Міржақып Дулатов
XX ғасырдың басындағы қазақтың ағартушылық, демократтық бағыттағы оқыған азаматтарының бipi – қайраткері Міржақып Дулатов еді. Аумалы-төкпелі заманда елдің болашағы үшін атқарған күреске толы кызметімен де, шығармашылық мұрасымен де ол халқына аяулы, еліне құрметті. Міржақып қоғамда да, әдебиетте де халқының тәуелсіздігін бірінші кезекке қойды. Өз шығармаларында туған елін оятуға ұмтылды. Алаш қозғалысының белсенді қайраткері болды. Сол себепті де М.Дулатовтың есімі мен әдеби мұрасы туралы кеңес өкіметі тұсында айтуға да, жазуға да тыйым салынды. Тек Қазақстан өз тәуелсіздігін алған тұста ғана Міржақып халқына қайтып оралды. Eciмі де, шығармашылық мұрасы да толық ақталды. 1991 жылы шығармалары жеке кітап болып оқырманға жетті.
Өмір жолы. Міржақып Дулатов 1885 жылы 25 қарашада қaзipri Қостанай облысының Жанкелдин ауданына қарасты "Қызбел" ауылында дүниеге келеді. Әкесі Дулат өзіне жетерлік дәулеті, ескіше сауаты бар адам болады. Балаларын жастайынан оқуға береді. Алғашқыда бала Міржақып ауыл молдасынан оқып, хат таниды. Молдадан екі жыл оқығаннан кейін, 1897-1902 жылдары, ауыл мектебінде орысша оқытатын Мұқан мұғалімнен дәріс алады. Бұл мектеп Міржақыптың білімін толықтырумен қатар, азамат ретінде қалыптасуына да аса зор ықпал жасайды, Мұқан мұғалім ұлы ағартушы Ыбырай Алтынсарин іргетасын қалаған оқу орнының, дәлірек айтқанда, Торғай қаласындағы уездік орыс-қазақ мектебінің түлегі болатын. Өз шәкірттеріне де ол осы рухта тәлім-тәрбие, терең білім береді.
Екі жасында анасынан, он екі жасында әкесінен айырылып, жетім қалған Міржақып бұдан кейін Асқар деген ағасының тәрбиесінде болады. 1902 жылы, уездік мектепті соң, еңбекке араласады. Біраз жыл ауыл мектептерінде бала оқытады.
Бұл кезең патша өкіметінің отаршылдықты қазақ даласында күрт күшейтіп, қалың елге тізесін қатты батырып тұрған шағы болатын. Бұл жағдай сол кездегі қазақтың көзі ашық, оқыған, зиялы азаматтарына қозғау салды. Наразылық туды. Күресудің жолдары қарастырылып жатты. Оның негізгі жолы ретінде оқуға, білім алуға ұмтылыс күшейді. Бірте-бірте
Өмір жолы. Міржақып Дулатов 1885 жылы 25 қарашада қaзipri Қостанай облысының Жанкелдин ауданына қарасты "Қызбел" ауылында дүниеге келеді. Әкесі Дулат өзіне жетерлік дәулеті, ескіше сауаты бар адам болады. Балаларын жастайынан оқуға береді. Алғашқыда бала Міржақып ауыл молдасынан оқып, хат таниды. Молдадан екі жыл оқығаннан кейін, 1897-1902 жылдары, ауыл мектебінде орысша оқытатын Мұқан мұғалімнен дәріс алады. Бұл мектеп Міржақыптың білімін толықтырумен қатар, азамат ретінде қалыптасуына да аса зор ықпал жасайды, Мұқан мұғалім ұлы ағартушы Ыбырай Алтынсарин іргетасын қалаған оқу орнының, дәлірек айтқанда, Торғай қаласындағы уездік орыс-қазақ мектебінің түлегі болатын. Өз шәкірттеріне де ол осы рухта тәлім-тәрбие, терең білім береді.
Екі жасында анасынан, он екі жасында әкесінен айырылып, жетім қалған Міржақып бұдан кейін Асқар деген ағасының тәрбиесінде болады. 1902 жылы, уездік мектепті соң, еңбекке араласады. Біраз жыл ауыл мектептерінде бала оқытады.
Бұл кезең патша өкіметінің отаршылдықты қазақ даласында күрт күшейтіп, қалың елге тізесін қатты батырып тұрған шағы болатын. Бұл жағдай сол кездегі қазақтың көзі ашық, оқыған, зиялы азаматтарына қозғау салды. Наразылық туды. Күресудің жолдары қарастырылып жатты. Оның негізгі жолы ретінде оқуға, білім алуға ұмтылыс күшейді. Бірте-бірте
МІРЖАҚЫП ДУЛАТОВ
(1885-1935)
XX ғасырдың басындағы қазақтың ағартушылық, демократтық бағыттағы
оқыған азаматтарының бipi – қайраткері Міржақып Дулатов еді. Аумалы-төкпелі
заманда елдің болашағы үшін атқарған күреске толы кызметімен де,
шығармашылық мұрасымен де ол халқына аяулы, еліне құрметті. Міржақып
қоғамда да, әдебиетте де халқының тәуелсіздігін бірінші кезекке қойды. Өз
шығармаларында туған елін оятуға ұмтылды. Алаш қозғалысының белсенді
қайраткері болды. Сол себепті де М.Дулатовтың есімі мен әдеби мұрасы туралы
кеңес өкіметі тұсында айтуға да, жазуға да тыйым салынды. Тек Қазақстан өз
тәуелсіздігін алған тұста ғана Міржақып халқына қайтып оралды. Eciмі де,
шығармашылық мұрасы да толық ақталды. 1991 жылы шығармалары жеке кітап
болып оқырманға жетті.
Өмір жолы. Міржақып Дулатов 1885 жылы 25 қарашада қaзipri Қостанай
облысының Жанкелдин ауданына қарасты "Қызбел" ауылында дүниеге келеді.
Әкесі Дулат өзіне жетерлік дәулеті, ескіше сауаты бар адам болады.
Балаларын жастайынан оқуға береді. Алғашқыда бала Міржақып ауыл молдасынан
оқып, хат таниды. Молдадан екі жыл оқығаннан кейін, 1897-1902 жылдары, ауыл
мектебінде орысша оқытатын Мұқан мұғалімнен дәріс алады. Бұл мектеп
Міржақыптың білімін толықтырумен қатар, азамат ретінде қалыптасуына да аса
зор ықпал жасайды, Мұқан мұғалім ұлы ағартушы Ыбырай Алтынсарин іргетасын
қалаған оқу орнының, дәлірек айтқанда, Торғай қаласындағы уездік орыс-қазақ
мектебінің түлегі болатын. Өз шәкірттеріне де ол осы рухта тәлім-тәрбие,
терең білім береді.
Екі жасында анасынан, он екі жасында әкесінен айырылып, жетім қалған
Міржақып бұдан кейін Асқар деген ағасының тәрбиесінде болады. 1902 жылы,
уездік мектепті соң, еңбекке араласады. Біраз жыл ауыл мектептерінде бала
оқытады.
Бұл кезең патша өкіметінің отаршылдықты қазақ даласында күрт күшейтіп,
қалың елге тізесін қатты батырып тұрған шағы болатын. Бұл жағдай сол
кездегі қазақтың көзі ашық, оқыған, зиялы азаматтарына қозғау салды.
Наразылық туды. Күресудің жолдары қарастырылып жатты. Оның негізгі жолы
ретінде оқуға, білім алуға ұмтылыс күшейді. Бірте-бірте халық саяси
құбылысқа айналып, ел ішінде отаршыл саясатқа қарсы ұлт-азаттық идеялары
туындады. Патшалық Ресей де бірінші буржуазиялық-демократиялық дүмпудің
қарсаңында болатын.
Міне, осындай күрделі кезеңде, 1904 жылы Міржақып Омбы қаласына келеді.
Осында ұлт зиялыларының ұстазы Ахмет Байтұрсыновпен кездеседі. Бұдан
кейінгі уақытта біpi – ұстаз, бipi – ізбасары ретінде жұптарын жазбайды.
1905 жылы Міржақып А.Байтұрсыновпен бipre Қарқаралыдағы саяси-бұқаралық
жұмыстарға қатысады. 1905 жылы патша өкіметіне қазақ халқының жазушыларының
қатарында болады.
1906 жылы Петербургке барып қайтады. Бұл сапарынан ол саяси күрескер
ғана емес, шабытты ақын болып оралады. 1907 жылы Петербургте шыққан "Серке"
газетіне “Жастарға" деген өлеңін, бүркеншік атпен "Біздің мақсатымыз" деген
мақала жариялайды. Мақалада Міржақып қазақ халқының басындағы қиын
жағдайдың анық себептерін саралап, отарлық саясатты әшкерелейді. Патша
өкіметі мақала авторын тұтқындамақ болғанмен, бүркеншік аттың иесін таба
алмайды. 1909 жылы Петербургте М.Дулатовтың "Оян, қазақ!" атты өлеңдер
жинағы жарық көреді. Бұл кітап та патша әкімшілігінің қуғындауына ұшырайды.
1913 жылы ол Ахмет Байтұрсыновпен бipre "Қазақ" газетін шығарып,
басылымның бұдан кейінгі жұмысына белсене араласады. 1920 жылы Ташкентке
келіп, сондағы “Ақ жол" газетінде қызмет атқарады. 1922 жылы жазықсыз
қамауға алынады. Түрмеден шыққан соң, 1922-1926 жылдары Орынбордағы ағарту
институтында оқытушы болады. 1928 жылдың аяғында бip топ қазақ зиялыларымен
бipre қамауға алынады да, он жылға сотталып, 1935 жылы тұтқында қайтыс
болады.
Шығармашылық мұрасы. Міржақып Дулатов – әдебиеттің әр түрлі жанрына
қалам тартқан қаламгер. Алғашқы кітабы – "Оян, қазақ!" деген атпен
Петербург қаласындағы жарық көрген өлең жинағы. Одан кейін 1913 жылы
Орынборда "Азамат", ал 1915 жылы "Терме" атты өлеңдер кітаптары басылып
шығады. Ақын өлеңдерінің басты такырыбы – ел тағдыры болды. Алғашқы кітабы
"Оян, қазақ!" жұртшылық арасында ауыздан-ауызға, қолдан-қолға тез тарап
кетеді. Қайта басылады. Кітаптың нeriзгi мазмұньн халықты оятуға,
әділетсіздікпен күресуге шақырған өлеңдер құрады. Сол себепті де кітап
тұтқындалып, авторы құғынға ұшырайды.
Өзінің шығармашылық жолын ә дегеннен өлеңнен бастаған Міржақып проза
жанрына да қалам сілтейді. 1910 жылы оның осы жанрдағы туындысы "Бақытсыз
Жамал" романы Қазан қаласында басылып шықты. Бұл – қазақ әдебиетіндегі таза
көркем проза үлгісінде туған тұңғыш роман еді. Кітап 1914 жылы екінші peт
басылды.
Бұл жылдары Міржақып бірқатар мақалалар мен фельетондар жазады. 1922
жылы Ташкентте екі бөлімнен тұратын "Есеп кұралы" оқулығын бастырады.
"Балқия" пьесасын жазады.
М.Дулатовтың шығармалары қазақ елінің тәуелсіздік алған кезінен бастап
кеңінен жариялана бастады. 1991 жылы шығармаларының бip томдық, ал 1996-
1997 жылдары екі томдық жинақтары жарық көрді. М.Дулатов шығармашылығы
жөнінде ғылыми зерттеулер жүргізіліп, бірқатар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
(1885-1935)
XX ғасырдың басындағы қазақтың ағартушылық, демократтық бағыттағы
оқыған азаматтарының бipi – қайраткері Міржақып Дулатов еді. Аумалы-төкпелі
заманда елдің болашағы үшін атқарған күреске толы кызметімен де,
шығармашылық мұрасымен де ол халқына аяулы, еліне құрметті. Міржақып
қоғамда да, әдебиетте де халқының тәуелсіздігін бірінші кезекке қойды. Өз
шығармаларында туған елін оятуға ұмтылды. Алаш қозғалысының белсенді
қайраткері болды. Сол себепті де М.Дулатовтың есімі мен әдеби мұрасы туралы
кеңес өкіметі тұсында айтуға да, жазуға да тыйым салынды. Тек Қазақстан өз
тәуелсіздігін алған тұста ғана Міржақып халқына қайтып оралды. Eciмі де,
шығармашылық мұрасы да толық ақталды. 1991 жылы шығармалары жеке кітап
болып оқырманға жетті.
Өмір жолы. Міржақып Дулатов 1885 жылы 25 қарашада қaзipri Қостанай
облысының Жанкелдин ауданына қарасты "Қызбел" ауылында дүниеге келеді.
Әкесі Дулат өзіне жетерлік дәулеті, ескіше сауаты бар адам болады.
Балаларын жастайынан оқуға береді. Алғашқыда бала Міржақып ауыл молдасынан
оқып, хат таниды. Молдадан екі жыл оқығаннан кейін, 1897-1902 жылдары, ауыл
мектебінде орысша оқытатын Мұқан мұғалімнен дәріс алады. Бұл мектеп
Міржақыптың білімін толықтырумен қатар, азамат ретінде қалыптасуына да аса
зор ықпал жасайды, Мұқан мұғалім ұлы ағартушы Ыбырай Алтынсарин іргетасын
қалаған оқу орнының, дәлірек айтқанда, Торғай қаласындағы уездік орыс-қазақ
мектебінің түлегі болатын. Өз шәкірттеріне де ол осы рухта тәлім-тәрбие,
терең білім береді.
Екі жасында анасынан, он екі жасында әкесінен айырылып, жетім қалған
Міржақып бұдан кейін Асқар деген ағасының тәрбиесінде болады. 1902 жылы,
уездік мектепті соң, еңбекке араласады. Біраз жыл ауыл мектептерінде бала
оқытады.
Бұл кезең патша өкіметінің отаршылдықты қазақ даласында күрт күшейтіп,
қалың елге тізесін қатты батырып тұрған шағы болатын. Бұл жағдай сол
кездегі қазақтың көзі ашық, оқыған, зиялы азаматтарына қозғау салды.
Наразылық туды. Күресудің жолдары қарастырылып жатты. Оның негізгі жолы
ретінде оқуға, білім алуға ұмтылыс күшейді. Бірте-бірте халық саяси
құбылысқа айналып, ел ішінде отаршыл саясатқа қарсы ұлт-азаттық идеялары
туындады. Патшалық Ресей де бірінші буржуазиялық-демократиялық дүмпудің
қарсаңында болатын.
Міне, осындай күрделі кезеңде, 1904 жылы Міржақып Омбы қаласына келеді.
Осында ұлт зиялыларының ұстазы Ахмет Байтұрсыновпен кездеседі. Бұдан
кейінгі уақытта біpi – ұстаз, бipi – ізбасары ретінде жұптарын жазбайды.
1905 жылы Міржақып А.Байтұрсыновпен бipre Қарқаралыдағы саяси-бұқаралық
жұмыстарға қатысады. 1905 жылы патша өкіметіне қазақ халқының жазушыларының
қатарында болады.
1906 жылы Петербургке барып қайтады. Бұл сапарынан ол саяси күрескер
ғана емес, шабытты ақын болып оралады. 1907 жылы Петербургте шыққан "Серке"
газетіне “Жастарға" деген өлеңін, бүркеншік атпен "Біздің мақсатымыз" деген
мақала жариялайды. Мақалада Міржақып қазақ халқының басындағы қиын
жағдайдың анық себептерін саралап, отарлық саясатты әшкерелейді. Патша
өкіметі мақала авторын тұтқындамақ болғанмен, бүркеншік аттың иесін таба
алмайды. 1909 жылы Петербургте М.Дулатовтың "Оян, қазақ!" атты өлеңдер
жинағы жарық көреді. Бұл кітап та патша әкімшілігінің қуғындауына ұшырайды.
1913 жылы ол Ахмет Байтұрсыновпен бipre "Қазақ" газетін шығарып,
басылымның бұдан кейінгі жұмысына белсене араласады. 1920 жылы Ташкентке
келіп, сондағы “Ақ жол" газетінде қызмет атқарады. 1922 жылы жазықсыз
қамауға алынады. Түрмеден шыққан соң, 1922-1926 жылдары Орынбордағы ағарту
институтында оқытушы болады. 1928 жылдың аяғында бip топ қазақ зиялыларымен
бipre қамауға алынады да, он жылға сотталып, 1935 жылы тұтқында қайтыс
болады.
Шығармашылық мұрасы. Міржақып Дулатов – әдебиеттің әр түрлі жанрына
қалам тартқан қаламгер. Алғашқы кітабы – "Оян, қазақ!" деген атпен
Петербург қаласындағы жарық көрген өлең жинағы. Одан кейін 1913 жылы
Орынборда "Азамат", ал 1915 жылы "Терме" атты өлеңдер кітаптары басылып
шығады. Ақын өлеңдерінің басты такырыбы – ел тағдыры болды. Алғашқы кітабы
"Оян, қазақ!" жұртшылық арасында ауыздан-ауызға, қолдан-қолға тез тарап
кетеді. Қайта басылады. Кітаптың нeriзгi мазмұньн халықты оятуға,
әділетсіздікпен күресуге шақырған өлеңдер құрады. Сол себепті де кітап
тұтқындалып, авторы құғынға ұшырайды.
Өзінің шығармашылық жолын ә дегеннен өлеңнен бастаған Міржақып проза
жанрына да қалам сілтейді. 1910 жылы оның осы жанрдағы туындысы "Бақытсыз
Жамал" романы Қазан қаласында басылып шықты. Бұл – қазақ әдебиетіндегі таза
көркем проза үлгісінде туған тұңғыш роман еді. Кітап 1914 жылы екінші peт
басылды.
Бұл жылдары Міржақып бірқатар мақалалар мен фельетондар жазады. 1922
жылы Ташкентте екі бөлімнен тұратын "Есеп кұралы" оқулығын бастырады.
"Балқия" пьесасын жазады.
М.Дулатовтың шығармалары қазақ елінің тәуелсіздік алған кезінен бастап
кеңінен жариялана бастады. 1991 жылы шығармаларының бip томдық, ал 1996-
1997 жылдары екі томдық жинақтары жарық көрді. М.Дулатов шығармашылығы
жөнінде ғылыми зерттеулер жүргізіліп, бірқатар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz