Гетерогенді және өзгермелі ортадағы сұрыптау

I Кіріспе.
1.1 Сұрыптау әдісі.
1.2 Гетерогенді сұрыптау түсінігі.
1.3 Өсімдіктер селекциясындағы қолдан сұрыптау мен табиғи сұрыпталу.
III. Қорытынды.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер.

Сұрыптау өсімдіктер селекциясының негізгі әдістерінің бірі болып табылады. Сұрыптау әдістері өсімдіктің белгілі бір түрінің көбею формасына байланысты. Сұрыптау – жаппай және жеке болып екі негізгі формаға бөлінеді.
Жаппай сұрыптау дегеніміз бастапқы материалдан селекционер үшін тиімді белгілері бар особьтар топтарын бөліп алу. Жаппай сұрыптау айқас тозаңданатын өсімдіктерге жиі қолданылады. Қарабидайдың көп тараған (мысалы Вятка сорты) сорттары осы жолмен шығарылған. Жаппай сұрыптау арқылы біртекті генотиптік материал бөліп алуға болмайды, өйткені айқас тозаңданатын өсімдіктер популяцияларында әрқашан да көптеген гетерозиготалық особьтар болады. Жалпы сұрыптау әдетте келесі бірқатар ұрпақта әлденеше рет, кейде бір рет қолданылады.

1.Байжұманов Ә. Б. Мал өсіру. – Алматы,1987. – 210 с.
2.Бегімбеков К.Н., Тореханов А.Ә., Байжұманов Ә. Б. Мал өсіру және селекция. Алматы, 2006. – 592 б.
3.Бексеитов Т.К. «Инбридинг и препотентность баранов-

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

С ӨЖ

Тақырыбы:Гетерогенді және өзгермелі ортадағы
сұрыптау

Орындаған:Сәкен А.С
Тобы:Бл-209
Тексерген:Татенов А.Б

Семей 2015

Жоспар.
I Кіріспе.
1.1 Сұрыптау әдісі.
1.2 Гетерогенді сұрыптау түсінігі.
1.3 Өсімдіктер селекциясындағы қолдан сұрыптау мен табиғи
сұрыпталу.
III. Қорытынды.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер.

1.1 Сұрыптау әдісі.
Сұрыптау өсімдіктер селекциясының негізгі әдістерінің бірі болып
табылады. Сұрыптау әдістері өсімдіктің белгілі бір түрінің көбею
формасына байланысты. Сұрыптау – жаппай және жеке болып екі негізгі
формаға бөлінеді.
Жаппай сұрыптау дегеніміз бастапқы материалдан селекционер үшін
тиімді белгілері бар особьтар топтарын бөліп алу. Жаппай сұрыптау айқас
тозаңданатын өсімдіктерге жиі қолданылады. Қарабидайдың көп тараған
(мысалы Вятка сорты) сорттары осы жолмен шығарылған. Жаппай сұрыптау
арқылы біртекті генотиптік материал бөліп алуға болмайды, өйткені айқас
тозаңданатын өсімдіктер популяцияларында әрқашан да көптеген
гетерозиготалық особьтар болады. Жалпы сұрыптау әдетте келесі бірқатар
ұрпақта әлденеше рет, кейде бір рет қолданылады.
Жеке сұрыптау адамдардың назарын аударатын белгілері бар және
олардан ұрпақ алуға болатын жекелеген особьтарды бөліп алуға негізделеді.
Ол да бір реттік немесе қайталанбалы бола алады. Бұл әдіс өздігінен
тозаңданатын (бидай, арпа, сұлы) өсімдіктерге қолдануға қолайлы. Өздігінен
тозаңданатын бір особьтың ұрпағын таза линия деп атайды. Жеке сұрыптау
өздігінен тозаңдану арқасында гомозиготалық формалардан тұратын таза
линия бөліп алуға әкеп соғады. (Гетерозиготалар санының кеміп,
гомозиготалар
санының
артуына
әкеп
соғатфн
моногибридтік
шағылыстыруды естеріңе түсіріңдер). Жеке сұрыптаудың нәтижесінде бір
немесе бірнеше гомозиготалық таза линия болып табылатын сорттар
алынады. Алайда таза линия ішінде де мутация болып гетерозиготалы
особьтар кездеседі. Вегетативтік жолмен көбейетін өсімдіктер сорттарында
шаруашылыққа пайдалы блгілері бар кез-келген гетерозиготалы форманы
сақтап, көбейтуге болады. Жынысты жолмен көбейгенде гетерозиготалы
особьтардан тұратын сорттардың қасиеттері сақталмайды және олар ажырай
бастайды.
Бастапқы материал неғұрлым алуан түрлі болса, сұрыптау да соғұрлым
тиімді болмақ. Гибридтендіру, әр түрлі географиялық аймақтан шыққан
өсімдіктерді пайдалану, әр түрлі сыртқы факторлармен әсер ету арқылы
мутациялық өзгергіштікті жоғарылату селекцияға арналған материалдың
алуан түрлілігін арттыруға себепші болады. Сұрыптаумен ұштастыра
жүргізілген будандастыру – селекция жұмысының тиімді жолдарының бірі.
Бастап0ы материалдың тұқым қуалайтын алуан түрлілігі аз болса,
сұрыптаудың тиімділігі де шамалы болмақ. Гендердің көбі гомозиготалы
болып келетін таза линияларды сұрыптаудан іс жүзінде ешбір нәтиже
шықпайды. Бұл жағдайда мутация ғана тұқым қуалайтын өзгерістің көзі

болуы мүмкін. Өздігінен тозаңданатын өсімдіктерде сұрыптау әдетте тұқым
қуалайтын құрамы әртекті бастапқы популяциядан таза линия бөлініп
алынғанға дейін ғана тиімді болады. Бара – бара оның әсері жойылады.
Линия қасиеттерін өзгерту үшін гибридтендіреді, ол комбинациялық
өзгергіштікке әкеп тірейді. Бұдан сорт генотиптерінің құрамы әртекті болып,
сұрыптау қаййтадан тиімді болып шығады.
1.2 Гетерогенді сұрыптау түсінігі.
Гетерогенді жұптастыру деп - бір-бірінен селекциялық белгілері
бойынша айырмашылығы бар жануарларды жұптастыруды атайды, яғни
аталық малға оған мүлдем ұқсамайтын аналықтарды жұптастыру. Бұл
жағдайда ата-анасының жақсы қасиеттері бар ұрпақты алуға немесе атаанасының біреуінің кемшілігін екіншісінің жетістігімен орынын толтыру ға
есептелінеді. Жекелеген жағдайларда қасиеттердің жаңа тобын құруда,
әкесіне және анасына тән қасиеттерден, гетерогенді жұптастыруға тән сапасы
жағынан жаңа түрді алу жоспараланады. Осы әдістің құндылығының өзі
осында, сонымен бірге жаңа белгілердің қатарында пайдалылары да болуы
мүмкін, бірақ жаңа қасиет ол егер жақсы немесе жаман болғанда ғана
бағаланады. Осыдан басқа, гетерогенді жұптастыруда, бұрын болғаннан да
нашар қасиет болуы мүмкін. Шағылыстырылып отырылған жануарлардың
жасына
қарай
көбейе
алатындығын
атап
өткен
дұрыс.
Гетерогенді жұптастыру тұқым қуалаушылықтың біраз бұзылуына,
гетерозиготалығының ұлғайуына, ескі корреляциясының бұзылуына және
оның салдарынан өзгергіштігінің ұлғайуына әкеледі. Шағылыстырылып
отырылған жануарлардың жыныстық жасушаларының ұқсамайтындығының
ұлғайуына байланысты, гетерогенді жұптастыруда олардың генетикалық көп
түрлілігі ұлғаяды, яғни ұрпақтарының гендік қоры байытылады.
Малшаруашылығының тәжірбиесінде бір сәйкестіктен кейде жақсы
аталық, екіншісінде тек қана жақсы аналықтар, ал кейде екеуінде (жа қсы
немесе жаман аталықтарды және аналықтарды) алу ға болатынды ғын
растайды. Мұндай құбылыс жалпы көпшілікте емес, тек жекелеген
жағдайларда болады. Осындай келісті, нәтижелі сәйкестіктерді алу ж әне
қайталау жануарлар селекциясында өте маңызды. Осындай комбинацияларға
(шағылыстырулар) қол жеткізу үшін кең көлемде қайталағган немесе
сараптамалық жұптастыру қолданылады, ол кейбір жағдайларда шағын
ұрпақта жүргізілетін барлаушы деп аталынады. Оның мақсаты - бірқатар
сәйкестіктердің ішінен ең жақсысын тексеру. Барлау жасап жұптастыру - ол
жақсы жануарларды алумен немесе топтастырудың осы бір түрінен бас
тартумен аяқталатын сынақ түрі.Көптеген зерттеушілер (Н.А. Кравченко,
В.Ф. Красота, В.Т. Лобанов, Т.Г. Джапаридзе) жұптастырудың гомогенді және

гетерогенділік деңгейі салыстырмалы. Іс жүзінде бір-біріне қатты ұқсас
жануарлар кездеспейді, сондықтан да шағылыстырылып отырылған дарақтар
арасында қандай да бір айырмашылықтың болуы міндетті. Осыдан әрине
гомогенді жұптастыру қандайда бір деңгейде гетерогенді болады. Әр түрлі
жануарларды шағылыстыруда олардың арасындағы айырмашылық қалай
үлкен болса да, олардың арасында қашанда болсын ұқсастық болады. Бұл
кез-келген гетерогенді шағылыстыру кезіңде, ерікті ме әлде еріксіз түрде ме,
оған гомогенді шағылыстырудың элементтері енеді дегенді білдіреді.
Сондықтан да шағылыстырудың кез-келген нұсқасына гомогенді және
гетерогенді шағылыстырудың элементтері енеді. Егер басты назар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.