Құрылымдық модульдік программалау
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МОДУЛЬДІК ПРОГРАММАЛАУ.. . . . . . . . . . . . . 4
Модульдер.. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Модульдік программалау.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Модульдік программа формасы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Стандартты структуралық программалау.. . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Стандартты модульдер.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Модульдің жалпы құрлымы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Модульдегі көмекші программалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2. МОДУЛЬДІ КОМПИЛЯЦИАЛАУ МЕН ОНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ..17
2.1. Модульді компиляциалау: TPU . файлдар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2. Модульдерді іздеу. TURBO. TPL . файлы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3. Синтаксистік диаграммалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
ҚОРЫТЫНДЫ.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МОДУЛЬДІК ПРОГРАММАЛАУ.. . . . . . . . . . . . . 4
Модульдер.. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Модульдік программалау.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Модульдік программа формасы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Стандартты структуралық программалау.. . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Стандартты модульдер.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Модульдің жалпы құрлымы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Модульдегі көмекші программалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
2. МОДУЛЬДІ КОМПИЛЯЦИАЛАУ МЕН ОНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ..17
2.1. Модульді компиляциалау: TPU . файлдар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.2. Модульдерді іздеу. TURBO. TPL . файлы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3. Синтаксистік диаграммалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
ҚОРЫТЫНДЫ.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Модуль немесе жалпы жағдайда, модульдік программалау ұғымы есептеу ісінің дамуының белгілі бір кезеңінде пайда болды және ең алдымен программалаудың ұлғаймалы көлемімен, олардың ішкі қиындықтарымен артуы мен жобалардың ұжымдық сипатымен түсіндіріледі. Қазіргі кездегі модуль ұғымы өз эволюциясында үлкен жол жүріп, программа текістік “бөлшектеу” немесе фрагменттер кітапханасын құру түсінігінен жеке түрде жобаланып, сақталатын және қатаң белгіленген интерфейісті тәуелсіз түрде құрастырылатын, тестіленетін программа бірліктеріне дейін жетті.
Turbo Pascal жүйесінің 4–версиасынан бастап оған модуль ұғымын ендіру оны қазіргі заманғы программалау технологиясы деңгейінде өндірістік және комерцияалық мақсаттағы ірі жобаларға жарайтын тілге айналуы жолындағы шешуі қадам болды.
Turbo Pascal жүйесінің 4–версиасынан бастап оған модуль ұғымын ендіру оны қазіргі заманғы программалау технологиясы деңгейінде өндірістік және комерцияалық мақсаттағы ірі жобаларға жарайтын тілге айналуы жолындағы шешуі қадам болды.
1. Фаронов В.В. ТР 7.0. Начальный курс.Учебное пособие.Издание 7-е, переработанное.-М.:2001г.-276с.
2. Ставтовский А.Б. Turbo Pascal 7.0 Учебник-К.:Издательская группа BHV.2000г.-400с.
3. Сборник задач по порограммированию Д.Туденко, Д.Петроченко- Москва., 2003 г- 320 с.
4. Зубов В.С. Програмирование на язике Turbo Pascal. Версии 6.0 и 7.0 – Москва 1997г. 200 с.
5. Фаисмен А. Проессиональное программирование на язике Turbo Pascal- Москва., 1992г- 355 с.
6. Turbo Pascal, 7.0 – Киев.: Торговоиздательскоие бюро ВНV,-1992г- 448 с.
7. Пильшиков В.М. Сборник упражненйи по язику Паскаль – М.,-1989г. 338 с.
8. Васюкова Н.Д. ПумяеваВ.В. Практикум по основном программирования языке Паскаль – Москва,Высшая школа,1991г- 422 с.
9. Е.А.Зуев.Система програмирования Turbo Pascal.-М.:Радио и связь,1992г.
10. А.Г.Кушниренко, Г.В.Лебедев, Р.А.Сворень.Информаатика мен есептеуіш техника негіздері.-Алматы:Рауан,1992ж-312б.
11. Тойкенов В.Ш. Паскаль тілінде программалау – Алматы.,- 2001ж- 165 б.
12. О.Камардинов.Информатика. 2-ші бөлім – Шымкент.,- 2000ж- 195 б.
13. А.Н. Марченко, Л.А. Марченко. Програмирование в среде Turbo Pascal 7.0 – Киев,1999г- 204 с.
14. Elliot В,bruce R. Turbo Pascal. Москва,-2000г- 222 с.
2. Ставтовский А.Б. Turbo Pascal 7.0 Учебник-К.:Издательская группа BHV.2000г.-400с.
3. Сборник задач по порограммированию Д.Туденко, Д.Петроченко- Москва., 2003 г- 320 с.
4. Зубов В.С. Програмирование на язике Turbo Pascal. Версии 6.0 и 7.0 – Москва 1997г. 200 с.
5. Фаисмен А. Проессиональное программирование на язике Turbo Pascal- Москва., 1992г- 355 с.
6. Turbo Pascal, 7.0 – Киев.: Торговоиздательскоие бюро ВНV,-1992г- 448 с.
7. Пильшиков В.М. Сборник упражненйи по язику Паскаль – М.,-1989г. 338 с.
8. Васюкова Н.Д. ПумяеваВ.В. Практикум по основном программирования языке Паскаль – Москва,Высшая школа,1991г- 422 с.
9. Е.А.Зуев.Система програмирования Turbo Pascal.-М.:Радио и связь,1992г.
10. А.Г.Кушниренко, Г.В.Лебедев, Р.А.Сворень.Информаатика мен есептеуіш техника негіздері.-Алматы:Рауан,1992ж-312б.
11. Тойкенов В.Ш. Паскаль тілінде программалау – Алматы.,- 2001ж- 165 б.
