Агротехнология мен машиналар

Мазмұны

Кіріспе . . . 8

1. Аналитикалық бөлім . . . 10 1. 1Қазақстан аграрлық секторының даму денгейі . . . 10

2. Ауыл шаруашылық кәсіпорнының сипаттамасы . . . 11
3. Ауыл шаруашылығы техникасының құрылымы . . . 16
4. Шаруашылық жөндеу қызмет көрсету базасының құрылымын таңдау. . 17

1. 5 Жөндеу шеберхана корпусын жобалау . . . 19

2 Технологиялық негіздеу бөлімі . . . 24

2. 1 Жөндеу- қызмет көрсету жұмыстарының жылдық көлемін есептеу . . . 24

2. 2 Техникалық қызмет көрсетудің жалпы еңбек сиымдылығын есептеу . . . 27

2. 3 Басқа жұмыс түрлерінің еңбек сиымдылығын есептеу . . . 28

2. 4 Жұмыс түрлері бойынша жылдық жұмыс көлемін тарату және шеберхана

бөлімдерінің көлемін анықтау . . . 29

2. 5Ауыл шаруашылық машиналарын ағымды жөндеулер саны . . . 31

2. 6 Цилиндрлер гильзілерін жаңарту әдістері мен технологиясы . . . 34

3 Тіршілік қауіпсіздігі . . . 40

3. 1 Ауыл шаруашылық кәсіпорындарында машиналарды сақтау

орындарын қауіпсіздікті қамтамасыз ету . . . 41

3. 2 Санитарлық-техникалық іс-шаралар . . . 44

3. 3 Техника қауіпсіздігі . . . 46

3. 4 Электр қауіпсіздігі . . . 47

3. 5 Өртке қарсы іс-шаралар . . . 48

3. 6 Азаматтық қорғаныс . . . 49

4 Қоршаған ортаны қорғау . . . 51

4. 1 Қоршаған ортаны қорғау тұрғысынан «АШМ сервис-орталығы»

өндірістік кооперативінің қозғалтқыштар жөндеу цехының

жұмысын сипаттау . . . 52

4. 2 Атмосфераға тасталынатын зиянды заттар үшін төлем сомасын

есептеу . . . 53

4. 3 Қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар . . . 56

5 Эканомикалық бөлім . . . 58

5. 1 Қаржылық стратегия . . . 58

5. 2 Технологиялық картаны жасау . . . 58

6 Бизнес-жоспар . . . 61

6. 1 Аннотация . . . 61

6. 2 Түйін . . . 61

6. 3 Кәсіпорынның сипаттамасы . . . 62

6. 4 Өнімнің (қызметтің) сипаттамасы . . . 64

6. 5 Өндірістік жоспар . . . 64

6. 6 Маркетинг жоспары . . . 66

6. 7 Ұйымдастыру қызметінің жоспары . . . 67

6. 8 Қаржылық жоспар . . . 69

6. 9 Жұмыстардың орындалу тізбесі . . . 69

6. 10 Жобаның тәуекелділігін (сезімталдылығын) талдау . . . 70

Қорытынды . . . 71

Пайдаланған әдебиеттер . . . 72

Кіріспе

Қазақстан Республикасының президенті Н. Ә. Назарбаев ауылшаруашылығын өркендетуге үлкен мән бере отырып, 2007 жылғы ақпан айында еліміздің ауылшаруашылық саласында жұмыс істейтін еңбеккерлер мен мамандардың бас қосуында ауылшаруашылығын диверсификациялау керек дей отырып, бұл салаға білікті мамандар тарту керектігін баса айтып өтті.

Яғни елбасымыздың тапсырмасын орындауда болашақ мамандардың үлесі зор болмақ. Азық-түлік кешеніндегі түбірлі өзгеріс ауылшаруашылық салаларын қалыптастырумен тікелей байланысты екендігін отандық алдыңғы қатарлы қожалықтар мен шаруашылықтар және шетел тәжірибесі көрсетіп отыр. Қазір қоғамда импорт орнын басу, басты-басты өнім түрін экспортқа шығару арқылы отандық азық-түлік кешенінің бәсекелесу қабілеттілігін арттыру жолында өндірісті технологияландырудың басымдылық ролін түсіну бар.

Ендеше өнімді өнімділігі жоғары технологиямен өндіруге көшу аграрлық өндірістің басты стратегиясына айналуы тиіс. Себебі егін және мал шаруашылығының өнімділік деңгейі мен техникалық, материалдық, энергетикалық, қаражат, т. б. шығын мен қор қайтымы қарқынды және жоғары технологияны өндірісте пайдалануға тікелей байланысты.

Технологиялық өндіріске енгізу неғұрлым жоғары деңгейде жүрсе, аграрлық сала жұмыс да соғұрлым баянды болмақ, оған тиетін сыртқы қолайсыз ықпалдың теріс әсері жоққа саналмақ.

Машиналы технология мен техникалық құрал кешенін ауылшаруашылық өндіріске енгізудің ерекше сипаты ретінде мыналарды атауға болады: жалпы мақсат пен ізденіс болатын, белгілейтін, түпкі міндеттің масштабы мен негізі ретінде тапсырыс иелерінің (фермер, шаруа қожалықтары, акционерлік қоғам, өндірістік кооператив жетекшісі, т. б. ) санатын анықтайтын әлеуметтік тапсырыстың алдыңғы қатарда тұруы; қумалау (итеративті) - адымдау әдісімен оңтайландыру арқылы ең ұтымды деген шешімді таңдаудың есептемелік және сараптамалық-логикалық операциялардың иерархиялық тізбектемесіне сүйенуі, технологиямен техникаға ғылыми-зерттеу институты, машина сынау станциясы, т. б. қонған агро- және зоотехникалық талаптың әрдайым басымдылығы, технология мен техниканың бейімделушілігі; техникаға деген мұқтаждықты анықтау және оның коммерциялық сипаттамасына баға беруде маркетингтік зерртеудің жүргізілуі; жаңа техниканы ойластыру, жасап шығару және өндіріске пайдалану қызметін ұйымдастыруға әлеуметтік тапсырысты көрсетілген мерзімдегі біртұтас өндірістік процесс ретінде қарау.

Агротехнология мен машиналар кешенінің одан әрі жетілуі аграрлық сектордағы отандық және шетел ғалымдары мен практиктерінің еңбегіне байланысты.

Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметі жүргізіп отырған ауыл щаруашылығын ұйымдастыру мен басқару бойынша бағдарламасының жүзеге асырылуынан кейін және бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кірудің стратегиялық бағыттары бойынша тұралаған ауыл шаруашылығын қайтадан қолға алу, ауыл шаруашылығын заманға лайық кең де терең реформалауға байланысты машиналы агротехнология мен оның техникалық құралын жүйелілік тұрғысынан жасау мұқтаждығы, бұрынғыдай жекелеген машиналы емес, машиналардың соңғы әрі келешектегі технологиялаларға негізделген кешенін ауылшаруашылық өндіріске енгізу қажет болып отыр.

Еліміздің нарықтық эканомикаға бет алған тұста машина пайдалану кәсіпорындары біртекті ауылшаруашылық машиналары немесе тек автомобильдер паркі болып шоғырланбай аралас машиналар паркі болып көптеп таралуда. Ауыл шаруашылық машиналары еліміздің өндіріс кешенінде маңызды орын алады. Оның пайдалану сенімділігі көп жағдайда жылжымалы құрамға техникалық қызмет көрсету мен жөндеуге арналған өндірістік техникалық базалық күйіне байланысты болады.

Сондықтанда ауыл шаруашылық машинасын өнімділігін шығарылатын маңызды бағыттардың біріне оның өндірістік техникалық базаның негізінен қайта құру және жаңарту жолымен ары қарай техникалық жабдықталуымен дамуы, өсуі өркендету жатады .

Кәсіпорынның өндірістік базаның жаңартылуы жылжымалы құрамға техникалық қызмет көрсету мен жөндыудің жаңа прогресшіл формалары мен әдістерін қолданумен өндірістік процестері механикандыру, автоматандыру және робттандыру деңгейін жоғарлатумен, еңбекті ұйымдастырудың және өндірісті бас қарудың қәзіргі кездегі әдістерін ендірумен, технологиялық және экономикалық козқарастан машина пайдалану кәсіпорынныың ең ұтымды есептік жоспарлау шешімдерін іске асрумен өткізілуі тиіс.

Қазақстан тәуелсіздікке жеткеннен кейінгі отандық транспорт кәсіпорындарын бұрынғы жеткен деңгейінен жоғары көтеруге сонымен қатар нарықтық экономика жағдайдағы алуан маркалы кіші автотраспорт кәсіпорындарын тиімді жобалап, оны жүзеге асруға осы дипломдық жоба арқылы алғы шарт жасаймыз. Бұдан кейінгі мәселе оларды басқару жүйелерін жетілдіріп кампютерлендіру болып табылады.

Дипломдық жоба техникалық әдебиеттер мен нормативті құжаттарды қалай пайдалану, меншік жобалық шешімдерді таңдау конструкторлық жете зерттеу мәселелері қамтылады.

1 Аналитикалық бөлім

1. 1 Қазақстан аграрлық секторының даму деңгейі

Ауыл шауашылығы Қазақстан экономикасының негізгі салаларының бірі болып табылады. Аграрлық сектордың даму деңгейі қашан да қазақстандық қоғамның экономикалық және қоғамдық-саяси тұрақтылығын анықтайтын факторы болып келді және әлі де болып келеді. Республика экономикасы дамуының басым бағыттарының бірі бола отырып, ауыл шаруашылығы аса зор әлеует пен үлкен қорға ие. Қазақстанның әр түрлі климаттық жағдайлары қоңыржай жылы белдікте барлық дерлік дақылдарды өсіруге және мал шаруашылығын дамытуға мүмкіндік береді.

Қазақстанның агроөнеркәсіптік кешеніндегі жағдайға жалпы талдау. Қазақстанның аграрлық секторы мынадай сипатқа ие:

▪ ауыл шаруашылығына арналған жердің жалпы аумағы - 222, 6 млн. га, оның ішінде 24 млн. га (10, 8%) - егістік жерді, 5 млн. га (2, 2%) - пішіндік жерді, 189 млн. га (85%) - жайылым жерді алып жатыр;

▪ ауыл тұрғындарының саны - 7, 3 млн. адам немесе ел тұрғындарының жалпы санының 47, 2%-ын құрайды;

▪ топырақ және өсімдік жамылғысының тік және көлденең зоналары анық белгіленген. Орманды дала мен дала аймағында барлық жердің 10%, шөл және шөлейт аймағында - 60%-ға жуығы, таулы аймақтарда - 5%-ға жуығы жатыр;

▪ елдің барлық егіншілік аймақтары жылдық жауын-шашынның аздығымен сипатталады - 150-320 мм. ;

▪ теңізге шығу жолының жоқтығы, бұл сыртқы нарыққа шығуға айтарлықтай қиындықтар тудырады;

▪ маусым аралық кезеңдерде қант, өсімдік майы, құс ету, көкніс пен жеміс сияқты өнімдерді қоспағанда, азық-түлік өнімдерінің көпшілігімен қамтамасыз етудің өзіндік жеткіліктілігі;

▪ солтүстік аймақтардың астық дақылдарын өсіруге және мал шаруашылығына мамандандырылуы; суармалаудың айтарлықтай маңызы бар оңтүстік аймақтарда өсірілетін дақылдардың (астық, майлы, жеміс-жидек дақылдары, көкөніс, мақта) көбінше әртараптандырылған.

▪ 2007 жылдағы 1 га егістікте ауыл шаруашылығының жалпы өнімін өндіру 47, 5 мың теңгені құрайды, ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін 1 қызметкерге ауыл шаруашылығы өнімін өндіру 453 мың теңгені құрайды;

▪ бидай мен ұнның ірі экспорттаушысы (10 әлемдік экспорттаушылардың қатарына енеді) болып табылады, елдің ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы экспортында мақтаның (15%), тері мен жүннің (25%) де маңызды үлесі бар;

▪ мал шаруашылығы саласы Қазақстан үшін дәстүрлі шаруашылық болып табылады, мұнда малдың 90%-ы тұрғындардың үй шаруашылығына тиісілі;

▪ ауыл шаруашылығы техникасы паркінің орта жасы пайдаланудың нормативтік мерзімі 7-10 жыл жағдайында 13-14 жылды құрайды; ауыл шаруашылығы техникасы паркінің 70%-ы - 1991 жылға дейінгі өндірілгендер;

▪ ауыл шаруашылығы саласына қаржылық қызмет көрсету ұсыныстарының шектеулігі.

Дүние жүзілік банктің бағалауы бойынша несие ресурстарына деген қажеттіліктің қанағаттанбағандығы ең керітартпалық бағалар бойынша жылына шамамен АҚШ-тың 1 млрд. долларына бағаланады.

