Өсімдік және жануар әлемінің әртүрлілігі. негізгі жербетілік және су экожүйелері

Кіріспе
Қолданылған әдебиеттер

Негізгі жер бетілік жәнесу экожүйелері. Тоған мен ұсақ көлдер.Зат айналымының тепе-теңдігі болмайтын, тұрақсыз экожүйенің мысалы тоған мен ұсақ көлдер бола алады. Мұндай су қоймаларында, әсіресе оларға айналадағы егіс танаптарынан тыңайтқыштар шайылып келетін болса, жағалаулық өсімдіктер мен бір жасушалы балдырлар жылдам көбейе бастайды. Өсімдіктерді суда мекендеушілер қайта өңдеп өңдеп үлгермейді де, оның қалдықтары су түбінде трофтық қабаттар түзеді. Көл суалып, біртіндеп өзінің тіршілігін тоқтатады да, алдымен батпаққа, содан соң ылғалды шалғындыққа айналады.Егер су қоймасы шағын болса, мұндай өзгерістер бірнеше жылда, жылдам жүруі мүмкін.
Теңіздер-ірі, күрделі экожүйе болып табылады. Олардың тереңдігіңе қарамай, түбіне дейін тіршілік таралған. Теңіздерде үнемі су массаларының айналымы, ағыстардың пайда болуы, жағалауларда толу мен қайту құбылыстары болып тұрады.
Күн сәулесі судың тек беткі қабатына ғана ене алады. 200 метрден төмен тереңдікте балдырлардың фотосинтезі мүмкін емес. Сондықтан терең жерлерде тек гетеротрофты ағзалар- жануарлар мен бактериялар тіршілік етеді. Яғни өндірушілердің қызметі мен редуценттердің негізгі массасы мен консументтер кеңістікте бір- бірінен алшақ орналасқан. Өлген органикалық заттар теңіз түбіне түседі, бірақ босан шығатын минералдық элементтер тек күшті жоғары қарай ағыстары бар жерлерде ғана беткі қабатқа көтеріле алады. Мұхиттардың орталық бөліктерінде балдырлардың көбеюін биогенді эелементтердің жетіспеуі шектейді.Сондықтан мұхиттың бұл аудандарындағы өнімділігі ең құрғақ шөлдердегідей төмен болады.

1)А.Т. Қуатбаев “Жалпы Экология” Алматы 2012ж
2) Г.С.Оспанова, Г.Т.Бозшатаева“Экология”
3)А.К. Бродскийй “жалпы экологияның” қысқаша курсы, Алматы 2010ж

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Семей каласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Өсімдік және жануар әлемінің әртүрлілігі. Негізгі жербетілік және су экожүйелері

Тексерген: Нуржуманова Ж.М
Орындаған:Аземұхаметова М
Тобы: ЮР-507

Семей 2015

Негізгі жер бетілік және су экожүйелері. Тоған мен ұсақ көлдер.Зат айналымының тепе-теңдігі болмайтын, тұрақсыз экожүйенің мысалы тоған мен ұсақ көлдер бола алады. Мұндай су қоймаларында, әсіресе оларға айналадағы егіс танаптарынан тыңайтқыштар шайылып келетін болса, жағалаулық өсімдіктер мен бір жасушалы балдырлар жылдам көбейе бастайды. Өсімдіктерді суда мекендеушілер қайта өңдеп өңдеп үлгермейді де, оның қалдықтары су түбінде трофтық қабаттар түзеді. Көл суалып, біртіндеп өзінің тіршілігін тоқтатады да, алдымен батпаққа, содан соң ылғалды шалғындыққа айналады. Егер су қоймасы шағын болса, мұндай өзгерістер бірнеше жылда, жылдам жүруі мүмкін.
Теңіздер-ірі, күрделі экожүйе болып табылады. Олардың тереңдігіңе қарамай, түбіне дейін тіршілік таралған. Теңіздерде үнемі су массаларының айналымы, ағыстардың пайда болуы, жағалауларда толу мен қайту құбылыстары болып тұрады.
Күн сәулесі судың тек беткі қабатына ғана ене алады. 200 метрден төмен тереңдікте балдырлардың фотосинтезі мүмкін емес. Сондықтан терең жерлерде тек гетеротрофты ағзалар- жануарлар мен бактериялар тіршілік етеді. Яғни өндірушілердің қызметі мен редуценттердің негізгі массасы мен консументтер кеңістікте бір- бірінен алшақ орналасқан. Өлген органикалық заттар теңіз түбіне түседі, бірақ босан шығатын минералдық элементтер тек күшті жоғары қарай ағыстары бар жерлерде ғана беткі қабатқа көтеріле алады. Мұхиттардың орталық бөліктерінде балдырлардың көбеюін биогенді эелементтердің жетіспеуі шектейді.Сондықтан мұхиттың бұл аудандарындағы өнімділігі ең құрғақ шөлдердегідей төмен болады.
Экологияда биогеоценоз ұғымымен бірге экожүйе ұғымы қолданылады. Экожүйе ұғымын ағылшын ботанигі А.Д.Тенсли ұсынды. А.Д.Тенсли экожүйе құрамына организмдер де, абиотикалық орта да кіретін жер бетіндегі тірі табиғаттың негізгі функциялық бірлігі деп есептеп, оның әр бөлігінің екіншісіне әсер ететініне назар аударды. Әдетте экожүйе және биогеоценоз ұғымдарын синоним ретінде қарастырады. Алайда бұл бір-біріне дәл сәйкес келмейді. Экожүйеде әртүрлі дәрежедегі зат алмасу процесі жүретін жүйе болса, биогеоценоз - белгілі бір өсімдіктер жамылғысы (фитоценоз) алып жатқан территориялық ұғым. Экожүйе - мөлшері әртүрлі табиғи (мұхит, тундра, орман, құмырсқа илеуі және т.б.) және жасанды (аквариум, ферма территориясы, қала) кешендерге қатысты қолданылатын кең ұғым. Экожүйе, экологияның ең негізгі обьектісі - тірі организмдер жиынтығының қоректену, өсу және ұрпақ беру мақсатында белгілі бір тіршілік ету кеңістігін бірлесе пайдалануының тарихи қалыптасқан жүйесі.

Тұщы су экожүйелері -- лентикалық, тоқтау су (көл, тоган, бөген); лотикалық немесе ағынды сулар (өзендер,жылғалар, бұлақтар) және батпақтанған жерлер (теңіз жайылмалары мен батпақтар). Лотикалық экожуйелерде мынадай экологиялық белдемдер ажыратылады: қайраң су -- ағыны жылдам жерлерде, көбінесе төселе, жапсырыла тіршілік етуге бейім организмдер немесе жақсы жүзгіштер (бақтақ) мекендейді; терең су -- ағыны бәсең, әдетте, грунты жұмсақ, су өсімдіктері мен планктонның дамуына қолайлы жерлер. Лентикалық суда органикалық тіршілік едәуір мол. Бөген экожүйесінің орташа жолағында қоректік тізбектің бірінші буынын продуценттер құрайды (жоғары өсімдіктер -- шалаң, қоға, қамыс, сарытұңғиық, т.б. фитопланктонның жасыл, көкжасыл, диатомды балдырлары). Бұл өсімдіктермен зоопланктонның өкілдері қоректенеді (шаян тәрізділер, бүйірлеп жүзгіштер), олар өз кезегінде екінші қатардағы жыртқыштарға (шортандарға) азық болатын өсімдікпен қоректенетін бірінші қатардағы жыртқыш балықтардың (тұқының) жемі болады. Бұл экожүйедегі органикалық заттектерді бактериялар толық ыдыратады.
Әлемдік мұхитты 2 экологиялық облысқа бөлінеді: бүкіл су қабаты-пелагиль және су түбі- бенталь.
Тереңдігіне байланысты бенталь- құрлықтың біртіндеп төмендеп 200м тереңдікке дейін баратын сублиторальді аймағына, күрт тереңдейтін- батиальді және мұхиттың орташа тереңдігі 3-6 км-ді құрайтын абиссальді аймақтарға бөлінеді. Мұхиттың шұңқыры сияқты аса терең жерлерін ультраабиссальді, су деңгейінің көтерілуіп жағалауларын басып қалатын аймақты литороль, жоғары және судың шашырап ылғалдайтын жағалау бөлігін суплитораль деп атайды. Мұхит түбінде тіршілік ететін барлық организм түрлеріне бентос деп атайды. Су қабаттарында немесе пелагиальда тірішілік ететін организмдерді пелагосқа жатқызады. Фотосинтездеуші өсімдіктер бұл қабаттан төмен тіршілік ете алмайды. Жарығы аз батиальді және толықтай қараңғы абиссальді аймақтарда жануарлар мен микроорганизмдер ғана тіршілік етеді. Әртүрлі экологиялық аймақтар басқа да су айдындарына: көлдерге, батпақтарға, өзендерге, тоғандарға және т.б. тән. Су- өзіне тән ерекшеліктері бар ерекше тіршілік ортасы. Бұл ортаның негізгі ерекшелігі- тығыздығы. Судың тығыздығы мен тұтқырлығы белсенді түрде жүзеге қатты әсер етеді. Судың ауамен шекаралас беткі қабатында тіршілік ететін планктонның ерекше бөлігін нейстон ( нейн- жүзу) экологиялық тобы құрайды.

Атмосфераның ластануы мен ластаушы көздер Өндiрiстiң қарқындап дамуына жəне отын түрлерiн кең масштабта жағуға байланысты атмосферадағы бос оттектiң қоры азайып, ал көмiрқышқыл газының мөлшерi жоғарылауда. Нəтижесiнде табиғаттағы көмiртектiң айналымы бұзылды деуге болады. Академик А.П. Виноградов зерттеулер нəтижесiнде көмiрқышқыл газының концентрациясы жыл сайын 0,2% ға ұлғайып отырғанын анықтады. Адамзат қоғамында адам ба-ласы отты ең алғаш рет қолданған күннен бастап осы күнге дейiн түрлi жану процестерiнде 273 млрд. тонна оттегi жұмса- ған болса, соның 246 млрд. тоннасы, яғни (90% ға жуығы) соң- ғы жарты ғасырда ғана жұмсалған. Көмiртек айналымының бұзылуы мен атмосферада көмiрқышқыл газының концентра- циясының жоғарылауы Жердегi барлық химиялық тепе-теңдiкке үлкен əсер етедi. Атмосфера табиғи жəне жасанды (антропогендiк) жолмен ластанады. Атмосферада үнемi белгiлi мөлшерде шаң болады. Шаң табиғатта жүретiн табиғи процестер нəтижесiнде түзiледi. Шаңның үш түрi болады: минералдық (органикалық емес), органикалық жəне космостық. Тау жыныстарының үгiтiлуi мен бұзылуы, вулкандар атқылауы, орман, дала, торфтардың өртенуi, теңiз беттерiнен судың булануы минералдық шаңның түзiлуiне себеп болады. Органикалық шаң ауада аэропланктондар -- бактериялар, саңырауқұлақтардың споралары мен өсiмдiктердiң тозаңдары, т.б. түрiнде жəне өсiмдiктер мен жануарлардың ыдырау, ашу, шiру өнiмдерi түрiнде болады. Космостық шаң жанған метеориттердiң қалдықтарынан түзiледi. Табиғи ластанудың бiр түрi космостық шаң атмосферадағы жанған метеориттер қалдықтарынан түзiледi, 1 жыл iшiнде оның мөлшерi 2-5 млн тоннаға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.