Тұтыну несиесі

Кіріспе.

Қазіргі кезде екінші денгейдегі банктердің жеке тұлғаларға беретін несиелеріне тұтыну және ипотекалық несиелер жатады.

Тұтыну несиесінін мынадай түрлері қолданылуда:

- автомобилдік несие;

- ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарлар сатып алуга берілетін несие;

- тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына берілетін несие;

- аса қажетіліктерге (оқу, емделу, демалу және т. с. с) берілетін несие.

Мұнда автомобильдік несие бойынша жана және жүрілген автомобильдерді банк несиесі көмегімен алуға болады.

Ипотека дегеніміз б. з. д. І-ІІ ғ. Рим шекарасында белгілі болған. «Ипотека» термин ретінде б. з. д. VІ ғ. Пайда болды. Ипотека грек тілінен аударғанда кепілдік деген мағына береді.

Қазақстанда ипотекалық несиелеу меншік туралы Кеңес Үкіметінің заңы қабылданғаннан кейін мүмкін бола бастады. Шын мәнінде алғашқы ипотекалық несиелеу тұрғын үй құрылыс мемлекеттік бағдарламасымен 1994-1995 жылы жүзеге асырыла бастады. Ал бүгінгі таңда коммерциялық банктердің дәстүрлі - базалық қызметі - экономиканы және халықты несиелендіру. Бұл қызмет банктік қызмет көрсету аясындағы маңыздыларға және банкінің актив операцияларына жатады. Көптеген елдерде ипотекалық несиелендірудің халықты тұрғын үймен қамтамасыз етудегі ролі баршаға белгілі. Шағын болса да тұрақты табысы бар халық топтары үшін тұрғын үй сатып алуға жағдайлар жасаумен қоймай, ипотекалық несие құрылыс саласына инвестициялар тартуға мүмкіндік беріп, қор рыногының жаңа сегменті - ипотекалық құнды қағаздар рыногының әрекет етуіне септігін тигізді. Осының барлығы тақырыптың өзектілігін, зерттеу объектісін және мәнін, сондай-ақ оның мақсаттары мен міндеттерін таңдауға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты ретінде қазіргі күнгі Қазақстандағы ипотекалық несиелендірудің даму жолдарын талдау көзделіп отыр. Мұндай мақсатқа коммерциялық банкте тұтынушылық несиелендіру жөніндегі қалыптасқан көзқарастарды және оны арттыруға бағытталған іс-шараларды жүйеге келтіру қажеттілігінен туындап отыр.

Негізгі бөлім.

1. Тұтыну несиесін беру

Автомобильдік несие бойынша жана және жүрілген автомобильдерді банк несиесі көмегімен алуға болады.

Ұзақ мерзімде пайдаланылатын тауарларға мыналар жатады:

• жиһаз;

• сантехника;

• аудио-видео-және тұрмыстық техникалар;

• компьютер және оргтехника;

• басқа да тұтыну тауарлары.

Тұрғын үйді жөндеу жұмыстарына: үйдің ішінде және сыртында құрылыс және басқа да жөндеу жұмыстарын жүргізу жатады.

Мысалға 2006 жылғы Альянс банкінен автомобиль несиесін беру тәжірибесін қарастырайық.

Автомобиль несиесін беру шарттары мынадай:

Несие валютасы - теңге, АҚШ долларында, еуро.

Несие берілетін мерзім - валюта түріне қарамастан, 60 ай немесе 5 жыл.

Несиенің төменгі сомасы - 15 тенге немесе баска валютадағы баламасы.

Несиенің жоғары сомасы кепілдік нысанының құнына байланысты болады.

Алғашқы жарна:

- үшінші тұлғалардан сатып алынатын автомобиль үшін - 30%;

- автосалонда сатып алынатын жаңа автомобиль үшін - 15%.

Кепілдікпен камтамасыз ету:

- алғашқы жарна болган жағдайда - сатып алынатын автокөлік;

- алғашқы жарна болмаған жағдайда - жылжымайтын мүлік, мемлекеттік бағалы кағаздар, жинақ шотындағы қаражат, заңды тұлғаның кепілдігі және сатып алынатын көлік.

Кепілдікке қабылданатын автомобилді пайдалану мерзімі:

- ТМД, Оңтүстік Кореяның - көп дегенде 7 жыл;

- алыс шетелдің - көп дегенде 15жыл.

Банк комиссиялары:

- несие өтінішін карастыру үшін - банк тарифіне сәйкес;

- несие беру үшін - теңгемен 0, 3%, валютамен 0, 9%.

Сонымен катар клиенттерге есептеу әдістемесі ынғайлы болуы үшін төмендегідей кестеде автомобиль алуға арналған ай сайынғы төлемдерді төлеу мысалдарын көрсетуге болады.

Жеке тұлғаны тұтынушылық несиелеу үрдісі мынадай кезеңдерді камтиды:

І-кезең. Қарыз алушымен сұхбаттасу және оның өтінішін қабылдау. Жеке тұлғамен сұхбаттасу және оған кенес беруді банктің фронт-кеңсесінің қызметкері - несие менеджері жүзеге асырады.

Алдын ала сұхбаттасу барысында несие менеджері клиенттің қандай мақсатқа несиені алуды қалайтынын, қандай сома сұрайтынын, қанша мерзімге алатынын және кепілге кандай мүлікті ұсынатындығы туралы акпараттарды біледі. Банк тарапынан клиентке берілетін несиенің шарттарымен таныстырады.

Егер осындай сияқты шарттармен клиент келіскен жағдайда несие-менеджері клиент мынадай құжаттарды талaп етеді:

- қарыз алуға сауалнама-өтініші;

- жеке куәлігінің көшірмесі.

- СТТН көшірмесі.

- Сонғы 6 немесе 12 айға бөлініп көрсетілген жалақы және басқа табыстары туралы жұмыстан берілетін анықтама.

- Жұмыс стажы (өтілі) туралы жұмыс орнынан анықтама.

- Үй кітабының көшірмесі;

- Кепілдік нысанына құкық беретін құжаттар;

- Кепілдік берушінің отбасылық жағдайын растайтын құжаттар (заңды некеде тұрса, неке туралы куәліктің ноториальды түрде куәландырылған көшірмесі, некеде тұрмаса, онда кепілге койылатын мүлікті сатып алу кезінде некеде тұрмағандығы туралы нотариалды түрде куәландырылған мәлімдемесі (түпнұсқасы), кепілдік берушінің жұбайының және басқа қосымша иегерлерінің нотариалды түрде куәландырылған келісімі (түпнұсқасы) .

БАНКТІК ЗАЙМДЫ АЛУҒА АРНАЛҒАН САУАЛНАМА НЫСАНЫ

(жеке тұлғаларға арналған)

1. Жеке басы туралы мәліметтер

2. Сұрайтын несиенің шарты

3. Мекенжайы

4. Отбасы құрамы

5. Білімі туралы мәліметтер

6. Жұмысы туралы мәліметтер

7. Отбасы мүлігі туралы мәліметтер

8. Несие алудағы тәжірибесі

9. Кепілде тұрған отбасының мүлкі туралы мәліметтер

10. Отбасынын табыстары туралы мәліметтер

11. Отбасының шығыстары туралы мәліметтер

12. Сатып алатын тауарлары туралы мәліметтер

13. Сатып алатын автомобилі туралы мәліметтер

14. Сатып алатын пђтері немесе њйі туралы мђліметтер

Ескерту: Сауалнама қарыз алушының несие-менеджерімен сүхбаттасуынан кейін толтырылып, оған оның колы қойылады.

2-кезең. Клиенттің несиелік құжаттарына несиелік және заңи сараптамалар жүргізуді қамтиды.

Несиелік сараптаманы несиелік сараптаушы жүргізуге тиіс. Несиелік сараптама нәтижесінде қарыз алушының төлем қабілеті мен несиелік қабілеті анықталады. Несиелік қабілеті бағалауда отандық банктер тәжірибесінде мынадай көрсеткіштер қолданылады:

1) Негізгі қарыз төлемінің айлық мөлшері (НҚАТ) = Несиенің мөлшері / несиенің мерзімі;

2) Сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің айлық мөлшері (СМАТ) = Несиенің мөлшері х сыйакы мөлшерлемесі / 12 ай;

3) Негізгі қарыз және сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің айлық мөлшері (НҚСАТ) = НҚАТ + СМАТ;

4) Таза табыс (ТТ) = Жалпы табыс - салықтық және басқа да төлемдер;

5) Нақты несиелік қабілеті (ННҚ) = НҚСАТ / ТТ.

Нақты несиелік қабілетінін мәні жобамен 35-45%-дан төмен болмауы тиіс.

Демек, осы көрсеткіштерді пайдаланып және несие алу үшін тапсырған құжаттарды пайдаланып, қарыз алушының төлем қабілеттігін анықтау тәжірибесіне мысал келтірейік.

Ол үшін Б. Ж. Тасмағанбеттегі деген азаматтың айталық автомобиль несиесін алуға берген сауалнамасын пайдалану қажет. Ондағы сұралатын несие сомасы 2 176 000 тенге немесе 17 000 АҚШ доллары (1 АҚШ доллары = 128 тенге), мұндағы жана автомобильдің нарықтық құны - 2 560 000 теңгені (немесе 20 000 АҚШ долларын) құрайды. Қарыз алушының қосатын бастапқы жарнасы 15%, яғни 384 000 теңге немесе 3000 АҚШ доллар. Автомобиль несиесін 60 айға, 18% жылдық сыйақы мөлшерлемесінде сұрап отыр делік.

Ол кісінің отбасылық айлық табысы - 560 000 теңге және кепілге жылжымайтын мүлік қояды.

Жоғарыдағы көрсеткіштер көмегімен қарыз алушы Б. Ж. Тасмағанбеттегінің төлем қабілетін бағалау нәтижесі мынадай:

Негізгі қарыз төлемінің айлық мөлшері (HҚAT) =

2 176 000 тенге : 60 ай = 36267 тенге.

Сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің айлық мөлшері (СМА Т) -

2 176000 теңге х 0, 18 : 12 ай = 32640 доллары.

Негізгі қарыз және сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемінің айлық

мөлшері = 36267+ 32640 = 68907 тенге.

Таза табыс (ТТ) = 560 мың тенге - 300 мың тенге = 200 мың тенге.

Нақты несиелік қабілеті (ННК) - 68907 теңге : 2 тенге = 0, 34 немесе 34%.

Сонымен, қарыз алушымыз төлем қабілеттігі жеткіліксіз, бірақ оған кепілге қоятын мүлкін ескере отырып, несие беруге болады.

Несиелік сарапшы жоғарыдағы есептеулердің нәтижелері негізінде Несиелік комитеттің қарауына арналған несиелік сараптама қорытындысын жасайды.

Несиелік құжаттарға заңи сараптаулар кезінде қарыз алушының азаматтығы, онын құжаттарының заңдылыгы және кепіл затына құқық беретін қүжаттардың шынайылығы мен қарыз алушының меншік құқығын тексереді.

Осы кезеңдегі келесі бір маңызды қадам кепілге қоятын затын бағалау. Кепіл затын бағалауды тәуелсіз бағалау немесе банктің өзінің бағалаушылары жүзеге асыруы мүмкін. Айталық, кепіл заты ретінде 2 бөлмелі пәтер ұсынылады. Бағалаушы бағалау нәтижесі бойынша төмендегідей нысанда Несиелік комитетке есеп беру құжатын даярлайды.

ЖЫЛЖЫМАЙТЫН МҮЛІК ОБЪЕКТІСІН БАҒАЛАУ

ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУ

«Сарыарқа»ЖШС директоры

Өмірбай А. С.

« » 2006ж.

Алматы қ. 15. 11. 2006 ж.

Объекті қаралғаннан кейін, Астана 0аласындағы Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Тіркеу қызметі комитетімен 14. 02. 2002ж. берілген № ЗТ-0001 (23270-1910-ЖШС) мемлекеттік лицензия негізінде, тәуелсіз бағалаушы «Сарыарқа» ЖШС-нің директоры А. С. Өмірбайдың жауапкершілігімен мекенжайы Алматы каласы, Сәтбаев кәшесі, 23-үй, 25-пәтер болып табылатын үш бөлмелі пәтердің сараптамасы жүргізілді.

Қарыз алушы: Тасмағанбетегі Б. Ж.

Көрсетілген құжаттар:

Сату-сатып алу келісімшарт № р. 8 - 7041, 21. 04. 2001.

Алматы қаласындағы пәтердің жоспары 03. 10. 2006.

Объектінің сипаттамасы

Объектінің орналасу жері:

Үш бөлмелі пәтер Алматы қаласында, Бостандық ауданында, мекенжайы: Сәтбаев көшесі, 23-үй, 25-пәтерде орналасқан.

Бағалау мақсаты:

Пәтердің нарықтық және кепілдік құнын анықтау. Жалпы көлемі 68, 2 шаршы метр, оның ішінде: 45, 10 ш. м. - тұрмысты, 17, 70 ш. м. - көмекші.

Бағалау объектісінің қысқаша сипаттамасы.

Үш бөлмелі пәтер бес қабатты үйдің төртінші қабатында орналасқан.

Пәтердің меншік иесі:

Тасмағамбеттегі Б. Ж.

Меншік құқығы расталған:

Сату-сатып алу туралы келісімшартымен № р. 8 - 7041, 21. 04. 2001.

Пәтер 2006 жылдың 10 казан айына жақсы жағдайда тұр. Пәтерде: зал, екі ұйыктайтын бөлме, ас бөлмесі, коридор, дәретхана және жуынатын бөлме бар.

Пәтерде санитарлык техникасы қойылған (жуынатын бөлмеде және ас бөлмесінде раковиналар бар) .

Терезелері ағаштан жасалған және әйнектері койылған.

Пәтерді зерттеу кезінде пәтердің жоспарының Алматы қаласының жылжымайтын мүлік орталығының жоспарымен карама-қайшылықтар болған жоқ.

Қыскаша сипаттама (кесте түрінде)

Пәтердің кепілдік құнын анықтау үшін салыстырмалы сату әдісін қолданамыз.

Банк тарапынан бағалаушы-мамандар көмегімен осы пәтердің кепіл құны анықталады. Отандық банк тәжірибесінде кепіл құны пәтердің бағалау құнының 70%-ынан аспауға тиіс. Ол үшін мынадай есептеулер жасалады:

САЛЫСТЫРМАЛЫ САТУ ӘДІСІ

Бұл әдіске бағаланып отырған ғимаратқа ұқсас жылжымайтын мүлік ғимараттары бойынша нарықтағы сату және ұсыну туралы мәліметтердін жиынтығы кіреді. Пәтердің нарықтық құнын анықтауда «Крыша» газеті пайдаланылды. Салыстыру үшін бағаланып отырған ғимараттың орналасу жеріне және техникалық сипаттамаларына жақын сатылуға арналған үш бөлмелі пәтерді мысалға кслтірейік.

Сонымен, түзетулерді есепке алумен орташа құны:

1 шаршы метрі - 135350 теңгені қүрайды.

ПӘТЕРДІҢ НАРЫҚТЫҚ ҚҰНЫ:

62, 8 шаршы метр х 135350 теңге ≈ 8 5 теңге.

Сонымен бірге бағалау кезінде есепке алыну қажет:

Алдағы пайдалану кезеңі үшін тозу коэффиішенті - 3%.

Пәтердің тозу коэффициенті = Пәтердің нарықтық құны х 3%, (тозу коэффициент) = 85 х 0, 03 = 255000 теңге.

... жалғасы

Қысқа мерзімді несие

Қазақстандағы рыноктық несие жүйесі қатынастарының қалыптасуы

Тұтыну несиесінің жіктелуі ерекшелікғтері

Тұтыну несиесі және қасиеті

Қазақстан банк ісі

Тұтыну несиесінің экономикалық мәні мен теориялық негізіне жан-жақты зерттеулер жүргізіп, несиелеудің бұл түрінің “Еуразиялық банк” ақ-ның қызметіндегі жүзеге асырылу ерекшеліктерін қарастыру

Тұтыну несиесі жайлы

Несиелік тәуекелді анықтау

Несие. Несие формалары мен түрлері

Қазақстан Республикасындағы тұтыну несиесі және оның дамуы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс