Саяси партиялар мен қоғамдық-саяси қозғалыстар
Саяси партиялардың пайда болуы, мәні және кызметтері
Саяси жүйеге мемлекетпен қатар саяси партиялар да кіреді. "Партия" деген сөз латын тілінен шықкан, бөлу, бөлшек деген мағынаны білдіреді.
Тарихқа белгілі алғашқы саяси партиялар Ежелгі Грецияда пайда болды. Олардың мүшелері аз, тұрақтылығы шамалы, жөнді ұйымдаспаған шағын топтар болатын. Олар, негізінен, құл иеленушілердің әр түрлі ағымдарының мүдделерін корғады. Мұндай партиялар феодалдық қоғамда да болды. Бірақ шексіз әкімшілік билеген дәуірде олардын айтарлықтай маңызы болмады. Еңбекші топтар болса экономикалық бытырандылық пен рухани езгінің астында еді. Сондықтан олардың саяси партиялар құруға мүмкіндіктері жоқ болатын. Олардың мүддесін ара-тұра билеуші топтың алдыңғы қатарлы мүшелері қорғады.
Қазіргі біздің түсінігіміздегідей саяси партиялар Еуропада XIX ғ. екінші жартысында пайда бола бастады. Бұған сол кезде болған буржуазиялық революциялар тікелей ықпал етті. Мемлекеттік биліктің ұйымдастырылу түрі және жүзеге асырылуы ретінде парламенттер мен парламентаризм дүниеге келді. Жалпыға бірдей сайлау құқығының енгізілуі бұқара халықтың саясатқа қатысу аясын одан әрі кеңейте түсті. Жұмысшы табының ұйымшылдығы күшейді. Олар парламентте өз мүдделерін қорғайтын көпшілік партияларды құра бастады. Саясатқа көптеген адамдар тартылып, әлеуметтік қайшылықтар шиеленіседі. Осыған байланысты саяси партиялардың рөлі одан әрі өсті. Олар саясаттың негізгі субъектісіне айналды.
Бірақ саяси партиялар бірден көпшілік партия бола қалған жоқ. Оның ұзақ тарихы бар. Мысалы, немістің көрнекті саясаттанушысы Макс Вебер саяси партиялардыи дамуына мынадай кезендерді атап көрсетгі: 1) аристократиялық үйірмелер; 2) саяси клубтар; 3) көпшілік партиялар.
Саяси клубтардың аристократиялық үйірмелерден айырмашылығы — олар ең алдымен буржуазияның мүддесін білдірді. (Ал аристократиялық үйірмелер жер иелерінің мақсатын қорғаған болатын). Олардың тұрақты идеологиялық байланыстары мен дамыған ұйымы болды. Мұның бәрі оларға қоғамдық жұмысты кең өрістетуіне мүмкіндік туғызды.
Ал көпшілік партиялардың саяси клубтардың ерекшелігі — олар жұмысын тек сайлау кезінде ғана емес, сонымен қатар әдеттегі, дағдылы уақытта да көпшілікке ықпал етуге тырысты. Өз қатарына барынша көбірек адамдарды тартты. Өздерінің үгіт-насихат жұмысында саяси
Саяси жүйеге мемлекетпен қатар саяси партиялар да кіреді. "Партия" деген сөз латын тілінен шықкан, бөлу, бөлшек деген мағынаны білдіреді.
Тарихқа белгілі алғашқы саяси партиялар Ежелгі Грецияда пайда болды. Олардың мүшелері аз, тұрақтылығы шамалы, жөнді ұйымдаспаған шағын топтар болатын. Олар, негізінен, құл иеленушілердің әр түрлі ағымдарының мүдделерін корғады. Мұндай партиялар феодалдық қоғамда да болды. Бірақ шексіз әкімшілік билеген дәуірде олардын айтарлықтай маңызы болмады. Еңбекші топтар болса экономикалық бытырандылық пен рухани езгінің астында еді. Сондықтан олардың саяси партиялар құруға мүмкіндіктері жоқ болатын. Олардың мүддесін ара-тұра билеуші топтың алдыңғы қатарлы мүшелері қорғады.