Ауыл экономикасын көтеру мақсатында соңғы 10 жылда қомақты қаржы ресурстарымен қосымша күшейтілген АӨК мен ауылды дамыту және қолдау жөніндегі мемлекеттік және салалық бағдарламалар қабылданды.

Машина -трактор паркін қазіргі кездегі жағдайы. Республикада 137, 2 мың шынжыртабанды және доңғалақты тракторлар, 45, 5 мың астық жинайтын комбайндар, 15, 2 мың дестелегіштер, 90, 7 мың тұқым сепкіштер және басқа да ауыл шаруашылығы техникалары бар.

Соңғы жеті жылда (2001-2007) 26, 5 мыңнан астам ауыл шаруашылығы техникаларының негізгі түрлері сатып алынған. Өткен жылы 4, 2 мыңнан астам негізгі ауыл шаруашылығы техникалары 45, 0 млрд. теңгеге сатып алынды:

тракторлар - 1117 дана;

астық жинайтын комбайндар - 1605 дана;

тұқым сепкіштер - 819 дана;

егіс кешендері-394 дана;

дестелегіштер- 308 дана.

1. 2 Ауыл шаруашылық кәсіпорнының сипаттамасы

Диплом алдындағы іс-тәжірибе Оңтүстік Қазақстан облысы, Мақтарал ауданында орналасқан «АШМ сервис-орталығы» өндірістік кооперативінде өтті.

«АШМ сервис-орталығы» өндірістік кооперативі негізінен өздерінің техникасына, басқа шаруа қожалықтарының ауыл шаруашылығы техникасына техникалық қызмет көрсету және жөндеу жұмыстарымен және меншігіндегі 1475 га жерде ауыл шаруашылығы өнімдерін, соның ішінде мақта өсірумен айналысады.

«АШМ сервис-орталығы» өндірістік кооперативі шаруа қожалықтары негізінде 2002 жылы құрылған. Материалдық-техникалық базаны қалыптастыру бойынша несие алынған және бұрынғы шаруа қожалықтарының меншігіндегі жабдықтар сақталынған.

Өндірістік кооператив ұжымы негізінен мақта, көкөніс дақылдарын, мал азығы өнімдерін өндірумен айналысады (кесте 1) .

Кесте 1

«АШМ сервис-орталығы» өндірістік кооперативіндгі жер көлемі

Шаруашылықта өсірілетін мақта алқабы шамамен жыл сайын 400 га құрайды, әр жылдардағы ауа райы жағдайларына байланысты 20, 4 ц/га өнім алынып 4451 мың теңге таза пайда алынып отырған. Өсімдік шаруашылығы бойынша негізгі орын алатын саланың бірі жүзім шаруашылығы болып табылады. Шаруашылықта өсірілетін 58 га жүзімдіктен жыл сайын 1450 мың теңге тауып, жалпы өндірілетін өнімнің 6, 2 пайызын құрайды.

Жалпы алғанда шаруашылық бойынша өндірілетін ауылшаруашылық өнімдерінің басым бөлігі өсімдік шаруашылығының өнімдері болып табылатындықтан шаруашылықты өсімдік шаруашылығына маманданған деп атауға болады, оның ішінде танапқа өсірілетін мақтаның басым бөлігі I- репродукциялы немесе элиталы тұқым болып табылатындықтан маманданған тұқым шаруашылығы деп атауға толық негіз бар.

Жалпы климат өте көп өзгергіштігімен, көп мөлшердегі жылуымен, мол жарығымен, ұзаққа созылатын суықсыз кезеңімен, ерте көктемдегі көп түсетін жауын-шашынымен ерекшеленеді. Жылдық жауын шашын мөлшері 450-500мм. Климатқа тән ерекшелік - бұл жылдық жауын- шашын мөлшерінің 80-90 пайызы күзгі- қысқы көктемгі мезгілдерде (қыркүйек-мамыр) түсуі. Көпжылдық мәліметтер бойынша жылдық жауын шашын мөлшері 497 мм құраса, 2005 жылы бұл көрсеткіш 530, 9 мм, ал 2006 жылы 468, 5 мм жауын шашын түскендігін Шымкент Агрометеостанциясы мәліметтері растайды. Шаруашылықта 2006 жылы көпжылдық орташа мәліметтермен салыстырғанда жыл бойына 33, 9 мм жауын-шашын артық түссе, 2007 жылы керісінше 25, 5 мм жауын мөлшері аз түсті. Мұндай айырмашылық әсіресе, ауылшаруашылық дақылдарының өсіп дамуы кезеңінде айқын білінеді (кесте 2) .

Кесте 2

Жауын-шашынның орташа мөлшері (2006-2007 ж. ж. )

Аймақта жаз ыстық және ұзақ, ауаның орташа температурасы 26 ⁰ С. Ауаның ең жоғары температурасы шілде айында 42 ⁰ С-қа жетеді. Қыс - қысқа, аз қарлы, қаңтар айының орташа температурасы -2, 6 ⁰ С, ал ең төмен- гісі - 20 ⁰ С. Ең жоғары температурадан төменгі температураға дейін 72 ⁰ С.

Тұрақты қар жамылғысының ерте түсетін мерзімі қараша айының соңғы онкүндігі, ал еруінің соңғы күндері 30 наурыз. Қар қалыңдығының ең жоғары биіктігі 28см. Қыс мерзіміндегі тұрақсыз қар жамылғысы 56 пайызды құрайды.

Көпжылдық мәліметтер бойынша орташа есеппен қарағанда жыл бойына шамамен тәуліктік температура 11, 9 ⁰ С құрайды, 2006 жыл орташа көпжылдық мәліметтерге қарағанда ауаның тәуліктік температурасы 0, 8 ⁰ С-ге, 2006 жылы 0, 4 ⁰ С артық болды (3 кесте) . Өсіп-даму кезеңінде 2007 жылы өте ыстық болып табылды. Бұл көрсеткіш орташа көпжылдық мәліметтерге қарағанда 3, 9 ⁰ С артық нәтиже байқатты. 2006-2007 жылдардағы ең ыстық ай 2005 жылдағы маусым айы болып табылды. Мұнда орташа ауа температурасы 26, 8 ⁰ С сынып бағанасын көрсетті. Аязсыз кезеңнің ұзақтығы орташа 205 тәулік. Соңғы суықтар сәуір айының басында тоқтайды және қазан айының соңында қайта басталады. 10 ⁰ С- ден жоғары температура 4100-4400 ⁰ С-ді құрайды. Орташа жылдық салыстырмалы ауа ылғалдылығы 57%.

Кесте 3

Көпжылдық мәліметтер салыстырғанда жылы кезеңдердегі ауаның

тәуліктік температурасы, ⁰ С

Қыс кезеңінде түсетін (жаңбыр, қар түрінде) ылғал жылдық жауын-шашынның 30-40, көктемгі- 28-36, жазғы - 6-10, күзгі - 20-25 пайызын құрайды.

Шілде, тамыз, қыркүйек айларында түсетін жауын-шашынның аз болуы топырақ ылғалына айтарлықтай әсер етпейді.

0. Жаз кезеңіндегі ауаның шамадан тыс құрғақшылығы мен жауын- шашынның өте аз болуы топырақтың көп құрғауына және оның ылғалының ең төменгі шегіне жетуіне себепші болады. Сондықтан да ылғалды көп талап ететін ауылшаруашылық дақылдарын суармалы танаптарда орналастырған дұрыс.

Сурет 1-де өндірістік кооперативтегі басқару құрылымы келтірілді.

Сурет 1. Ауыл шаруашылығы кәсіпорнының басқару құрылымы

Өндірістік кооперативтің мамандарына келесі міндеттер жүктелген:

- егін және мал шаруашылығының жалпы ұйымдастырылу деңгейі жақсарту;

- егін және мал шаруашылығындағы жарақтандырылған технология мен технологиялық кешендердің қолдану;

- өнеркәсіптік технологияларды жобалау;

- нарық жағдайында ауыл шаруашылығы өнімін өндіруді механика- ландыру ерекшеліктерін білу.

Сурет 2. Техникалық қызмет көрсету шеберханасы

1. 3 Ауыл шаруашылығы техникасының құрылымы

«АШМ сервис-орталығы» өндірістік кооперативі 2006-2007 жылдары Джон дир, Массей Фергусон фирмаларынан ауыл шаруашылық техникасын лизингке сатып алды. Өндірістік кооперативтегі бұрынғы ауыл шаруашылығы техникасының негізгі бөлігі ескірген және күрделі жөндеуді қажет етеді. Қосалқы бөлшектердің жетіспеуі және жаңа техниканың қымбат болуы бұл өндірістік кооперативтің жұмысына әсерін тигізуде. Өндірістік кооперативке қатысты барлық ауыл шаруашылығы техникасының құрылымы 3, 4-кестелерде келтірілді.

Кесте 3

Шаруашылық техникалармен қамтамасыз етілуі

Кесте 4

Ауыл шаруашылығы техникасының тізімдік саны

1. 4 Шаруашылық жөндеу қызмет көрсету базасының құрылымын

таңдау

Жүйелеу барысында жер бөлімшесін пайдалану мен құрылыс салу, кәсіпорының жер көлемін (территориясын) ұйымдастыру; бөрмелердің, үйлердің және ғимараттардың өлшемі мен қабаттылығы, құрылым сұлбасы; жұмыс постарының, машина тұрақтарының орналасу сияқты мәселелерді шешеді.

Жүйелеу әдістемесі екі кезеңнен тұрады: бірінші жүйелеу шешіміне әсер етуші негізгі факторлар көрсетілген жүйелеу шешімдерін негізгі түйіндері көрсетілген жүйелеу элементтерін жасау.

Жүйелеу мәселелері «Құрылыс нормалары мен ережелерін» (СН иП 11-89-80) басшылықа алып шешеді.

Жүйелеу мәселелерін шешу кезінде кәсіпорынның өндіріс барысында функционалдық сұлбасы мен оның графигін қолданған ыңғайлы. Кәсіпорынның функционалдық сұлбасы машиналардың өндіріс процесінің әр сатысында жүру жолдарын көрсетеді. Өндіріс процесінің графигі, оның тәулік толасының қуатының (ТК мен жөндеу, машина, еңбек сиымдылығы сандары) өндірістік әртүрлі сатысынан өтуін сипаттайды.

Функционалдық сұлба мен график кәсіпорынды жүйелеу шешімінің технологиялық негізгі қызметін атқарады. Олар фунционалдық зоналардың (сақтау, КК, ТК-2 ТК-2 ЖЖ жөндеу) қолайлы орналасуына мүмкіндік туғызады.

Жалпы тұрпатының сұлбасы жасағанда бөлінген жербетіне орналасатын үйлер мен ғимараттардың толық тізімі анықталады. Әдетте, онда; өндіріс және әкімшілік бөлмелері; бу мен жылы су қазандығы: трансформатор мен сорап станциялары; тазалау құрылымы; материал мен басқа заттар қоймалары; сыртқы жұмыстар өткізетен орын: материалдар, мезгілді қолданатын техника мен механизмдерді сақтайтын қалқа, тексеріп өткізу пункті және машиналар тұрағы болады.

Техникалық күтім және ЖЖ жөндеумен айналысатын машина пайдаланушы кәсіпорындардың жалпы тұрпатын жасаудағы негізгі қағидалар мынадай:

1) бас өндіріс, барлық қосалқы үйлердің корпустары мен құрылымдары ТК мен жөндеу мен сақтаудың технологиялық процесіне сәйкестеліп орналасуы керек.

2) үйлердің, құрылымдардың және машина тұрағының өзара орналасуы, сонымен қатар олардың арасынан өтетін жол құрылыс нормалары мен ержелерін (ҚНЕ) қанағаттандыруға тиісті.

3) базаның жер бөлімшесі мейлінше толық және ұтымды пайдалануы керек: құрылыс еселігін К3=0, 30…0, 35 (құрылыс салынған жер ауданының бөлімше ауданына қатынасына) және жер ауданының пайдалану еселігі КИ=0, 45…. 0, 50 (құрылыстың жер ауданы мен машина тұрақтары аудандарының бөлімше ауданына қатынасы) .

... жалғасы

Кәдімгі сұр топырақтарда қарбыз өсірудің қарқынды технологиясы

Қарбыз және қауын тұқымдарын егістікке себуге дайындау жұмыстарының өнімділікке әсері

Азот тыңайтқыштарының мөлшерін қолайландыру

Асқабақ өсіру

Діннің рухани – адамгершілік әлеуеті

Топырақ өңдеу технологиясы

Пәнді оқытудың міндеттері

Діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу мәселелері

Ауыл шаруашылық дақылдардың аурулары

Оңтүстік Қазақстанның суармалы сұр танаптарында қауын өсірудің агротехнологиясы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс