Міндеттемелік құқық
Жоспар.
Кіріспе.
Міндеттемелік құқықтың ұғымы мен түрлері.
Негізгі бөлім.
1. Міндетеменің пайда болуымен негіздері мен түрлері.
2. Шарттық және шартсыз міндеттемелер.
3. Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер, регрестік міндеттемелер.
4. Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету.
5. Міндеттемені тоқтату.
6. Міндеттемедегі тұлғалардың ауысуы. Несие беруші жақтан тараптың ауысуының құқықтық ерекшеліктері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебеттер тізімі.
Кіріспе.
Міндеттемелік құқықтың ұғымы мен түрлері.
Негізгі бөлім.
1. Міндетеменің пайда болуымен негіздері мен түрлері.
2. Шарттық және шартсыз міндеттемелер.
3. Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер, регрестік міндеттемелер.
4. Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету.
5. Міндеттемені тоқтату.
6. Міндеттемедегі тұлғалардың ауысуы. Несие беруші жақтан тараптың ауысуының құқықтық ерекшеліктері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебеттер тізімі.
1.Міндетеменің пайда болуымен негіздері мен түрлері.
Өзгеде құқықтық қатынастар тәрізді міндеттменің пайда болуы болу негіздері белгілі бір заңдық фактілерге байланысты және сол негіздерден көрінеді, мұның Азаматтық кодекстің 7-бабында көрініс табады. Азаматтық кодекстің бабы осы кодекстің 7- бабында көрсетілген тұжырымға сүйене отырып, міндеттеменің қалай пайда болатынын айқындай түседі. Яғни міндеттеменің пайда болу негіздері шарттан, зиян келтіруден немесе өзгеде де негіздерден пайда болады.
Азаматтық кодекстің 7- бабы әртүрлі құқықтық қатынастардың мүмкін болуы негіздерін келтірген. Жоғарыда көрсетілген негіздерден басқа да міндеттмемен байланысты бірқатар негіздер бар.
Бұл – ең алдымен, әкімшілік құжаттары, әрине, біз бұл арада азаматтық құқықтық қатынасқа қатыстысын айтып отыпмыз. Әкімшілік құжаттың заңды күші бағынышты органға міндетті түрде өкімін жүргізетіндігінен көрінеді.
Міндеттеменің пайда болуы негізінен құқыққа қайшы нақты әрекеттерде де жатады. Бұған біреудің мүлкін қасақана не кездейсоқ иелену, залал келтіру арқылы өзгенің заңмен қорғалатын мүддесін бұзуды мысал етіп алуға болады.
Міндеттеме азаматтық кодекстің 271- ші бабында қарастырылған негіздерде пайда болуы мүмкін.
Міндеттеме өзінің мазмұнына, объектілердің салалық ерекшеліктеріне және субектілерінің сипатына байланысты келесідей түлерге бөлінеді:
1) жағымды мазмұндағы міндеттеме, жағымсыз мазмұндағы міндеттеме: борышқормен несие берушінің әрекет сипатын айқындай түсу. Осы орайда борышқорға әрекет жасау жүктеледі, алнесие берушіге сол әрекетті орындауды талап етілу құқығы беріледі.
2) біржақты және өзара ортақ міндеттеме: міндеттемеге қатысушының біріне тек қана құқық беріледі, екіншісіне тек қана міндет бөлінеді. Ал екі жақты міндеттеме деп әржақтың әрқайсысының міндеті де, құқығы да болуын айтамыз.
3) борышқор әрекетін нақты айқындайтын міндеттеме және балама міндеттеме
4) қатаң түрдегі және жеке сипаттағы міндеттеме
5) басты және тәуелді міндеттемелер
6) шартқа негізделген міндеттемелер
Сонымен қатар міндеттеменің бір тобын жек сипаттағы міндеттемлер құрайды. Ол дегеніміз борышқормен несие берушінің жеке басына қатысты міндеттемелер жатады. Мұндай міндеттемеде борышқордың немесе несие берушінің қайтыс болуыменбайланысты тоқтатылады.
Өзгеде құқықтық қатынастар тәрізді міндеттменің пайда болуы болу негіздері белгілі бір заңдық фактілерге байланысты және сол негіздерден көрінеді, мұның Азаматтық кодекстің 7-бабында көрініс табады. Азаматтық кодекстің бабы осы кодекстің 7- бабында көрсетілген тұжырымға сүйене отырып, міндеттеменің қалай пайда болатынын айқындай түседі. Яғни міндеттеменің пайда болу негіздері шарттан, зиян келтіруден немесе өзгеде де негіздерден пайда болады.
Азаматтық кодекстің 7- бабы әртүрлі құқықтық қатынастардың мүмкін болуы негіздерін келтірген. Жоғарыда көрсетілген негіздерден басқа да міндеттмемен байланысты бірқатар негіздер бар.
Бұл – ең алдымен, әкімшілік құжаттары, әрине, біз бұл арада азаматтық құқықтық қатынасқа қатыстысын айтып отыпмыз. Әкімшілік құжаттың заңды күші бағынышты органға міндетті түрде өкімін жүргізетіндігінен көрінеді.
Міндеттеменің пайда болуы негізінен құқыққа қайшы нақты әрекеттерде де жатады. Бұған біреудің мүлкін қасақана не кездейсоқ иелену, залал келтіру арқылы өзгенің заңмен қорғалатын мүддесін бұзуды мысал етіп алуға болады.
Міндеттеме азаматтық кодекстің 271- ші бабында қарастырылған негіздерде пайда болуы мүмкін.
Міндеттеме өзінің мазмұнына, объектілердің салалық ерекшеліктеріне және субектілерінің сипатына байланысты келесідей түлерге бөлінеді:
1) жағымды мазмұндағы міндеттеме, жағымсыз мазмұндағы міндеттеме: борышқормен несие берушінің әрекет сипатын айқындай түсу. Осы орайда борышқорға әрекет жасау жүктеледі, алнесие берушіге сол әрекетті орындауды талап етілу құқығы беріледі.
2) біржақты және өзара ортақ міндеттеме: міндеттемеге қатысушының біріне тек қана құқық беріледі, екіншісіне тек қана міндет бөлінеді. Ал екі жақты міндеттеме деп әржақтың әрқайсысының міндеті де, құқығы да болуын айтамыз.
3) борышқор әрекетін нақты айқындайтын міндеттеме және балама міндеттеме
4) қатаң түрдегі және жеке сипаттағы міндеттеме
5) басты және тәуелді міндеттемелер
6) шартқа негізделген міндеттемелер
Сонымен қатар міндеттеменің бір тобын жек сипаттағы міндеттемлер құрайды. Ол дегеніміз борышқормен несие берушінің жеке басына қатысты міндеттемелер жатады. Мұндай міндеттемеде борышқордың немесе несие берушінің қайтыс болуыменбайланысты тоқтатылады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1.Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.
2.Құқық негіздері. С.Д.Баққұлов.Алматы-2004.
3.www.zakon.kz
1.Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.
2.Құқық негіздері. С.Д.Баққұлов.Алматы-2004.
3.www.zakon.kz
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
Құқық кафедрасы
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Міндеттемелік құқық.
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар.
Кіріспе.
Міндеттемелік құқықтың ұғымы мен түрлері.
Негізгі бөлім.
1. Міндетеменің пайда болуымен негіздері мен түрлері.
2. Шарттық және шартсыз міндеттемелер.
3. Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер, регрестік міндеттемелер.
4. Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету.
5. Міндеттемені тоқтату.
6. Міндеттемедегі тұлғалардың ауысуы. Несие беруші жақтан тараптың
ауысуының құқықтық ерекшеліктері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебеттер тізімі.
Кіріспе.
Міндеттемелік құқықтың ұғымы мен түрлері.
Міндеттеме ұғымы. Міндеттеме дегеніміз не біз ол терминге
қалай жауап айта аламыз. Бұл туралы Азаматтық кодекстің 268-ші
бабында: “Міндеттемеге сәйкес бір адам (яғни борышқор) басқа адамның
(несие берушінің) пайдасына мүлік беру, жұмысты орындау ақша төлеу
және тағы басқа сияқты бедгілі бір әрекеттер жасауға, не белгілі
әрекеттер жасаудан тартынуға міндетті, ал несие беруші борышқордан
міндеттерін орындауын талап етуге құқылы. Несие беруші борышқордан
атқарылғанды қабылдауға міндетті ”-, деп атап көрсетеді. Демек, міндеттеме
азаматттық құқықтық қатынастың бір түрі. Ал талап ету мен міндеттеме –
несие беруші мен борышқорға өзара жауапкершілік жүктейтін екі жақты
құқықтық қатынасқа жатады. Екі жақтық құқықтық қатынас: несие беруші
тұрғысынан қарағанда – талап ету (белсенді жағы), борышқор жағынан алып
қарағанда – міндеттемелік (бәсең жағы) болып есептеледі.
Заңгерлер: талап етуді “міндеттемелік құқық”деп атайды.Бұл –“екі
жақты құқықтық қатынас ақыр аяғына дейін жеткізілгеншежауапкершіліке
шақыруға,яғни, талап етуге құқылы” деген сөз. Басқада азаматтық құқықтық
қатынастар сияқты, міндеттеменіңде өзіндік құрамдас бөліктері болады: олар-
субъект, мазмұн және объект.
Міндеттенің субъектілері кімдер деген сұраққа Азаматтық кодекстің 268-
ші бабында “Міндеттеме субъектілері: борышқор мен несие беруші” - деп
жазылған. Егер осы екі субеъктіге нақтылы анықтама беретін болсақ, борышқор
– белгілі бір әрекетті жүзеге асыруға міндетті, немесе, одан әртүрлі
себептерге байланысты бас тарта тұратын жақ; несие беруші – борышқордан
мойнындағы міндеттемесін орындауды талап ететін жақ. Егер заң құжаттрарында
басқаша көрсетілмесе, бұлар - азаматтар, заңды тұлғалар және мемлекеттің
міндеттеме тараптары деген өзіндік атаулармен нұсқаланады.
Азаматтық кодекстің 269-ші бабына сәйкес, несие немесе борышқор
ретінде міндеттемеге бір мезгілде бірнеше адамдар қатыса алады. Мұның аты-
көп тұлғалармен жасалған міндеттеме. Мұндай жағдайда, Азматтық кодекстің
286-288 баптарында көрсетілгендей, үлесті, ортақтасқан және субсидиялық
(жәрдем берушілік) міндіттеме пайда болады. Бұл міндеттемелер негізіне
алғанда, бірнеше жеке тұлға өздеренің ортақ меншік құқығындағы мүлікті
сатқанда, бірнеше жеке тұлға бірлесіп қарыз бергенде, бірнеше азамат
кепілдеме жасағанда, бірнеше кісі басқа біреуге зиян келтіргенде және тағы
басқа осыған ұқсас жағдайларға жолығамыз. Қайсысы болмасын, аталған
жағдайлардың барлығында да сол мәмілеге кіріскен адамдар немесе басқа
біреуге бірлесіп зиян келтіргенде заңды түрдегі міндеттемелік құқық
қатынастарына түгелімен не борышқор немесе несие беруші ретінде қатысады.
Егер міндеттемде бірнеше тұлға борышқор ретінде көрсетілген болса
онда, міндеттемені орындау орындау жауапкершілігі құжатқа сәйкес, үлесіне
немесе ортақ (бірлескен) болуы мүмкін.
Жұмыс барысында міндетеменің негізгі түрлеріне тоқталып кетейік:
1. Үлестік міндеттеме борышқордың тек өзі үшін жауап береді, ал несие
берушілердің әрқайсысы борышқордан тек өзіне тиесілі ғана үлесті талап
етуге құқылы. Міндеттеме өзінің үлесіне сәйкес қаразын толық өтеген
борышқор үшін тоқтатылады да, өтемеген басқа борышқорлар үшін күшінде қала
береді.
2. Ортақтасқан міндеттеме өз кезегінде үш түрге бөлінеді:
а) бір несие беруші мен бірнеше борышқорлар қатынасқаны – ортақтасқан
міндеттеме;
ә) бір борышқормен бірнеше несие берушілер қатысқан – ортақтасқан талап
етуші;
б)бірнеше несие берушілер мен бірнеше борышқорлар қатысқан – аралас
ортақтасу;
Егер шарттарда бұлар көзделмесе немесе заң құжатарында нақтылы
көрсетілмесе, сонымен бірге, міндеттеменің мәні толық нұсқаланбаса –
ортақтасқан немесе ортақтасқан талап пайда болады.
Несие беруші ортақтасқан міндетті барлық борышқорлардан да, жеке-жеке
алғанда олардың кез-келгенінде, сондай-ақ , түгелдей де, бөлшектеп те
борышты талап етуге болады.
Ортақтас борышқорлар міндеттеме толық орындалғанға дейін міндетті
болып қала береді.
3.Субсидиялық міндеттеме – борышқор өзінің алған өзінің негізгі
міндеттемесіне орай атқаруға тиісті әрекет мезгілінде орындай алмаса,
міндеттмені басқа борышқорға жүктейді.Мысалы субсидиялық міндеттемеде заңды
тұлға құрылтайшысының жауапкершілігі қарастырылады, мүлігінің
жетімсіздігіне банкротқа ұшыраған ондай заңды тұлғаның ауырпалығын негізгі
қоғам өзіне көтеріп алады.
4. Міндеттемелік құқық қатынастарында регрестік міндеттеме ереше орын
алады. Басқа адамның міндеттемесін орындаған борышқор орындалған міндеттеме
мөлшерінде сол адамға кері талап қоюға құқылы, осыны регресиік міндеттеме
деп атайды.
Азаматтық кодекстің 289-ші бабына сәйкес, үшінші адам
1.Міндетеменің пайда болуымен негіздері мен түрлері.
Өзгеде құқықтық қатынастар тәрізді міндеттменің пайда болуы болу
негіздері белгілі бір заңдық фактілерге байланысты және сол негіздерден
көрінеді, мұның Азаматтық кодекстің 7-бабында көрініс табады. Азаматтық
кодекстің бабы осы кодекстің 7- бабында көрсетілген тұжырымға сүйене
отырып, міндеттеменің қалай пайда болатынын айқындай түседі. Яғни
міндеттеменің пайда болу негіздері шарттан, зиян келтіруден немесе өзгеде
де негіздерден пайда болады.
Азаматтық кодекстің 7- бабы әртүрлі құқықтық қатынастардың мүмкін
болуы негіздерін келтірген. Жоғарыда көрсетілген негіздерден басқа да
міндеттмемен байланысты бірқатар негіздер бар.
Бұл – ең алдымен, әкімшілік құжаттары, әрине, біз бұл арада азаматтық
құқықтық қатынасқа қатыстысын айтып отыпмыз. Әкімшілік құжаттың заңды күші
бағынышты органға міндетті түрде өкімін жүргізетіндігінен көрінеді.
Міндеттеменің пайда болуы негізінен құқыққа қайшы нақты әрекеттерде
де жатады. Бұған біреудің мүлкін қасақана не кездейсоқ иелену, залал
келтіру арқылы өзгенің заңмен қорғалатын мүддесін бұзуды мысал етіп алуға
болады.
Міндеттеме азаматтық кодекстің 271- ші бабында қарастырылған
негіздерде пайда болуы мүмкін.
Міндеттеме өзінің мазмұнына, объектілердің салалық ерекшеліктеріне
және субектілерінің сипатына байланысты келесідей түлерге бөлінеді:
1) жағымды мазмұндағы міндеттеме, жағымсыз мазмұндағы міндеттеме:
борышқормен несие берушінің әрекет сипатын айқындай түсу. Осы орайда
борышқорға әрекет жасау жүктеледі, алнесие берушіге сол әрекетті орындауды
талап етілу құқығы беріледі.
2) біржақты және өзара ортақ міндеттеме: міндеттемеге қатысушының
біріне тек қана құқық беріледі, екіншісіне тек қана міндет бөлінеді. Ал екі
жақты міндеттеме деп әржақтың әрқайсысының міндеті де, құқығы да болуын
айтамыз.
3) борышқор әрекетін нақты айқындайтын міндеттеме және балама
міндеттеме
4) қатаң түрдегі және жеке сипаттағы міндеттеме
5) басты және тәуелді міндеттемелер
6) шартқа негізделген міндеттемелер
Сонымен қатар міндеттеменің бір тобын жек сипаттағы міндеттемлер
құрайды. Ол дегеніміз борышқормен несие берушінің жеке басына қатысты
міндеттемелер жатады. Мұндай міндеттемеде борышқордың немесе несие
берушінің қайтыс болуыменбайланысты тоқтатылады.
2. Шарттық және шартсыз міндеттемелер.
Міндеттмелердің тууына орай оларды шартты және шарттан тыс деп те,
сондай-ақ, біржақты еркін құжат міндеттемесі деп те бөледі.Міндеттемелердің
шартты тобы өте көп кездеседі (сату сатып алу, тасымалдау, сақтандыру және
тағы басқа). Шарттан тыс міндеттеме әр жақтың келісімі бойынша пайда
болмайды, керісінше азаматтың жеке басына немесе азаматтық құқықтың кез
келген субъектісінің мүлкіне жасалған зиян нәтежесінде кездеседі.
3. Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер, регрестік
міндеттемелер.
Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер Азаматтық кодекстің
276-ші бабында толықтай баяндалады. Ендігі кезекте соларға тоқталып
кетейік.
1. Егер заңда немесе шартта көзделсе, сол сияқты үшінші жақ тиісті
шарт арқылы тараптардың бірімен байланысты болса, міндеттемені толықтай
орындау түгелдей немесе бөлщектеп үшінші жаққа жүктелуі мүмкін.
2. Егер заңдарда, міндеттеме шарттарынан немесе оның мәнінен
борышқордың міндеттемені жеке өзі орындау міндеті туындамаса, несие беруші
борышқор үшінші жақ ұсынған орындау ісін қабылдауға міндетті.
3. Несие берушінің борышқор мүлкінен ақы өндіріп алу салдарынан
өзінің бұл мүлікке құқығын ( пайдалану, иелену, кепілге салу құқығы және
басқа құқықтары ) айрылу қаупі төнген үшінші жақ несие берушінің талабын
борышқордың келісімінсіз өз есебінен қанағаттандыра алады. Бұл ретте
міндеттеме бойынша несие берушінің құқығы үшінші жаққа көшеді және осы
Кодекстің талапқа көну туралы ережелері қолданылады.
Ал регрестік міндеттемелер жайлы келесідей анықтамалар айтуымызға
болады. Ол жайында азаматтық кодекстің 289-ші бабында айтылады.
1.Басқа адамның міндеттмесін орындаған борышқор, орындалған
міндеттеме мөлшерінде сол адамға кері талап (регресс) қоюға құқылы.
Үшінші адамның әрәкеттері салдарынан міндеттемені орындамаған
борышқор, осы адамнан залалдарын өтеуге талап етуге құқылы.
2. Ортақтасқан міндеттмені орындаған борышқор, қалған борышқорлардың
әрқайсысына оның өзіне тиесілі үлесін шегеріп, теңүлеспен кері талап қоюға
құқылы.
Борышқорлардың біреуі ортақтасқан міндетті орындаған борышқорға
төлемегені осы борышқорға және қалған борышқорларға тең үлесте түседі.
Осы тармақтың ережелері борышқорлардың біреуінің қарсы талабы
есептеле отырып, тиісінше ортақтасқан міндеттемелерді тоқтату кезінде
қолданылады.
3. Боышқордың орындағанын қабылдаған ортақтас несие беруші басқа
несие берушілерге, егер олардың арасындағы қатынастардан өзгеше туындамаса,
оларға тиесілі талаптарын орындауға міндетті.
Бұл жерден жалпы көріп отырғанымыз регрестік талаптар міндеттемені
орындамаған борышқорға тыйым салу құқығына ие тұлғаларды
жатқызатындығымызды көрдік.
4. Міндеттеменің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Құқық кафедрасы
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Міндеттемелік құқық.
Орындаған:
Тексерген:
Жоспар.
Кіріспе.
Міндеттемелік құқықтың ұғымы мен түрлері.
Негізгі бөлім.
1. Міндетеменің пайда болуымен негіздері мен түрлері.
2. Шарттық және шартсыз міндеттемелер.
3. Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер, регрестік міндеттемелер.
4. Міндеттеменің орындалуын қамтамасыз ету.
5. Міндеттемені тоқтату.
6. Міндеттемедегі тұлғалардың ауысуы. Несие беруші жақтан тараптың
ауысуының құқықтық ерекшеліктері.
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебеттер тізімі.
Кіріспе.
Міндеттемелік құқықтың ұғымы мен түрлері.
Міндеттеме ұғымы. Міндеттеме дегеніміз не біз ол терминге
қалай жауап айта аламыз. Бұл туралы Азаматтық кодекстің 268-ші
бабында: “Міндеттемеге сәйкес бір адам (яғни борышқор) басқа адамның
(несие берушінің) пайдасына мүлік беру, жұмысты орындау ақша төлеу
және тағы басқа сияқты бедгілі бір әрекеттер жасауға, не белгілі
әрекеттер жасаудан тартынуға міндетті, ал несие беруші борышқордан
міндеттерін орындауын талап етуге құқылы. Несие беруші борышқордан
атқарылғанды қабылдауға міндетті ”-, деп атап көрсетеді. Демек, міндеттеме
азаматттық құқықтық қатынастың бір түрі. Ал талап ету мен міндеттеме –
несие беруші мен борышқорға өзара жауапкершілік жүктейтін екі жақты
құқықтық қатынасқа жатады. Екі жақтық құқықтық қатынас: несие беруші
тұрғысынан қарағанда – талап ету (белсенді жағы), борышқор жағынан алып
қарағанда – міндеттемелік (бәсең жағы) болып есептеледі.
Заңгерлер: талап етуді “міндеттемелік құқық”деп атайды.Бұл –“екі
жақты құқықтық қатынас ақыр аяғына дейін жеткізілгеншежауапкершіліке
шақыруға,яғни, талап етуге құқылы” деген сөз. Басқада азаматтық құқықтық
қатынастар сияқты, міндеттеменіңде өзіндік құрамдас бөліктері болады: олар-
субъект, мазмұн және объект.
Міндеттенің субъектілері кімдер деген сұраққа Азаматтық кодекстің 268-
ші бабында “Міндеттеме субъектілері: борышқор мен несие беруші” - деп
жазылған. Егер осы екі субеъктіге нақтылы анықтама беретін болсақ, борышқор
– белгілі бір әрекетті жүзеге асыруға міндетті, немесе, одан әртүрлі
себептерге байланысты бас тарта тұратын жақ; несие беруші – борышқордан
мойнындағы міндеттемесін орындауды талап ететін жақ. Егер заң құжаттрарында
басқаша көрсетілмесе, бұлар - азаматтар, заңды тұлғалар және мемлекеттің
міндеттеме тараптары деген өзіндік атаулармен нұсқаланады.
Азаматтық кодекстің 269-ші бабына сәйкес, несие немесе борышқор
ретінде міндеттемеге бір мезгілде бірнеше адамдар қатыса алады. Мұның аты-
көп тұлғалармен жасалған міндеттеме. Мұндай жағдайда, Азматтық кодекстің
286-288 баптарында көрсетілгендей, үлесті, ортақтасқан және субсидиялық
(жәрдем берушілік) міндіттеме пайда болады. Бұл міндеттемелер негізіне
алғанда, бірнеше жеке тұлға өздеренің ортақ меншік құқығындағы мүлікті
сатқанда, бірнеше жеке тұлға бірлесіп қарыз бергенде, бірнеше азамат
кепілдеме жасағанда, бірнеше кісі басқа біреуге зиян келтіргенде және тағы
басқа осыған ұқсас жағдайларға жолығамыз. Қайсысы болмасын, аталған
жағдайлардың барлығында да сол мәмілеге кіріскен адамдар немесе басқа
біреуге бірлесіп зиян келтіргенде заңды түрдегі міндеттемелік құқық
қатынастарына түгелімен не борышқор немесе несие беруші ретінде қатысады.
Егер міндеттемде бірнеше тұлға борышқор ретінде көрсетілген болса
онда, міндеттемені орындау орындау жауапкершілігі құжатқа сәйкес, үлесіне
немесе ортақ (бірлескен) болуы мүмкін.
Жұмыс барысында міндетеменің негізгі түрлеріне тоқталып кетейік:
1. Үлестік міндеттеме борышқордың тек өзі үшін жауап береді, ал несие
берушілердің әрқайсысы борышқордан тек өзіне тиесілі ғана үлесті талап
етуге құқылы. Міндеттеме өзінің үлесіне сәйкес қаразын толық өтеген
борышқор үшін тоқтатылады да, өтемеген басқа борышқорлар үшін күшінде қала
береді.
2. Ортақтасқан міндеттеме өз кезегінде үш түрге бөлінеді:
а) бір несие беруші мен бірнеше борышқорлар қатынасқаны – ортақтасқан
міндеттеме;
ә) бір борышқормен бірнеше несие берушілер қатысқан – ортақтасқан талап
етуші;
б)бірнеше несие берушілер мен бірнеше борышқорлар қатысқан – аралас
ортақтасу;
Егер шарттарда бұлар көзделмесе немесе заң құжатарында нақтылы
көрсетілмесе, сонымен бірге, міндеттеменің мәні толық нұсқаланбаса –
ортақтасқан немесе ортақтасқан талап пайда болады.
Несие беруші ортақтасқан міндетті барлық борышқорлардан да, жеке-жеке
алғанда олардың кез-келгенінде, сондай-ақ , түгелдей де, бөлшектеп те
борышты талап етуге болады.
Ортақтас борышқорлар міндеттеме толық орындалғанға дейін міндетті
болып қала береді.
3.Субсидиялық міндеттеме – борышқор өзінің алған өзінің негізгі
міндеттемесіне орай атқаруға тиісті әрекет мезгілінде орындай алмаса,
міндеттмені басқа борышқорға жүктейді.Мысалы субсидиялық міндеттемеде заңды
тұлға құрылтайшысының жауапкершілігі қарастырылады, мүлігінің
жетімсіздігіне банкротқа ұшыраған ондай заңды тұлғаның ауырпалығын негізгі
қоғам өзіне көтеріп алады.
4. Міндеттемелік құқық қатынастарында регрестік міндеттеме ереше орын
алады. Басқа адамның міндеттемесін орындаған борышқор орындалған міндеттеме
мөлшерінде сол адамға кері талап қоюға құқылы, осыны регресиік міндеттеме
деп атайды.
Азаматтық кодекстің 289-ші бабына сәйкес, үшінші адам
1.Міндетеменің пайда болуымен негіздері мен түрлері.
Өзгеде құқықтық қатынастар тәрізді міндеттменің пайда болуы болу
негіздері белгілі бір заңдық фактілерге байланысты және сол негіздерден
көрінеді, мұның Азаматтық кодекстің 7-бабында көрініс табады. Азаматтық
кодекстің бабы осы кодекстің 7- бабында көрсетілген тұжырымға сүйене
отырып, міндеттеменің қалай пайда болатынын айқындай түседі. Яғни
міндеттеменің пайда болу негіздері шарттан, зиян келтіруден немесе өзгеде
де негіздерден пайда болады.
Азаматтық кодекстің 7- бабы әртүрлі құқықтық қатынастардың мүмкін
болуы негіздерін келтірген. Жоғарыда көрсетілген негіздерден басқа да
міндеттмемен байланысты бірқатар негіздер бар.
Бұл – ең алдымен, әкімшілік құжаттары, әрине, біз бұл арада азаматтық
құқықтық қатынасқа қатыстысын айтып отыпмыз. Әкімшілік құжаттың заңды күші
бағынышты органға міндетті түрде өкімін жүргізетіндігінен көрінеді.
Міндеттеменің пайда болуы негізінен құқыққа қайшы нақты әрекеттерде
де жатады. Бұған біреудің мүлкін қасақана не кездейсоқ иелену, залал
келтіру арқылы өзгенің заңмен қорғалатын мүддесін бұзуды мысал етіп алуға
болады.
Міндеттеме азаматтық кодекстің 271- ші бабында қарастырылған
негіздерде пайда болуы мүмкін.
Міндеттеме өзінің мазмұнына, объектілердің салалық ерекшеліктеріне
және субектілерінің сипатына байланысты келесідей түлерге бөлінеді:
1) жағымды мазмұндағы міндеттеме, жағымсыз мазмұндағы міндеттеме:
борышқормен несие берушінің әрекет сипатын айқындай түсу. Осы орайда
борышқорға әрекет жасау жүктеледі, алнесие берушіге сол әрекетті орындауды
талап етілу құқығы беріледі.
2) біржақты және өзара ортақ міндеттеме: міндеттемеге қатысушының
біріне тек қана құқық беріледі, екіншісіне тек қана міндет бөлінеді. Ал екі
жақты міндеттеме деп әржақтың әрқайсысының міндеті де, құқығы да болуын
айтамыз.
3) борышқор әрекетін нақты айқындайтын міндеттеме және балама
міндеттеме
4) қатаң түрдегі және жеке сипаттағы міндеттеме
5) басты және тәуелді міндеттемелер
6) шартқа негізделген міндеттемелер
Сонымен қатар міндеттеменің бір тобын жек сипаттағы міндеттемлер
құрайды. Ол дегеніміз борышқормен несие берушінің жеке басына қатысты
міндеттемелер жатады. Мұндай міндеттемеде борышқордың немесе несие
берушінің қайтыс болуыменбайланысты тоқтатылады.
2. Шарттық және шартсыз міндеттемелер.
Міндеттмелердің тууына орай оларды шартты және шарттан тыс деп те,
сондай-ақ, біржақты еркін құжат міндеттемесі деп те бөледі.Міндеттемелердің
шартты тобы өте көп кездеседі (сату сатып алу, тасымалдау, сақтандыру және
тағы басқа). Шарттан тыс міндеттеме әр жақтың келісімі бойынша пайда
болмайды, керісінше азаматтың жеке басына немесе азаматтық құқықтың кез
келген субъектісінің мүлкіне жасалған зиян нәтежесінде кездеседі.
3. Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер, регрестік
міндеттемелер.
Үшінші жақтың қатысуымен болатын міндеттемелер Азаматтық кодекстің
276-ші бабында толықтай баяндалады. Ендігі кезекте соларға тоқталып
кетейік.
1. Егер заңда немесе шартта көзделсе, сол сияқты үшінші жақ тиісті
шарт арқылы тараптардың бірімен байланысты болса, міндеттемені толықтай
орындау түгелдей немесе бөлщектеп үшінші жаққа жүктелуі мүмкін.
2. Егер заңдарда, міндеттеме шарттарынан немесе оның мәнінен
борышқордың міндеттемені жеке өзі орындау міндеті туындамаса, несие беруші
борышқор үшінші жақ ұсынған орындау ісін қабылдауға міндетті.
3. Несие берушінің борышқор мүлкінен ақы өндіріп алу салдарынан
өзінің бұл мүлікке құқығын ( пайдалану, иелену, кепілге салу құқығы және
басқа құқықтары ) айрылу қаупі төнген үшінші жақ несие берушінің талабын
борышқордың келісімінсіз өз есебінен қанағаттандыра алады. Бұл ретте
міндеттеме бойынша несие берушінің құқығы үшінші жаққа көшеді және осы
Кодекстің талапқа көну туралы ережелері қолданылады.
Ал регрестік міндеттемелер жайлы келесідей анықтамалар айтуымызға
болады. Ол жайында азаматтық кодекстің 289-ші бабында айтылады.
1.Басқа адамның міндеттмесін орындаған борышқор, орындалған
міндеттеме мөлшерінде сол адамға кері талап (регресс) қоюға құқылы.
Үшінші адамның әрәкеттері салдарынан міндеттемені орындамаған
борышқор, осы адамнан залалдарын өтеуге талап етуге құқылы.
2. Ортақтасқан міндеттмені орындаған борышқор, қалған борышқорлардың
әрқайсысына оның өзіне тиесілі үлесін шегеріп, теңүлеспен кері талап қоюға
құқылы.
Борышқорлардың біреуі ортақтасқан міндетті орындаған борышқорға
төлемегені осы борышқорға және қалған борышқорларға тең үлесте түседі.
Осы тармақтың ережелері борышқорлардың біреуінің қарсы талабы
есептеле отырып, тиісінше ортақтасқан міндеттемелерді тоқтату кезінде
қолданылады.
3. Боышқордың орындағанын қабылдаған ортақтас несие беруші басқа
несие берушілерге, егер олардың арасындағы қатынастардан өзгеше туындамаса,
оларға тиесілі талаптарын орындауға міндетті.
Бұл жерден жалпы көріп отырғанымыз регрестік талаптар міндеттемені
орындамаған борышқорға тыйым салу құқығына ие тұлғаларды
жатқызатындығымызды көрдік.
4. Міндеттеменің ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz