Суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын қолдануды ұйымдастыру, тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегішті жобалау

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

Ф. 7. 15-06

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ

М. О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН

МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Эров Баходир Юсанович

Суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын қолдануды ұйымдастыру, тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегішті жобалау

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

050806 - мамандығы - «Агроинженерия»

Шымкент, 2013ж.

Ф. 7. 15-07

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН

МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

«Қорғауға жіберілді»

Кафедра меңгерушісі

т. ғ. к. Ж. А. Алдияров

“”2013 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: Суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын қолдануды ұйымдастыру, тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегішті жобалау

050806 - мамандығы - «Агроинженерия»

Орындаған Эров Баходир Юсанович

Ғылыми жетекшісі

т. ғ. к., доцент Манабаев Н. Т.

Шымкент, 2013 ж.

Ф. 7. 15-08

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН

МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

АГРОӨНЕРКӘСІП ФАКУЛЬТЕТІ

Агротехнология кафедрасы

Мамандығы: 050806-Агроинженерия

«БЕКІТЕМІН»

Кафедра меңгерушісі

т. ғ. к. Ж. А. Алдияров

“”2013ж.

Дипломдық жоба орындауға

ТАПСЫРМА №11

Студент Эров Баходир Юсанович АП-09-3к

Жоба тақырыбы : Суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын қолдануды ұйымдастыру, тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегішті жобалау

Университет бойынша 19. 11. 2012 ж. №3-172 С бұйрығымен бекітілген

Аяқталған жобаны тапсыру мерзімі 28. 04. 2013 ж.

Жобаның бастапқы мәліметтері: Суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын ұйымдастыру үйрену

Жеке тапсырма: тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегішті жобалау

ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБАНЫҢ МАЗМҰНЫ

№

Бөлімдері

Орындалу мерзімі

Кеңесші

№: 1

Бөлімдері: Аналитикалық бөлім

Орындалу мерзімі: 25. 02. 2013 жыл

Кеңесші: Манабаев Н. Т.

№: 2

Бөлімдері: Технологиялық бөлім

Орындалу мерзімі: 20. 03. 2013 жыл

Кеңесші: Манабаев Н. Т.

№: 3

Бөлімдері: Тіршілік қауіпсіздігі

Орындалу мерзімі: 30. 03. 2013 жыл

Кеңесші: Сарыпбекова Н. К.

№: 4

Бөлімдері: Қоршаған ортаны қорғау

Орындалу мерзімі: 7. 04. 2013 жыл

Кеңесші: Қарымсаков Қ. Е.

№: 5

Бөлімдері: Экономика

Орындалу мерзімі: 14. 04. 2013 жыл

Кеңесші: Кембаева Р. С.

№: 6

Бөлімдері: Бизнес жоспар

Орындалу мерзімі: 20. 04. 2013 жыл

Кеңесші: Ускенов М. Қ.

№:

Бөлімдері: Қорытынды

Орындалу мерзімі: 26. 04. 2013 жыл

Кеңесші: Манабаев Н. Т.

Графикалық материалдар тізімі

№

Сызулар атаулары

Парақ саны

Орындалу мерзімі

Кеңесші

№: 1

Сызулар атаулары: Тегістегіштердің сұлбасы

Парақ саны: 1

Орындалу мерзімі: 1-10. 04. 2013ж

Кеңесші: Манабаев Н. Т.

№: 2

Сызулар атаулары: Егістік профил жазу-ң принцип сұлб-сы

Парақ саны: 1

Орындалу мерзімі: 11-15. 04. 2013ж

Кеңесші: Манабаев Н. Т.

№: 3

Сызулар атаулары: ПГС-2, 4А құрылғы-ң технол-қ сұлбасы

Парақ саны: 1

Орындалу мерзімі: 16-20. 04. 2013ж

Кеңесші: Манабаев Н. Т.

№: 4

Сызулар атаулары: Қатаөр-н ңдеу мех-ция деңгейін анық-у

Парақ саны: 1

Орындалу мерзімі: 21-23. 04. 2013ж

Кеңесші: Манабаев Н. Т.

№: 5

Сызулар атаулары: Экономикалық бөлім

Парақ саны: 1

Орындалу мерзімі: 24-26. 04. 2013ж

Кеңесші: Кембаева Р. С.

Тапсырманың берілген күні 16. 01. 2013 ж.

Дипломдық жоба жетекшісі Манабаев Н. Т.

Тапсырманы орындауға алған студент Эров Баходир Юсанович.

Топ студенті АП- 09- 3К Эров Баходир Юсанович.

Кеңесшілері:

Тіршілік қауіпсіздігі Экономика бөлімі

(Ғылыми дәрежесі, атағы Тегі, аты, жөні) (Ғылыми дәрежесі, атағы Тегі, аты, жөні)

(күні, қолы) (күні, қолы)

Қоршаған ортаны қорғау Бизнес жоспар

(Ғылыми дәрежесі, атағы Тегі, аты, жөні) (Ғылыми дәрежесі, атағы Тегі, аты, жөні)

(күні, қолы) (күні, қолы)

Норма бақылау

т. ғ. к., аға оқытушы Есимов Е. Қ.

(күні, қолы)

Мазмұны

Аннотация . . . 7

Нормативтік сілтемелер . . . 8 Анықтамалар . . . 9

Белгілер мен қысқартулар . . . 10 Кіріспе . . . 11

1Аналитикалық бөлім . . . 13 1. 1 Суғармалы егіншілікте жер тегістегіштің ролі мен маңызы . . . 13

1. 2 Суғармалы егістікті тегістеудің мақта өнімділігі мен сғару су шығынына әсері . . . 15

1. 3 Егісті егу алдындағы жер тегістегіші . . . 16

1. 4 Нұрмен басқарылатын прибор ПУЛ-3 көмегімен жер бедерлігін зерттеу . . . 18

2Технологиялық бөлім . . . 21

2. 1 Мақта егу үшін топырақты негізгі және егу алдында дайындау

ерекшеліктері . . . 21

2. 2 Сүдігерді жыртуға дайындау . . . 22

2. 2. 1 Топырақты ерте көктемде және егу алдында өңдеу жүйесі . . . 23

2. 2. 2 Топырақты ерте көктемде өңдеу . . . 24

2. 2. 3 Топырақты себу алдында өңдеу . . . 24

2. 3 Мақта егу . . . 25

2. 4 Мақтаны жегенелеу . . . 28

2. 5 Мақта қатараралығын өңдеудің негізгі міндеті . . . 29

2. 6 Мақта қатараралығын өңдеу мерзімі . . . 31

2. 6. 1 Өсімдіктің тамырының зақымдану реакциясы . . . 32

2. 7 Мақта қатараралығы топырағын өңдеуді механизациялау процессіне қойылатын талаптар . . . 32

2. 8 Қатараралығын өңдеудің механизация деңгейі . . . 34

2. 9 Топырақ пен өсімдіктің технологиялық және кейбір физико- механикалық қасиеттері . . . 37

2. 10 Культиватордың жұмысшы органдарын орналастыру схемасы . . . 43

3 Тіршілік қауіпсіздігі . . . 47

3. 1 Өндірістің әлеуметтік қауіптілігі және зияндылығын талдау . . . 47

3. 2 Көлемдік жоспарлау шешімі . . . 48

3. 3 Электр қауіпсіздік . . . 49

3. 4 Өртке қарсы іс-шаралар . . . 51

3. 5 Азаматтық қорғаныс . . . 51

4 Қоршаған ортаны қорғау . . . 53

4. 1 Қоршаған ортаны қорғау тұрғысынан ауыл шаруашылығы техникасын жөндеу учаскесінің жұмысын сипаттау . . . 53 4. 2 Қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар . . . 57

5 Экономикалық бөлім . . . 58

5. 1 Бастапқы мәліметтерді таңдау . . . 58

5. 2 Экономикалық тиімділігін есептеу . . . 60

5. 3 Пайдаланған және келтірілген шығындарды анықтау . . . 60

5. 4 Жаңа техниканы пайдаланудың экономикалық тиімділік көрсеткіштері . . . 63

6 Бизнес-жоспар . . . 65

6. 3 Кәсіпорынның сипаттамасы . . . 65

6. 4 Өндірістік жоспар . . . 68

6. 5 Ұйымдастырушылық жоспар . . . 70

6. 6 Қаржылық жоспар . . . 73

Қорытынды . . . 77

Пайдаланған әдебиеттер . . . 78

Аннотация

«Суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын қолдануды ұйымдастыру, тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегішті жобалау» тақырыбына жазылған дипломдық жоба 6 бөлімнен, 25 -кесте, 15 -сурет, 32 -теңдеу, қорытынды және пайдаланған әдебиет тізімінен тұрады.

Дипломдық жоба мақсаты ауыл шаруашылығы өндірісін ілгері қарай дамыту жолында суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын қолдануды, шаруа қожалық жағдайында озық технологияны қолдану негізінде энергия сиымдылығы аз технологияларды пайдалану арқылы қажетті техника түрін пайдалануды дұрыс ұйымдастыру болып отыр.

Дипломдық жобада егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын шаруашылық жағдайында, тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегішті жобалау қарастырылған.

Дипломдық жобада суғармалы егістікте суды үнемдеудің механикаландырылған технологияларын қолдану, тегістеуге арналған лазер нұрымен басқарылатын тегістегіш қондырғысының жетілдірілген нұсқасы ұсынылады және келтірілді.

Лазер нұрымен басқарылатын тегістегіш қондырғысының жетілдірілген нұсқасының құрылымдық ерекшеліктері қарастырылып, ұсынылған технологияның талаптарына толық жауап беретіндігі дәлелденген.

Тіршілік қауіпсіздігі мен қоршаған ортаны қорғау іс-шаралары қарастырылды.

Жобаның экономикалық тиімділігі негізделіп берілді.

Бизнес-жоспары жасалынды.

Нормативтік сілтемелер

Осы дипломдық жұмыста қазіргі ауыл шаруашылығы ғылымында қолданылатын мынадай мемлекетаралық және мемлекеттік стандарттарға сілтеме жасалған:

1 Мемлекетаралық стандарт ГОСТ 7. 32-2001. Ғылыми-зерттеу жұмыстары туралы есеп;

Мемлекеттік стандарт ГОСТ 7. 1-2003. Рәсімдеу құрылымы жәнеережелері. Библиографиялық жазба. Құжатты библиографиялық талдау. Құжат дайындаудың жалпы талаптары және ережелері;
Мемлекеттік ресми стандарт 16265-70-1978 "Ауыл терминдер және анықтамалар".

4 Закон «О земле». Указ Президента РК имеющий силу закона от 22. 12. 1995 г. №2717. Земельное законодательство Республики Казахстан. - Алматы: «Жеті жарғы», 1998.

5 «Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау туралы Заңы» құжаттары.

6 ОСТ-70. 4. 2-80 «Ауыл шаруашылығы техникасын сынау. Топырақты беттік өңдеу машиналары. Сынау бағдарламасы мен әдістері».

7 ОСТ -70. 12. 1-84 «Мелиоративтік және суғару машиналары. Сынау бағдарламасы мен әдістері».

8 Техника сельскохозяйственная. Методы эксплуатационно-технологической оценки. Техника сельскохозяйственная. Методы экономической оценки.

9 ГП 902-2-403, 86 құжаттары.

10 СН и П 11-33-85 құжаттары.

11 МЕСТ 17. 2. 3. 02-78 құжаттары.

Анықтамалар

Координаталық рейка - жер бедерін анықтауда қолданылатын құрал;

Топырақтың оптимал ылғалдылығы - топырақ ылғалдылығы 16-18%;

Топырақ фракциялары - топырақтың әртүрлі өлшемдегі түйіршіктері;

Мелиорациялық жұмыс - егістікті тегістеу, суландыру т. б. жұмыстар;

Танаптардың профиллограммасы - танап бедерлігін анықтайтын

көрсеткіш;

Жер бедерінің оцсилограммасы - машинаның тербелісін сипаттайтын

көрсеткіш;

Екі қабатап жер жырту - айдау тереңдігін 0-15; 15-30; немесе 0-20; 20-

40; схемасымен жерді жырту;

Топырақтың көлемдік салмағы -өлшемдері бірдей ыдыстағы топырақтың

салыстырма салмағы (г/см ³ ) ;

Өнімділік - бір өсімдіктен немесе нақты егіс ауданынан алынатын және

тиісті өлшеммен белгіленетін орташа өнім мөлшері;

Технология - нақты топырақ-климат жағдайында тиімді мөлшерде және

сапалы өнім алу мақсатында арнайы ғылыми-зерттеу

нәтижесінде әзірленген белгілі бір дақылды өсіру тәсілдерінің

жиынтығы.

Белгілер мен қысқартулар

АШК - ауылшаруашылық кешені;

ТМД - тәуелсіз мемлекеттер достығы;

ПУЛ-3-нұрмен басқару приборы;

САР - автоматты реттеу жүйесі;

ТҚК - техникалық қызмет көрсету;

ТЖ - техникалық жөндеу;

ПГС-2, 4А- гербицид себу қондырғысы;

РОР- культиватор жұмысшы органдары;

ККО- культиватор жұмысшы органдары;

НКУ-4-6А- культиватор;

КРХ-4- культиватор;

ВП-8- жер тегістегіші;

МВ-6-мала тегістегіші.

СК-4 - дән комбайыны;

ПД-4-35- аспалы түрен;

ПД-3-35- аспалы түрен;

П-5-35- тіркемелі түрен;

БДТ-2, 2- дискелі тырма;

Кіріспе

Қазақстан Республикасы- ірі аграрлы- индустриялы мемлекет. Аграрлық өндіріс ауыл шаруашылығы мен ауыл шаруашылық өнімін ұқсату және өнім өндіруді материалдық-техникалық қамсыздандыру өндірісін қамтиды. Ауыл шаруашылығы егін және мал шаруашылығынан тұрады. Оның мақсаты- еліміздің азық-түлікке деген мұқтажын толық өтерлік және шетелге сатуға (экспорт) жетерлік мөлшерде өзіндік құны төмен, сапасы жоғары өнім алу.

Ауыл шаруашылығы өндірісін ілгері қарай дамыту бұл саланың жұмыстарын интенсивтендіру және энергия сиымдылығы аз технологияларды пайдалану арқылы іске асыруға болады. Сонымен қатар, өнімнің өзіндік құнын азайту жолдарының бірі шаруашылықтағы бар техникалардан пайдалануды дұрыс ұйымдастыру.

Ауыл шаруашылығының тиімділігі еңбек өнімділігімен сипатталады. Еңбек өнімділігін өсірудің дәйекті бір жолы-ауыл шаруашылық өндірісін жарақтандырудың екі түрлі шешімі бар. Біріншісі-шаруашылықты конструкциясы жетік, сенімділігі мол, жұмыс өнімділігі жоғары техникамен жеткілікті денгейде жабдықтау да, екіншісі-сол техниканы ұтымды пайдалану.

Қазіргі таңда бұл міндетті орындау үшін егін шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру, оның тұрақтылығын қамтамасыз ету, сапасын жоғарылатып, өзіндік құнын төмендету қажет. Аталған мақсатты іске асырудың бүгінгі тиімді жолы егін шаруашылығын интенсивті (қарқынды) түрде дамыту болады. Ол үшін саланы механикаландыру, мелиорациялау және химияландыру жұмыстары толыққанды жүзеге асырылуы керек. Онымен қатар шаруашылықты интенсивті түрде жүргізу үшін ғылым мен озат тәжірибенің маңызы зор екені белгілі. Осы тұрғыдан алғанда қазіргі кезде кең етек алып отырған егін шаруашылығын биологияландыру мен экологияландырудың, егіншілік жүйелерін агроландтшафтқа бейімді түрде жүргізудің және басқа да шаралардың маңызы зор.

Егін шаруашылығының негізгі басты міндеті - халқымызды жеткілікті мөлшерде сапалы азық-түлікпен, мал шаруашылығына қажетті азықпен, өнеркәсіп орындарын шикізатпен қамтамасыз ету, мемлекетіміздің азық-түліктік қауіпсіздігін және экономикалық тәуелсіздігін күшейту үшін керекті дәрежедегі стратегиялық қор жасау, шет елдерге шығарып сатылатын ауыл шаруашылық өнімдерін тұрақты түрде көбейтіп, керісінше, шеттен келетін өнімдерді азайта беру болады.

Бұл проблеманы шешу және еліміздің халқын азық-түлікпен қамтамасыз ету, оның ішінде мал өнімдерінің жетімсіздігін жою, қай меншік болсын келешекте өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын, сонымен қатар мал азығын қандай бағытта -экстенсивті, ұзақ уақыт қалыптасқан тәртіппен, немесе интенсивті түрде жүргізуге байланысты.

Агроөнеркәсіптік кешеннің барлық салаларын, оның ішінде өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын қарқынды дамытуда мал өнімдері мен олардың сапасын ғана арттырып қоймай, азық-түліктің өзіндік құнын азайтып, аталған салаларда еңбек өнімін анағұрлым арттыру қажет. Мал өнімдерін арттыру жолындағы маңызды мәселе астық пен мал азығы проблемасы. Сонымен қатар өсімдік өнімдерін -дәнді, жарма, дәнді бұршақ, мал жемі және мал азықтық дақылдар өнімін арттыру бұрынғыдай, қалай болса солай шешіле салмау керек. Ең алдымен табиғатты қорғауды, екінші жағынан, экологиялық таза өсімдік және мал өнімдерін өндіруді ойластырған жөн.

Сондықтан да осы заманға ғылыми жетістіктерге сүйенген интенсивті технологияны қолдану табиғат қорғау шараларына кепілдік береді. Жалпы табиғат, оның ішінде топырақ, неғұрлым таза су көздері, мол өсімдік қоры, жануарлар әлемі біздің балаларымызға, немерелерімізге, олардың балаларының балаларына мирас болып қалу керек.

Мақта, астық, мал азығын және басқа өсімдік өнімдерін өндіру мен олардың сапасын арттыру проблемасы баяу шешілуде: осы уақытқа дейін өндірілетін өнім құбылмалы ауа райы жағдайына қарай қажетті көлемде өндірілмей отыр, ал қолдағы бар қоғамдық малдың жемшөппен қамтамасыз етілуі 65-70%-дан аспайды.

Өсімдік шаруашылығын дамытуда және жетілдіруде тыңайтқыш қолдану ең тиімді әдістің бірі болып есептелетіндіктен, өсімдіктің қоректенуіне қолайлы жағдай жасау, тыңайтқыштардың жеке түрлері мен формаларының топырақпен әрекеттесуін зерттеу және оларды қолданудың тиімді әдістерін анықтау.

Агрохимия ілімі егіншілікті химияландырудың ғылыми негізі болып саналады. Өйткені мұнда, ауыл шаруашылығында тыңайтқыштарды қолданудың мерзімі, мөлшері, әдістері сияқты мәселелер жан-жақты қарастырылады.

Мелиорациялық жұмыс кешенінде егістікті тегістеу жұмыстары жетекші орын алады, бірақта жер тегістеуге жетерлі мән берілмеуі себепті көпшілік суғармалы алқаптар тегіс емес, әртүрлі деңгейдегі ойлы-қырлы беттерден тұрады. Қазіргі күнде жүйекпен суғару әдісі, негізгі суғару түрі болып, ол 98% қалған 2% жаңбырлатып және тамшылатып суғару әдісі үлесіне тиеді, осыған орай реттелген суғару жүйесін жүргізу тегістелмеген алқапта үлкен қиындық тудырады. Бұл қиындықтан шығуда, суғармалы алқапта тек көлемді жер тегістеу жұмыстарын жүргізумен табысты меңгеруге болады.

Тегістелген жерлерге егін егілгенде қол жеткізілетін негізгі агротехникалық жетістіктер - топырақты сапалы өңдеу, топырақ ылғалдылығының жетілу мерзімінің біркелкілігі, сапалы тұқым себу, егін қатараралығын жоғары деңгейде өңдеу, жоғары өнім алу, егін өнімін сапалы жинау мүмкіндігін береді.

1 Аналитикалық бөлім

1. 1 Суғармалы егіншілікте жер тегістегіштің ролі мен маңызы

Қазақстан республикасында соның ішінде Оңтүстік Қазақстан облысы ауыл шаруашылығы өркендеген аймақ болып есептелінеді. Облыс республика бойынша суғармалы ауыл шаруашылық дақылдарын өсіретін негізгі аймақ болып табылады. Бірақта, кейінгі жылдарда ауа - райының қолайсыздығы, климаттық жағдайына байланысты қуаңшылық және су тапшылығы сезілері дәрежеде байқалып келеді. Осыларды есепке алып ауыл шаруашылығы егіндерін суғару және одан үнемдеп пайдалану көкейтесті мәселелердің біріне айналып отыр.

Суды үнемдеп пайдаланудың бірнеше техникалық, агротехникалық шаралары бар. Солардың ішінде суғаруда жерді тегістеу, жер қиялығын сақтау су үнемдеудегі негізгі технологиялардың бірі болып есептеледі (1-сурет) .

Сурет 1. Жерді тегістеуде жер қиялығы дұрыс сақталмаған алқаптың көрінісі

Кейінгі жылдары жердің шаруа қожалықтары мен үй шаруашылық жеке меншіктеріне таратылуы салдарынан бұрыннан орындалып келе жатқан жерді тегістеу жұмыстарына мән берілмеуде. Ауыл шаруашылық өндірушілердің техникамен жеткіліксіз қамтамасыз етілуі, жанар-жағармай бағасының жоғарылап кетуі, осылардың барлығы жұмыс кешенін агротехникалық мерзімде тиімді орындауға мүмкіндік бермейді (2-сурет) .

Статистикалық мәліметтер бойынша облыста ауыл шаруашылығының техникамен қамтылуы төмен және жаңа техникамен қамтылуы 1, 1% өте төмен деңгейде екендігін көрсетеді. Ал ауыл шаруашылығын әрі қарай дамыту стратегиясы жергілікті ауыл шаруашылық машина құрылысын өркендетуді талап етеді.

Сурет -2. Облыста ауыл шаруашылығының техникамен қамтылуы

Тегістелген жерлерге егін егілгенде агротехникалық жетістіктерінің бірі - топырақты өңдеу үшін топырақ ылғалдылығының жетілу мерзімінің біркелкілігі, сапалы тұқым себу, егін қатараралығын жоғары деңгейде өңдеу, жоғары өнім алу, егін өнімін сапалы жинау мүмкіндігін береді.

Егістік алқаптағы жер бетінің тегіс болуы:

- Ауыл шаруашылық машиналарының қозғалыс жылдамдығының артуына;

- Олардан ұтымды пайдалану;

- Барлық суғару алқабы бойынша ең аз су шығынын жұмсау;

- Топырақты біркелкі ылғалдандыру;

- Суғару жұмысының өнімділігін арттыру;

- Ауыл шаруашылық егіндерін өсіруде топырақты өңдеуді кешенді механикаландыруға мүмкіндік береді.

Суғармалы егіншілікте интенсивті технологиядан пайдалану егістік алқаптардағы жерді тегістеу жұмыстары шешуші іс-шаралардың бірі болып, егін өнімдерін жоғары көтеруді қамтамасыздандыру және егіншіліктегі барлық технологиялық процестерді максимал механикаландыруға мүмкіндік береді.

Тегістелген алқапты суландыру барысында барлық танап топырағы біртегіс ылғалданады, нәтижесінде су шығыны күрт қысқарады. Зерттеу жұмыстарының нәтижелеріне қарағанда алқапты тегістеу жұмысы есебінен суғару нормасы 37, 5 -50 % дейін үнемделеді, қосымша алқапты суғару мүмкіндігі туады. Тегістелген суғару жүйегінің ұзындығы 300-350 м-ге жеткізу және уақытша суғару арықтарындағы суғару ағымын 70-80 л/с -ке жеткізуге мүмкіндік береді. Тегістелмеген жерлерде бұл көрсеткіш 20 л/с -тен аспайды.

Бұның барлығы суландыру жұмыстарының жоғары сапалы болуына, жұмыс өнімділігін 3, 5-4 есе арттыруды қамтамасыз етеді, өте ұқыппен тегістелген танапта суғаруды механикаландыру мен автоматтандыру мүмкіндігін туғызады.

Алынған мәліметтер бойынша суғармалы алқаптың тегіс емес ауданы жалпы алқап ауданының шамамен 35-40%- ын құрайды. Ойпаңдау жерлерді суландыру барысында су көлдеп, топырақ артықша ылғалданып немесе қырлы жерлерде ылғалдық жетіспеуі өсімдік өсіп - өркендеуіне кері әсерін тигізеді (3- сурет) . Зерттеулер нәтижесі бойынша қырлы жерлерде мақта өнімі - 0, 75 т/г, ойлы жерде -0, 42 т/га өнім берген болса, тегіс алқапта бұл көрсеткіштер-2, 19 т/га болған. Танаптың қырлы жерлерінде топырақ тез құрғап ылғалдық өсімдіктің өсіп-өркендеуіне жеткіліксіз болып, оның өсуі баяулайды, кейде тоқтауына себепші болады.

Тегістелген алқапта топырақ ылғалдығы жетерлі болғаны үшін өсімдік жетілуі бірмезгілде басталып, барлық алқапта бірдей өседі және қатарараларын өңдеу жұмыстарын өз уақытында сапалы атқаруға мүмкіндік туғызады. Рельефі тегістелмеген алқапта көлдеген жерлердің топырағы ылғал болып, культивация жұмыстарын өз уақытында жүргізуге мүмкіндік болмайды, сондай-ақ қырлы алқаптың топырағы жедел кеуіп қатар аралық жұмыстарын орындау сапасыз болады, сонымен қатар культивациялауда ірі кесектер түзіліп өңдеу жұмыстары сапасын бұзады. Мақтаны суғарғаннан кейін 4-6 күн кешігіп культивациялау, мақта өнімінің 19, 1-26, 3 % төмедеуіне алып келеді (академик Т. Г. Зинин) .

Сурет 3. Тегістелмеген танаптағы мақтаны суғарғаннан соңғы көрініс

Жоғарыда зерттеу нәтижелерін қорыта келіп, жер тегістеу жұмыстарының маңызы мен ролі ерекше екендігіне көз жеткіздік. Сондықтан жер тегістеу жұмыстарын жедел қолға алу, дер кезінде қаралған мәселе деп қарау қажет.

1. 2 Суғармалы егістікті тегістеудің ауыл шаруашылық дақылдары өнімділігі

мен сғару су шығынына әсері

Ауыл шаруашылық дақылдарының өнімін арттыру бағытында жүргізілетін іс-шаралар жүйесінде көңіл аударарлық негізгі жайт, егу алдында орындалатын тегістеу жұмыстарының сапасы.

Қазіргі трактор агрегаттарының қозғалыс жылдамдығының артуына және қамту енінің кеңейуіне байланысты жер бетінің тегістігіне талап қатаюда, жақсы тегістелмеген алқапта технологиялық үрдістерді орындау кезінде агротехнологиялық көрсеткіштері төмендейді.

Жүргізілген зерттеулердің нәтижесі бойынша тегістелген алқапта жер тегістігінің ауытқуы 3, 6-4, 8см, ал тегістелмеген алқапта 7, 8-11, 0 см аралығында болды. Жүргізілген іс-тәжірибенің нәтижелері көрсетеді, тегістелген жерде айдау тереңдігі 28 см-ге орнатылған соқа 26, 1-29, 8 см аралығында, дөңестеу жерде 30, 7-32, 9 см, ойпаттау жерде 23, 1-26, 5 см аралығында тербеледі. Тегістелген жерде жер жыртқан соқаның қамту ені бойлама профиль бойынша орташа арифметикалық ауытқуы орта сызықтан ең кемі болды.

Сонымен тегістеліп қопсытылған алқапта топырақтан ылғалдың буланып кетуін кемейтеді. Зерттеулердің көрсетуі бойынша, тегістелген алқаптағы бірдей реттелген себу агрегаттары белгіленген мөлшердегі 389 г мақта тұқымын себеді, ал тегістелмеген алқапта тік тербелістің, күшті сілкіністің артуы салдарынан белгіленген мөлшерден 23 г артық сепкен.

Мақтаны себу алдында тегістелген алқаптың топырақ ұнтақтылығы 10, 0-0, 25мм аралығындағы мөлшері тегістелмеген алқаптан 14% жоғары. Тұқымды бір тегіс тастап көму тереңдігі де, жер тегістігіне байланысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.