12. О.Камардинов.Информатика. 2-ші бөлім – Шымкент.,- 2000ж- 195 б.
13. А.Н. Марченко, Л.А. Марченко. Програмирование в среде Turbo Pascal 7.0 – Киев,1999г- 204 с.
14. Elliot В,bruce R. Turbo Pascal. Москва,-2000г- 222 с.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МОДУЛЬДІК ПРОГРАММАЛАУ.. . . . . . . . . . . . . 4
1. Модульдер.. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. Модульдік программалау.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 10
3. Модульдік программа формасы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 11
4. Стандартты структуралық программалау.. . . . . . . . . . . . . . .
. . 12
5. Стандартты модульдер.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 12
6. Модульдің жалпы құрлымы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 13
7. Модульдегі көмекші программалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . 15
2. МОДУЛЬДІ КОМПИЛЯЦИАЛАУ МЕН ОНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ..17
1. Модульді компиляциалау: TPU – файлдар.. . . . . . . . . . . . . . .
. . . 17
2.2. Модульдерді іздеу. TURBO. TPL – файлы.. . . . . . . . . . . . . .
. . . . 20
2.3. Синтаксистік диаграммалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 22
ҚОРЫТЫНДЫ.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . 25
Кіріспе
Модуль немесе жалпы жағдайда, модульдік программалау ұғымы есептеу
ісінің дамуының белгілі бір кезеңінде пайда болды және ең алдымен
программалаудың ұлғаймалы көлемімен, олардың ішкі қиындықтарымен артуы мен
жобалардың ұжымдық сипатымен түсіндіріледі. Қазіргі кездегі модуль ұғымы өз
эволюциясында үлкен жол жүріп, программа текістік “бөлшектеу” немесе
фрагменттер кітапханасын құру түсінігінен жеке түрде жобаланып, сақталатын
және қатаң белгіленген интерфейісті тәуелсіз түрде құрастырылатын,
тестіленетін программа бірліктеріне дейін жетті.
Turbo Pascal жүйесінің 4–версиасынан бастап оған модуль ұғымын ендіру
оны қазіргі заманғы программалау технологиясы деңгейінде өндірістік және
комерцияалық мақсаттағы ірі жобаларға жарайтын тілге айналуы жолындағы
шешуі қадам болды.
Turbo Pascal – дағы модульдік құралдар, модулдік принцип жобалау
негізіне салынған тілдердің сәйкес мүмкіндіктерінен айтарлықтай нашар.
Бірақ Turbo Pascal жобалаушылары классикалық деп саналатын Pascal тіліне
жаңа ұғым ендіріп, оның тұтастығы, әсемділігі мен қарапайымдылығын бұзбай,
және сонымен бір уақытта оның мүмкіндіктерін айтарлықтай кеңейтті.
Бұл курстық жұмыстың мақсаты құрылымдық модульдік программаларды
зерттеп меңгеру және программаларды құрастыру. Бұл мақсатқа жету үшін осы
тақырыпқа сай теориялық матириалдарды жинақтау.
Негізінен бұл жұмыста модульдік программалау және олардың формасын,
стандартты структурасы орындалуы тиіс. Және де модульдің құрылымы, көмекші
программалары, оларды компиляциалау және синтаксистік диаграммалары
орындалуы керек.
Бұл жоба негізінен кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттерден тұрады. Кіріспеде курстық жұмыстың мақсаты,
міндеттері айтылған. Ал қорытындыда оларды қалай қолданғаны жайлы, қалай
іске асыру керектігі, орындалуы, модульдік программалар қалай жүзеге асыруы
керектігі жайлы айтылған.
1. Құрылымдық модульдік программалау.
1.1. Модульдер
Модульдер басты принципі ақпаратты жасыру (information hidinig)
болып табылатын программалар құруда модульдік прогаммалау принципін
ұстануға арналған. Бұл принцип бойынша программаның логикалық жағынан бір –
бірінен тәуелсіз бөліктерінің өзара әсері минимумға жеткізуі керек.
Модульдер қолдануында ақпаратты жасау принципі сенімді жұмыс жасайтын және
оңай түрленетін программалар құруға мүмкіндік береді. Turbo Pascal тілінде
модульдер көбінесе процедура, функциялар мен обьектілер кітапханасын құруда
пайдаланылып, оларды кейіннен пайдаланушы жасайтын программаларда
пайдалануға болады.
Модуль синтаксисінің түрі келесідей:
Модульдерді пайдалануда олардың атын дұрыс көсету маңызды.
Стандарттымодульдерді енгізгенде олардың идинтификаторын USES ұсынысында
сөйлемінде жазу жеткілікті.
Жеке модуль құрғанда бірқатар ерекшеліктерді есте сақтаған жөн:
➢ атаулары бірдей модульдерді бірдей уақытта бірге пайдалануға
болмайды;
➢ (UNIT) атауында көрсетілген модуль идинтификаторы бастапқы (PAS) және
обьектілік (TPU. TPP, TPW) коттары бар файл аттарымен сәйкес келуі
керек (1.2 – сурет.);
➢ егер модуль идинтификаторы 8 символдан көп болса, онда ол файл
атауларымен алғашқы 8 символы бойынша сәикеи келуі керек.
Төменде модульдің әр бөлігінің мазмұны мен қызметін түсіндіретін қосымша
түсініктемелермен толықтырылған модульдің жалпы құрылымы көрсеиілген.
UNIT – Модуль идинтификаторы.
Интерфейстік бөлімі.
Interface – Бұл бөлімде берілген модуьдің басқа пайдаланушы
немесе стандарт модульдерімен , сондай – ақ бас
программамен өзара қатнасын сипаттайды. Басқаша
айтқанда – модульдің “сыртқы әлеммен ” қатынасы.
Интерфейс бөлімінің импорттық тізімі.
Uses Бұл тізімде үтір арқылы интерфистік бөлімінің ақпараты
осы модульде түсінікті болуы тиіс модульдер
идинтификаторы келтіріледі. Мұнда тек ақпаратты
берілген модульдің interface бөлімінде cипаттауға
пайдаланылған модульдердің идинтификааторын ғана
келтірген жөн.
Интерфеис бөлімінің экспортты тізімі.
Const Экспорттық тізім берілген модульде анықталған, бірақ
Tupe оларды тек өзін uses қатарында аталған модуль аты
Var кіретін барлық басқа модульдер мен программаларда
Procedure пайдалануға рұқсат етілген константалар, тиіптер,
Function айнымалылар, процедуралар мен функция атауларын
сипаттау бөлімшелерінен тұрады. Процедуралар мен
функциялар үшін мұнда тек атаулар келтіріледі, бірақ
формальді параметірлері міндетті түрде толық
көрсетіледі.
Орындау бөлімі.
Implementation – Бұл бөоімде басқа модульдер мен программалар үшін
жабық, берілген модульдің сипаттамаларының
орындаушылық жеке бөлімі көрсетіледі. Басқа түрде
айтқанда модульдің “ішкі шеберханасы”
Орындау бөлімінің импортты тізімі.
Uses – Бұл бөлімде берілген модульдің интерфейс бөлімінің
ақпаратты қол жететін модульдер идинтификаторы үтір
арқылы келтіріледі.Бұл жерде ол туралы ақпарат аталған
модульдің interface бөлімінде пайдаланылмайтын және оны
пайдалану жөнінде басқа бір де бір модуль білмеуі тиіс,
барлық қажетті модульдер идинтификаторын келтірген
дұрыс.
Модуль үшін ішкі түсіндіру бөлімшелері.
Label Бұл бөлімшелерде берілген модульді орындайтын
Const алгроитімдік амалдарды сипаттайтын таңбалар,
Type константалар, типтер, айнымалылар, процедуралар мен
Var функциалар келтіріледі. Олар сондай-ақ, тек осы
Procedure модульдің ғана “жеке меншігі” болып табылады. Бұл
Function - сипаттамалар басқа бір де бір модульге ашылмайды.
Бөлімшедегі процедуралар мен функциалар атауын
формальды параметірлеу келтіруге болады. Егер тізім
параметірлі болса, онда формальды параметірлер тізімі
interface бөліміндегі сәйкес процедура, функция
тізіміне парапар болуы керек.
Инициалдау бөлімі.
Begin - Бұл бөлімде модульдің түзету жұмыстарын жүргізуге
қажеттібастапқы операторлары көрсетіледі. Программада
пайдаланылатын модульдерді инициалдау белгілі
оперпторлары программаның басында модуль идинтификаторы
uses ұсынысында келтірілген ретпен орындалады. Егер
инициалдау опреаторы қажет болмаса, begin сөзі
қолданылуы мүмкін.
End. Төмендегі келтірілген мысалда модульдер мен бас
программа арасындағы қатынастар құрылымы келтірілген.
Модульдермен жұмыс істеген олардың процедуралар мен
функциалардан басты ерекшетігін ескерту қажет.
Ескерту. Ғаламдық және жергілікті айнымалылардың дәстүрлі әсер ету аймағы
ережелерін модульге қолдануға болмайды. “Модуль” конструкциясы бас
программада жариаланған ғаламдық айнымалылардың модульдің ішкі сипатына
әсерін болдырмау мақсатында арнайы құрылған.
Сондықтан да, егер программаның барлық блогына оңтайлы сипаттамалар
аса қажет болса, (яғыни ғаламдық сипаттамалар түсіндірмелер), онда
модульдер үшін оны бір тәсілмен ғана жасауға болады – арнайы ғаламдық
жарияалау модульін құру арқылы (келтірілген мысалда - Globals)жасап, оны
барлық қалған модульдер мен бас прогпрмма импортты тізімге қосылуы керек.
Unit Globals ; {Ғаламдық сипаттамаоар модульі}
Interface
Const Len = 100;
Tupe
T vector = array [1..len] of integer;
Implementation
End.
Unit vector service;
{Ұзындығы 100 элементке дейінгі бір өлшемді массивтермен жұмыс
жасайтын сервистік процедуралар мен функциалар кіретін кітапханалық модуль}
interface
{Импортталушы модульдер тізімі}
Uses Globals ; {Тек Globals модульінкөрсету жеткілікті, себебі interface
бөлімі түсіндірмесінде өзге стандарттық немесе пайдаланушы модульдері
пайдаланылмайды. Interface б-л3м3нде келт3р3лген модульдер implementation
бөлімінде де пайдалануға болмайды.}
{Экспорттаушы модульдер тізімі}
Procedure Vect Max (Vect: T Vector; N:Byte);
{Массивтің максималды элементін тауып,қарау процедурасы}
Procedure Vect Min (Vect: T Vector; N:Byte);
{массивтің минимал элементін тауып шығару}
Procedure Vect Inversr ( varVect: T Vector; N:Byte);
{Массив элементін кері ретке бұру процедурасы}
Implementation
{Модульдің жеке импортты тізімі}
Uses crt; {Қарастырыи отырған мысал үшін мұнда Crt модульін көрсету
қажет.Globals модульіндегі ақпарат Implementation - да пайдаланғанымен, оны
бұл тізімге келтіруге болмайды, өйткені әр модуль тек 1 рет көрсетілуі тиіс
– не Interface – те немесе Implementation – да.}
Procedure PrintVect (Vect: T Vector; N: Byte);
{Вектор элементтерін баспаға шығаруда орындайтын модуль
ішілік процедура. Ішкі процедура мен функциалар атаулары әрдайым толық
түрде параметірлермен көрсетіледі.}
Var i: Byte;
Begin
Writeln (‘Вектор элементері:’);
For i:=1 to N do write (Vect[i]: 5, ‘ ’);
Writeln;
End;
{Integer бөлімінде келтірілген процедура мен функциалар
атауларын бөлімінде параметрсіз көрсетуге болады. }
Procedure Vect Max;
Var
Max : Integer;
I : Byte ;
Begin Max := Vect [1];
For i:= 2 to N do
If Vect[1];
Max := Vect[1];
Clrscr ;
PrintVect (Vect, N);
Writeln (‘вектордың максимал элементі: ’,Max)
End;
Procedure Vect Min;
Var
Min : Integer;
I : Byte;
Begin Min := Vect[1];
For I := 2 to n do
If Vect [1] Min then
Min := Vect [i];
Clrscr;
PrintVect (Vect, N);
Writeln (‘вектордың минимал элементі:’. Min)
End;
Procedure Vect Inverse;
Var Temp : Integer;
I : Byte
Begin
Clrscr;
Writeln (‘өзгертуге дейінгі вектор:’);
Print Vect (Vect, N);
For I := 1 to N div 2 do
Begin Temp := Vect[i];
Vect[i] := Vect [N-i+1];
Vect [N-i+1] := Temp;
End;
Writeln (‘өзгертуден кейінгі вектор:’);
PrintVect (Vect, N);
End.
Program Main; {Бас программа}
Uses Crt, Globals, Vectorservice;
Var
A: T Vector;
I, N : Byte;
Begin
Clrscr;
Writeln (‘Массив ұзындығын енгіз =100:’);
Readln (N);
Writeln (‘Массив элементтерін ендіріңіз;’);
For I := 1 to N do read (A[i]); readln;
Vect Max (A,N);
Readln; {нәтиже экранда Enter басылымынан тұрады}
Vect Min (A,N);
Readln; {нәтиже экранда Enter басылымынан тұрады}
Vect Inverse (A,N)
End.
2. . Модульдік программалау
Модульдік программаның басты принципі “бөліп ал да, билей
бер”.Модульдік программалау дегеніміз-бұл программаны модуль деп аталатын,
құрылымы мен іс-әрекеті белгілі бір ережелерге бағынатын кішігірім тәуелсіз
блоктар жиынтығы ретінде ұйымдастыру. “Модуль” сөзінің программалау
тіліндегі синтаксистік конструкция ұғымы (Turbo Pascal – дағы unit) мен
бір үлкен программаны білу керектігін айта кеткен жөн.
Модульдік программаларды програмаса тестілеумен қателіктерді
анықтауда жеңілдетеді.
Парогамма тиімділігін анықтау процесі жеңілдей түседі, себебі уақыт
бойынша аумалы модульдер өзгелерден тәуелсіз түрде көпретті қайта жасала
береді. Сонымен бірге, модульдік прграммаларды түсіну оңайырақ, ал
модульдерді басқа программаларда құраушы блок ретінде пайдалануға болады.
“Модуль” тирмені программалауда модульдік принциптерді ендірумен бірге
пайдаланыла басталады. 70 ж.ж модуль деп белгілі бір ережелер бойынша
жазылған қандайда бір процедура немесе функцианы түсінетін. Мысалы: “Модуль
қарапайым, тұйық көрнектік ( 50-100 қатарға дейін), тапсырманаң тек бір
функциасын атқарып, бір ғана шығу және бір ғана кіру нүктесі болуы керек.”
Біріқ жалпы белгіленген талаптар болмаған және модульдеп кезкелген 50
қатарға дейінгі процедураны атай берген.
Программалық модульдің негізгі қасиеттерін біршама анық, нақты түрде
алған тұжырымдаған Парнас (Parnas): “Бір модульді жазу үшін екіншісінің
тексиі жайлы минимал бөлім жеткілікті.” Бұл анықтамаға сәйкес модуль болып,
басқа процедура – модульдер шақырылатын нң төменгі де, ең жоғарғы да
деңгейлерін кезкелген жеке процедур немесе функция табылады.
Осылай Парнас бірінші болып программалауда ақпаратты жасыру
концепциасын ұсынады (information hiding). Бірақ 70 ж.ж тілінде қолданылған
процедура, функция секілді синтаксистік конструкциалардың өздері ғана
ақпаратты сенімді түрде жасыруды қамтымаз ете алмайтын, өйткені олар іс-
қймылын қиын ғаламдық айнымалылар әсеріне бөленгіш еді.
Бұл проблеменың шешімі табылып, ол модуль деп аталады. Алғашында
күрделі прграммалар кейіннен жүзеге асыруда модуль басқа процедура,
функциалармен қатар, берілген тапсырманы жүзеге асырудың детальдарын
сенімді түрде жасырып, біріктіретін конструкция ретінде ойластырылған.
Ең бірінше модульдің арнайы синтаксистік конструкциасын 1975 ж.
Н.Вирт ұсынып, ол Modula жаңа тіліне ендірілді. Осы жылы Modula тілінің
тәжірбиелік пайдалануы жүргізілді. Бір шама өндеулерден соң жаңа тіл 1977
ж. жүзеге асырылып Modula -2 атауына ие болды. Кейінірек оған ұқсас,
бірқатар айырмашылықтар бар конструкциалар басқа программалау тіліне де
қосыоды: Pascal Plus (Уэлш и Бастард, 1979 ж. ), Ada (1980), Turbo Pascal
4.0 версиасы.
3. Модульдік программа формасы
Модульдік прграмманың иерархиалық құрылымына жақсы форма беру оны
өңдеу порцесін жақсарта түседі.
Қандай да бір модульмен шақырылатын модульдер саны және оны шақыратын
модульдер саны программа күрделілік дәрежесіне әсерін тигізеді. Берілген
модульден шақырылатын модульдер санын Йодан (Yourdan) модульдерді басқару
ауқымды өрісі деп атады. Модульдің үлкен өлшемімен қоса, өте кіші немесе
өте ауқымды басқару модульдерге бөлудің нашар жүргенін көрсетеді. Жалпы,
модульді басқару ауқымы 10-нан аспауы керек. Бұл сан “қасиетті” 7санымен,
және әсіресе, ақпарат “бөліктері” (“chubking”) теориясына сүйенеді.
Психологиалық тәжірбелер көрсетілгендей, біздің қысқа мерзімдік есте
сақтауымыз 5-9 “бөлшек” шегінде (орташа-7) болады.
Адамның қысқа мерзімде есте сақтауын тиімді пайдаланып, материал
ұғымдылығын жақсарту. Кезінде ақпаратты ыңғайлы бөлшектерге бөліп
ұйымдастырылуы аса маңызды шары болып табылады. Адамдар көптеген
жағдайларға мұндай ұйымдастыруды сансыз түрде жүргізді. Бірақ программист
модульді басқару ауқымы 7 санының ішінен шықпауын сансыз түрде қадағалай
отырып, өзіне көмектесе алды.
1.4 Стандартты структуралық программалау
1. Программа модуль деп аталатын тәуелсіз, және бөліктерге бөлінуі керек.
1. Модуль – коды физикалық және логикалық жағынан басқа модульдер кодынан
бөлінген тәуелсіз блок.
2. Модуль тек бір логикалық функция атқарады.
3. Модуль өлшемі 100 оператордан аспауы керек.
4. Модульдің бір кіру және шығу жүйесі болуы керек.
5. Модульдер арасындағы өзара байланыстар иерархиялық құрылым бойынша
бекітіледі.
6. Әр модуль оның қызметін, модульге және модульден берілетін айнымалылар
қызметін , оны шақыратын, және оның ішінен шақырылатын модульдер
қызметін түсіндіретін түсініктемелерден басталуы тиіс.
7. Қажетсіз таңбаларды қолданбай, go to операторын тек модульдің кіру
немесе шығу нүктесінде қолдану немесе тіптен қолданбаған жөн.
8. Барлық айнымалылар мен модуль идинтификаторы маңызды болуы керек.
9. Идинтификатордың туыс топтары бірдей префикстен басталуы керек.
5. Стандартты модульдер
Turbo Pascal – да 8 стандартты модуль бар:
SYSTEM
DOS
CRT
PRINTER
OVERLAY
GRADPH
TURBO 3
GRAPH 3
Стандарт модульде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.ҚҰРЫЛЫМДЫҚ МОДУЛЬДІК ПРОГРАММАЛАУ.. . . . . . . . . . . . . 4
1. Модульдер.. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . 4
2. Модульдік программалау.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 10
3. Модульдік программа формасы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 11
4. Стандартты структуралық программалау.. . . . . . . . . . . . . . .
. . 12
5. Стандартты модульдер.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 12
6. Модульдің жалпы құрлымы.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . 13
7. Модульдегі көмекші программалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . 15
2. МОДУЛЬДІ КОМПИЛЯЦИАЛАУ МЕН ОНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ..17
1. Модульді компиляциалау: TPU – файлдар.. . . . . . . . . . . . . . .
. . . 17
2.2. Модульдерді іздеу. TURBO. TPL – файлы.. . . . . . . . . . . . . .
. . . . 20
2.3. Синтаксистік диаграммалар.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . 22
ҚОРЫТЫНДЫ.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . 24
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . 25
Кіріспе
Модуль немесе жалпы жағдайда, модульдік программалау ұғымы есептеу
ісінің дамуының белгілі бір кезеңінде пайда болды және ең алдымен
программалаудың ұлғаймалы көлемімен, олардың ішкі қиындықтарымен артуы мен
жобалардың ұжымдық сипатымен түсіндіріледі. Қазіргі кездегі модуль ұғымы өз
эволюциясында үлкен жол жүріп, программа текістік “бөлшектеу” немесе
фрагменттер кітапханасын құру түсінігінен жеке түрде жобаланып, сақталатын
және қатаң белгіленген интерфейісті тәуелсіз түрде құрастырылатын,
тестіленетін программа бірліктеріне дейін жетті.
Turbo Pascal жүйесінің 4–версиасынан бастап оған модуль ұғымын ендіру
оны қазіргі заманғы программалау технологиясы деңгейінде өндірістік және
комерцияалық мақсаттағы ірі жобаларға жарайтын тілге айналуы жолындағы
шешуі қадам болды.
Turbo Pascal – дағы модульдік құралдар, модулдік принцип жобалау
негізіне салынған тілдердің сәйкес мүмкіндіктерінен айтарлықтай нашар.
Бірақ Turbo Pascal жобалаушылары классикалық деп саналатын Pascal тіліне
жаңа ұғым ендіріп, оның тұтастығы, әсемділігі мен қарапайымдылығын бұзбай,
және сонымен бір уақытта оның мүмкіндіктерін айтарлықтай кеңейтті.
Бұл курстық жұмыстың мақсаты құрылымдық модульдік программаларды
зерттеп меңгеру және программаларды құрастыру. Бұл мақсатқа жету үшін осы
тақырыпқа сай теориялық матириалдарды жинақтау.
Негізінен бұл жұмыста модульдік программалау және олардың формасын,
стандартты структурасы орындалуы тиіс. Және де модульдің құрылымы, көмекші
программалары, оларды компиляциалау және синтаксистік диаграммалары
орындалуы керек.
Бұл жоба негізінен кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттерден тұрады. Кіріспеде курстық жұмыстың мақсаты,
міндеттері айтылған. Ал қорытындыда оларды қалай қолданғаны жайлы, қалай
іске асыру керектігі, орындалуы, модульдік программалар қалай жүзеге асыруы
керектігі жайлы айтылған.
1. Құрылымдық модульдік программалау.
1.1. Модульдер
Модульдер басты принципі ақпаратты жасыру (information hidinig)
болып табылатын программалар құруда модульдік прогаммалау принципін
ұстануға арналған. Бұл принцип бойынша программаның логикалық жағынан бір –
бірінен тәуелсіз бөліктерінің өзара әсері минимумға жеткізуі керек.
Модульдер қолдануында ақпаратты жасау принципі сенімді жұмыс жасайтын және
оңай түрленетін программалар құруға мүмкіндік береді. Turbo Pascal тілінде
модульдер көбінесе процедура, функциялар мен обьектілер кітапханасын құруда
пайдаланылып, оларды кейіннен пайдаланушы жасайтын программаларда
пайдалануға болады.
Модуль синтаксисінің түрі келесідей:
Модульдерді пайдалануда олардың атын дұрыс көсету маңызды.
Стандарттымодульдерді енгізгенде олардың идинтификаторын USES ұсынысында
сөйлемінде жазу жеткілікті.
Жеке модуль құрғанда бірқатар ерекшеліктерді есте сақтаған жөн:
➢ атаулары бірдей модульдерді бірдей уақытта бірге пайдалануға
болмайды;
➢ (UNIT) атауында көрсетілген модуль идинтификаторы бастапқы (PAS) және
обьектілік (TPU. TPP, TPW) коттары бар файл аттарымен сәйкес келуі
керек (1.2 – сурет.);
➢ егер модуль идинтификаторы 8 символдан көп болса, онда ол файл
атауларымен алғашқы 8 символы бойынша сәикеи келуі керек.
Төменде модульдің әр бөлігінің мазмұны мен қызметін түсіндіретін қосымша
түсініктемелермен толықтырылған модульдің жалпы құрылымы көрсеиілген.
UNIT – Модуль идинтификаторы.
Интерфейстік бөлімі.
Interface – Бұл бөлімде берілген модуьдің басқа пайдаланушы
немесе стандарт модульдерімен , сондай – ақ бас
программамен өзара қатнасын сипаттайды. Басқаша
айтқанда – модульдің “сыртқы әлеммен ” қатынасы.
Интерфейс бөлімінің импорттық тізімі.
Uses Бұл тізімде үтір арқылы интерфистік бөлімінің ақпараты
осы модульде түсінікті болуы тиіс модульдер
идинтификаторы келтіріледі. Мұнда тек ақпаратты
берілген модульдің interface бөлімінде cипаттауға
пайдаланылған модульдердің идинтификааторын ғана
келтірген жөн.
Интерфеис бөлімінің экспортты тізімі.
Const Экспорттық тізім берілген модульде анықталған, бірақ
Tupe оларды тек өзін uses қатарында аталған модуль аты
Var кіретін барлық басқа модульдер мен программаларда
Procedure пайдалануға рұқсат етілген константалар, тиіптер,
Function айнымалылар, процедуралар мен функция атауларын
сипаттау бөлімшелерінен тұрады. Процедуралар мен
функциялар үшін мұнда тек атаулар келтіріледі, бірақ
формальді параметірлері міндетті түрде толық
көрсетіледі.
Орындау бөлімі.
Implementation – Бұл бөоімде басқа модульдер мен программалар үшін
жабық, берілген модульдің сипаттамаларының
орындаушылық жеке бөлімі көрсетіледі. Басқа түрде
айтқанда модульдің “ішкі шеберханасы”
Орындау бөлімінің импортты тізімі.
Uses – Бұл бөлімде берілген модульдің интерфейс бөлімінің
ақпаратты қол жететін модульдер идинтификаторы үтір
арқылы келтіріледі.Бұл жерде ол туралы ақпарат аталған
модульдің interface бөлімінде пайдаланылмайтын және оны
пайдалану жөнінде басқа бір де бір модуль білмеуі тиіс,
барлық қажетті модульдер идинтификаторын келтірген
дұрыс.
Модуль үшін ішкі түсіндіру бөлімшелері.
Label Бұл бөлімшелерде берілген модульді орындайтын
Const алгроитімдік амалдарды сипаттайтын таңбалар,
Type константалар, типтер, айнымалылар, процедуралар мен
Var функциалар келтіріледі. Олар сондай-ақ, тек осы
Procedure модульдің ғана “жеке меншігі” болып табылады. Бұл
Function - сипаттамалар басқа бір де бір модульге ашылмайды.
Бөлімшедегі процедуралар мен функциалар атауын
формальды параметірлеу келтіруге болады. Егер тізім
параметірлі болса, онда формальды параметірлер тізімі
interface бөліміндегі сәйкес процедура, функция
тізіміне парапар болуы керек.
Инициалдау бөлімі.
Begin - Бұл бөлімде модульдің түзету жұмыстарын жүргізуге
қажеттібастапқы операторлары көрсетіледі. Программада
пайдаланылатын модульдерді инициалдау белгілі
оперпторлары программаның басында модуль идинтификаторы
uses ұсынысында келтірілген ретпен орындалады. Егер
инициалдау опреаторы қажет болмаса, begin сөзі
қолданылуы мүмкін.
End. Төмендегі келтірілген мысалда модульдер мен бас
программа арасындағы қатынастар құрылымы келтірілген.
Модульдермен жұмыс істеген олардың процедуралар мен
функциалардан басты ерекшетігін ескерту қажет.
Ескерту. Ғаламдық және жергілікті айнымалылардың дәстүрлі әсер ету аймағы
ережелерін модульге қолдануға болмайды. “Модуль” конструкциясы бас
программада жариаланған ғаламдық айнымалылардың модульдің ішкі сипатына
әсерін болдырмау мақсатында арнайы құрылған.
Сондықтан да, егер программаның барлық блогына оңтайлы сипаттамалар
аса қажет болса, (яғыни ғаламдық сипаттамалар түсіндірмелер), онда
модульдер үшін оны бір тәсілмен ғана жасауға болады – арнайы ғаламдық
жарияалау модульін құру арқылы (келтірілген мысалда - Globals)жасап, оны
барлық қалған модульдер мен бас прогпрмма импортты тізімге қосылуы керек.
Unit Globals ; {Ғаламдық сипаттамаоар модульі}
Interface
Const Len = 100;
Tupe
T vector = array [1..len] of integer;
Implementation
End.
Unit vector service;
{Ұзындығы 100 элементке дейінгі бір өлшемді массивтермен жұмыс
жасайтын сервистік процедуралар мен функциалар кіретін кітапханалық модуль}
interface
{Импортталушы модульдер тізімі}
Uses Globals ; {Тек Globals модульінкөрсету жеткілікті, себебі interface
бөлімі түсіндірмесінде өзге стандарттық немесе пайдаланушы модульдері
пайдаланылмайды. Interface б-л3м3нде келт3р3лген модульдер implementation
бөлімінде де пайдалануға болмайды.}
{Экспорттаушы модульдер тізімі}
Procedure Vect Max (Vect: T Vector; N:Byte);
{Массивтің максималды элементін тауып,қарау процедурасы}
Procedure Vect Min (Vect: T Vector; N:Byte);
{массивтің минимал элементін тауып шығару}
Procedure Vect Inversr ( varVect: T Vector; N:Byte);
{Массив элементін кері ретке бұру процедурасы}
Implementation
{Модульдің жеке импортты тізімі}
Uses crt; {Қарастырыи отырған мысал үшін мұнда Crt модульін көрсету
қажет.Globals модульіндегі ақпарат Implementation - да пайдаланғанымен, оны
бұл тізімге келтіруге болмайды, өйткені әр модуль тек 1 рет көрсетілуі тиіс
– не Interface – те немесе Implementation – да.}
Procedure PrintVect (Vect: T Vector; N: Byte);
{Вектор элементтерін баспаға шығаруда орындайтын модуль
ішілік процедура. Ішкі процедура мен функциалар атаулары әрдайым толық
түрде параметірлермен көрсетіледі.}
Var i: Byte;
Begin
Writeln (‘Вектор элементері:’);
For i:=1 to N do write (Vect[i]: 5, ‘ ’);
Writeln;
End;
{Integer бөлімінде келтірілген процедура мен функциалар
атауларын бөлімінде параметрсіз көрсетуге болады. }
Procedure Vect Max;
Var
Max : Integer;
I : Byte ;
Begin Max := Vect [1];
For i:= 2 to N do
If Vect[1];
Max := Vect[1];
Clrscr ;
PrintVect (Vect, N);
Writeln (‘вектордың максимал элементі: ’,Max)
End;
Procedure Vect Min;
Var
Min : Integer;
I : Byte;
Begin Min := Vect[1];
For I := 2 to n do
If Vect [1] Min then
Min := Vect [i];
Clrscr;
PrintVect (Vect, N);
Writeln (‘вектордың минимал элементі:’. Min)
End;
Procedure Vect Inverse;
Var Temp : Integer;
I : Byte
Begin
Clrscr;
Writeln (‘өзгертуге дейінгі вектор:’);
Print Vect (Vect, N);
For I := 1 to N div 2 do
Begin Temp := Vect[i];
Vect[i] := Vect [N-i+1];
Vect [N-i+1] := Temp;
End;
Writeln (‘өзгертуден кейінгі вектор:’);
PrintVect (Vect, N);
End.
Program Main; {Бас программа}
Uses Crt, Globals, Vectorservice;
Var
A: T Vector;
I, N : Byte;
Begin
Clrscr;
Writeln (‘Массив ұзындығын енгіз =100:’);
Readln (N);
Writeln (‘Массив элементтерін ендіріңіз;’);
For I := 1 to N do read (A[i]); readln;
Vect Max (A,N);
Readln; {нәтиже экранда Enter басылымынан тұрады}
Vect Min (A,N);
Readln; {нәтиже экранда Enter басылымынан тұрады}
Vect Inverse (A,N)
End.
2. . Модульдік программалау
Модульдік программаның басты принципі “бөліп ал да, билей
бер”.Модульдік программалау дегеніміз-бұл программаны модуль деп аталатын,
құрылымы мен іс-әрекеті белгілі бір ережелерге бағынатын кішігірім тәуелсіз
блоктар жиынтығы ретінде ұйымдастыру. “Модуль” сөзінің программалау
тіліндегі синтаксистік конструкция ұғымы (Turbo Pascal – дағы unit) мен
бір үлкен программаны білу керектігін айта кеткен жөн.
Модульдік программаларды програмаса тестілеумен қателіктерді
анықтауда жеңілдетеді.
Парогамма тиімділігін анықтау процесі жеңілдей түседі, себебі уақыт
бойынша аумалы модульдер өзгелерден тәуелсіз түрде көпретті қайта жасала
береді. Сонымен бірге, модульдік прграммаларды түсіну оңайырақ, ал
модульдерді басқа программаларда құраушы блок ретінде пайдалануға болады.
“Модуль” тирмені программалауда модульдік принциптерді ендірумен бірге
пайдаланыла басталады. 70 ж.ж модуль деп белгілі бір ережелер бойынша
жазылған қандайда бір процедура немесе функцианы түсінетін. Мысалы: “Модуль
қарапайым, тұйық көрнектік ( 50-100 қатарға дейін), тапсырманаң тек бір
функциасын атқарып, бір ғана шығу және бір ғана кіру нүктесі болуы керек.”
Біріқ жалпы белгіленген талаптар болмаған және модульдеп кезкелген 50
қатарға дейінгі процедураны атай берген.
Программалық модульдің негізгі қасиеттерін біршама анық, нақты түрде
алған тұжырымдаған Парнас (Parnas): “Бір модульді жазу үшін екіншісінің
тексиі жайлы минимал бөлім жеткілікті.” Бұл анықтамаға сәйкес модуль болып,
басқа процедура – модульдер шақырылатын нң төменгі де, ең жоғарғы да
деңгейлерін кезкелген жеке процедур немесе функция табылады.
Осылай Парнас бірінші болып программалауда ақпаратты жасыру
концепциасын ұсынады (information hiding). Бірақ 70 ж.ж тілінде қолданылған
процедура, функция секілді синтаксистік конструкциалардың өздері ғана
ақпаратты сенімді түрде жасыруды қамтымаз ете алмайтын, өйткені олар іс-
қймылын қиын ғаламдық айнымалылар әсеріне бөленгіш еді.
Бұл проблеменың шешімі табылып, ол модуль деп аталады. Алғашында
күрделі прграммалар кейіннен жүзеге асыруда модуль басқа процедура,
функциалармен қатар, берілген тапсырманы жүзеге асырудың детальдарын
сенімді түрде жасырып, біріктіретін конструкция ретінде ойластырылған.
Ең бірінше модульдің арнайы синтаксистік конструкциасын 1975 ж.
Н.Вирт ұсынып, ол Modula жаңа тіліне ендірілді. Осы жылы Modula тілінің
тәжірбиелік пайдалануы жүргізілді. Бір шама өндеулерден соң жаңа тіл 1977
ж. жүзеге асырылып Modula -2 атауына ие болды. Кейінірек оған ұқсас,
бірқатар айырмашылықтар бар конструкциалар басқа программалау тіліне де
қосыоды: Pascal Plus (Уэлш и Бастард, 1979 ж. ), Ada (1980), Turbo Pascal
4.0 версиасы.
3. Модульдік программа формасы
Модульдік прграмманың иерархиалық құрылымына жақсы форма беру оны
өңдеу порцесін жақсарта түседі.
Қандай да бір модульмен шақырылатын модульдер саны және оны шақыратын
модульдер саны программа күрделілік дәрежесіне әсерін тигізеді. Берілген
модульден шақырылатын модульдер санын Йодан (Yourdan) модульдерді басқару
ауқымды өрісі деп атады. Модульдің үлкен өлшемімен қоса, өте кіші немесе
өте ауқымды басқару модульдерге бөлудің нашар жүргенін көрсетеді. Жалпы,
модульді басқару ауқымы 10-нан аспауы керек. Бұл сан “қасиетті” 7санымен,
және әсіресе, ақпарат “бөліктері” (“chubking”) теориясына сүйенеді.
Психологиалық тәжірбелер көрсетілгендей, біздің қысқа мерзімдік есте
сақтауымыз 5-9 “бөлшек” шегінде (орташа-7) болады.
Адамның қысқа мерзімде есте сақтауын тиімді пайдаланып, материал
ұғымдылығын жақсарту. Кезінде ақпаратты ыңғайлы бөлшектерге бөліп
ұйымдастырылуы аса маңызды шары болып табылады. Адамдар көптеген
жағдайларға мұндай ұйымдастыруды сансыз түрде жүргізді. Бірақ программист
модульді басқару ауқымы 7 санының ішінен шықпауын сансыз түрде қадағалай
отырып, өзіне көмектесе алды.
1.4 Стандартты структуралық программалау
1. Программа модуль деп аталатын тәуелсіз, және бөліктерге бөлінуі керек.
1. Модуль – коды физикалық және логикалық жағынан басқа модульдер кодынан
бөлінген тәуелсіз блок.
2. Модуль тек бір логикалық функция атқарады.
3. Модуль өлшемі 100 оператордан аспауы керек.
4. Модульдің бір кіру және шығу жүйесі болуы керек.
5. Модульдер арасындағы өзара байланыстар иерархиялық құрылым бойынша
бекітіледі.
6. Әр модуль оның қызметін, модульге және модульден берілетін айнымалылар
қызметін , оны шақыратын, және оның ішінен шақырылатын модульдер
қызметін түсіндіретін түсініктемелерден басталуы тиіс.
7. Қажетсіз таңбаларды қолданбай, go to операторын тек модульдің кіру
немесе шығу нүктесінде қолдану немесе тіптен қолданбаған жөн.
8. Барлық айнымалылар мен модуль идинтификаторы маңызды болуы керек.
9. Идинтификатордың туыс топтары бірдей префикстен басталуы керек.
5. Стандартты модульдер
Turbo Pascal – да 8 стандартты модуль бар:
SYSTEM
DOS
CRT
PRINTER
OVERLAY
GRADPH
TURBO 3
GRAPH 3
Стандарт модульде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz