Моңғол мемлекеті

Жоспар

Кіріспе

1.1. Моңғол мемлекетінің саяси тарихы
1.2. Моңғол және татар рулары мен тайпалары негізгі бөлімі
2.1. Моңғол мемлкетің шапқыншылығы
2.2. Моңғол мемлекетің ұрыстары
2.3. Алтын орданы қоғамдық құрылуы
2.4. Алтын Орданың гүлденуімен ыдырауы
2.5. XIV . XV ғасырлардағы Қазақстан тереториясындағы мемлекеттер

Қорытынды.

Моңғол ұлысының тарихы кетуі.

Қолданылған әдебиеттер

Орта ғасырлардағы Қазақстан (ХШ-ХУ ғғ).
МОНҒОЛ ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚ ДАЛАСЫ
Монғол мемлекетінін саяси тарихы.
а) Монғол тарихы.
Қытай деректерінде Монғолия халқы "татарлар" деп аталған. Шыңғыс хан мен халқы өздерін монғолдар деп, ал мемлекеті Монғол мемлекеті деп атаған.
XII ғасырда монғол тайпалары Орхон мен Керулен аралығында мекендеді.
• XII ғ. аяғы – ХШ ғ. басы - әскери-феодалдық монғол мемлекеті құрылды. Астанасы- Қарақорым.
Оның негізін салушы- бержігін тайпасының билеушісі Есугей баһадүрдің баласы Темучин (1155-1227 ж.ж.)- Ол 20 жылға созылған күресте барлық монғол тайпаларын біріктірді. 1206 жылы Онон өзені бойындағы ақсүйектер құрылтайында хан болып сайланып, Шыңғыс хан атанды.
Монғол тайпалары Шыңғыс хан ұлысы 1 саналып, 3 қанатқа бөлінді:
1. Оң қанат- барұңғар.
2. Сол қанат- жоңғар (зұңғар).
3. Орталық- гол (кул)
Әр қанатта ондыққа негізделген әскер болды:
• Түмен- 10 мың әскер, басқарушысы -түменбасы;
• Мыңдық - 1 мың әскер, басқарушысы -мыңбасы.
• Жүздік - 100 әскер, басқарушысы -жүзбасы.
• Ондық- 10 әскер, басқарушысы - онбасы.
Шыңғыс ханның әскері 95 мыңдықтан құрылды. Ханның 10 мыңнан тұратын тандаулы әскері (күшік) болды. Моңғол шаруалары (араттар) соғысқа қатысуға міндетті болған. Шыңғыс хан әскери қызметтерге шығу тегіне қарамастан батыл да іскер адамдарды тағайындады. Әскери тәртіпті бұзғандарға өлім жазасы берілді. Мемлекетінде билігін нығайту мақсатында Шынғыс хан "Яса" атты әдет-ғұрып заңдар жинағын шығарған. "Ясаның" талабын орындамаған хан тұқымы білік (білім) деген түрік сөзімен аталған Шыңғыс ханның нақыл сөздеріие сәйкес қатаң жазаланған.
Шыңғыс хан "киіз туырлықты халықтарды" біріктіру ұранын көтеріп, Орталық Азияның барлық көшпелілерінің жалған бірлігі жөнінде насихат жүргізді.
Монғол тарихы туралы деректерді «Шыңғыс нама» (Қажы Ибн Маулана Мұхаммед, XVI ғ.) еңбегінен аламыз.

Монғол және татар рулары мен тайпалары, олардың қоныстануы, қоғамдық саяси құрылысы (ХІІ-ХІІІ ғғ.)
Халқымыздың ежелгі тарихын білуді мақсат етсек, Шыңғысхан және оның ізбасарлары кезіндегі түркі, монғол халықтарының тарихын аттап өте алмаймыз. Себебі, монғол халықтары ежелгі заманнан бүгінге дейін түркілермен тағдыры бір болып, қилы кезеңдерді бастарынан бірге кешірді. VII— VIII ғасырларда Ұлы Қытай қорғанынан Байкалға деиінгі, монғол жерінің солтүстік жағындағы Қытай шекарасымен шектесетін яғни, Ұлы Қорғанға барып тірелетін кең алқапты мекен еткен халықты қытайлар "ақ татарлар" деп атады. Бұл — оңтүстік монғолдарға Қытай мәдениеті өз ықпалын тигізген аймақ. Байкал көлінің айналасын мекендеген Солтүстік монғолдарды қидандар немесе "орман қара татарлары" деп атаған.
Бұлар қандай халық және қайдан пайда болды? Татарлар— халықтың аты, әр кезеңде әр түрлі мәңце қолданылған "Отыз-татар" және "Тоғыз-татар” деген татарлардың бірлескен екі тайпасы біздің заманымыздың VIII ғасырында Орхон жазбаларында кездеседі. Сол кезде жазба осы атпен түрлердің немесе монғолдардың бір бөлігін атаған, татарлар Байкал көлінің солтүстік батысынан Керуленге дейінгі аралықта өмір сүрген.
VII-VIII ғасырлардаағы монгол шапқыншылығы жайыңдағы әңгімелерде (қьггайда да, мұсылман әлеміңде де, русте де, батыс еуропада да) шапқыншыларды "татарлар" деп атайды. Арабтар Сирия мен Египетте түркі халықтарын "татарлар" деп атаған. Бір ғажабы, монғол тілінде сөйлейтін,

Қолданылған әдебиеттер
1. Әбілғазы. Түрік шежіресі. Алматы. 1998-206 бет.
2. Аманжолов К. Р. Түркі халықтарының тарихы. 1—2-т. Алматы. 2002.
3. Аманжолов К.Р., Тасболатов А.Б. Қазақстанның әскери тарихы. Алматы, 1999 ж -207 бет.
4. Жақыпов Е.Қ. Шыңғысхан жөне ол қүрған империяны жаулап алу жорықтары. (ХІІ-ХІП ғасырдың біріншіжартысы). Автореферат. Алматы. 2002-25 бет.
5.Ю.Қадырғали Жалайыр. Шежірелер жинағы. Алматы., "Қазақстан" 1997 ж.