Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің дамуын талдау

Жоспар
Кіріспе

МАЗМҰНЫ

І Маркетинг . бизнестің концепциясы ретінде
1.1 Маркетингтің әлеуметтік.экономикалық мән.мағынасы
1.2 Маркетинг жоспарлары және оның түрлері
1.3 Шағын бизнесті дамытудағы шетелдік тәжірибе

ІІ Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің дамуын талдау
2.1 Қазақстанда шағын бизнестің қалыптасуы мен дамуы
2.2 Шағын бизнестің ерекшеліктері

ІІІ Шағын және орта бизнестің меркетингтік қызметтін дамыту
3.1 Шағын бизнес проблемалары және оны шешу жолдары
3.2 Шағын бизнесті қолдау тәжірибесі

І Маркетинг – бизнестің концепциясы ретінде

1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мән-мағынасы

Көз алдыңызға бизнеспен айналысайын деп жүрген кәсіпкерді елестетіңіз. Айталық ол керекті заттарды тауып сатып алды, фирманы мемлекет органдарында тіркеп, банкте есеп-шот ашты, қажет іс орнын жалдады, материалдар мен өндіріс құрал-жабдықтарды жинап алды, өндірісті жұргізіп, тауарлар шығарды, оларға жарнама жасады делік. Міне осы жерде оны ойда жоқ сәтсіздік күтеді: тауарға рынокта сураныс болмады. Кәсіпкер жарнамаға шығындарын көбейте түседі. Сонда да алушылар оның тауарына назар аудармайды. Ешкім оны сатып алмайды. Осыдан сұрақ туады: бұның себебі неде? Мүмкін тауардың сапасы төмен, немесе оның бағасына сәйкес емес шығар? Болмаса тауар үмітсіз ескірген болар? Мүмкін рынок соған ұқсас өтімді тауарларға толы шығар? Ал немесе алушылар өздері үйренген, бүрыннан білетін фирмалардан алғысы келетін шығар? ... Себептер өте көп болуы мүмкін. Бірақ бір нәрсе айқын -ол біздің кәсіпкеріміздің маркетингтен мүлдем бейхабар екендігі.
"Маркетинг" термині ағылшынша "тагкеі" (рынок) сөзінен шыққан және дәлме-дәл мағынасы рынокпен байланысты кәсіпкерлік әрекетті білдіреді. Алайда үғымның мәні одан өте кең де, өте ауқымды. Сондықтан мұның көптеген (2 мыңнан астам) анықтамалары бар. Терминологиялық түсіндірмелерге байланысты пікір-таластарға тоқталмай-ақ, олардың өзара жүйелік жақындығы арқылы маркетингтің бірнеше аспектілерін қарастырайық.
1. Маркетинг - экономикалық үрдіс
Рынокты экономикада жеке адамдардың және фирмалардың қажеттіліктерін қанағаттандыру ісіне шығындардың шексіз өзара алмасуы барысында қол жетеді. Оның жүзеге асуы үшін келесі шарттар орындалуы қажет:
♦ құндылықтарға (тауарға) ие және ол құндылықтарға мүдделі субъектілердің (жеке және заңды тұлғалардың) рынокта болуы;
♦ олардың әрқайсысы ымыралы коммерциялық шешімдер іздеуге қабілетті (мысалы, тауардың бағасы жағынан, тауардан белгілі қажетті орындау қабілетін күту) және субъектілер өз міндеттемелерін орындай алатын қабілеті (мысалы, алған тауар үшін өз мерзімінде ақысын төлеу немесе келісілген уақытта оны жеткізу қабілеті) болуы тиіс;
♦ экономикалық үрдістегі барлық қатысушылардың іс-әрекеті мен олардың таңдауы өз еріктерінде (мысалы, бірі жасаған үсынысты басқалары қабылдауға немесе қабылдамауға еркіндігі) болуы тиіс.
Бұл тұрғыдан алғанда, негізінде маркетинг дегеніміз тұтынушыға қарай жылжытуға бағытталған тауарды кім шығарғанын (өндіруші), кімге арналғанын (тұтынушы), белгілерге және осыған байланысты көптеген басқа қызметтерді атқаруға бағытталған іс-әрекет деп айтуға болады.
Маркетинг экономикалық үрдіс ретінде өндіруші мен түтынушы арасындағы күрделі, көпжақты байланысты қамтама-сыз етеді, олар жасайтын

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

І Маркетинг – бизнестің концепциясы ретінде
1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мән-мағынасы
1.2 Маркетинг жоспарлары және оның түрлері
1.3 Шағын бизнесті дамытудағы шетелдік тәжірибе

ІІ Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің дамуын талдау
2.1 Қазақстанда шағын бизнестің қалыптасуы мен дамуы
2.2 Шағын бизнестің ерекшеліктері

ІІІ Шағын және орта бизнестің меркетингтік қызметтін дамыту
3.1 Шағын бизнес проблемалары және оны шешу жолдары
3.2 Шағын бизнесті қолдау тәжірибесі

І Маркетинг – бизнестің концепциясы ретінде

1.1 Маркетингтің әлеуметтік-экономикалық мән-мағынасы

Көз алдыңызға бизнеспен айналысайын деп жүрген кәсіпкерді елестетіңіз.
Айталық ол керекті заттарды тауып сатып алды, фирманы мемлекет органдарында
тіркеп, банкте есеп-шот ашты, қажет іс орнын жалдады, материалдар мен
өндіріс құрал-жабдықтарды жинап алды, өндірісті жұргізіп, тауарлар шығарды,
оларға жарнама жасады делік. Міне осы жерде оны ойда жоқ сәтсіздік күтеді:
тауарға рынокта сураныс болмады. Кәсіпкер жарнамаға шығындарын көбейте
түседі. Сонда да алушылар оның тауарына назар аудармайды. Ешкім оны сатып
алмайды. Осыдан сұрақ туады: бұның себебі неде? Мүмкін тауардың сапасы
төмен, немесе оның бағасына сәйкес емес шығар? Болмаса тауар үмітсіз
ескірген болар? Мүмкін рынок соған ұқсас өтімді тауарларға толы шығар? Ал
немесе алушылар өздері үйренген, бүрыннан білетін фирмалардан алғысы
келетін шығар? ... Себептер өте көп болуы мүмкін. Бірақ бір нәрсе айқын -ол
біздің кәсіпкеріміздің маркетингтен мүлдем бейхабар екендігі.
"Маркетинг" термині ағылшынша "тагкеі" (рынок) сөзінен шыққан және
дәлме-дәл мағынасы рынокпен байланысты кәсіпкерлік әрекетті білдіреді.
Алайда үғымның мәні одан өте кең де, өте ауқымды. Сондықтан мұның көптеген
(2 мыңнан астам) анықтамалары бар. Терминологиялық түсіндірмелерге
байланысты пікір-таластарға тоқталмай-ақ, олардың өзара жүйелік жақындығы
арқылы маркетингтің бірнеше аспектілерін қарастырайық.
1. Маркетинг - экономикалық үрдіс
Рынокты экономикада жеке адамдардың және фирмалардың қажеттіліктерін
қанағаттандыру ісіне шығындардың шексіз өзара алмасуы барысында қол жетеді.
Оның жүзеге асуы үшін келесі шарттар орындалуы қажет:
♦ құндылықтарға (тауарға) ие және ол құндылықтарға мүдделі
субъектілердің (жеке және заңды тұлғалардың) рынокта болуы;
♦ олардың әрқайсысы ымыралы коммерциялық шешімдер іздеуге қабілетті
(мысалы, тауардың бағасы жағынан, тауардан белгілі қажетті орындау
қабілетін күту) және субъектілер өз міндеттемелерін орындай алатын қабілеті
(мысалы, алған тауар үшін өз мерзімінде ақысын төлеу немесе келісілген
уақытта оны жеткізу қабілеті) болуы тиіс;
♦ экономикалық үрдістегі барлық қатысушылардың іс-әрекеті мен олардың
таңдауы өз еріктерінде (мысалы, бірі жасаған үсынысты басқалары қабылдауға
немесе қабылдамауға еркіндігі) болуы тиіс.
Бұл тұрғыдан алғанда, негізінде маркетинг дегеніміз тұтынушыға қарай
жылжытуға бағытталған тауарды кім шығарғанын (өндіруші), кімге арналғанын
(тұтынушы), белгілерге және осыған байланысты көптеген басқа қызметтерді
атқаруға бағытталған іс-әрекет деп айтуға болады.
Маркетинг экономикалық үрдіс ретінде өндіруші мен түтынушы арасындағы
күрделі, көпжақты байланысты қамтама-сыз етеді, олар жасайтын айырбасты
белгілі, нысаналы нәтижелілікке бағыттауы тиіс. Осы аспектіде маркетинг
рыноктық қатынастардағы жүріп жатқан потенциалды қатысушылардың арасында
тек тауарлық қана емес, сонымен қатар ақпараттық айырбасты жүргізуші, оны
реттеуші қүрал болып табылады. Бүл аса күрделі, қоғамда зор маңызды орын
алатын іс. Өндірушілердің өзі тек үсынушы және сатушы ғана емес. Сонымен
қатар ол тұтынушы, сатып алушы ретінде де тыныс-тіршілік жасайды. Өйткені
біркелкі өнім өндірушілер өзіне қажет өндіріс қүрал-жабдықтарын неғұрлым
көп сатып алып, өндіретін тауарын кебейткісі келсе, солғүрлым ол қүрал-
жабдықтарға деген оның қажеті мен сүранысы өседі. Осының өзі 6үл
аспектідегі маркетингтің көп қырлы мән-мазмүнын сипаттап отыр.

Маркетинг-шаруашылық қызметі ретінде
Капиталдың жекелеген формалары және оны көптеген қолдану сатыларының
ішіндегі ең маңыздысы өндірістің өзі даму стратегиялық мақсатына жету
жолында бірсыпыра қызмет атқарады. Олардың ішінде ең негізгілерін айтсақ -
өндірісті бастауға фирманың дайындығын, өнімнің шығарылуын, қаржы-
экономикалық жағдайының қамтамасыз етілуін тек маркетинг арқылы ойдағыдай
шешуге болады. Ең алғашында маркетинг шаруашылық қызметінің көп тармағының
бірі және тендестік қызметі ретінде, ал соңында интегралданған, жиынтық
шаруашылық қызметі ретінде қарастырылды. Дәл осы соңғы көзқарас
интегралданған маркетингтің негізін қүрайды. Ол темендегі бірінші суретте
біршама бейнеленген.

1-сурет. Бүгінгі фирмадағы маркетингтің орны

Бүл суреттен маркетингтің атқаратын қызметтері рынокта қалыптасқан
қажеттіліктерді олардың ұқсастығына қарай біріне-бірін жақындатып, оларды
қанағаттандыру жалпы идеясына бағыттағанын көруге болады.
Маркетингтің шаруашылық қызметі ретінде орындайтын толық жұмыс түрлері
тізімін беру өте қиын. Сонымен бірге, кәсіпорынның мынадай сүрақтарға жауап
іздеуі маркетингтің рөліне шек келтірмейді:
• қандай тауарларды рынокқа үсыну керек (жаңа өнімді жобалау, ескі
өнімді жаңарту, немесе оның өндірісін тоқтату, т.б. с.с)?
• өнімді кімге ұсыну керек (түтынушыларды зерттеу)?
• қашан және кандай шарттарды (баға, шығын, сапа, технология,
техникалык. қызмет көрсету түрлері, т.б. с.с.) тауарға қою керек?
• тауардың түтынушыға қандай арнамен жетуі керек (еткізу жүйесін қүру,
жарнама, өтімді ынталандыру, т.б. с.с)
Маркетинг - бизнестің концепциясы
Тауардың өмірге келуін әрине сүраныс белгілейді. Ал сүранысты
айқындайтын да, оны қалыптастыратын да маркетинг үрдісі болады. Сондықтан
маркетинг қазіргі бизнестің концепциясы ретінде зерттеу, талдау, ойлау және
болжау үрдісін қамтиды. Ол әртүрлі шешімдердің әр дәрежеде қолданылуын
қамтамасыз етеді. Маркетинг концепциясына сәйкес фирманың жан-жақты
жүмыстарын рынок жағдайында алдын ала реттеу және әлуетті түтынушылардың
мұқтаждығы мен қажеттіліктерін нақтылы білу, олардың болашақта өзгеруін
болжамдар арқылы есепке алынып отырады. "Өндірген тауарды сатудың орнына,
сатылатын затты өндіріңіз", "Тауарды емес клиентті жақсы біліңіз" - 6үл
маркетинг концепциясындағы фирманың сенімі.
Маркетинг саласындағы белгілі маман Ф.Котлер мынадай анықтама берді:
Маркетинг - айырбас арқылы мүқтаждық пен қажеттілікті қанағаттандыруға
бағытталған адам кызметін;ң түрі. Бір жағынан мүндай қызмет рынокты жан-
жақты, жүйелі зерттеуге, түтынушылардың нақты қажеттіліктерін және
талғамдарын табуға, оларға өндірісті бейімдеуге бағытталған. Сонымен қатар
өндірілген тауарларды тиімді өткізу үшін рынокты және қажеттілікті
қалыптастыруға бағытталған нысаналы және белсенді іс-әрекеттерді болжап
белгілейді. Маркетинг қызметінің негізгі мақсаты-түтынушы мен өндірушіні
бір-бірімен тығыз байланыстыру, бір-бірін табуға көмектесу болып табылады.
Жоғарыда айтылғанның бәрін түжырымдасақ, маркетинг қызметіне төменгілер
жатады:
♦ әртүрлі түтынушылар топтарының мұқтажын, қажеттіліктерін, сұранысын
анықтау;
♦ тұтынушыға керекті және қажеттілігін қанағаттандыратын тауар шығару;
♦ тауардың қүндылығына сәйкес тұтынушыға қолайлы және өндірушіге
пайданы жеткілікті деңгейде қамтамасыз ететін баға қою;
♦ өндірген тауарды тұтынушыға ең пайдалы және ыңғайлы арнамен жеткізуді
анықтау;
♦ рынокқа, сұранысты қалыптастыруға және өтімді ынталандыруға белсенді
әсер ету жолдарын табу.
Осы маркетинг қызметтерінің әрқайсысының бағыттары, олардың қүндылығы
және маңыздылығы тек оларды бірге қарастырылып қолданса өседі. Бұл жағдайда
маркетинг концепциясы қалыптасады және оның қолданылуы мүмкін.
Шетел фирмаларының тәжірибесі көрсетіп отырғанындай рыноктағы табыс
фирманың тек қана өндірістік және қаржы мүмкіндіктерін ғана емес, сонымен
қатар маркетингті дұрыс қолдануын да дәлелдейді. Өйткені маркетинг:
♦ кәсіпорынды басқару принципі ретінде тиісті рынок шешімдерін дәйекті
бағыттау үшін тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру жолдары мен
әдістерін белгілейді;
♦ рынок әрекетінің құралдары ретінде ерекше тәсілдер арқылы
бәсекелестерге қарағанда басымдылық алуын қамтамасыз етеді;
♦ рынок әдісі ретінде өндірушілер мен түтынушылардың мүдделері
үйлесуіне қол жеткізеді.

1.2 Маркетинг жоспарлары және оның түрлері

Көптеген фирмалар көп жылдарға арналған жоспарсыз жұмыс істейді. Жаңа
фирма басшыларының ондай жоспар құрастыруға уақыты да болмауы мүмкін. Ал
бүрыннан келе жатқан фирма басшыларының басым көпшілігі жоспарсыз-ақ жүмыс
жүргізуге болады деп ойлайды. Өйткені олардың ойы бойынша рыноктағы жағдай
тез өзгеріп жатады. Сондықтан жоспармен бәрін қамту мүмкін емес, жоспарға
кеткен шығын босқа қалады деп өзін ақтауға тырысады. Осы тәрізді
себептерден көптеген фирмалар көп жылдарға арналған жоспарлау жұмысын
жүргізбейді. Ал шындығына келетін болсак тәжірибе көрсетіп отырғанындай
келешекке арнапған жоспарлау көптеген жеміс береді. Мелвилл Бранч
жоспарлаудың төмендегі ұтымды жақтарын атап көрсеткен:
1) келешекке арналған жоспарлау фирма басшыларын іс келешегін алыстан
ойластыруға, оны күні бұрын білуіне итермелейді;
2) алдағы бақылауға алынған іс-әрекет көрсеткіштерін анықтауға
мүмкіндік береді;
3) фирма әрекеттерін ұтымды үйлестіруге көмектеседі;
Л) фирма өзінің міндетін және саяси мақсатын анық белгілей апады;
5) фирманың күтпеген кездейсоқ өзгерістерге күні бұрын дайын болуына
мүмкіндік береді;
6) фирманың барлық бөлімшелерінің өзара дүрыс байланысын орнатуға
көмектеседі.
Маркетинг жоспарларын келесі белгілерге сәйкес мына түрлеріне бөлуге
болады:
♦ мерзім ұзақтығы бойынша: қысқа мерзімді (1 жылға дейін), орта
мерзімді (2-5 жылға) және ұзақ мерзімді (5 жылдан астам) жоспарлары;
♦ ауқымы бойынша: әр негізгі өнімге арнайы маркетинг жоспары (әдетте
тұтыну тауарларына), барлық өнімдерді қамтитын жалпы маркетинг жоспары
(әдетте қызмет саласына), арнайы маркетинг тарауына бөлінген шаруашылық
жоспары (әдетте өнеркәсіп тауарларына) арналған жоспарлары;
♦ зерттеу әдістері бойынша: төменгі өндіріс буынынан жоғары буынына
қарай, немесе жоғары буынынан төмен қарай жасалған маркетинг жоспарлары.
Стратегиялық жоспарлау үдерісі
Стратегиялык жоспарлау үдерісі фирманың мақсаты мен әлуетті
мүмкіндіктері арасындағы стратегиялық сәйкестікті келтіруді және оны
қолдауды басқару үшін жүргізіледі. Стратегиялық жоспарлау:
1) ұйым жұмысының бағытын анықтауға және маркетинг зерттеулері
құрыпымын, тұгынушыларды зерттеу және өнімді жоспарлау үдерісін жақсы
игеруге мүмкіндік береді;
2) фирманың жалпы мақсаты мен оның белімшелерінің міндеттерін дұрыс
үйлестіруді камтамасыз етеді;
3) фирманың және бәсекелестердің мықты және әлсіз жақтарын бағалауға
мүмкіндік береді;
4) қолдана алатын баламалы әрекеттерді анықтауға жағдай жасайды;
5) фирма қорларын дұрыс бөліп пайдалануға негіз жасайды. Стратегиялық
жоспарлау үдерісі келесі өзара тығыз байланысты тараулардан тұрады:
I. Мекеменің максатын белгілеу тарауы. Бүл тарауда фирма мақсатын
орындау нәтижесінде қандай түтынушылар тобына кызметтер көрсетілетіні,
қандай қызметтер түрлері орындалатыны және қандай өндіріс үдерістері
қолданылатыны анықталады.
II. Стратегиялық шаруашылық бөлімшелерін (СШБ) құру тарауы.
Стратегиялық шаруашылық бөлімшелері дегеніміз фирма құрамындағы белгілі
рынокқа әрекетін шоғырландырып және барлық іс-қимылын бір стратегияға
бағындырып, толық жауапкершілікпен ассортименттік топ не тауар бөліміне
байланысты жұмысын жүргізетін тәуелсіз фирма бөлімшелері болады. Бұл
бөлімшелер стратегиялық жоспарлаудың негізгі элементін құрайды. Олардың
жалпы сипаттамалары мыналар: нақтылы белгілі әрекетке бейімделуі; дәл
мақсатты рынокты игеру; фирма басшыларының біреуі СШБ-ны басқаруы; өз
ресурстарын өздері бақылауы; жеке өзінің стратегиясының болуы; анық
белгіленген бәсекелестерінің болуы; өзіне тән ерекшеліктерінің болуы. СШБ
тұңғыш концепциясын 1971 жылы "Дженерал электрик" фирмасына "Маккинси"
компаниясы дайындап берген болатын. Әрбір фирмадағы СШБ саны оның
мақсатына, ресурстарына және басшылары пікіріне байланысты болады. Әдетте
мамандандырылған фирмада жалғыз СШБ болуы мүмкін, ал көп салалы бизнес
жүргізетін үлкен фирмапарда 30-ға дейін СШБ болуы мүмкін.

3.Маркетинг мақсатын белгілеу тарауы. Әрбір СШБ өзінің маркетинг
мақсатын белгілейді. Ол мақсаттар сан (мысалы, сату көлемі, табыстың өсу
пайызы т.б.) және сапа (тауар бейнесі, инновациялылығы, саладағы жағдайы
т.б.) көрсеткіштерімен анықталады. Қазіргі кезде сан және сапа
көрсеткіштерін біріктіріп мақсатты белгілеу бағыты байқалған. Мысалы,
фирманың өндіріс саласындағы жағдайы рыноктағы оның үлесімен бағаланады,
тауардың инновациялылығы тіркелген жаңа патенттердің санымен анықталады.
Демек, мұнда сан көрсеткіштері арқылы сапа көрсеткіштері де анықталуда.
IV. Жалпы фирма жағдайын талдау тарауында маркетинг мүмкіндіктері және
кездесетін мәселелері анықталады. Бұл тарауда екі сұраққа жауап табу керек
1. Фирманың қазіргі жағдайы қаңдай? 2. Ол қандай бағытта өзгеруі мүмкін?
Осы сұрақтарға жауап іздеу барысында қоршаған орта зерттелінеді, фирманың
мүмкіндіктері, қабілеті бағаланады, бәсекелестермен салыстырғанда мықты
және әлсіз жерлері анықталады, фирманың стратегиясына бәсекелестердің жауап
қайтару әсерлігі зерттелінеді.
V. Маркетинг стратегиясын дайындау тарауы. Маркетинг стратегиялары
мақсатты рынокты тауарға қалай қызықтыруға,оның қажетін қалай
қанағаттандыруға және фирманың мақсатына жету үшін маркетинг кешенін қалай
қолдануға болатынын анықтайды. Негізінде стратегиялық жоспарлаудың келесі
тәсілдері қалыптасқан: тауаррынок мүмкіндіктері қалыптамасы, "Бостон
консалтинг тобы" қалыптамасы, Портер стратегиясының үлгісі (бұлар
кейініректе талданылады).
VI. Тактиканы қолдану тарауы. Тактика дегеніміз қабылданған маркетинг
стратегиясын іске асыру үшін орындалатын нақты әрекеттерді қамтиды. Тактика
шешімдерінде маркетинг әрекеттерін жұзеге асыру уақыты және маркетинг
қызметіне қажет қаржысы белгіленеді.
VII. Нәтижелердің орындалуын бакылау тарауы. Бұл тарауда жоспарланған
көрсеткіштер белгілі бір мерзім аралығында қол жеткен нәтижелермен
салыстырылады. Ол үшін қаржының жұмсалуы, жұмыс кестесінің орындалуы,
тауарды өткізу мәліметтері және шығындар талданылады. Егер жұмыс жоспары
орындалмаған болса, фирма оның себептерін анықтап, тиісті шаралар
белгілейді. Кейбір жағдайда өткізуге және шығындарға теріс әсер ететін
факторлар фирмаға тәуелсіз болады. Сондықтан ондай факторларға фирманың
әсер етуі қолынан келмейді. Бүл жағдайда жоспарлар қайтадан қарастырылады.
Жоспарлау стратегиялары
Ғалымдар мен арнайы кеңесші компаниялар стратегиялық жоспарлауда
қолданылатын неше түрлі тиімді стратегияларын ұсынған. Бұл үлгілерді
колдана отырып фирма өзінің мүмкіндіктерін, тауарын және әрекетін бағалай
алады. Ол бағалау жүмысы фирма мүмкіндіктерін, өнімін және іс-әрекетін
жетілдіру үшін жасалады. Ол үлгілерді қолдану мүмкіндіктері әр фирманың
нақты жағдайына байланысты.
Тауаррынок мүмкіндіктері қалыгтамасы
Бүл үлгіде рынок пен тауарды жаңартуға байланысты стратегиялары
жасалады. Үлгіні американдық ғалым И.Ансофф ұсынған. Оған "тауар - рынок"
қалыптамасы деген ат қойылған еді (қалыптаманың жалпы сипаты 16-кестеде
көрсетілген).

1-кесте Тауаррынок мүмкіндіктері қалыптамасы
Тауар Ескісі Жаңасы
Рынок
ескісі Рынокке ену Тауарды жетілдіру
жаңасы әртараптандыру

Қалыптама екі факторға (рынок пен тауардың дамуына және олардың
жаңаруына) байланысты фирманың жағдайын сипаттайтын төрт кеңістіктен
тұрады. Олар мыналар:
1. Фирма бұрынғы рынокқа ескі тауарымен шығады - 6үл рынокқа терең ену
стратегиясы;
2. Фирма бұрынғы рынокқа жаңа тауар ұсынады – 6ұл тауарды жетілдіру
стратегиясы;
3. Фирма жаңа рынокқа ескі тауарымен шығады - бұл рынокты дамыту
стратегиясы;
4. Фирма жаңа рынокқа жаңа тауар ұсынады - 6үл әртараптандыру
стратегиясы.
Рынокқа терең ену стратегиясын қолдануы рынок ұлғайтылған кезде немесе
ол тауармен жете толықтырылмаған кезде нәтижелі болады. Ол үшін тауардың
жылжытуын қарқындандыру арқылы, жарнаманың белсенділігін арттыру арқылы,
өтімнің ынталандыруын күшейту арқылы, сервис қызметін кеңейту арқылы,
бағаны төмендету арқылы фирма рыноктағы өтім көлемін ұлғайтуға ұмтылады.
Тауарды жетілдіру стратегиясы нәтижелі болуы үшін сауда табысы жоғары
тауар таңба қатары молынан болуы керек және тұтынушылардың көңілінен фирма
шығуы қажет. Сондықтан фирма бұрын игерген рынокқа жоғары сапалы жаңа
тауарымен шығады, немесе ескірген тауарларды жетілдіреді. Ұсынылған жаңа
тауар тұтынушыларға тартымды болып, оларға бұрыннан таныс фирмалардың
тауарынан гөрі артық сезілуі қажет.
Рынокты дамыту стратегиясы төмендегі жағдайларда тиімді болады:
а) жергілікті фирма өзінің рыногын ұлғайтуға ұмтылса;
б) тұрмыс стилі және демографиялық көрсеткіштері өзгеріп рынокта жаңа
сегмент пайда болса;
в) өнімнің жаңа салада қолдануы қалыптасса.
Әртараптандыру стратегиясы фирманың бір СШБ-ға, немесе жалғыз
ассортименттік топка тәуелді болмауы үшін қолданылады. Ол үшін жаңа рынокқа
арналған қосымша жаңа тауар өндіріледі. Ондай тауар фирма үшін, тіпті сала
үшін де жаңа болуы мүмкін.
"Бостон консалтинг тобы" қалыптамасы
"Бостон консалтинг тобы" қалыптамасын АҚШ-та Массачусетс штатындағы
Бостон қаласындағы кеңес беруші тобы ұсынған. Бұл қалыптамасы тауар көлемін
рынок үлесі мен саланың өсу қарқынына сәйкес белгілеуді ұсынады. Қалыптама
негізінде қандай тауардың бәсекелестердігіне қарағанда артықшылығы бар
екенін және рынок серпінін анықтауға болады. Бұл калыптамасының ерекшелігі
оның стратегиялық тауар топтарының аталған аттары ерекше (1-суретте көруге
болады) болғанымен негізделген.

2-сурет. Бостон консалтинг тобы қалыптамасы
Суретте көрсетілгендей фирма тауарлары саланың өсу қарқыны мен олардың
рыноктағы үлесіне сәйкес төрт түрлі топқа бөлінген. Топтағы тауарлардың
беделіне қарай топтардың аттары қойылған ("жұлдыздар", "сауынды сиыр",
"тентек балалар", "қуылатын иттер")."Жұлдыздар" тобындағы тауарлары дамып
келе жатқан салада жетекші орын алады. Мұндағы көзделген мақсат бәсеке
жағдайында фирманың ұтымды жақтарын күшейтуге арналған. Бұл айтарлықтай
табыс әкеледі. Алайда сату өсімін одан әрі жалғастыру үшін қаржы қорын
талап етеді. Рыноктағы қол жеткен үлесін бағаны төмендету арқылы, жарнама
көлемін ұлғайту арқылы, өнімді ұтымды езгертіп оны айтарлықтай кеңірек
тарату арқылы сақтап қалуға болады. Саланың даму қарқынына байланысты
"жұлдыздар" тобы "сауынды сиыр" тобына ауысуы мүмкін.
"Сауынды сиыр" тауарлары тобы рынокта жоғары үлесін алады. Тұтынушылар
арасында ол тауарлардың жақтаушылары көбейіп, бәсекелестерге өз тауарларын
қызықтыру аса қиынға соғады. Өйткені өткізудің салыстырмалы көлемі көп
өзгермей тұрақты болады. "Сауынды сиыр" тобы маркетинг және тауарды
жетілдіруге кететін шығындарын аса көп кажет етпейді де, одан түскен табыс
айтарлықтай асады. Осылай артық тұскен қаражат фирманың басқа стратегиялық
шаруашылық бөлімшелерінің дамуына жұмсалады. Фирманың маркетинг стратегиясы
халықтың "есіне түсіру" жарнамасына, кезеңдік баға жеңілдіктерін қолдануға,
өткізу арналарын сақтап қалуға, қайтара сатып алуды ынталандырудың жаңа
тәсілдерін енгізуге жұмсалады.
"Тентек балалар"(немесе "сұрақ белгісі") тауар тобы рынокқа айтарлықтай
әсер етпейді. Тгтынушылардың ол тауарлар тобын қолдауы шамалы және олардын
ерекше жағымды касиеттері анықталмаған. Сондықтан рынокта маңызды орынға
бәсекелестердің тауарлары ие болады. Ал ол тауарлардың рыноктағы үлесін
көбейту үшін аса көп қаражат қажет. Бұл тауарларға байланысты фирма екі
түрлі шешім қабылдауы мүмкін:
1. Жылжыту шығындарын көбейтіп, жаңа өткізу арналарын жедел іздеп
тауып, тауардың жағымды қасиеттерін жақсартып бағасын төмендету керек.
2. Немесе рыноктан шығару керек.
Стратегиялық шаруашылық бөлімшелерінін бәсекелік қабылеттілігіне қарай
осы шешімдердің біреуі таңдалып апынады.
"Қуылатын иттер" тауар тобы әдетте кемелінен асқан,тарылған салада
шектеулі өтім көлемін алған СШБ орын алады.
Рынокта айтарлықтай тараса да, 6ұл тауар тобы өзіне қажетті тұтынушыларды
тарта алмайды және де тауарды өткізу көлемі, шығын құрылымы мен түрі
жағынан өз бәсекелестерінен едәуір артта қалған. Бұл топты жетілдіру үшін
көптеген шығындар қажет. Оның үстіне оның даму мүмкіндіктері де шамалы.
Сондықтан 6ұл тауар тобы фирмалары мамандандырылған рынокқа шығуға,
тауардың басқа қолдану жолдарын іздеуге тырысады, немесе рыноктан кетуге
мәжбур болады.

Портер стратегиясының үлгісі
Бұл үлгіні Гарвард бизнес мектебінің ғалымы американдық М.Портер
ұсынған. Портердің жалпы стратегиялык. үлгісінде маркетингті жоспарлаудың
және баламалаудың екі негізгі тұжырымдамасы ұсынылған. Олар:
• мақсатты рынокты таңдау түжырымдамасы;
• стратегиялық артықшылық (баға немесе бірегей) тұжырымдамасы.
Осы екі түжырымдаманың негізінде Портер үлгісі келесі стратегияларды
қарастырады: шығын артыкдиылығы стратегиясы, саралау стратегиясы және
шоғырлану стратегиясы (2-сурет).
Шығын артықшылығы стратегиясына сәйкес фирма кеңірек рынокқа қарай
бағыт алып тауарларды рынокқа молынан шығарады. Тауарды молынан өндіру
арқылы үлестік шығындарды төмендетеді. Соның нәтижесінде төмен баға ұсынып,
бәсекелестерге қарағанда көбірек пайда табуға, бағаның деңгейіне икемді
түтынушыларды өзіне тартып алуға жақсы мүмкіндік алады.
Саралау стратегиясында ерекше көрінетін тауарларды ұсына отырып, фирма
көлемді рынокқа бағдар алады. Фирма адамдарды көптен қызықтыратын тауар
шығарады. Сонымен қатар, 6ұл тауарлардың тартымды әрлемінің, қасиеттерінің,
сатып алушылардың оңай қолдары жетерлігінің арқасында тұтынушылармен
бірегей карым-қатынас орнатады. Сондықтан тауар бағасының орнына тауар
таңбасы маңызды рөл атқарып, түтынушыларды өзіне қарай жақсы тартатын
болады.
Шоғырлану стратегиясыңда төмен бағалар белгілеп, ерекше ұсыныстар
жасалып рыноктағы өзіне тән сегменті игеріледі. Фирма арнаулы тұтынушыларға
сату үшін бірнеше накты тауарлар шығаратын бар күшін шоғырландырады және
бәсекелестері қанағаттандырмаған рынокты игеру үшін тауардың ерекше беделін
жасау арқылы шығындарды бақылауға алады.
Маркетинггі бақьлау
Маркетинг мақсатына жету үшін маркетинг іс-әрекеттердің барысы
бақылануы керек. Маркетингті бақылаудын үш негізгі түрі анықталған. Олар
мыналар:
1. Жылдык. жоспардың орындалуын бақылау.
2. Пайда деңгейін бақылау.
3. Стратегиялық бақылау.
Жылдық жоспардың орындалуын бақылау. Бұл бақылауда фирманың жылдық
нәтижелері жоспармен салыстырылады. Нәтижелер жоспар көрсеткіштерінен
ауытқыған жағдайда жоспарға түзетулер енгізіледі. Жылдық жоспардың
орындалуын бақылау жұмысы төмендегі сатыларға сәйкес жүргізіледі:
1. Жылдық, жоспарда ай сайын, тоқсан сайын және жылдық мақсаттар
анықталынады.
2. Орындалу қорытындылары тұрақты көрсеткіштер арқылы өлшенеді.
3. Нәтижелер мен жылдық жоспардың көрсеткіштері арасында айтарлықтай
айырмашылықтар орын алған болса, оның себептері анықталады.
4. Жоспарды орындау шаралары белгіленеді.
Пайда деңгейін бакылау. Фирма мамандары жылдық жоспарды бакылаумен
қатар әр түрлі өнімдердің, сату аймақтарының, рынок сегменттерінің және
өткізу арналарының пайда деңгейін талдайды. Бұл бақылаудың мақсаты
маркетинг іс-әрекетгердің сапасын бағалау және керек болса ол әрекеттерге
өзгерістер енгізу болады.
Пайда деңгейін бақылау жүмысы үш сатыға сәйкес жүргізіледі:
1. Маркетинг іс-әрекеттерін жүргізу үшін қажет шығындарды аныктау.
2. Маркетинг іс-әрекеттерін жүргізу үшін бөлінген шығыңдармен оның
құрамдас бөлшектерінің байланысын анықтау.
3. Маркетинг іс-әрекеттерінің әр бөлігінің пайдалы немесе шығынды
деңгей есептерін жүргізу.
Стратегиялык бакылау. Фирмалар әрдайым маркетинг іс-әрекеттерінің
тиімділігін зерттеулері қажет. Бұл зерттеулер жылдық жоспарды және пайда
деңгейін бақылауға қарағанда кеңірек жүргізіледі

1.3 Шағын бизнесті дамытудағы шетелдік төжірибе

Кейінгі онжылдықтарда экономикасы дамыған Батыс елдерінде бәсекенің
дамуы әсерінен шағын және орта бизнес рөлі арта түсті. Мұның басты себебі-
экономикалық сектордың кәсіпорындарына тән артықшылықтар.
Тұрақты экономикалық жүйеде шағын кәсіпкерлік: динамикалық түрде дамуы
мүмкін, тұтынушылардың сұранысының өзгеруіне тез бейімделе алады, бәсекелес
нарықтық қатынастарға ықпал етеді, экономиканың құрылымдық қайта құрылуына
әсер етеді, жаңа жұмыс орындарын ашады, жаңа кәсіпкерлік топ пен меншік
иелерінің құрылуына жағдай жасайды, елдің жалпы ұлттық өнімінде үлкен
үлеске ие бола алады, мемлексттік бюджетке үлкен қаржы сомаларын береді.
Дамыған елдерде шағын кәсіпорындар мынадай салаларда басым рөл
атқарады: сауда, автосервис, құрылыс, қызмет көрсету салалары. Қазір шағын
кәсіпорындар жоғары технологиялық сфераларға: машина құрылысы, энергетика,
электротехника, химиялық өнеркәсіп, транспорттық қызмет, ин-форматика,
микроэлектроника, телекоммуникация салаларына әртараптандырылып жатыр.
Шағын және орта кәсіпорындардың ірі кәсіпорындармен қатар қызмет етуі
дамыған елдер экономикасына тән белгі. АҚШ-та өз ісімен айналысушы
азаматтар, яғни кәсіпкерлер үлкен құрметке ие. Нарықтық экономикаға бет
бұрған елдер үшін АҚШ-тағы шағын бизнесті дамыту тәжірибесі үлкен маңызы
бар.
АҚШ шағын бизнес басқармасының классификациясы бойынша шағын бизнес
субъектілеріне: жұмыскерлер саны 500-ге дейін болатын өндірістік және сауда
кәсіпорындары, ал басқа салалар үшін - жылдық табысы 2 миллион дол-ларға
дейін болатын кәсіпорындар жатады.
АҚШ-та тіркелген кәсіпорындардың 97%-ына жуығы шағын кәсіпорындар. Бұл
шағын кәсіпорындар жалпы ұлттық өнімнің 53%-ына, көтерме сауданың 64%-ына,
бөлшек сауда-ның 72%-ына, қызмет саласының 57%-ына ие болып тұр.
Экономикалық өсу және құлдырау кезінде, жаңа жұмыс орындарын ашу мен
қысқарту кезінде шағын кәсіпкерлік жұмыссыздық проблемасын бәсеңдетеді. АҚШ-
тық шағын бизнес даму мысалы көрсеткендей, шағын бизнес сыртқы ортаның
өзгеруіне тез бейімделеді. АҚШ Сауда министрлігінің мәліметтері бойынша
шағын кәсіпкерліктің инновациялық сипаты елдің экономикалық өсуіне 20-25%-
ға дейін үлес қосады.
АҚШ-та шағын бизнес тұрақты түрде мемлекеттік қолдауға ие. Әр түрлі
мемлекеттік реттеулер мен қолдау шаралары құқықтық базаға негізделеді.
Солардың бірі Шағын бизнес туралы заң. АҚШ конгрессінде шағын бизнес
проблемаларымен екі комитет айналысады. Федералдық деңгейде шағын бизнес
әкімшілігі қызмет атқарады. Әкімшіліктің басты функциясы - шағын бизнесті
жан-жақты қолдау. Әрбір штатта әкімшіліктің аймақтық бәлімдері .жұмыс
істейді. Аймақтық бөлімшелер шағын бизнес субъектілеріне нарық туралы
ақпарат береді, онын мәселелерін шешуге көмектеседі.
АҚШ-та шағын бизнес қоғамда кәсіпкерлік, бәсекелестік атмосферасын
дамытуға үлкен үлес қосады. Мемлекет тарапынан болатын шектеулер
кәсіпкерлікке кедергі келтіреді. Сондықтан да АҚШ конгресі шағын бизнеске
тікелей бақылау жасайды. Конгресс шағын бизнесті қолдау және дамыту
мақсатында бірнеше программа жасады.
АҚШ шағың бизнесті қолдаудың мемлекетгік жүйесі:
- бюджеттен тікелей дотациялау;
- мемлекеттік тапсырыстардың бір үлесін шағын кәсіпорындарда
орналастыру;
- шағын бизнеске несие беру кезінде мемлекеттік кепілді қолдану;
- шағын бизнеске салықтық жеңілдіктер беру.
Негізгі бағдарлама бұл инкубаторлык бағдарлама. Инкубаторлар - ол
университеттер, компаниялар, федералдық органдар, штаттық басқармалар
жанында құрылатын ұйымдар. Бұл ұйымдардың негізгі мақсаты - жаңа
кәсіпкерлерге жан-жақты көмек керсету болып табылады. Себебі көптеген
кәсіпкерлер өз ісін бастағысы келгенімен, мүмкіндігі жоқ, осындай
кәсіпкерлерге инкубаторлар көмекке келеді. Қойылған мақсатқа, қаржыландыру
көзіне байланысты инкубаторлар: фирмалық, университеттік, жекеше болуы
мүмкін. Инкубаторларды қаржыландырудағы мақсаттар:
- инкубатор клиенттерінің табысына ортақтасу; жеке тұлғалардан
арендалық төлемдер алу;
- жаңа жұмыс орындарын ашу.
Сауда палаталары да инкубаторларды қаржыландыруға қатысады. АҚШ-та
шағын кәсіпорындар экономикада жетекші рөл атқарады. Сондықтан да
федералдық, штаттық басқару органдары шағын және орта бизнестің дамуына
үлкен мән беріп отыр, оның дамуына барлық жағдай жасап жатыр.
Жапониялык шағыи жэне орта бизнес.
Шағын және орта бизнесті дамыту жөнінде Жапония мемлекеті де үлкен
тәжірибеге ие болып отыр.
Жапонияда шағын бизнеске ерекше назар аударады. Себебі шағын бизнесті
дамыту арқылы Жапония соғыстан қираған елден жоғары технологиялық дамыған
елге айналды. Жапонияның халық шаруашылығында шағын және орта бизнес
субъектілерінің саны, жұмысшылар саны, тауар айналымы басқа секторлармен
салыстырғанда алдыңғы қатарда тұр. Дәстүр бойынша әрбір ірі корпорация өз
жанында бірнеше шағын кәсіпорыннан тұрады. Бұл кәсіпорындар бас
кәсіпорынға тәуелсіз болады және өздерінің ұйымдық кұрылымын жасайды, жаңа
өнімдерді шығара бастайды.
Жапонияда шағын кәсіпорындар үлесіне: өндірістік өнімнің 55%-зы,
көтерме сауданың 60%-зы, бөлшек сауданың 80%-зы тиеді. Еркін нарықты бәсеке
шағын кәсіпорындарға сыртқы ортаға бейімделуіне көмектеседі. Мұндай
жағдайда мемлекеттік органдар шағын кәсіпорындарға құрал - жабдықтарды
жаңартуға, технологияны жақсартуға, өнімге деген сұранысты дамытуға көмек
береді. Жапонияның шағын бизнесті мемлекеттік қолдауының басты ерекшелігі -
басымды бағыттарды дамытудағы уақыт мерзімі. Басымдылық бағыттар бір немесе
одан да көп жылдарға бекітіліп, кейіннен өзгеріп тұруы мүмкін. Мемлекет
шағын кәсіпорындарға мемлекеттік тапсырыстарды алуда да көмектеседі.
Жапонияда шағын бизнесті мақсатты түрде бюджеттен қаржыландырады. Әрбір
министрлік, әр ведомства өз шығындар бюджетіне ша-ғын бизнеске жұмсалатын
қаржыны кіргізеді. Шағын және орта кәсіпорындарға жеңілдетілген салық
мөлшерлемесі қолданылады. Жапонияда шағын және орта кәсіпорындар жалпы
ұлттық өнімнің 73%-ына ие болып отыр.
Ресей Федерациясындағы шағын және орта бизнес.
Экономиканы кұрылымдық қайта құру үшін шағын бизнесті дамыту маңызды
мәселе. Ресей Федерациясында экономиканың бұл секторын дамыту мақсатында
бірқатар экономикалық шаралар жасалынып, жүзеге асырылды.
1995 жылы Ресей Федерациясында Шағын бизнесті мемлекетгік қолдау
туралы заң қабылданды. Бұл заң бойынша жаңадан құрылған кәсіпорындар 2
жылға дейін табыс салығын төлеуден босатылады. Шағын бизнесті қолдаудың
Федералдық қоры арқылы әр түрлі жобалар қаржыландырады. Бұл қорға
федералдық меншіктегі кәсіпорындарды жекешелендіруден түсетін қаржының 5%-
зы келіп түседі. Федералдық қор арқылы шағын кәсіпкерлікті қаржыландыру
жүйесі екі қағидаға негізделген:
- Федералдық Қордан жұмсалатын әрбір рубльге аймақтардан да бір рубль
жұмсалуы керек.
- Қаржыландыру өкілетті банктер арқылы жүзеге асады. Қор банкке өз
резервтік қаржысын салады, ал банк өз қаржысынан аймақтарда кәсіпкерлерді
қаржыландырады.
1994-1995 жылдары Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың
мемлекеттік программасы жүзеге асырылды. Бұл бағдарламаны іске асырғаннан
кейін, Ресей Федерациясында шағын кәсіпкерлікті қолдаудың біркелкі жүйесі
жұмыс істей бастады. Бұл жүйеге: Ресей Федерациясының шағын кәсіпкерлікті
қолдау мен дамытудың мемлекеттік комитеті, аймактық қорлар мен орталықтар
кіреді.
Шағын бизнесті қолдаудың аймақтық қорлары мен орталықтары барлық
аймақтарда құрылған. Шағын кәсіпкерлік федералдық және жергілікті
бюджеттерден қаржылық көмек алады, жергілікті салықтар бойынша әр түрлі
жеңілдіктерге ие. Сонымен бірге жергілікті бюджеттерден шағын бизнестің
инфрақұрылымын құру жобалары да қаржыландырылады.
1999 жылдың басына есептегенде Ресей Федерациясында 900000-нан аса
шағын кәсіпорындар жұмыс істеп тұрды. Бұл кәсіпорындардың орташа жұмысшылар
саны - 7 адамнан тұрды.
¥лыбританияныц шағын бизиестегі тәжірибесі.
Ұлыбританияда шағын бизнес субъектілеріне: жылдык тауар айналымы 2
миллион фунт стерлингтен аспайтын, активтер сомасы 1 миллион фунт
стерлингтен және жыл бойы 50 адамды жұмыспен қамтитын кәсіпорындар жатады.
Ұлыбритания мемлекеттік консультациялық қызметі бастаушы кәсіпкерлерге
қажетті кеңестер береді. Мысалы: коммерциялық мәселелерді қалай шешу керек
екенін, бухгалтерлік есепті қалай жүргізу керектігі туралы, нарықты қалай
зерттеу керек екендігі туралы кеңестер. Шағын бизнес жөніндегі Үкіметгік
қызмет кәсіпкерлер үшін әр түрлі семинарлар мен курстар ұйымдастырып
тұрады. Сонымен катар Үкімет банктер алдында кәсіпкерлер үшін қарыздық
кепілдеме береді. Шағын кәсіпорындар салықты табысқа жеткеннен соң ғана
төлейді.
Қазақстанда шағын кәсіпорынды ашу үшін жүмсалатын күш-жігерді шет елде
шағын кәсіпорын ашуға жүмсалатын уақытпен салыстыру мақсатында Франция
Үкіметінің шағын кәсіпорындар үшін жасап жатқан шараларын атап өткен жөн.
Францнядағы түрақты түрде дамып жатқан іскерлік қызметтің негізінде
мемлекеттің мақсатты түрде жүргізіп жатқан саясаты жатыр. Басты назарда
шағын және орта кәсіпорындар. Себебі бұл кәсіпорындар нақты экономиканың ең
динамикалық агенті. Францияда шағын кәсіпорындарға - жұмысшылар саны 500-
ден аспайтын кәсіпорындар жатады. Ресми дерек бойынша Францияда шағын және
орта кәсіпорындарда - 16 500 000 адам жұмыспен қамтылған. Орташа есеппен
бір кәсіпорында 7 адам жұмыс істеген.Әдетте әкімшілік процедуралар шағын
кәсіпорындарды құруға кедергі келтіретіні мәлім. Сондықтан да Франция
Үкіметі формальды мәселелерді қысқартуға көшті. Францияда шағын және орта
бизнесті экономика. қаржы, индустрия министрлігінің бір департаменті
бақылайды. Әкімшілік қысым бірқатар әкімшілік, әлеуметтік процедураларды
онтайландыру арқасында азайды.
Францияда шағын бизнесті несиелеу кезінде пайыздық өсімді мемлекет
бонификациялайды. Бонификация - бұл жеңілдету. Қаржылық механизм аркылы
мемлекет шағын бизнеске несие ұсынысын арттырды.
Орталық бюджет арқылы шағын және орта бизнеске жұмыспен қамтуды да
қаржыландырады. Яғни еңбек және әлеуметтік шығындар бойынша жеңілдіктер
беріледі. Францияда жұмыссыздар өз кәсіпорнын ашу үшін мемлекет көмегіне
сүйене алады.
Азиялық қаржылық кризис көрсеткендей шағын және орта кәсіпорындар
сыртқы факторға аз тәуелді. Осыдан бұл кәсіпорындар үлкен кәсіпорындарға
қарағанда артықшылықтарға ие. Үкіметтің шағын және орта кәсіпорындарды
қолдауға бағытталған саясаты өте алуан түрлі болып келеді және бұл саясат
кәсіпорындардың ары қарай дамуын қолдайды.
Шетелдік тәжірибеге қарап, Республикамызда атқарылатын іс-шараның әлі
көп екенін байқауға болады. Шағын кәсіпкерлікті қолдау туралы заң
атқарылатын іс-шаралардың бастамасы ғана, экономиканың бұл секторын көтеру
үшін жүйелі түрде жұмыс атқарылуы керек. Республикамызда шағын және орта
кәсіпкерлікке қағаз жүзінде емес, шет елдегі сияқты нақты көмек қажет.

ІІ Қазақстан Республикасында шағын және орта бизнестің дамуын талдау

2.1 Қазақстанда шағын бизнестің қалшггасуы мен дамуы

Республикамызда нарықтық қатынастарды қалыптастырудағы маңызды
міндеттердің бірі - шағын кәсіпкерлікті дамыту. Шағын кәсіпорындар
зкономиканың құрылымдық қайта құруын жеделдетеді, тұтынушылардың сұранысқа
жедел әрекет етеді. Республикада шағын бизнестің дамуы мен қыз-мет жасауына
кажетті ұйымдастырушылық, экономикалық және құқықтық шарттарды
қалыптастырудың алғашқы қадамдары жасалуда. Оған келесі жағдайлар
бекітілген:
- шағын кәсіпорындар кез келген ауыл- шаруашылығының саласында, кез
келген меншік формасы негізінде құрыла алады.
- өнеркәсіп пен құрылыста жұмыскерлер саны 200-ге дейін;
- ғылым мен ғылыми қызмет көрсету саласында: жұмыскерлер саны 300
адамға дейін;
- өндірістік сфераның басқа салаларында: жұмыс істейтіндер саны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.