Қазіргі біздің түсінігіміздегідей саяси партиялар Еуропада XIX ғ. екінші жартысында пайда бола бастады. Бұған сол кезде болған буржуазиялық революциялар тікелей ықпал етті. Мемлекеттік биліктің ұйымдастырылу түрі және жүзеге асырылуы ретінде парламенттер мен парламентаризм дүниеге келді. Жалпыға бірдей сайлау құқығының енгізілуі бұқара халықтың саясатқа қатысу аясын одан әрі кеңейте түсті. Жұмысшы табының ұйымшылдығы күшейді. Олар парламентте өз мүдделерін қорғайтын көпшілік партияларды құра бастады. Саясатқа көптеген адамдар тартылып, әлеуметтік қайшылықтар шиеленіседі. Осыған байланысты саяси партиялардың рөлі одан әрі өсті. Олар саясаттың негізгі субъектісіне айналды.
Бірақ саяси партиялар бірден көпшілік партия бола қалған жоқ. Оның ұзақ тарихы бар. Мысалы, немістің көрнекті саясаттанушысы Макс Вебер саяси партиялардыи дамуына мынадай кезендерді атап көрсетгі: 1) аристократиялық үйірмелер; 2) саяси клубтар; 3) көпшілік партиялар.
Саяси клубтардың аристократиялық үйірмелерден айырмашылығы — олар ең алдымен буржуазияның мүддесін білдірді. (Ал аристократиялық үйірмелер жер иелерінің мақсатын қорғаған болатын). Олардың тұрақты идеологиялық байланыстары мен дамыған ұйымы болды. Мұның бәрі оларға қоғамдық жұмысты кең өрістетуіне мүмкіндік туғызды.
Ал көпшілік партиялардың саяси клубтардың ерекшелігі — олар жұмысын тек сайлау кезінде ғана емес, сонымен қатар әдеттегі, дағдылы уақытта да көпшілікке ықпал етуге тырысты. Өз қатарына барынша көбірек адамдарды тартты. Өздерінің үгіт-насихат жұмысында саяси
САЯСИ ПАРТИЯЛАР МЕН ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ҚОЗҒАЛЫСТАР
Саяси партиялардың пайда болуы, мәні және кызметтері
Саяси жүйеге мемлекетпен қатар саяси партиялар да кіреді. "Партия"
деген сөз латын тілінен шықкан, бөлу, бөлшек деген мағынаны білдіреді.
Тарихқа белгілі алғашқы саяси партиялар Ежелгі Грецияда пайда болды.
Олардың мүшелері аз, тұрақтылығы шамалы, жөнді ұйымдаспаған шағын топтар
болатын. Олар, негізінен, құл иеленушілердің әр түрлі ағымдарының
мүдделерін корғады. Мұндай партиялар феодалдық қоғамда да болды. Бірақ
шексіз әкімшілік билеген дәуірде олардын айтарлықтай маңызы болмады.
Еңбекші топтар болса экономикалық бытырандылық пен рухани езгінің астында
еді. Сондықтан олардың саяси партиялар құруға мүмкіндіктері жоқ болатын.
Олардың мүддесін ара-тұра билеуші топтың алдыңғы қатарлы мүшелері қорғады.
Қазіргі біздің түсінігіміздегідей саяси партиялар Еуропада XIX ғ.
екінші жартысында пайда бола бастады. Бұған сол кезде болған буржуазиялық
революциялар тікелей ықпал етті. Мемлекеттік биліктің ұйымдастырылу түрі
және жүзеге асырылуы ретінде парламенттер мен парламентаризм дүниеге келді.
Жалпыға бірдей сайлау құқығының енгізілуі бұқара халықтың саясатқа қатысу
аясын одан әрі кеңейте түсті. Жұмысшы табының ұйымшылдығы күшейді. Олар
парламентте өз мүдделерін қорғайтын көпшілік партияларды құра бастады.
Саясатқа көптеген адамдар тартылып, әлеуметтік қайшылықтар шиеленіседі.
Осыған байланысты саяси партиялардың рөлі одан әрі өсті. Олар саясаттың
негізгі субъектісіне айналды.
Бірақ саяси партиялар бірден көпшілік партия бола қалған жоқ. Оның ұзақ
тарихы бар. Мысалы, немістің көрнекті саясаттанушысы Макс Вебер саяси
партиялардыи дамуына мынадай кезендерді атап көрсетгі: 1) аристократиялық
үйірмелер; 2) саяси клубтар; 3) көпшілік партиялар.
Саяси клубтардың аристократиялық үйірмелерден айырмашылығы — олар ең
алдымен буржуазияның мүддесін білдірді. (Ал аристократиялық үйірмелер жер
иелерінің мақсатын қорғаған болатын). Олардың тұрақты идеологиялық
байланыстары мен дамыған ұйымы болды. Мұның бәрі оларға қоғамдық жұмысты
кең өрістетуіне мүмкіндік туғызды.
Ал көпшілік партиялардың саяси клубтардың ерекшелігі — олар жұмысын тек
сайлау кезінде ғана емес, сонымен қатар әдеттегі, дағдылы уақытта да
көпшілікке ықпал етуге тырысты. Өз қатарына барынша көбірек адамдарды
тартты. Өздерінің үгіт-насихат жұмысында саяси ағартушылық, үгіт, тарбие,
мәдеии қызмет т. с. с. саяси әсер етудің бай мүмкіндіктерін пайдаланды.
Дегенмен, көрсетілген үш кезеңді толығымен Ұлыбританияның екі партиясы
ғана басынан кешірді. Олар либералдық (виги) және консервативтік (тори)
партиялары, Ал казір өмір сүріп отырған партиялардың көбінің даму жолы
қысқа. Олардың біразы екі сатысынан өтсе, біразы бірден көпшілік партия
болып қалыптасты.
Бірінші саяси көпшілік партия болып 1861 ж. Англияда либералдық партия
құрылды. Сонымен қатар мұндай партиялардың дамуына жұмысшы қозғалысы да зор
әсер етті. Жұмысшылардың өзіндік жарғысы, кең тараған жергілікті ұйымдары
бар, жазба түрде мүшелік жарна төлейтін, мерзімімен съездер еткізетін
партиялары ұйымдасады. Бірінші көпшілік жұмысшы партиясы болып 1863ж. Жалпы
Германияның Жұмысшы Одағы (Ф. Лассальдың басшылығымен) құрылды. XIX ғ.
аяғына қарай Батыс Еуропа елдерінде түгелге жақын көпшілік партиялар пайда
болды. Мұндай партиялар басқа континенттерде де құрыла бастады.
Американың белгілі саясаттанушысы Дж. Ла Паломбараның ойынша партиялар
мынадай 4 белгімен сипатталады: I) партия белгілі бір идеологияны қорғайды
немесе кем дегенде адамды, дүниені ерекше көре біледі; 2) партия —
адамдарды жергілікті ұйымнан бастап, халықаралық дәрежеге дейін саясаттын
әр түрлі деңгейнде әжептәуір ұзақ біріктіретін ұйым; 3) партиянын мақсаты —
билікті қолға алып, жүзеге асыру (көбінесе ол коалициялық жолмен жасалады);
4) әр партия өзіне халықтын дауыс беруінен бастап, мүше болуына дейінгі
қолдауын қамтамасыз еткісі келеді.
Саяси партия тапты немесе әлеуметтік топты ұйымдастырады, олардың саяси
сауаттылығын арттырады, жұмысына ұйымшылдық және мақсаттылық сипат береді.
Оның белгілі бір идеологиясы болады. Ол идеология саясаттың басты
принииптерін белгілеуге, саяси партияның ұйымдық құрылысы мен практикалық
іс әрекетін анықтау негіз болады. Олар партиянын бағдарламалары мен
жарғыларында айқындалады.
Саяси жүйеде партиялар үлкен әлеуметтік жіктердін (топтардың,
таптардың, бірлестіктердің) мүдесін көздейді. Партиялардық өмір сүруінің
өзі сол жіктеудің арасында дау-жанжалдардың тууы мен оларды шешу
қажетгігінен шығады.
Поляктың белгілі саясаттанушысы А. Боднардың көрсеткеніндей, қазіргі
қоғамда саяси партиялар мынадай кызметтерді атқарады:
а) қоғамның ірі топтарының мақсат-мүдделерін анықтау,
тұжырымдау және негіздеу;
ә) олардың белсенділігін арттырып, жинактау;
б) саяси идеология мен саяси ілімдерді жасау;
в) саяси жүйелерді, оның жалпы принциптерін, элементтерін, құрылымдарын
қалыптастыруға қатысу және т. б.;
г) мемлекетте билік үшін күреске қатынасу және оның
жұмысының бағдарламасын жасау;
д) мемлекеттік билікті іске асыруға қатынасу;
е) крғамдық, пікірді қалыптастыру;
ж) жалпы қоғамды, яғни оның белгілі бір бөлігін (топты,тапты,
жікті) саяси тәрбиелеу;
и) мемлекеттің, кәсподақтардың, қоғамдық ұйымдардың аппараты үшін
кадрлар даярлау мен ұсыну және т. т.с.
Сонымен қатар партиялар сайлау науқанын дайындау мен өткізу, өз
мүшелерінін санын көбейту, орталық, және жергілікті ұйымдардың материалаық
ахуалын күшейту, өз еліндегі және шетелдердін максаттары жақын
партияларымен байланысты нығайтумен үнемі айналысады.
Қазіргі демократиялық, қоғамдағы партияның маңызды міндеті — азаматтық
қоғам мен мемлекеттің арасындагы байланысты баянды ету. Партиялар арқылы әр
түрлі әлеуметгік топтар өздерінің саяси талаптарын мәлімдейді. Бұрынғы
әлеуметтік-экономикалық саясатты одан әрі жүргізу немесс оны өзгерту
керектігі жөнінде өздерінің көзқарастарын білдіреді. Соның арқасында
қоғамның саяси саласындағы қарам-қайшылықтардың басы ашылады, әдеуметтік
қопарылысқа соқтырарлық өткір, ойда жоқ шиеленісгердің мүмкіншілігі азаяды.
Қоғамның қай жігіне партияның ықпалы күшті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Саяси партиялардың пайда болуы, мәні және кызметтері
Саяси жүйеге мемлекетпен қатар саяси партиялар да кіреді. "Партия"
деген сөз латын тілінен шықкан, бөлу, бөлшек деген мағынаны білдіреді.
Тарихқа белгілі алғашқы саяси партиялар Ежелгі Грецияда пайда болды.
Олардың мүшелері аз, тұрақтылығы шамалы, жөнді ұйымдаспаған шағын топтар
болатын. Олар, негізінен, құл иеленушілердің әр түрлі ағымдарының
мүдделерін корғады. Мұндай партиялар феодалдық қоғамда да болды. Бірақ
шексіз әкімшілік билеген дәуірде олардын айтарлықтай маңызы болмады.
Еңбекші топтар болса экономикалық бытырандылық пен рухани езгінің астында
еді. Сондықтан олардың саяси партиялар құруға мүмкіндіктері жоқ болатын.
Олардың мүддесін ара-тұра билеуші топтың алдыңғы қатарлы мүшелері қорғады.
Қазіргі біздің түсінігіміздегідей саяси партиялар Еуропада XIX ғ.
екінші жартысында пайда бола бастады. Бұған сол кезде болған буржуазиялық
революциялар тікелей ықпал етті. Мемлекеттік биліктің ұйымдастырылу түрі
және жүзеге асырылуы ретінде парламенттер мен парламентаризм дүниеге келді.
Жалпыға бірдей сайлау құқығының енгізілуі бұқара халықтың саясатқа қатысу
аясын одан әрі кеңейте түсті. Жұмысшы табының ұйымшылдығы күшейді. Олар
парламентте өз мүдделерін қорғайтын көпшілік партияларды құра бастады.
Саясатқа көптеген адамдар тартылып, әлеуметтік қайшылықтар шиеленіседі.
Осыған байланысты саяси партиялардың рөлі одан әрі өсті. Олар саясаттың
негізгі субъектісіне айналды.
Бірақ саяси партиялар бірден көпшілік партия бола қалған жоқ. Оның ұзақ
тарихы бар. Мысалы, немістің көрнекті саясаттанушысы Макс Вебер саяси
партиялардыи дамуына мынадай кезендерді атап көрсетгі: 1) аристократиялық
үйірмелер; 2) саяси клубтар; 3) көпшілік партиялар.
Саяси клубтардың аристократиялық үйірмелерден айырмашылығы — олар ең
алдымен буржуазияның мүддесін білдірді. (Ал аристократиялық үйірмелер жер
иелерінің мақсатын қорғаған болатын). Олардың тұрақты идеологиялық
байланыстары мен дамыған ұйымы болды. Мұның бәрі оларға қоғамдық жұмысты
кең өрістетуіне мүмкіндік туғызды.
Ал көпшілік партиялардың саяси клубтардың ерекшелігі — олар жұмысын тек
сайлау кезінде ғана емес, сонымен қатар әдеттегі, дағдылы уақытта да
көпшілікке ықпал етуге тырысты. Өз қатарына барынша көбірек адамдарды
тартты. Өздерінің үгіт-насихат жұмысында саяси ағартушылық, үгіт, тарбие,
мәдеии қызмет т. с. с. саяси әсер етудің бай мүмкіндіктерін пайдаланды.
Дегенмен, көрсетілген үш кезеңді толығымен Ұлыбританияның екі партиясы
ғана басынан кешірді. Олар либералдық (виги) және консервативтік (тори)
партиялары, Ал казір өмір сүріп отырған партиялардың көбінің даму жолы
қысқа. Олардың біразы екі сатысынан өтсе, біразы бірден көпшілік партия
болып қалыптасты.
Бірінші саяси көпшілік партия болып 1861 ж. Англияда либералдық партия
құрылды. Сонымен қатар мұндай партиялардың дамуына жұмысшы қозғалысы да зор
әсер етті. Жұмысшылардың өзіндік жарғысы, кең тараған жергілікті ұйымдары
бар, жазба түрде мүшелік жарна төлейтін, мерзімімен съездер еткізетін
партиялары ұйымдасады. Бірінші көпшілік жұмысшы партиясы болып 1863ж. Жалпы
Германияның Жұмысшы Одағы (Ф. Лассальдың басшылығымен) құрылды. XIX ғ.
аяғына қарай Батыс Еуропа елдерінде түгелге жақын көпшілік партиялар пайда
болды. Мұндай партиялар басқа континенттерде де құрыла бастады.
Американың белгілі саясаттанушысы Дж. Ла Паломбараның ойынша партиялар
мынадай 4 белгімен сипатталады: I) партия белгілі бір идеологияны қорғайды
немесе кем дегенде адамды, дүниені ерекше көре біледі; 2) партия —
адамдарды жергілікті ұйымнан бастап, халықаралық дәрежеге дейін саясаттын
әр түрлі деңгейнде әжептәуір ұзақ біріктіретін ұйым; 3) партиянын мақсаты —
билікті қолға алып, жүзеге асыру (көбінесе ол коалициялық жолмен жасалады);
4) әр партия өзіне халықтын дауыс беруінен бастап, мүше болуына дейінгі
қолдауын қамтамасыз еткісі келеді.
Саяси партия тапты немесе әлеуметтік топты ұйымдастырады, олардың саяси
сауаттылығын арттырады, жұмысына ұйымшылдық және мақсаттылық сипат береді.
Оның белгілі бір идеологиясы болады. Ол идеология саясаттың басты
принииптерін белгілеуге, саяси партияның ұйымдық құрылысы мен практикалық
іс әрекетін анықтау негіз болады. Олар партиянын бағдарламалары мен
жарғыларында айқындалады.
Саяси жүйеде партиялар үлкен әлеуметтік жіктердін (топтардың,
таптардың, бірлестіктердің) мүдесін көздейді. Партиялардық өмір сүруінің
өзі сол жіктеудің арасында дау-жанжалдардың тууы мен оларды шешу
қажетгігінен шығады.
Поляктың белгілі саясаттанушысы А. Боднардың көрсеткеніндей, қазіргі
қоғамда саяси партиялар мынадай кызметтерді атқарады:
а) қоғамның ірі топтарының мақсат-мүдделерін анықтау,
тұжырымдау және негіздеу;
ә) олардың белсенділігін арттырып, жинактау;
б) саяси идеология мен саяси ілімдерді жасау;
в) саяси жүйелерді, оның жалпы принциптерін, элементтерін, құрылымдарын
қалыптастыруға қатысу және т. б.;
г) мемлекетте билік үшін күреске қатынасу және оның
жұмысының бағдарламасын жасау;
д) мемлекеттік билікті іске асыруға қатынасу;
е) крғамдық, пікірді қалыптастыру;
ж) жалпы қоғамды, яғни оның белгілі бір бөлігін (топты,тапты,
жікті) саяси тәрбиелеу;
и) мемлекеттің, кәсподақтардың, қоғамдық ұйымдардың аппараты үшін
кадрлар даярлау мен ұсыну және т. т.с.
Сонымен қатар партиялар сайлау науқанын дайындау мен өткізу, өз
мүшелерінін санын көбейту, орталық, және жергілікті ұйымдардың материалаық
ахуалын күшейту, өз еліндегі және шетелдердін максаттары жақын
партияларымен байланысты нығайтумен үнемі айналысады.
Қазіргі демократиялық, қоғамдағы партияның маңызды міндеті — азаматтық
қоғам мен мемлекеттің арасындагы байланысты баянды ету. Партиялар арқылы әр
түрлі әлеуметгік топтар өздерінің саяси талаптарын мәлімдейді. Бұрынғы
әлеуметтік-экономикалық саясатты одан әрі жүргізу немесс оны өзгерту
керектігі жөнінде өздерінің көзқарастарын білдіреді. Соның арқасында
қоғамның саяси саласындағы қарам-қайшылықтардың басы ашылады, әдеуметтік
қопарылысқа соқтырарлық өткір, ойда жоқ шиеленісгердің мүмкіншілігі азаяды.
Қоғамның қай жігіне партияның ықпалы күшті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz