Сәулеленудің радиациондық әсері

Кіріспе 3
Сәулелену көздері және адам организміне әсері 4
Радиациялық ластану 6
Радиоактивті заттардан қорғану 8
Қорытынды 11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 12

Сәулеленудің радиациондық әсері тек қана жасушаның алғашқы зақымдануы емес, сонымен қатар келесі қалпына келу үрдістерінің нәтижесі болып табылады. Жасушадағы алғашқы зақымдардың басым бөлігі потенциалдық зақымдар түрінде пайда болады. Олар қалпына келу үрдістері жүрмеген жағдайда іске асырылатын зақымдар. Бұл үрдістердің іске асырылуы ақуыздар мен нуклеин қышқылдарының биосинтезіне сай келеді. Әзірше потенциалдық зақымдардың іске асырылуы жүрмейінше, жасуша «қалпына келуі» мүмкін. Бұл үрдіс ферменттік реакциялармен байланысты және энергетикалық алмасумен шартталады. Бұл құбылыстың негізінде әдеттегі табиғи мутациялық үрдістердің интенсивтілігін реттейтін жүйелердің қызметі жатыр деп саналады.

1. Әділханов А.С., Жаңабердиева К.А., Брусенко З.Г. Алматыкітап ААҚ, 2005
2. К.Н. Мухин. Введение в ядерную физику. М.: Атомиздат, 1963, 588 б.
3. О.Ф. Немец, Ю.В. Гофман. Справочник по ядерной физике. Киев "Наукова думка", 1975, 415 с.
4. Ю.М. Широков, Н.П. Юдин. Ядерная физика. М.: Наука, 1972, 671 с.
5. А.В. Юшков, В.И. Канашевич, М.А. Жусупов. Ядерная физика. Понятийный аппарат. Алматы: Казахский университет, 2002, 151 с.
6. Практикум по ядерной физике. Учебное пособие. М.: Моск. ун-та, 1979,190 с.

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТЫН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

Инженерлік-технологиялық факультеті
Техникалық физика және жылуэнергетика кафедрасы

СОӨЖ
Тақырыбы: Сәулеленудің радиациондық әсері

Орындаған: Кәкімов А.Ғ.
Топ: ТФ-205
Тексерген: Нургалиев Д.Н.

Семей 2015
Мазмұны

Кіріспе 3
Сәулелену көздері және адам организміне әсері 4
Радиациялық ластану 6
Радиоактивті заттардан қорғану 8
Қорытынды 11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 12

Кіріспе
Сәулеленудің радиациондық әсері тек қана жасушаның алғашқы зақымдануы емес, сонымен қатар келесі қалпына келу үрдістерінің нәтижесі болып табылады. Жасушадағы алғашқы зақымдардың басым бөлігі потенциалдық зақымдар түрінде пайда болады. Олар қалпына келу үрдістері жүрмеген жағдайда іске асырылатын зақымдар. Бұл үрдістердің іске асырылуы ақуыздар мен нуклеин қышқылдарының биосинтезіне сай келеді. Әзірше потенциалдық зақымдардың іске асырылуы жүрмейінше, жасуша қалпына келуі мүмкін. Бұл үрдіс ферменттік реакциялармен байланысты және энергетикалық алмасумен шартталады. Бұл құбылыстың негізінде әдеттегі табиғи мутациялық үрдістердің интенсивтілігін реттейтін жүйелердің қызметі жатыр деп саналады.

Сәулелену көздері және адам организміне әсері
Жергілікті тұрғындар мен қоршаған ортаға қауіпті радиация, ионизациялаушы сәулелердің пайда болуына байланысты болады. Бұл сәулелердің көзі - ядролық реакторда жүретін жасанды радиоактивті химиялық элементтер (радионуклидтер). Радионуклидтер қоршаған ортаға, радиациялық қауіпті оъектілерде болатын аппаттар нәтижесінде түседі. Нәтижесінде, бүкіл әлемдегі радиациялық фон күшейеді.
Ионизациялаушы сәулелерге рентген сәулелері, сәулелері,бөлшектер ағыны, бөлшектер ағыны, мезондар мен мюондар ағыны және т.б жатады.
Рентген және сәулелері үлкен өтімділік және ионизация қаілеттілігіне ие. сәулелері ауада 100 метр қашықтыққа тарап, фотоэффект нәтижесінде ауаның 1сантиметр жүрген жолында қосымша 2-3 жұп ион босатады.
бөлшектер (- электрондар, - позитрондар) ауада жүретін жолы дейін, ал биоұлпада бірнеше миллиметр ғана. Ауаны ионизациялау қабілеті, жолдың бір сантиметріне қатысты 100-300 жұп ионға тең.
бөлшектердің (гелий ядролары) ауада тарайтын жолы өте қысқа (11 сантиметрге дейін), биоұлпада 0,1 миллиметрге дейін жетеді. Олар үлкен ионизациялау қабілетіне ие (ауаның 1 сантиметр жүрген жолында 65000 жұп ион босатады). Ең қауіптісі, бөлшектердің тамақпен не ауа арқылы ағза ішінде тарағаны. Өйткені ішкі мүшелердің сәулеленуі сыртқы сәулелнуге қарағанда қауіпті.
Қоршаған ортаның адам организміне теріс әсер ететін факторларының бірі радиация болып табылады. Радиация адамның клеткалары мен органдарының түрлі функцияларына зиянды әсер етеді. Радиация әсер еткенде клеткалардың шапшаң бөлінуі, құрылымы мен құрамының өзгеруі мүмкін. Радиациялық сәулелену тұқым қуалаушылық аппаратын өзгертуге, яғни мутацияға душар етуі мүмкін.
Соңғы он жыл ішінде радиациялық сәулеленудің табиғи фоны көтерілді. Бұл кейбір елдерде ядролық қарулардың өндірілуіне, ядролық энергетиканы пайдалануға, уран өндіруді көбейтуіне, радиация қалдықтарының дұрыс сақталмацуына байланысты болып отыр. Осыған байланысты барлық тіршілік иелеріне - өсімдіктерге, жануарларға, адамдарға нақты қауіп төнді. Мутация көлемі ұлғайды, тұқым қуалайтын әр түрлі аурулар, дамуында түрлі кемістіктері бар (қатерлі аурулары, сәлелік аурулары және тағы басқа) ауру балалар мен адамдардың саны ұлғайды. Табиғаттың барлық жерлерінде табиғи радиабелсенді сәулелері болады. Барлық тірі организмдер сияқты адамға да табиғи сәулелердің әсері тиеді. Сәулелердің артық мөлшері адам организмде ауытқуларды және әр түрлі ауруларды туғызады. Сондықтан адам радиосәулелердің мүмкіндік мөлшерін анықтай алуы тиіс. Оны дозиметр деп аталатын арнайы құралмен өлшейді. Сәулелердің артық мөлшері организмнің ауруға қарсы мүмкіндігін төмендетеді, тыныс алу, көз, тері және тағы басқа ауруларға себеп болады.

1-кесте. Сәуле шығарудың адамдарға әкелетін зардаптары
Сәулеленудің радиациялық эффектері
Денелік (соматикалық)
Ықтималдық денелік (соматикалық-стохастикалық).
Генетикалық.
Сәулеленушіге әсер етеді. Дозалық табалдырығы бар.
Шартты түрде дозалық табалдырығы жоқ.
Шартты түрде дозалық табалдырығы жоқ.
Өткір сәуле ауруы.
Өмір ұзақтығының қысқаруы.
Доминантты гендік мутациялар.
Созылмалы сәуле ауруы.
Лейкоздар (жасырын кезең 7-12 жыл).
Рецессивті гендік мутациялар.
Жергілікті сәулелік зақымдар.
Әр түрлі органдардың ісігі (жасырын период 25 жылға дейін және одан да көп)
Хромосомалық абберациялар.

Радиациялық ластану
Қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі - радиациялық ластану болып қалып отыр. Радиактивті ластанумен күресу тек алдын алу сипатында ғана болады. Себебі табиғи ортаның мұндай ластануын нейтралдайтын биологиялық ыдырату әдістері де, басқа да механизмдері де жоқ. Қоректік тізбек бойынша тарала отырып (өсімдіктерден жануарларға) радиоактивті заттар азық-түлік өңімдерімен бірге адам ағзасына түсіп, адам денсаулығына зиянды мөлшерге дейін жиналуы мүмкін. Радиоактивті ластану - қоршаған ортаны өте қауіпті әсер әкелетін физикалық ластанудың түрі. Бұл ластану адам денсаулығы мен тірі организмдерге радиациялық сәулелену арқылы зиянды әсер жасайды. Қазіргі уақытта дамыған елдерде ядролық энергетиканың дамуына байланысты қоршаған ортаның радиациялық ластануы үлкен қауіп тудыруда. Ластанудың бұл түрі химиялық кейін екінші ортаға шықты. Радиациялық ластанудың мынадай топтарға бөледі:
1) Радиоактивті заттардың бөлінуінің нәтижесінде пайда болатын альфа - (гелий ядросы), бетта - (жылдам электрондар) бөлшектердің және гамма - сәулеленулердің әсерінен болатын радиациялық ластану (физикалық ластану түрі);
2) Қоршаған ортадағы радиоактивті заттардың мөлшерінің көбеюіне байланысты болатын ластану (химиялық ластану түрі). Ортаның радиациялық ластануына атом қаруын сынау аз үлесін қосқан жоқ, ол радионуклидті жауын-шашынның түсуіне әкелді. Радионуклидтер - бұл элементтердің электрондарды атомдардан шығарып, оларды басқа атомдарға оң және теріс йондар жұбын түзуімен қосаға қабілетті радиобелсенді сәулелену шығаратын изотоптары. Мұндай сәулеленуді иондаушы деп атайды. Кейбір заттарда барлық изотоптар радиобелсенді болып табылады. Атап айтқанда, оларға технеций, прометий, сондай-ақ Д.И.Менделеев кестесінің полоний басталып трансурандылармен бітетін барлық элементтері жатады. Гелий ядроларының (альфа - сәулелену) немесе жылдам электрондардан (бетта - сәулелену) тұратын бөлшектер ағынын корпускулалық сәулелену деп атайды. Электромагнитті иондаушы сәулелену - бұл гамма - сәулелену мен оған жақын рентгендік сәулелену. Альфа және бетта-сәулелену организмнен тысқары тұрып та оған әсер ете алады. Иондаушы сәулелену жоғары дамыған ағзаларға, бірінші кезекте - адамға аса күшті әсер етеді. Оған микроағзалар төзімдірек келеді. Эксперименттік зерттеулер белсенділігі 3,7-1014 Бк (10 мың Ки) гамма сәулеленудің (кобальт-60, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.