Орта ғасыр мәдениеті туралы

Жоспар
Кіріспе

Қорқыт Ата
Құтты білік

Қорқыт Ата – түркі халықтарына ортақ ұлы ойшыл, жырау, қобызшы. Қорқыт Ата өмірде ізі, артында әдеби-музыка мұрасы қалған тарихи тұлға ретінде белгілі. Қорқыт Атаның өмір сүрген кезеңі туралы ғылымда әр түрлі болжамдар қалыптасқан. Алайда зерттеулердің көпшілігі Қорқыт Ата Сырдария бойында өмір сүрген оғыз-қыпшақ тайпалық бірлестігінде 10 ғасырдың басында дүниеге келген деген тұжырымға саяды. Рашид әд-Дин “Жамиғ Ат-Тауарих” атты тарихи шежіресінде Қорқыт Атаны қайы тайпасынан шыққан десе, Әбілғазының “Түрік шежіресінде” оның тегі баят екендігі, оғыздардың елбегі болып, 95 жасқа келіп қайтыс болғандығы айтылады. Сыр жағасына жақын жерде Қорқыт атаның зираты болғанын Ә.Диваев, т.б. ғалымдар өз еңбектерінде атап өтеді. Ә.Қоңыратбаевтың зерттеулерінде Қорқыт ата 11 ғасырдың басында дүниеден өткен делінсе, Ә.Марғұланның еңбектерінде ол 7 – 8 ғасыр аралығында өмір сүрді деген пікір айтылады.

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қаратау гуманитарлық-техникалық колледжі

Мамандығы: Ғимараттар мен үймәреттерді салу және пайдалану
Бөлім:Құрылыс Техникалық
Цәк: Арнайы құрылыс және Білім беру

Пәні: Мәдениеттану
Тақырыбы: Орта ғасыр мәдениеті
Оқу түрі: кредиттік
Тобы: 1401-10-9б
Орындаған: Көшербай С.
Қабылдаған: Аптауова С.

Қаратау 2013ж
Қорқыт Ата
Қорқыт Ата – түркі халықтарына ортақ ұлы ойшыл, жырау, қобызшы. Қорқыт Ата
өмірде ізі, артында әдеби-музыка мұрасы қалған тарихи тұлға ретінде
белгілі. Қорқыт Атаның өмір сүрген кезеңі туралы ғылымда әр түрлі болжамдар
қалыптасқан. Алайда зерттеулердің көпшілігі Қорқыт Ата Сырдария бойында
өмір сүрген оғыз-қыпшақ тайпалық бірлестігінде 10 ғасырдың басында дүниеге
келген деген тұжырымға саяды. Рашид әд-Дин “Жамиғ Ат-Тауарих” атты тарихи
шежіресінде Қорқыт Атаны қайы тайпасынан шыққан десе, Әбілғазының “Түрік
шежіресінде” оның тегі баят екендігі, оғыздардың елбегі болып, 95 жасқа
келіп қайтыс болғандығы айтылады. Сыр жағасына жақын жерде Қорқыт атаның
зираты болғанын Ә.Диваев, т.б. ғалымдар өз еңбектерінде атап өтеді.
Ә.Қоңыратбаевтың зерттеулерінде Қорқыт ата 11 ғасырдың басында дүниеден
өткен делінсе, Ә.Марғұланның еңбектерінде ол 7 – 8 ғасыр аралығында өмір
сүрді деген пікір айтылады. Қазақ философиясы тарихында Қорқыт Ата– ел
бірлігін нығайтқан кемеңгер қайраткер, түркі дүниетанымының негізін жасаған
ғұлама ойшыл, әлемдік ақыл-ой мәдениетінде өзіндік орны бар философ-
гуманист ретінде көрінеді. Қорқыт Ата жайындағы аңыздардан оның бойындағы
үш түрлі өнер ерекше айқындалады. Біріншіден, ол оғыз-қыпшақ ұлысынан
шыққан айтулы бақсы, абыз. Екіншіден – күйші, қобыз сарынын алғаш
туындатушы өнерпаз. Үшіншіден – әйгілі жырау, оның жырлары оғыз-қыпшақ
өмірін бейнелеген әдеби-тарихи мұра. Түркі халықтарының фольклорындағы
Қорқыт Ата туралы аңыз әңгімелердің бірі оның туылуына байланысты.
Оғызнама – түркі халықтарының ежелгі шежіресін генеалогиялық
аңыздар негізінде баяндайтын эпостық дастан. Шығарма алғаш ауызша туындап,
бертін келе қағазға түсірілген. Оғызнаманың екі нұсқасы бар: бірі – көне
ұйғыр әрпімен 13 – 14 ғасырларда көшірілген, Париждің Ұлттық кітапханасында
сақтаулы. Оның көлемі небәрі 42 бет, әр беті 9 жолдан ғана тұрады. Бұл
нұсқаны алғаш В.В. Радлов орыс тіліне аударған. Кейін А.М. Щербак тілдік
тұрғыдан зерттеп, ғылыми түсініктерін жаза отырып, қайта аударған, ол
қолжазбаны түпнұсқа деп танымай, оның көшірмесі деген пікірге келген.
Екіншісі – араб әрпімен жазылған, тарихшы, Хиуа ханы Әбілғазы нұсқасы.
Әбілғазыдан мұраға қалған екі еңбек бар, бірі – Шежіре-и тарахима,
(Түрікмен шежіресі, 1661), екіншісі – Шежіре-и түрк (Түркі шежіресі).
Екі шығарма да Оғыз батырдың ерлік жорықтары, ұрпақтарының игілікті істері,
оғыз тайпаларының шығу тегі, тұрмыс-тіршілігі, әдет-ғұрпы, т.б. жайлы
жазылған. Оғызнамада батыр ұйықтап жатқанда шатырына көктен нұр
сәулесінің түсуі, сәуле ішінен көкжал қасқыр шығып, оның қалың қолды бастап
жүруі, аспаннан түскен сәуледен сұлу қыздың шығуы секілді діни-мифологиялық
көріністер орын тепкен. Оғызнаманы ақиқат пен аңызға бірдей негізделген
шығарма деп қарастыруға болады. Мұнда алғашқы қауымдық құрылыс кезінде,
сақтар мен ғұндар дәуірінде, орта ғасырларда орын алған сан қилы тарихи
оқиғалар өзара жалғаса мазмұндалған. Оғыз қағанды белгілі бір адам
бейнесіне телу, яғни тарихтағы нақты тұлғасын тану мүмкін емес. Бірақ
Оғыздың әдеби бейнесі белгілі тарихи тұлғалар іс-әрекетінің жиынтығы деуге
негіз бар, себебі дастан тарихи оқиғалар желісі бойынша жазылған. Оғыз
қағанның анасы Айқаған бейнесін ғалымдар отбасы қамқоршысы Ұмай-ана
бейнесімен байланыста қарайды. Дастандағы мәліметтерді:
Оғыз-түрікмен эпосына негізделген (Оғыз бен оның ұрпақтарының
жорықтары туралы аңыздар);
Тарихи негізі бар, бірақ бізге аңыз күйінде жеткен (оғыз тайпаларының көшіп-
қонуы, қоғамдық-әлеум. өмірі туралы деректер);
Оғыз елінің көрші тайпалармен, тайпа бірлестіктерімен қарым-қатынасы жайлы
аңыздар деген топтарға бөлуге болады.
Оғызнама – тарихи әрі әдеби ескерткіш. Онда түркі халықтарының
көптеген аңыз әңгімелері көрініс тапқан. Оғыз төңірегіндегі Қыпшақбек,
Қалаш, Қанғалық, Қаңлы, Қарлық, Сақтаб тәрізді есімдердің қазақ ру-тайпа
атауларымен сәйкестігі дастанның қазақ ертегілерімен, эпостық жырларымен
этностық жағынан жақындығын айқындай түседі.
Өмірі туралы мәліметтер аз сақталған. Файласуфи ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.