-opsonia-өнім сатып алу) бір сатып алушының, өзінің қойған шартына сәйкес өнімнің бір түрінің барлығын сатып алуға мүмкіндігі бар, ерекше жағдайы;

- Олигопсония нарықтағы бірнеше сатып алушылардың үстемдігі.

Нарықтық қатынастың тұлғалары мен нысандары, нарықтық құрылым, нарықтық инфрақұрылым.

Нарықтық инфрақұрылым - нарықтағы тауарлармен мен қызметтердің еркін қозғалысын қамтамасыз ететін ұйымдар, мекемелер, институттар жүйесі. Нарықтың инфрақұрылымның негізі-жабдықтау, өткізу, брокерлік, делдалдық ұйымдар, коммерциялық фирмалар. Материалдық негізі-көлік жүйесі, ақпарат және байланыс жүйесі. Несиелік -есептеу негізі банктік және сақтандыру жүйесі, ірі және шағын несиелік жинақ мекемелері, коммерциялық банктер. Нарық инфрақұрылымның негізгі элементтері:

несие жүйесі және коммерциялық банктер
тауар, қор, валюта биржалары
жәрмеңкелер, аукциондар
мемлекеттік және мемлекеттік емес еңбек биржалары
ақпараттық технологиялар және бұқаралық ақпарат құралдары
салық жүйесі және салық инспекциясы
сақтандыру жүйесі
кеден жүйесі
коммерциялық-көрме кешендері
кеңес беруші және аудиторлық компаниялар
қоғамдық және мемлекеттік қорлар
еркін арнайы экономикалық аймақтар

Нарықтық бәсекенің әртүрлі сипатта болуы нарықтың құрылымына байланысты.

Ал нарық құрылымдарының бір-бірінен өзгешелігі өзіне тән белгілерімен анықталады.

Нарықтық құрылымдардың негізгі типтері : жетілген және жетілмеген бәсеке.

Жетілген бәсекенің белгілері :

- рыноктағы сатушылар мен сатып алушылардың саны шексіз.

- рынокқа ену және шығу кедергілері жоқ.

- өндіріс факторларының мобилділігі жоғары.

- рыноктағы бағаға әсер ету мүмкіншіліктері жоқ.

- ақпарат алу мүмкіншіліктері бәріне бірдей.

Егер жетілген бәсекенің бір шарты орындалмаса, онда мұндай нарықтық құрылым жетілмеген болып табылады.

Жетілмеген бәсекенің түрлері:

Таза монополия - тауарларды өндіру және өткізумен байланысты жалғыз фирманың үстемдік етуі. Монополияның негізгі белгілері - монопольды баға мен монопольды пайда.

Монопсония - белгілі бір тауарлардың бір ғана сатып алушысы бар нарықтық құрылымның типі. Ол сатып алу көлемін шектеу арқылы монопольдық пайда алады.

Олигополия - өнімнің негізгі бөлігін өндіру және өткізумен айналысатын және өзара бағалық емес бәсекеге түсетін бірнеше фирмалардың іс-әрекеті.

Монополистік бәсеке - дифференциалданған өнім шығаратын санаулы фирмалардың іс-әрекетін сипаттайды.

Кез-келген рынок құрылымының типі қалыпты қызмет етуі үшін қажетті шарттар: экономикалық субъектілердің экономикалық еркіндігі, дербестігі, тәуелсіздігі.

Қоғам мен табиғаттың арасындағы тепе-теңдік мәселелері өткен ғасырдың 20-шы жылдары А. Богданов пен Н. Бухариннің жұмыстарында талқыланған - деп көрсетеді И. Кучин. Қоғамның даму барысы, оның өндіргіш күштерінің өсуі, экономикалық базис және оның қондырмасы, сондай-ақ, олардың тікелей және кері байланыстары, өзара әсер етулері қоғам және қоршаған ортаның қарқынды қатынастарынан объективті түрде туындайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.