Visual Basic программалау ортасы туралы
КІРІСПЕ
І ТАРАУ. VISUAL BASIC ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1. Орта.
1.2 Программалық код терезесі. Оқиғалар
1.3. Таймер
ІІ ТАРАУ. ПРОГРАММАЛАУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Берілгендер типтері. Айнымалылар.
Стандартты функциялар.
2.2. Цикл. Циклден ерте шығу
2.3. EXE . Файл құру
ІІІ ТАРАУ. МӘЗІР ҚҰРУ. ФОРМАЛАРМЕН ЖҰМЫС
3.1. Мәзір құру және онымен жұмыс
3.2. Мәзір пункттерін орындайтын жылдам клавиштер тағайындау
3.3 Көп құжатты (MDI) формалар
IV ТАРАУ. МОДУЛЬДІК ПРОЦЕДУРАЛАР
4.1. Function типті модульдік функция құру
4.2. Sub типті модульдік процедура кұру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
І ТАРАУ. VISUAL BASIC ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1. Орта.
1.2 Программалық код терезесі. Оқиғалар
1.3. Таймер
ІІ ТАРАУ. ПРОГРАММАЛАУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Берілгендер типтері. Айнымалылар.
Стандартты функциялар.
2.2. Цикл. Циклден ерте шығу
2.3. EXE . Файл құру
ІІІ ТАРАУ. МӘЗІР ҚҰРУ. ФОРМАЛАРМЕН ЖҰМЫС
3.1. Мәзір құру және онымен жұмыс
3.2. Мәзір пункттерін орындайтын жылдам клавиштер тағайындау
3.3 Көп құжатты (MDI) формалар
IV ТАРАУ. МОДУЛЬДІК ПРОЦЕДУРАЛАР
4.1. Function типті модульдік функция құру
4.2. Sub типті модульдік процедура кұру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Бүгінгі Visual Basic – C++, Delphi сияқты дамытылған, визуальды программалау жүйесі. VB құрамында бірнеше жүз кілттік сөздер бар, олар түрлі операторлар (нұсқаулар, командалар), стандартты функциялар және арнайы символдармен толықтырылған. Пайдаланушылар олардың көбін қолдана бермейді де.
Visual Basic’ тің толық нұсқасы және программалау ортасының ықшамдалған нұсқасы Microsoft Visual for Application (қолданбалы Визуал Бейсик) атымен Microsoft Word, Excel, Access және т.б. қосымшалар құрамына кірістірілген.
Диплом жұмысы кіріспе бөлімнен, бес тараудан және қорытынды бөлімнен тұрады.
Бірінші тарауда Visual Basic ортасы және олармен жұмыс істеу тәсілдері таныстырылған. Екінші тарауға Visual Basic- те пайдаланылатын негізгі берілгендер типтері, айнымалылар және программалау құрылымдары енгізіліп, олармен жұмыс істеу тәсілдері көрсетілген.
Үшінші және төртінші тарауларда редактор мәзірін дайындау, калькулятор, сұхбаттық терезелер құру, Visual Basic ортасында жұмыс істеуге болатын түрлі қосымшаларды кірістіру, модульдік процедуралар дайындау және т.б. тәсілдер көрсетіліп, түрлі интерфейстер құрылған.
Бесінші тарауға VB’те берілгендер қорымен жұмыс элементтері енгізілген.
Visual Basic’ тің толық нұсқасы және программалау ортасының ықшамдалған нұсқасы Microsoft Visual for Application (қолданбалы Визуал Бейсик) атымен Microsoft Word, Excel, Access және т.б. қосымшалар құрамына кірістірілген.
Диплом жұмысы кіріспе бөлімнен, бес тараудан және қорытынды бөлімнен тұрады.
Бірінші тарауда Visual Basic ортасы және олармен жұмыс істеу тәсілдері таныстырылған. Екінші тарауға Visual Basic- те пайдаланылатын негізгі берілгендер типтері, айнымалылар және программалау құрылымдары енгізіліп, олармен жұмыс істеу тәсілдері көрсетілген.
Үшінші және төртінші тарауларда редактор мәзірін дайындау, калькулятор, сұхбаттық терезелер құру, Visual Basic ортасында жұмыс істеуге болатын түрлі қосымшаларды кірістіру, модульдік процедуралар дайындау және т.б. тәсілдер көрсетіліп, түрлі интерфейстер құрылған.
Бесінші тарауға VB’те берілгендер қорымен жұмыс элементтері енгізілген.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І ТАРАУ. VISUAL BASIC ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1. Орта.
1.2 Программалық код терезесі. Оқиғалар
1.3. Таймер
ІІ ТАРАУ. ПРОГРАММАЛАУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Берілгендер типтері. Айнымалылар.
Стандартты функциялар.
2.2. Цикл. Циклден ерте шығу
2.3. EXE – Файл құру
ІІІ ТАРАУ. МӘЗІР ҚҰРУ. ФОРМАЛАРМЕН ЖҰМЫС
3.1. Мәзір құру және онымен жұмыс
3.2. Мәзір пункттерін орындайтын жылдам клавиштер тағайындау
3.3 Көп құжатты (MDI) формалар
IV ТАРАУ. МОДУЛЬДІК ПРОЦЕДУРАЛАР
4.1. Function типті модульдік функция құру
4.2. Sub типті модульдік процедура кұру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Бүгінгі Visual Basic – C++, Delphi сияқты дамытылған, визуальды
программалау жүйесі. VB құрамында бірнеше жүз кілттік сөздер бар, олар
түрлі операторлар (нұсқаулар, командалар), стандартты функциялар және
арнайы символдармен толықтырылған. Пайдаланушылар олардың көбін қолдана
бермейді де.
Visual Basic’ тің толық нұсқасы және программалау ортасының ықшамдалған
нұсқасы Microsoft Visual for Application (қолданбалы Визуал Бейсик) атымен
Microsoft Word, Excel, Access және т.б. қосымшалар құрамына кірістірілген.
Диплом жұмысы кіріспе бөлімнен, бес тараудан және қорытынды бөлімнен
тұрады.
Бірінші тарауда Visual Basic ортасы және олармен жұмыс істеу тәсілдері
таныстырылған. Екінші тарауға Visual Basic- те пайдаланылатын негізгі
берілгендер типтері, айнымалылар және программалау құрылымдары енгізіліп,
олармен жұмыс істеу тәсілдері көрсетілген.
Үшінші және төртінші тарауларда редактор мәзірін дайындау, калькулятор,
сұхбаттық терезелер құру, Visual Basic ортасында жұмыс істеуге болатын
түрлі қосымшаларды кірістіру, модульдік процедуралар дайындау және т.б.
тәсілдер көрсетіліп, түрлі интерфейстер құрылған.
Бесінші тарауға VB’те берілгендер қорымен жұмыс элементтері енгізілген.
І ТАРАУ. VISUAL BASIC ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1. Орта.
Visual Basic (VB) программалау жүйесі компьютерге орнатылған соң оны
іске қосу Windows терезесі арқылы әдеттегідей жүргізіледі: Іске
қосу(Программалар(Microsoft Visual Basic 5.0. Бұл кезде Project Wizard
(Проект шебері) программасы іске қосылады да, экранда Microsoft Visual
Basic, оның жоғарғы бетінде белсендірілген New Project (Жаңа проект)
сұхбаттық терезесі көрінеді (1.1-сурет). Терезеге үш қосымша бет
енгізілген: New (Жаңа), Existing (Қолданылған), Resent (Жақында қолданылған
файлдар).
1.1-сурет. Жаңа проект терезесі.
New бетіне енгізілген проект типтері:
- Standart.EXE (стандартты ехе-файл);
- VB Application Wizard (Қолданбалы VB шебері);
- Add-In (қосымша қондырма);
- Internet’те Web – беттер құруға мүмкіндік туғызатын ActiveX файдары,
т.б.
Бұрын не жақында құрылған проектілерді екінші не үшінші қосымша
беттерінің бірінен іске қосуға болады, (проект – дайындалатын программада
қандай форма, мобуль, тағы басқа файлдардың пайдаланылатынын көрсететін
терезесі бар арнайы файл. Программа проект ішінде орындалады).
Жаңа проектіні ашу үшін New Project терезесіне орналастырылған Standart
EXE белгішесін таңдап, Ашу (Открыть) түймесін шерту жеткілікті. Бірнеше
компоненттері (сыңарлары) бар, Дайындаудың (Жетілдірудің) біртұтас ортасы
(IDE, Integrated Development Envivonment) не Visual Basic программалау
ортасы деп аталатын терезелер көрінеді. Оларды қысқаша Орта деп атайды (1.2-
сурет). Егер компоненттердің кейбірі көрінбесе, оларды арнайы командалар
арқылы орнату қиын емес.
1.2-сурет. Жетілдірудің біртұтас ортасы (IDE)
1- негізгі мәзір (Menu);
2- аспаптар панелі (Toolbar);
3- проект терезесі (Project 1);
4- форма терезесі (Form 1);
5- қасиеттер терезесі (Proporties);
6- элементтер панелі (Toolbox);
7- форма конструкторы (Project Container);
[design] – программаны дайындау режимі (ол Project 1 тақырыбында
көрінеді).
Ортада Immediate (тез, тікелей орындау) терезесін шығару да мүмкін,
оған қосымша ортада форма макетін (Form Layout Window) шығаруға болады.
Олар Көрініс мәзіріне енгізілген. Аспаптар панелінде соңғысын қосуға
арналған арнайы түйме де бар.
Панельдер мен терезелерді жылжыту не формасын өзгерту (кеңейту, сығу)
тәсілі Windows’та пайдаланатын әдістер сияқты. Егер терезенің шекарасы
басқа терезенің шекарасымен біріктірілетіндей етіп жылжытылса, ол соңға
терезеге қосылып (бекітіліп) қойылады. Мұндай терезелерді кеңейту, олармен
жұмыс істеу қиын емес.
Visual Basic – бірнеше файлдар жиынтығы (exe-файл). Онымен жұмыс істеу
IDE ортасында орындалады. Ортада жұмыс істеу командалары мәзірлерге
енгізілген. Аспаптар панеліне мәзірлерге енгізілген негізгі командаларды
орындайтын түймелер орналастырылған.
Стандартты түймелер:
- Standart.exe типті проектіні іске қосу (Add Standart EXE Project);
- Форма қосу (Add Form);
- Проектіні ашу (Open Project);
- Проектіні сақтау (Save Project);
- Көшіру (Copy);
- Кірістіру (Paste);
- Проект терезесін шығару (Project Explorer);
- Қасиеттер терезесін шығару (Proporties Window);
- Программаны іске қосу (Start);
- Программа жұмысын аяқтау (End);
- Мәзір редакторы (Menu Editor);
- Элементтер панелі (Toolbox), т.б.
Проект. Проект терезесі
Visual Basic - қосымшалар құруға арналған күрделі программа. Онда жиі
қолданылатын компоненттер (сыңарлар): проект, форма, басқару элементтері,
модуль және т.б.
Проект (Project) – дайындалатын программада қандай формалардың,
модульдер мен элементтер панелі пайдаланылатынын көрсететін арнайы файл.
Қосымша құрайтын барлық объектілер проект арқылы басқарылады және проектіде
сақталады.
VB’те проект үшін Project терезесі қарастырылған. Проект терезесі
Windows терезесіне шамалас (1.3-сурет). Оған енгізілген проект, форма
бумаларын ашуға не жабуға болады. Ол үшін алдарында көрінген ауыстырып
қосқыш белгілерін шертсе болғаны.
1.3-сурет. Проект терезесі
1 - View Code түймесі;
2 - View Object түймесі;
3 - проект терезесіне енгізілген формалар белгішесін ашу жабу түймесі
(Toggle Forders).
View Code түймесі шертілген кезде, программа жазылатын (не жазылған)
Visual Basic редакторы терезесі көрінеді. Оны программалық код терезесі деп
не қысқаша код терезесі деп атайды.
Форманы экранға шығарудың бір әдесі – View Object түймесін шерту.
Проект терезесінде қосылулы тұрған проект пен форма, олардан соң
жақшалар ішінде Visual Basic’тің нақты файлдарға меншіктеген атаулары
жазылып қойылады. Алғашқы рет меншіктелетін атаулар: Project1, Form1. Форма
дайындалып, форма мен проект жаңа атаулар бойынша сақталған кезде, олар осы
атауларға өзгертіліп қойылады.
Кейде проект терезесі экранда көрінбеуі де мүмкін. Оны ашу үшін View –
Project Explorer командасын беру жеткілікті.
Бір проектімен жұмыс аяқталған соң оны сақтау керек. Жаңа проектіні ашу
командасы: File – New Project.
Форма. Пайдаланушы интерфейсі.
Форма – интерфейс құру үшін күйге келтірілетін терезе (пайдаланушы
интерфейсі терезесі). Ол форма конструкторы терезесінің ішінде
орналастырулы тұрады.
Информатикада интерфейс деп автоматтық жүйе (мәшине, программа) және
адам арасындағы информацияны алмастыру құралдары мен оларда орнату,
пайдалану тәсілдерін атайды (interface - ілесу, түйістіру). Visual Basic’
те пайдаланушы интерфейсі - форма және программа құру үшін онда орнатылатын
түрлі элементтер. Екінші жағынан, форма не оған орнатылған элементке сәйкес
орындалатын программа бөлігі де пайдаланушы интерфейсі делінеді.
Пайдаланушы интерфейсін дайындау ең жауапты кезең. Үлкен қосымша үшін оны
арнайы ұжымдар дайындайды.
Форма және онда орнатылған элементтер объектілер (нысандар) делінеді.
Обьектілер арқылы қосымша жұмысын басқару Visual Basic’тің жоғарғы талап
бойынша жұмыс істеуінің негізгі ерекшелігі.
Visual Basic ортасы іске қосылған кезде, ортада форма Form1 атауы
бойынша көрінеді. Оны тандап, оңға не төмен қарай кеңейту қиын емес.
Форма және оған енгізілген объектілердің өз қасиеттері бар. Объект
таңдалған кезде, қасиеттері Properties (Қасіеттер) терезесінде көрінеді.
Экранда форма көрінбесе, оны экранға шығару үшін
View – Object не Shift + F7
командаларының бірін беру керек (Project терезесінің сәйкес түймесін не
Form1 қатарын екі рет шерту де мүмкін).
Кейде ортада Form1 терезесіне қосымша Form2 терезесін шығару қажет
болады. Ол үшін
Project – Add Form
командасын беру керек. Add Form терезесі көрінеді. Терезенің Ашу түймесі
шертілген кезде, жаңа форма көрініп, атауы Project1 терезесінің Forms
бумасына кірістіріліп қойылады. Form1 терезесін қайта белсендіру үшін
тақырыбын бір шертсе болғаны.
Қасиеттер терезесі
Қасиет (сипаттама) – айнымалылардың ерекше типі. Ол объект үшін
пайдаланылатын түрлі мүмкіндіктердің сипаттамалары. Яғни, қасиеттер
объектінің ағымдық күйін анықтайды, мысалы: объектіге атау беру, түсін
өзгерту, объект үстіне мәтін жазу, жазылатын мәтіннің шрифті мен өлшемін
өзгерту, т.б. Олар объект қасиетін орнату не қасиетке мән беру (меншіктеу)
делінеді. Әр объектінің қасиеттер терезесі бар. Терезенің сол жақ бөлігінде
барлық қасиет атаулары, оң бөлігінде олардың мәндері жазылып қойылған.
Мысалы, форманың қасиеттері 1.4-суретте көрсетілген.
1.4-сурет. Форма қасиеттері терезесі
Ондағы:
Name (атау) – объект атауы. Ол – Visual Basic объектілерінің ең негізгі
қасиеттерінің бірі. VB жұмыс істеуі кезінде объектіні осы атау бойынша
ажыратып таниды. VB’тің формаға автоматты түрде берілген атауын (Form1)
өзгертіп, басқа атау беруге болады. Форманың іс - әрекеті атауынан белгілі
болуы үшін атауды мазмұнға сай етіп енгізіп, алдына frm (form) қосымшасын
(префиксін) тіркеп қойған жөн, мысалы, форма квадрат теңдеуді шешуге
пайдаланылатын болса, Form1 мәнінің орнына frmKvtendeu атауын енгізу. Ол
үшін қасиет атын (Name) тандап, мәнін (Form1) екі рет шерту керек. Курсор
мән алдына орналастырылып қойылады. Мәнді Del клавиші арқылы өшіріп, жаңа
мәнді клавиатура арқылы теріп алса болғаны.
Ескерту. Қасиеттің автоматты түрде орнатылған мәндері бірнеше болуы да
ықтимал. Бұл кезде мәндер жолының оң жағына тілсызық түймесі орнатылып
қойылады. Оны ашып, көрінген тізімнен қажеттісін тандау керек.
Borderstyle (Жиек стилі) қасиеті форманың жиек қасиеттерін орнатады.
Мысалы, оның оң жағындағы тілсызық түймесін шертіп, тізімді ашқан соң 2-
Sizable мәні орнатылса, форманың өлшемін өзгертуге болады (size - өлшем), 0-
None мәні орнатылса, форма өлшемін өзгерту мүмкін емес (none – ешқандай).
Caption (Тақырып, бетіне жазу) - форма терезесінің тақырыбына
енгізілетін мәтінді орнату қасиеті. Алғашқы кезде қасиеттер терезесінде
тақырып үшін Form1 сөзі енгізіліп қойылған. Оны Redactor не басқа
тақырыпқа алмастыру қиын емес. Бұл кезде форма тақырыбы да осы сөзге
алмастырылады. (Қасиет мәні енгізілген соң КҚ клавишін басып қойған жөн.)
Font қасиеті екі рет шертілген кезде формада пайдалануға болатын
әдеттегідей Шрифт терезесі көрінеді (1.5-сурет).
1.5-сурет. Шрифт терезесі
Терезеден қажетті шрифті, оның пішіні мен өлшемін тандап, ОК түймесін
шерту жеткілікті. (Шрифті Caption қасиетіне мән енгізуден бұрын тандау
керек).
Window State қасиетінің мәні үшін 2 – maximized қатары таңдалып, форма
іске қосылған кезде ол толық экрандық етіледі. т.б.
Объект қасиетін іске қосу режимінде программалық код ішінде орнату да
мүмкін.
Жалпы, бір қасиеттің мағынасымен (мазмұнымен) танысу үшін оны қасиеттер
терезесінде тандап, F1 клавишін басу арқылы анықтаманы шақыру керек. VB’те
анықтамалар ағылшын тілінде жазылып қойылған. Ол түсініксіз болса, экранда
орысша аудармасын көрсететін Сократ 97 сияқты программаны пайдалануға
болады. (Мұндай программа компьютерге орнатылса, оны пайдалану қиын емес).
Экранда қасиеттер терезесі көрінбесе, оны шығару үшін View – Properties
Window командасын беру жеткілікті.
Ескерту. Объектіні оң түймемен шерткен кезде, экранда контексті мәзір
көрінеді. Оның Proporties қатарын таңдап, объектінің қасиеттер терезесін
ашу да мүмкін.
Қасиеттер терезесі тақырыбының төменінде көрінген өрістің тілсызық
түймесін шертіп, объектілер тізімін шығаруға да болады.
Элементтер панелі
VB қосымшалары көбінесе формада орнатылған басқару элементтері деп
аталатын объектілер негізінде дайындалады. Басқару элементтерін орнататын
түймелер элементтер панеліне орналастырып қойылған (1.6-сурет). Түймені
таңдап, көрсеткіш арқылы формада сәйкес объектіні қалаған форматта орнату
қиын емес (элементтер панелі Access’тегіге шамалас). Түймені екі рет шерту
де мүмкін. Бұл кезде объект автоматты түрде формаға орналастырылады. Оны
таңдау, әдеттегідей масштабтау, жылжыту не өшіруге болады.
Элементтер панеліне стандартты емес басқа түймелерді де орналастыру
мүмкін (мысалы, панельге DBGrid элементін орнату тәсілі 5.4-тақырыпта
көрсетілген).
Панель түймелерінің қасиеттері жеткілікті:
Name, Caption, Cancel, Default, Enabled, Visible, т.б. Әр түйменің
қасиеттері объект формаға орнатылып, таңдалған кезде қасиеттер терезесінде
көрінеді. Name-ге енгізілген атау бойынша VB бір объектіні екіншісінен
ажырата алады. Caption қасиеті формада орнатылған объектінің ішіне
жазылатын мәтінді анықтайды. Enabled, Visible қасиеттері объектіге қол
жеткізуді шектеу үшін пайдаланылады. Егер Enabled мәні False’ке тең болса,
объект қойылмаған күйде қалады, Visible мәні False болса, объект экранда
көрінбейді, т.с.с. (Enabled-қосылу, Visible-көріну).
1.6-сурет. Элементтер панелі
1-көрсеткіш (Pointer)
2-графикалық өріс (Picture Box-сурет қорабы)
3-үстіне жазу өрісі (Label)
4-мәтіндік өріс (TextBox)
5-рамка (Frame)
6-командалық түйме (CommandButton)
7-жалауша (CheckBox)
8-ауыстырып қосқыш (OptionButton)
9-құрастырылған өріс (ComboBox)
10-тізім (ListBox)
11-жатық айналдыру белдеушесі (HScrollBox)
12-тік айналдыру белдеушесі (VScrollBox)
13-таймер (Timer)
14-дискжетектер тізімі (DriveListBox)
15-каталогтар тізімі (DirListBox)
16-файлдар тізімі (FileListBox)
17-фигура (Shape)
18-сызық (Line)
19-сурет (Image)
20-берілгендер элементі (Data)
21-OLE элементі (OLE)
1.2 Программалық код терезесі. Оқиғалар
Visual Basic – те программа дайындалатын арнайы терезе бар. Оны код
терезесі деп атайды. Терезені төмендегі командалардың бірі арқылы ашу
мүмкін:
1. View – Code командасын беру;
2. Проект терезесінің View Code түймесін шерту;
3. F7 клавишін басу;
4. Форма терезесінен басқару объектісін екі рет шерту. Форманы екі рет
шерткен кезде, код терезесі көрінеді де (1.7-сурет), оған сәйкес
процедура моделі енгізіліп қойылады.
1.7-сурет. Код терезесі
Терезеде:
- Project- Form1 (Code) – терезе тақырыбы.
- Form (Форма) жазылған өріске формаға енгізілген
объект атаулары тізімі жазылып қойылады. Тізімді ашып
көру үшін тілсызық түймесін шертсе болғаны.
- Load (Жүктеу) жазылған оң жақтағы өріске таңдалған
объектіге сәйкес оқиғалар тізімі енгізіледі (мысалы,
формаға қатысты 30-дан аса оқиғалар бар).
Терезенің ішіне формаға байланысты End Sub (процедураны аяқтау)
операторымен аяқталатын процедура моделі (үлгісі) жазылып қойылған. Оның
тақырыбы:
Private Sub Form_Load()
( ( (
( (
1 2 3
4 5
1- Private: процедураны тек бір форма ішінде пайдаланатын етіп
жариялау (Private - өзіндік, жабық).
Процедураны бірнеше формаларда пайдаланатындай етіп жариялау да
мүмкін. Ол үшін Private орнына Public кілттік сөзін жазып қою
жеткілікті (Public – көпшілік).
2- программаны процедура түрінде жариялау (Subroutine – қосалқы,
процедура);
3- объект аты (Form);
4- өңделетін оқиға аты (Load);
5- ішіне айнымалылар (параметрлер) сипаттамалары жазылатын жақшалар
(параметрлерді сипаттау қажет болмаса, олар жоғарыдағыдай бос
күйінде енгізіледі).
Астын сызу белгісі ( _ ) арқылы бөлініп жазылатын Form_Load – процедура
атауы деп аталады. Атау қайсы объект оқиғасы өңделетінін білдіреді. (Жалпы,
VB әр типті процедура тақырыбына оқығаны өңдеуді бейнелейтін атауды енгізіп
қояды).
Процедура модулі ішіне оқиғаны өңдеу командалары (процедура денесі)
енгізілуі тиіс. Әр жол теріліп болған сайын КҚ (каретканы қайтару, енгізу)
клавишін басу керек не Жоғарыдан төмен ( ( ) клавишін басуға да болады.
Жалпы, код терезесіне жазылатын процедураны оқиғаны өңдеуіш, үзілісті
өңдеу процедурасы не программалық код деп атайды. Код терезесі ашылғанда
оның бірінші жолында айнымалылардың сипатталуын тексеретін Option Explicit
операторы көрінуі де мүмкін. Айнымалы сипатталмаған болса, ол программа
жұмысын тоқтатады.
Windows-тағы сияқты Visual Basic-те программалар оқиғалар арқылы
басқарылады. Мысалы, пайдаланушы программа құру үшін алдымен формаға объект
орнатуы, форманы не формада орналастырылған объектіні тышқан арқылы шертуі
не мәзірді таңдауы мүмкін. Оның әр іс - әрекеті оқиға шақырады. Яғни,
оқиға–қосымшаның жұмыс істеуі кезінде пайда болатын нәрсе. VB’те әр оқиғаға
атау беріліп қойылған. Мысалы, элементтер панелінің CommandButton түймесі
арқылы формада орнатылған Command1 түймесін (объектісін) шерту Click (Басу)
оқиғасын шақырады. Оқиға тек пайдаланушының іс - әрекеті арқылы шақырылмауы
да ықтимал. Мысалы, жүйе қандай болмасын бір терезені жүктегенде Load
оқиғасы өндіріледі.
Әр объектіге байланысты оқиғалар бірнеше болуы да мүмкін. Мысалы,
формаға байланысты оқиғалардың 30-дан асатыны жоғарыда ескертіліп кетілді,
олар:
Load (жүктеу);
Mouse Down (тышқан түймесін басу);
Paint (кескіндеу);
KeyPress (клавишті басу), т.б.
Таңдалған объектінің оқиғалар тізімі код терезесінің оң бөлігінде
көрінетін өрістің тілсызық түймесін шерткенде шығады.
Қарапайым программа құру. InputBox,
MsgBox функциялары. Print операторы
Visual Basic’те айнымалы мәнін жадқа енгізу үшін Бейсикте
пайдаланылатын Input (енгізу) операторы жоқ. Оның орнына стандартты
сұхбаттық терезесі және онда мән енгізілетін өрісі бар InputBox (енгізу
қорабы) функциясы қолданылады. Программада функцияны мынадай түрде жазуға
болады:
Атау = InputBox ( атау [ , “ мәтін “ ] )
мұндағы атау - айнымалы идентификаторы (атауы), жолдық айнымалы;
мәтін - InputBox функциясы терезесінің тақырып қатарына жазылатын
символдар тізбегі;
Квадрат жақшалар ([, ]) – олардың ішіне ешнәрсе енгізбеуге болатынын
білдіру белгісі.
Нәтижені MsgBox функциясының стандартты шығару терезесінде не формада
шығару мүмкін (message – мәліметтер қорабы).
Мәнді MsgBox терезесіне шығару функциясының жазылу түрі:
MsgBox ( атау ) [, , “ мәтін “ ]
Мұндағы үтірлер арасындағы бір символдық бос орынға түйме нөмірін
жазуға не жазбай бос тастап кетуге болады.
Ескерту. InputBox, MsgBox функцияларын басқа түрде (қысқаша) жазу да
мүмкін. Мысалы:
x= InputBox “ мәтін “ ; MsgBox “ мәтін “
Бұлардың біріншісі енгізу терезесін шығарып, мән енгізілетін өрістің
жоғарғы жағында көрсетілген орынға мәтінді енгізіп қояды. Екіншісі де
шығару терезесі ішіне мәтінді енгізеді.
Мысал. х=4,6 үшін у=3х+5 функциясының мәнін табу керек.
Есепті Load оқиғасын және InputBox, MsgBox функцияларын пайдаланатын
шешу тәсілі:
1. Ортаны ашып, форманы екі рет шерту (F7 клавишін басуға да
болады). Form_Load атаулы процедура моделі енгізілген код
терезесі көрінеді.
2. Процедура денесін енгізу:
Private Sub Form_Load( )
Dim X As Single, Y As Single
x=InputBox (x, “x=”)
y=3*x+5 : MsgBox (y), , “y=”
End Sub
Бейсикте массивтер ғана DIM операторы арқылы сипатталатын. VB’те бір
процедура ішінде пайдаланылатын барлық айнымалыларды DIM арқылы сипаттау
мүмкін.
3. Іске қосу командасын беру. Ол үшін аспаптар панелінің Start
(Бастау) түймесін шерту, Run-Start командасын беруге не F5
клавишін басуға болады. Х мәні сұралатын InputBox (енгізу)
терезесі көрінеді (1.8-сурет). Терезенің тақырыбында көрінген
“Х=” жазуы – мәтіндік символдар тізбегі.
4. Терезенің төменінде көрінген мән енгізу өрісіне Х мәнін (4,6)
енгізіп, ОК түймесін шерту (не КҚ клавишін басуға да болады.)
1.8-сурет. Енгізу терезесі.
Ескерту. Шығару терезесіне нақты санды енгізген кезде IBM Бейсикте
қойылатын нүкте орнына әдеттегідей үтір (,) таңбасын қою керек.
Программа денесіне MsgBox функциясы енгізілгендіктен, экранға нәтижелік
мән енгізілген MsgBox (шығару) терезесі шығады. (1.9-сурет).
5. Терезенің ОК түймесін шерту. MsgBox терезесі жабылып, экранда
форма көрінеді.
6. Программадан шығу үшін Run-End (Іске қосу-Соңы) командасын беру
не аспаптар панелінің End (соңы) түймесін шерту. Visual Basic
бастапқы режимге қайтып оралады.
Ескерту. Процедура денесіне x=InputBox(x) командасының орнына меншіктеу
командасын (х=4.6) енгізу де мүмкін. Программаға нақты сан нүкте (.) арқылы
бөлініп енгізілуі тиіс (х=4.6).
1.9-сурет. Шығару терезесі.
Шығару терезесін пайдаланбай, нәтижелік мәнді форма терезесіне шығаруға
болады. Ол үшін:
1. форманы таңдап, Proporties терезесінде көрінген оның Autoredraw
(Өңделмеген), Enabled (Қосылған) қасиеттерінің мәнін True
(Ақиқат) ету;
2. процедура денесіне енгізілген MsgBox функциясын Print
операторымен алмастыру керек, мысалы: Print “y=”; y.
InputBox функциясы арқылы енгізілген аргумент мәнін де формада
көрсетуге болады. Ол үшін жоғарғы қасиеттерді орнатып, процедура ішінде
InputBox-ты меншіктеу командасынан соң Print “x=”; x операторын енгізу
жеткілікті.
Print операторы (әдісі) берілгендерді басып шығару үшін де
пайдаланылады. Берілетін команда:
Printer. Print мәтін
Мұндағы Print – басып шығару операторы;
Printer – принтер объектісі;
мәтін - программалық кодқа енгізілген бір қатарлық мәтін.
Printer объектісінің басып шығару параметрлерін орнататын қасиеттер
терезесі жоқ. Оның әр қасиеті программа мәтінінде орнатылуы тиіс. Мысалы:
a1$, a2$ айнымалыларының мәндері болатын мәтіндерді 14 пиксельдік шрифпен
басу командалары:
а1$= “Біз студенттерміз,”
а2$=”олар да студенттер.”
Printer.FontSize=14
Printer.Print a1$
Printer.Print a2$
Ескерту. 1. Printer объектісінің қасиеттері мен командалары VB’тің
анықтама жүйесіне енгізілген (Print Object).
2. Шрифті программа арқылы орнатуға болады. FontSize командасын екі
команда арқылы жазу да мүмкін (Font.Size).
3. File-Print командасы терезеге енгізілген программаны толық басып
шығады. Ал Іске қосу (F5), одан әрі End командасы берілсе, тек
мәтіндер басылып шығады.
4. Код терезесіне түрлі оқиғаларды өңдеуіш бірнеше процедураларды
енгізу мүмкін.
5. Программада айнымалыларды кіші не бас әріппен енгізудің айырмашылығы
жоқ. Оны редактордың өзі кіші әріпке алмастырады. View-Code
командасы бойынша ашылған жаңа код терезесінде процедура моделі
жазылмайды, процедура тақырыбын қолдан теріп алу керек.
Есепті пайдаланушы интерфейсін құрып шешу
Түрлі нәтижелерді форманың арнайы орындарында көрсету – VB жүйесімен
жұмыс істеуде орындалуы тиіс интерфейс талабы. Бұл үшін формада қажетті
объектілерді алдын ала орнатып, код терезесінде осы объектілерге арналған
процедуралар құру керек. Осыған сәйкес, өткен тақырыпта берілген мысалды
келесі тәсілдерді пайдаланып шешкен жөн:
1. Орталықты ашып, көрінген форманы кеңейту. Форма тақырыбын
өзгертуге болады. Ол үшін:
- форманы таңдау. Форма қасиеттері терезесі көрінеді;
- терезенің Font қасиетін екі рет шертіп, ашылған Шрифт терезесінде Times
Kaz шрифтін таңдау және өлшемін 14 ету;
- Caption қасиетінің мәні үшін Form1 орнына Функция мәні мәтінін
енгізу.
2. Элементтер панелінің Label түймесін шертіп, көрсеткіш арқылы
форманың жоғарғы қабатында Label1, Label2 өрістерін
(объектілерін) орнату. Оларға программаға енгізілетін х, у
айнымалыларының мәндерін жазуды жоспарлау. Мысалы: форманың
Label1 объектісіне Z айнымалысының мәнін жазу (Caption қасиетін
орнату) Label1.Caption=Z меншіктеу командасы арқылы орындалады.
(Яғни, объект қасиетін программаға енгізілген команда арқылы
орнату да мүмкін. Қасиет іске қосу режимінде орнатылады).
3. Элементтер панелінің CommandButton түймесі арқылы форманың
төменгі қатарына командалық Command1, Command2 объектілерін
(басқару элементтерін) орнату (1.10-сурет). Оларды программаны
іске қосу және аяқтау командалық түймелері ретінде пайдалануды
жоспарлау. (Label1, Label2, Command1, Command2 – Label,
CommandButton түймелері арқылы орнатылған объектілерге VB’тің
автоматты түрде берген атаулары). Формаға орнатылған объектілер
форма сыңарлары (компоненттері) делінеді.
4. Command1 түймесін таңдау. Оның қасиеттері Proporties терезесінде
көрінеді. Оның Font қасиетіне TimesKaz шрифтін орнатып, Caption
қасиетіне Қосу (Іске қосу) сөзін енгізу. Ол Command1 элементінің
үстіне жазылып қойылады.
5. Осы сияқты, Command2 түймесінің Caption қасиетіне End сөзін
меншіктеу.
1.10-сурет. Интерфейстік элементтер орнатылған форма.
6. Программалық код құру:
- Қосу объектісін екі рет шерту. Код терезесі ашылып,
онда Command1_Click атаулы процедура моделі көрінеді.
(Caption қасиеті арқылы форманың басқару объектісіне
басқа атау берілгенімен процедура тақырыбына VB өзі
меншіктеген (Name қасиетіне жазылған) атауды жазып
қояды, мысалы, Қосу орнына - Command1. Жалпы,
пайдаланушы Name қасиетіне өзі таңдаған атауды
енгізсе, Command1 орнына осы атау жазылып қойылады).
- Оның ішіне процедура енгізу.
Private Sub Command1_Click()
Dim x As Single, y As Single
x = InputBox(x, "x="): Label1.Caption = x
y = 3 * x + 5: Label2.Caption = y
End Sub
7. End басқару элементіне арналған процедура құру. Ол үшін код
терезесінің жабу түймесін шертіп не проект терезесінің Form1
бумасын екі рет шертіп, форманы қайта ашу және ондағы End
түймесін екі рет шерту керек. Код терезесі ашылып, алдыңғы
құрылған программаның астында жаңа процедура моделі көрінеді.
Оған End операторын енгізу:
Private Sub Command2_Click()
End
End Sub
8. Іске қосу командасын беру (F5). InputBox терезесі көрінеді. Оған
х мәнін енгізіп, ОК түймесін шерту. Мәндер енгізілген форма
терезесі көрінеді. (1.11-сурет).
1.11-сурет. Нәтиже енгізілген форма
9. Форманың End түймесін шерту. Программа жұмысы аяқталып, код
терезесі қайта көрінеді.
Ескерту. Формада тек Label1 объектісін орнатып, оны У мәнін енгізуге
болады. Сол сияқты, формады End командасына арналған Command2 басқару
элементін орнатпау да мүмкін. бұл кезде программа жұмысын тоқтату командасы
аспаптар панелінің End түймесін шерту не Run-End командасы арқылы беріледі.
Программаны сақтау, ашу.
Проектіні дайындап болғаннан соң форманы File-Save Form As... командасы
арқылы сақтап қою керек. Сақтау үшін арнайы бума дайындалмаған болса, ол VB
(C:\Program Files\DevStudio\VB)
бумасында сақталады. Бірақ пайдаланушы VB терезесінде жаңа бума құрып,
проектіні сонда сақтағаны жөн. ол оны іздеп табуды жеңілдетеді. Жаңа бума
құру тәсілі:
- сақтау сұралатын терезенің Жаңа бума құру түймесін шерту. Бума
белгішесі терезеде орналастырылып қойылады.
- Клавиатурадан бума атын енгізу.
- Буманы екі рет шертіп, ашу.
- Терезенің Файл атауы өрісіне форма атын енгізіп, Сақтау түймесін шерту.
Форма frm кеңейтілуі бойынша сақталады да, проект аты сұралатын терезе
көрінеді.
- Файл атауы өрісіне проект атын енгізіп, Сақтау түймесін шерту. Проект
атауы vbp кеңейтілуі бойынша сақталып қойылады.
Егер проект ішінде бірнеше форма құрылған болса, проект аты сұралатын
терезе шықпауы да мүмкін. ол кезде алдымен қалған формаларды сақтау, одан
әрі File-Save Project As... командасын беру керек.
Ескерту. Қосымшаның барлық бөліктері проектіде сақталатындықтан Сақтау
терезесінде алдымен форманы, одан соң проектіні сақтаған жөн. форма мен
проектіні бірдей атау бойынша сақтауға да болады, мысалы, Func1.frm,
Func1.vbp. Бірақ форманы басқа проектілерде де пайдалану мүмкін. сондықтан
оларды түрлі атау арқылы сақтаған дұрыс.
Сақтау командасы берілген соң проект терезесінде жақшалар ішінде
жазылған (VB алғашқы рет меншіктеген) атаулар сәйкес жаңа атауларға
алмастырылып қойылады.
Сақтаулы проектіні ашу үшін File-Open Project командасын беру керек.
Көрінген терезеден қажетті буманы ашып, проект атауын екі рет шертсе
болғаны.
Формада фигуралар салу.
Код терезесінде арнайы операторлар арқылы графикалық кескіндер салатын
не көрсеткішті қаламұш ретінде пайдаланып, түрлі суреттер сызуға болатын
процедуралар құруға болады.
Мысал. Формаға ақ түсті шеңбер және қызыл түсті тік төртбұрыш салу
керек.
1. Орталықты ашып, форманы екі рет шерту.
2. Ашылған код терезесінен форма оқиғалары тізімін ашып (тізім
терезенің оң жақ бөлігінде көрінген тілсызық түймесін шерткен кезде
көрінеді), Paint (кескіндеу) оқиғасын таңдау.
3. Көрінген Form_Paint атаулы процедура моделін толтыру:
Private Sub Form_Paint()
ScaleMode = 2
Circle (180, 100), 60, RGB(255, 255, 255)
Line (10, 10)-(100, 60), RGB(255, 0, 0), BF
End Sub
4. Іске қосу командасын беру (F5).
Процедураның орындалу нәтижесі 1.13-суретте көрсетілген.
1.13-сурет. Формаға салынған фигуралар
VB’те форма және онда орнатылған объектілер өлшемі пиксель арқылы
есептеледі. Ал, графикалық кескін салу мүмкіндігін жоғарылату үшін нүкте
орнатуда бірлік өлшемі үшін пиксельдің 120 бөлігі болатын твип (twip)
бірлігі пайдаланылған. Жоғарғы процедурада масштаб (ScaleMode) пунктке
ауыстырылды (оны пиксельге ауыстыру үшін масштабты 3 – ке тең етіп алса
болғаны).
Процедураға енгізілген Circle (Шеңбер), Line (Сызық) – Бейсиктегідей
операторлар, айырмашылығы – түс кодын жазуда. VB’те пайдаланылатыны – RGB
(EGA, VGA типті бейнеадаптерлі мониторларда қолданылатын түстер қоспасы).
Түстер мәндері (кодтар) 0 ... 255 аралығында болатын бүтін сандардан
алынады: ақ түс – (255, 255, 255), қара түс – (0, 0, 0), ашық қызыл түс –
(255, 0, 0), т.с.с. (Жалпы, фигура түсін орнату коды: RGB (қызыл, жасыл,
көк).)
Форма бетінде көрсеткіш арқылы қисық сызық сызу да мүмкін. Ол үшін
форманы екі рет шертіп, код терезесін ашқан соң оқиға типтерінің тізімінен
MouseMove (Тышқанды қозғалту) оқиғасын тандау керек. Терезеде көрінген осы
оқиға процедурасы ішіне
If Button = 1 Then
Line – (x, y)
End If
командасы енгізілсе болғаны (х, у - көрсеткіш орналасқан арғымдық
координаттар нүктесі).
Процедура іске қосылған соң (F5) тышқанның сол жақ түймесін басып,
көрсеткіш арқылы кез келген қисық сызықты фигураны сыза беруге болады
(Button1=1 тышқанның сол түймесін, Button = 2 оң түймесін басу шарттары).
Алғашқы рет түйме басылған кезде, форманың сол жақ жоғарғы бұрышынан
көрсеткіш орнатылған нүктеге дейін түзу сызық кесіндісі автоматты түрде
сызылып қойылады. Қисықты жеке бөліктерге бөліп сызу мүмкін емес. Ол үшін
форманы екі рет шертіп, ашылған код терезесінен MouseDown (Тышқанды басу)
оқығасын тандау керек. Көрінген процедура моделі денесіне Pset (x, y)
операторы мен CurrentX, CurrentY айнымалыларын енгізу жеткілікті (current
–ағымдық):
Private Sub Form _ MouseDown (Button As Integer, _
Shift As Integer, X As Single, Y As Single)
CurrentX = X
CurrentY = Y
DrawWidth = 2
Pset (x, y)
End Sub
Private Sub Form _ MouseMove (Button As Integer, _
Shift As Integer, X As Single, Y As Single)
If Button = 1 Then
Line – (x, y)
End If
End Sub
Private Sub Form _ Paint ()
ScaleMode = 2 : DrawWidth = 2
Line (100, 30) – (150, 200)
End Sub
(Программа іске қосылған кезде, (F5) VB алдымен MouseDown процедурасын
шақырады. Жүйе процедураларға инициалдау процедурасын және SaveX, SaveY
айнымалыларын автоматты түрде қосып қоюы мүмкін (олар VB екінші рет
қосылып, программа іске қосылғанда көрінеді). Соңғылары жаңа нүктелерді
сақтау үшін пайдаланылады. (DrawWidth = 2 пикельмен берілген сызық
қалыңдығы; Х, У ағымдық нүкте координаттары)).
Программа іске қосылған соң, форма терезесі көрінеді. Windows’тағы
стандартты Paint графикалық редакторы терезесінде фигура сызу әдісі сияқты,
көрсеткіш (қаламұш) арқылы онда кез келген фигураны сыза беруге болады
(мысалы, 1.14 – суреттегі сияқты. Суретте жалауша таяғы Line операторы
арқылы сызылған). Тек мұнда сызық бөлігін өшіру, фигураны жылжыту не
масштабтау мүмкін емес. Ол үшін код терезесіне қосымша арнайы
процедуралардың енгізілуі тиіс. Олар кітапта қарастырылмаған.
1.14-сурет. Көрсеткіш арқылы сурет салынған форма
1.14-суретте көрсетілген форма белсендірілген соң Alt+PrintScreen
командасы арқылы оны жад буферіне көшіріп, Word’тың құжат терезесіне
кірустіруге болады (Edit – Paste). Кірістірілген кескінді масштабтау не
жылжыту қиын емес.
Жоғарыда көрсетілген сияқты, программа (программалық код) бірнеше
процедуралардан тұруы мүмкін.
Ескерту. Процедуралардың тақырыптары астан сызу белгісі (_) арқылы
ажыратылып, екі қатарға жазулы. Жалпы VB бір жолға 1023 символға дейін
сыйғыза алады. Бірақ олар экранда көрініп тұруы үшін әр қатарға 60 – 80
символ енгізіп, бірнеше қатарларға бөліп жазған дұрыс. Жолда көрінбейтін
оператор бөлігін екінші қатарға жазу үшін соңына бір символдық бос орын,
одан әрі астын сызу белгісін енгізіп, каретканы қайтару (КҚ, Енгізу)
клавишін басу керек.
1.3. Таймер
Таймер – құрылған программа арқылы Windows жүйелік сағатына қол
жеткізуге болатын көрінбейтін секөнт өлшеуіш объектісі. Жүріп тұрған
цифрлық сағатты формада көрсетуге болады:
1. Орталықты ашу.
2. Элементтер панелінің Timer (Таймер) түймесін шертіп, форманың сол
жақ шетіне Timer1 объектісін орнату. VB оны стандартты өлшемге
келтіріп қояды.
3. Label түймесі арқылы форма ортасында Label1 өрісін (объектісін)
орнатып, оны кеңейту.
4. Форманы тандап, Properties терезесінде оның Caption қасиетіне
Clock (Сағат) мәнін енгізу. Ол форма тақырыбына жазылып қойылады.
5. Label1, Timer объектілерінің қасіеттерін орнату:
Объект Қасиет Орнатылатын мән
Label1 Caption Бос өріс
Font TimesKaz,18
Aligment (туралау) 2-Center (орталықтан)
Timer1 Enabled True
Interval (аралық) 1000
6. Формада орнатылған Таймер объектісін екі рет шертіп, код терезесіне
процедура енгізу:
Private Sub Timer1 _ Timer()
Label1.Caption = Time
End Sub
7. Терезені жауып, іске қосу (F5) командасын беру. Таймер орындау
режімінде формада көрінбейді де, Label1 өрісі ішінде жүріп тұрған
цифрлық сағат көрінеді (1.15-сурет).
1.15-сурет. Формада жүріп тұрған сағат
8. Программа жұмысын тоқтатып, форма мен проектіні сақтау. (Бұдан әрі
бүл команданы қысқаша проектіні сақтау деп жазамыз).
Сағаттың Interval қасиетінің мәні үшін 1000 орнатылады. Ол әр секөнт
сайын жүйелік сағаттың ағымдық секөнтін көрсетеді (1сек = 1000 миллисек).
Процедураға енгізілген Label1.Caption = Time командасы іске қосу
режимінде Windows’қа енгізілген жүйелік ағымдық уақытты оқып, оны Label1
объектісінің Caption қасиетіне меншіктейді (Label1 өрісіне жазады).
Time – Visual Basic’тің стандартты функциясы.
Программа жұмысын тоқтату үшін аспаптар панелінің End (Соңы) түймесін
шерту керек.
Ескерту. Формада ағымдық уақытты код терезесіне енгізілген Print time$
әдісі арқылы шығаруға болады. Мұнда келесі уақыт келесі қатарға жазылады.
Сонымен, осының алдындағы мысалдарда Visual Basic’те орындалуы мүмкін
үш түрлі әрекеттер көрсетілді: функция мәнін есептеу; формада қолдан фигура
салу; формада жүріп тұрған сағатты орнату. Келесі тарауларда Visual
Basic’ті пайдаланып, мәзірлер орнатылған терезе құру, мәзірлермен жұмыс;
берілгендер қоры кестесін құру және т.б. қосымшалар құру тәсілдері
көрсетілген. Осылардың өзі Visual Basic’тің мүмкіндіктерінің орасан зор
екеніне көз жеткізетіні сөзсіз.
Immediate терезесі.
VB орталығанда іске қосу командасы берілген кезде көрінетін Immediate
(Тез) атаулы терезе бар (1.16-сурет). Оны экранға шығару үшін View –
Immediate Window командасын беруге болады. Терезені Дұрыстау не Толықтыру
терезесі деп те атайды.
1.16-сурет. Immediate терезесі
Терезеде әдеттегідей арифметикалық өрнек мәнін есептеу және бір
қатарлық программаны енгізіп, орнату мүмкін. Ол код терезесінде құрылатын
программа үзіндісінің дұрыстығын тексеру үшін де қажет.
Мысалы:
1) ? 5.4+72 КҚ
8,9
2) For k = 1 to 4: Print k+3 : Next КҚ
4
5
6
7
3) For k = 1 to 1000 : Beep : Next КҚ
Жүйенің әр Beep командасын орындауы кезінде компьютерден дыбыс естіледі
(Immediate терезесін басқа түрде пайдаланудың бір тәсілі 2.8 – тақырыпта
көрсетілген).
Объектілер иерархиясы. Әдіс
1.3 – тақырыпта арнайы қасиеттері бар форма және формада орнатылған
элементтер объектілер деп аталатыны ескертілген болатын. Visual Basic’те
құрылған процедуралар мен оларға енгізілген айнымалылар да объектілер
делінеді. Объектілер бірінің ішіне бірі иерархиялық түрде енгізілуі мүмкін.
Мысалы, форма ішінде орнатылған элемент Windows бумасына енгізілген файл
сияқты. Бумалар деңгейлері кері көлбеу сызық (\) арқылы ажыратылатыны
белгілі. VB’те объектілер иерархиясы да дәл осылай белгіленеді, тек \
символының орнына нүкте (.) қойылады. Мысалы, қасиет орнату командасы
Form1.Command1.Font.Size=14
түрінде жазылуы мүмкін. Мұндағы иерархияның бірінші объектісі – форма
(Form1), екінші объект – формада орнатылған Command1 түймесі, үшінші объект
– түймеде пайдаланылатын шрифт (Font). Команда – осы объектіге енгізілген
Size (өлшем) айнымалысына 14 мәнін меншіктеу. Яғни, объектілер арасында
қойылатын нүкте кез келген иерархиялық объектіге сілтеме.
Әр объектінің қасиеттері, оқиғалары мен әдістері бар. Программа ішінде
объектінің орындайтын іс-әрекеті әдіс деп аталады. Әдіс объект атымен нүкте
арқылы ажыратылып жазылады:
Объект.Әдіс
Әр объектіге қолданылатын әдістер түрлі – түрлі. Форма әдістері:
Show, Hide, Unload, Cls, Circle, Move, т.б.
Мысалы, программаға енгізілген Form2.Show әдісі (командасы) - Form2-ні
экранда көрсету. Жалпы, объектіге берілген команда және процедуралар да
әдістер деп аталады.
Visual Basic парамертлері.
VB редакторы жұмысына әсер етітін параметрлер Options (Таңдама,
Параметрлер) терезесіне орналастырылып қойылған. Оны ашу үшін Tools –
Options командасын беру керек. Терезеге алты қосымша бет орналыстырылған
(1.17-сурет).
1.17-сурет. Options терезесінің Editor қосымша беті
Мысалы, Editor (Редактор) бетіне орнатылған жалаушалар:
- Auto Syntax Check (Қатені автоматты түрде тексеру);
- Require Variable Declaration (Айнымалыны жариялауды
талап етеу). Бұл жалауша орнатулы болса, VB код
терезесінің (General) (Declaration) бөліміне
айнымалыларды жариялауды талап ететін Option Explicit
(Дәл таңдау) жолын автоматты түрде кірістіріп қояды.
Жалауша орнатылмаған болса, оны қосып қойған дұрыс.
Environment (Орта) бетінің Prompt To Save Changes (Өзгерісті тез
сақтау) жалаушасы орнатылған кезде қосымшаны іске қосу алдында VB проектіні
сақтауды ұсынатын сұхбаттық терезе шығарады, т.с.с.
ІІ ТАРАУ. ПРОГРАММАЛАУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Берілгендер типтері. Айнымалылар.
Стандартты функциялар.
Visual Basic’те пайдаланылатын берілгендер типтері:
Стандартты типтер Айнымалы мәндері
Integer (бүтін, %) [-32768; 32767] аралығында
Long (ұзын бүтін, &) [-2147483648; 2147483647]
Byte (байт) [0; 255]
Single (нақты, !) дара дәлдікті нақты (7 символ)
Double (нақты, #) екі есе дәлдікті нақты (15 символ)
String ($, жол) символдар саны [0; 65535] аралығында
Variant (вариант) жан-жақты (сандық, жолдық не логикалық
мәндер)
Boolean (логикалық) True не False
Currency (ақшалық) ақшалық сомалар
Date (дата) дата
Бұлардан басқа объектіге сілтеме орнататын Objects (Объект) атаулы тип
те бар, т.с.с.
Жатта қажетті орындар бөлу үшін айнымалылар Dim не Static операторлары
арқылы сиппатталады (dimension - өлшем, static – статикалық, қозғалмайтын).
Сипаттау үлгілері:
Dim x% Dim x As Integer
Dim y, z # Dim y As Single, z As Double
Static a$ Static a As String
Dim, Static кілттік сөздерінің бірі бір процедура ішінде пайдаланылатын
айнымалылырды сипаттау кезінде жазылады. Олардың орнына Private кілттік
сөзін жазу да мүмкін. Мысалы:
Dim x As Single,
Static x as Single,
Private x as Single
сипаттамалары бірдей. Static арқылы сипатталған айнымалының ағымдық
мәні процедура аяқталған кезде де сақталады; Dim, Private айнымалылырының
мәндері жойылып кетеді.
Айнымалыны қосымшаның түрлі процедураларында пайдалану үшін оны код
терезесінің (General) (Declaration) секциясында (бөлімінде) Public кілттік
сөзі арқылы сипаттау керек (Public –көпшілік). Терезеде алдымен Option
Explicit жазуы көрінуі мүмкін.
Ескерту. 1. Айнымалы атауы үшін кілттік сөздерден, кілттік символдар
мен бос орын және тыныс белгілерінен басқа ұзындығы 255-ке дейін
(кирилицамен қоса) символдар тізбегін алуға болады.
2. General Declaration секциясы шығатын код терезесі форманы екі рет
шертпей, алғашқы рет View – Code командасы берілген кезде көрінеді. Private
арқылы жарияланған процедурамен тек бір формада, Public арқылы жарияланған
процедурамен проектінің барлық формаларында жұмыс істеу мүмкін (олар барлық
формаларда қолжетерлік).
Қарапайым программаларда сандық және жолдық айнымалыларды (х%, у, а$)
вариант типті етіп сипаттау да мүмкін (Variant, жан-жақты). Бұл кезде
айнымалылардың типтері көрсетілмей жазылады: Dim x, y, a.
Мысалы, процедурада айнымалылар вариантты типті етіп (Dim x, y) арқылы
сипатталған. Оның қатесі жоқ. Редактор процедураға енгізілген вариант типті
айнымалының типін өзі ажырата алады. Бірақ күрделі программаларда редактор
қате жіберіп, бүтін типті айнымалылырды жолдық (символдық) деп қабылдауы
мүмкін. Сондықтан айнымалыларды сипаттауда олардың типтерін де жазып қойған
дұрыс.
Программада жиі пайдаланылатын тұрақтыны Const операторы арқылы
сипаттау да мүмкін (Const – тұрақты). Мысалы, программа үзіндісін мына
түрде жазуға болады:
Const pi = 3.1415926
R = 4.5 : h = 7
C = pi * r^2 * h
V = ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
І ТАРАУ. VISUAL BASIC ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1. Орта.
1.2 Программалық код терезесі. Оқиғалар
1.3. Таймер
ІІ ТАРАУ. ПРОГРАММАЛАУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Берілгендер типтері. Айнымалылар.
Стандартты функциялар.
2.2. Цикл. Циклден ерте шығу
2.3. EXE – Файл құру
ІІІ ТАРАУ. МӘЗІР ҚҰРУ. ФОРМАЛАРМЕН ЖҰМЫС
3.1. Мәзір құру және онымен жұмыс
3.2. Мәзір пункттерін орындайтын жылдам клавиштер тағайындау
3.3 Көп құжатты (MDI) формалар
IV ТАРАУ. МОДУЛЬДІК ПРОЦЕДУРАЛАР
4.1. Function типті модульдік функция құру
4.2. Sub типті модульдік процедура кұру
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Бүгінгі Visual Basic – C++, Delphi сияқты дамытылған, визуальды
программалау жүйесі. VB құрамында бірнеше жүз кілттік сөздер бар, олар
түрлі операторлар (нұсқаулар, командалар), стандартты функциялар және
арнайы символдармен толықтырылған. Пайдаланушылар олардың көбін қолдана
бермейді де.
Visual Basic’ тің толық нұсқасы және программалау ортасының ықшамдалған
нұсқасы Microsoft Visual for Application (қолданбалы Визуал Бейсик) атымен
Microsoft Word, Excel, Access және т.б. қосымшалар құрамына кірістірілген.
Диплом жұмысы кіріспе бөлімнен, бес тараудан және қорытынды бөлімнен
тұрады.
Бірінші тарауда Visual Basic ортасы және олармен жұмыс істеу тәсілдері
таныстырылған. Екінші тарауға Visual Basic- те пайдаланылатын негізгі
берілгендер типтері, айнымалылар және программалау құрылымдары енгізіліп,
олармен жұмыс істеу тәсілдері көрсетілген.
Үшінші және төртінші тарауларда редактор мәзірін дайындау, калькулятор,
сұхбаттық терезелер құру, Visual Basic ортасында жұмыс істеуге болатын
түрлі қосымшаларды кірістіру, модульдік процедуралар дайындау және т.б.
тәсілдер көрсетіліп, түрлі интерфейстер құрылған.
Бесінші тарауға VB’те берілгендер қорымен жұмыс элементтері енгізілген.
І ТАРАУ. VISUAL BASIC ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1. Орта.
Visual Basic (VB) программалау жүйесі компьютерге орнатылған соң оны
іске қосу Windows терезесі арқылы әдеттегідей жүргізіледі: Іске
қосу(Программалар(Microsoft Visual Basic 5.0. Бұл кезде Project Wizard
(Проект шебері) программасы іске қосылады да, экранда Microsoft Visual
Basic, оның жоғарғы бетінде белсендірілген New Project (Жаңа проект)
сұхбаттық терезесі көрінеді (1.1-сурет). Терезеге үш қосымша бет
енгізілген: New (Жаңа), Existing (Қолданылған), Resent (Жақында қолданылған
файлдар).
1.1-сурет. Жаңа проект терезесі.
New бетіне енгізілген проект типтері:
- Standart.EXE (стандартты ехе-файл);
- VB Application Wizard (Қолданбалы VB шебері);
- Add-In (қосымша қондырма);
- Internet’те Web – беттер құруға мүмкіндік туғызатын ActiveX файдары,
т.б.
Бұрын не жақында құрылған проектілерді екінші не үшінші қосымша
беттерінің бірінен іске қосуға болады, (проект – дайындалатын программада
қандай форма, мобуль, тағы басқа файлдардың пайдаланылатынын көрсететін
терезесі бар арнайы файл. Программа проект ішінде орындалады).
Жаңа проектіні ашу үшін New Project терезесіне орналастырылған Standart
EXE белгішесін таңдап, Ашу (Открыть) түймесін шерту жеткілікті. Бірнеше
компоненттері (сыңарлары) бар, Дайындаудың (Жетілдірудің) біртұтас ортасы
(IDE, Integrated Development Envivonment) не Visual Basic программалау
ортасы деп аталатын терезелер көрінеді. Оларды қысқаша Орта деп атайды (1.2-
сурет). Егер компоненттердің кейбірі көрінбесе, оларды арнайы командалар
арқылы орнату қиын емес.
1.2-сурет. Жетілдірудің біртұтас ортасы (IDE)
1- негізгі мәзір (Menu);
2- аспаптар панелі (Toolbar);
3- проект терезесі (Project 1);
4- форма терезесі (Form 1);
5- қасиеттер терезесі (Proporties);
6- элементтер панелі (Toolbox);
7- форма конструкторы (Project Container);
[design] – программаны дайындау режимі (ол Project 1 тақырыбында
көрінеді).
Ортада Immediate (тез, тікелей орындау) терезесін шығару да мүмкін,
оған қосымша ортада форма макетін (Form Layout Window) шығаруға болады.
Олар Көрініс мәзіріне енгізілген. Аспаптар панелінде соңғысын қосуға
арналған арнайы түйме де бар.
Панельдер мен терезелерді жылжыту не формасын өзгерту (кеңейту, сығу)
тәсілі Windows’та пайдаланатын әдістер сияқты. Егер терезенің шекарасы
басқа терезенің шекарасымен біріктірілетіндей етіп жылжытылса, ол соңға
терезеге қосылып (бекітіліп) қойылады. Мұндай терезелерді кеңейту, олармен
жұмыс істеу қиын емес.
Visual Basic – бірнеше файлдар жиынтығы (exe-файл). Онымен жұмыс істеу
IDE ортасында орындалады. Ортада жұмыс істеу командалары мәзірлерге
енгізілген. Аспаптар панеліне мәзірлерге енгізілген негізгі командаларды
орындайтын түймелер орналастырылған.
Стандартты түймелер:
- Standart.exe типті проектіні іске қосу (Add Standart EXE Project);
- Форма қосу (Add Form);
- Проектіні ашу (Open Project);
- Проектіні сақтау (Save Project);
- Көшіру (Copy);
- Кірістіру (Paste);
- Проект терезесін шығару (Project Explorer);
- Қасиеттер терезесін шығару (Proporties Window);
- Программаны іске қосу (Start);
- Программа жұмысын аяқтау (End);
- Мәзір редакторы (Menu Editor);
- Элементтер панелі (Toolbox), т.б.
Проект. Проект терезесі
Visual Basic - қосымшалар құруға арналған күрделі программа. Онда жиі
қолданылатын компоненттер (сыңарлар): проект, форма, басқару элементтері,
модуль және т.б.
Проект (Project) – дайындалатын программада қандай формалардың,
модульдер мен элементтер панелі пайдаланылатынын көрсететін арнайы файл.
Қосымша құрайтын барлық объектілер проект арқылы басқарылады және проектіде
сақталады.
VB’те проект үшін Project терезесі қарастырылған. Проект терезесі
Windows терезесіне шамалас (1.3-сурет). Оған енгізілген проект, форма
бумаларын ашуға не жабуға болады. Ол үшін алдарында көрінген ауыстырып
қосқыш белгілерін шертсе болғаны.
1.3-сурет. Проект терезесі
1 - View Code түймесі;
2 - View Object түймесі;
3 - проект терезесіне енгізілген формалар белгішесін ашу жабу түймесі
(Toggle Forders).
View Code түймесі шертілген кезде, программа жазылатын (не жазылған)
Visual Basic редакторы терезесі көрінеді. Оны программалық код терезесі деп
не қысқаша код терезесі деп атайды.
Форманы экранға шығарудың бір әдесі – View Object түймесін шерту.
Проект терезесінде қосылулы тұрған проект пен форма, олардан соң
жақшалар ішінде Visual Basic’тің нақты файлдарға меншіктеген атаулары
жазылып қойылады. Алғашқы рет меншіктелетін атаулар: Project1, Form1. Форма
дайындалып, форма мен проект жаңа атаулар бойынша сақталған кезде, олар осы
атауларға өзгертіліп қойылады.
Кейде проект терезесі экранда көрінбеуі де мүмкін. Оны ашу үшін View –
Project Explorer командасын беру жеткілікті.
Бір проектімен жұмыс аяқталған соң оны сақтау керек. Жаңа проектіні ашу
командасы: File – New Project.
Форма. Пайдаланушы интерфейсі.
Форма – интерфейс құру үшін күйге келтірілетін терезе (пайдаланушы
интерфейсі терезесі). Ол форма конструкторы терезесінің ішінде
орналастырулы тұрады.
Информатикада интерфейс деп автоматтық жүйе (мәшине, программа) және
адам арасындағы информацияны алмастыру құралдары мен оларда орнату,
пайдалану тәсілдерін атайды (interface - ілесу, түйістіру). Visual Basic’
те пайдаланушы интерфейсі - форма және программа құру үшін онда орнатылатын
түрлі элементтер. Екінші жағынан, форма не оған орнатылған элементке сәйкес
орындалатын программа бөлігі де пайдаланушы интерфейсі делінеді.
Пайдаланушы интерфейсін дайындау ең жауапты кезең. Үлкен қосымша үшін оны
арнайы ұжымдар дайындайды.
Форма және онда орнатылған элементтер объектілер (нысандар) делінеді.
Обьектілер арқылы қосымша жұмысын басқару Visual Basic’тің жоғарғы талап
бойынша жұмыс істеуінің негізгі ерекшелігі.
Visual Basic ортасы іске қосылған кезде, ортада форма Form1 атауы
бойынша көрінеді. Оны тандап, оңға не төмен қарай кеңейту қиын емес.
Форма және оған енгізілген объектілердің өз қасиеттері бар. Объект
таңдалған кезде, қасиеттері Properties (Қасіеттер) терезесінде көрінеді.
Экранда форма көрінбесе, оны экранға шығару үшін
View – Object не Shift + F7
командаларының бірін беру керек (Project терезесінің сәйкес түймесін не
Form1 қатарын екі рет шерту де мүмкін).
Кейде ортада Form1 терезесіне қосымша Form2 терезесін шығару қажет
болады. Ол үшін
Project – Add Form
командасын беру керек. Add Form терезесі көрінеді. Терезенің Ашу түймесі
шертілген кезде, жаңа форма көрініп, атауы Project1 терезесінің Forms
бумасына кірістіріліп қойылады. Form1 терезесін қайта белсендіру үшін
тақырыбын бір шертсе болғаны.
Қасиеттер терезесі
Қасиет (сипаттама) – айнымалылардың ерекше типі. Ол объект үшін
пайдаланылатын түрлі мүмкіндіктердің сипаттамалары. Яғни, қасиеттер
объектінің ағымдық күйін анықтайды, мысалы: объектіге атау беру, түсін
өзгерту, объект үстіне мәтін жазу, жазылатын мәтіннің шрифті мен өлшемін
өзгерту, т.б. Олар объект қасиетін орнату не қасиетке мән беру (меншіктеу)
делінеді. Әр объектінің қасиеттер терезесі бар. Терезенің сол жақ бөлігінде
барлық қасиет атаулары, оң бөлігінде олардың мәндері жазылып қойылған.
Мысалы, форманың қасиеттері 1.4-суретте көрсетілген.
1.4-сурет. Форма қасиеттері терезесі
Ондағы:
Name (атау) – объект атауы. Ол – Visual Basic объектілерінің ең негізгі
қасиеттерінің бірі. VB жұмыс істеуі кезінде объектіні осы атау бойынша
ажыратып таниды. VB’тің формаға автоматты түрде берілген атауын (Form1)
өзгертіп, басқа атау беруге болады. Форманың іс - әрекеті атауынан белгілі
болуы үшін атауды мазмұнға сай етіп енгізіп, алдына frm (form) қосымшасын
(префиксін) тіркеп қойған жөн, мысалы, форма квадрат теңдеуді шешуге
пайдаланылатын болса, Form1 мәнінің орнына frmKvtendeu атауын енгізу. Ол
үшін қасиет атын (Name) тандап, мәнін (Form1) екі рет шерту керек. Курсор
мән алдына орналастырылып қойылады. Мәнді Del клавиші арқылы өшіріп, жаңа
мәнді клавиатура арқылы теріп алса болғаны.
Ескерту. Қасиеттің автоматты түрде орнатылған мәндері бірнеше болуы да
ықтимал. Бұл кезде мәндер жолының оң жағына тілсызық түймесі орнатылып
қойылады. Оны ашып, көрінген тізімнен қажеттісін тандау керек.
Borderstyle (Жиек стилі) қасиеті форманың жиек қасиеттерін орнатады.
Мысалы, оның оң жағындағы тілсызық түймесін шертіп, тізімді ашқан соң 2-
Sizable мәні орнатылса, форманың өлшемін өзгертуге болады (size - өлшем), 0-
None мәні орнатылса, форма өлшемін өзгерту мүмкін емес (none – ешқандай).
Caption (Тақырып, бетіне жазу) - форма терезесінің тақырыбына
енгізілетін мәтінді орнату қасиеті. Алғашқы кезде қасиеттер терезесінде
тақырып үшін Form1 сөзі енгізіліп қойылған. Оны Redactor не басқа
тақырыпқа алмастыру қиын емес. Бұл кезде форма тақырыбы да осы сөзге
алмастырылады. (Қасиет мәні енгізілген соң КҚ клавишін басып қойған жөн.)
Font қасиеті екі рет шертілген кезде формада пайдалануға болатын
әдеттегідей Шрифт терезесі көрінеді (1.5-сурет).
1.5-сурет. Шрифт терезесі
Терезеден қажетті шрифті, оның пішіні мен өлшемін тандап, ОК түймесін
шерту жеткілікті. (Шрифті Caption қасиетіне мән енгізуден бұрын тандау
керек).
Window State қасиетінің мәні үшін 2 – maximized қатары таңдалып, форма
іске қосылған кезде ол толық экрандық етіледі. т.б.
Объект қасиетін іске қосу режимінде программалық код ішінде орнату да
мүмкін.
Жалпы, бір қасиеттің мағынасымен (мазмұнымен) танысу үшін оны қасиеттер
терезесінде тандап, F1 клавишін басу арқылы анықтаманы шақыру керек. VB’те
анықтамалар ағылшын тілінде жазылып қойылған. Ол түсініксіз болса, экранда
орысша аудармасын көрсететін Сократ 97 сияқты программаны пайдалануға
болады. (Мұндай программа компьютерге орнатылса, оны пайдалану қиын емес).
Экранда қасиеттер терезесі көрінбесе, оны шығару үшін View – Properties
Window командасын беру жеткілікті.
Ескерту. Объектіні оң түймемен шерткен кезде, экранда контексті мәзір
көрінеді. Оның Proporties қатарын таңдап, объектінің қасиеттер терезесін
ашу да мүмкін.
Қасиеттер терезесі тақырыбының төменінде көрінген өрістің тілсызық
түймесін шертіп, объектілер тізімін шығаруға да болады.
Элементтер панелі
VB қосымшалары көбінесе формада орнатылған басқару элементтері деп
аталатын объектілер негізінде дайындалады. Басқару элементтерін орнататын
түймелер элементтер панеліне орналастырып қойылған (1.6-сурет). Түймені
таңдап, көрсеткіш арқылы формада сәйкес объектіні қалаған форматта орнату
қиын емес (элементтер панелі Access’тегіге шамалас). Түймені екі рет шерту
де мүмкін. Бұл кезде объект автоматты түрде формаға орналастырылады. Оны
таңдау, әдеттегідей масштабтау, жылжыту не өшіруге болады.
Элементтер панеліне стандартты емес басқа түймелерді де орналастыру
мүмкін (мысалы, панельге DBGrid элементін орнату тәсілі 5.4-тақырыпта
көрсетілген).
Панель түймелерінің қасиеттері жеткілікті:
Name, Caption, Cancel, Default, Enabled, Visible, т.б. Әр түйменің
қасиеттері объект формаға орнатылып, таңдалған кезде қасиеттер терезесінде
көрінеді. Name-ге енгізілген атау бойынша VB бір объектіні екіншісінен
ажырата алады. Caption қасиеті формада орнатылған объектінің ішіне
жазылатын мәтінді анықтайды. Enabled, Visible қасиеттері объектіге қол
жеткізуді шектеу үшін пайдаланылады. Егер Enabled мәні False’ке тең болса,
объект қойылмаған күйде қалады, Visible мәні False болса, объект экранда
көрінбейді, т.с.с. (Enabled-қосылу, Visible-көріну).
1.6-сурет. Элементтер панелі
1-көрсеткіш (Pointer)
2-графикалық өріс (Picture Box-сурет қорабы)
3-үстіне жазу өрісі (Label)
4-мәтіндік өріс (TextBox)
5-рамка (Frame)
6-командалық түйме (CommandButton)
7-жалауша (CheckBox)
8-ауыстырып қосқыш (OptionButton)
9-құрастырылған өріс (ComboBox)
10-тізім (ListBox)
11-жатық айналдыру белдеушесі (HScrollBox)
12-тік айналдыру белдеушесі (VScrollBox)
13-таймер (Timer)
14-дискжетектер тізімі (DriveListBox)
15-каталогтар тізімі (DirListBox)
16-файлдар тізімі (FileListBox)
17-фигура (Shape)
18-сызық (Line)
19-сурет (Image)
20-берілгендер элементі (Data)
21-OLE элементі (OLE)
1.2 Программалық код терезесі. Оқиғалар
Visual Basic – те программа дайындалатын арнайы терезе бар. Оны код
терезесі деп атайды. Терезені төмендегі командалардың бірі арқылы ашу
мүмкін:
1. View – Code командасын беру;
2. Проект терезесінің View Code түймесін шерту;
3. F7 клавишін басу;
4. Форма терезесінен басқару объектісін екі рет шерту. Форманы екі рет
шерткен кезде, код терезесі көрінеді де (1.7-сурет), оған сәйкес
процедура моделі енгізіліп қойылады.
1.7-сурет. Код терезесі
Терезеде:
- Project- Form1 (Code) – терезе тақырыбы.
- Form (Форма) жазылған өріске формаға енгізілген
объект атаулары тізімі жазылып қойылады. Тізімді ашып
көру үшін тілсызық түймесін шертсе болғаны.
- Load (Жүктеу) жазылған оң жақтағы өріске таңдалған
объектіге сәйкес оқиғалар тізімі енгізіледі (мысалы,
формаға қатысты 30-дан аса оқиғалар бар).
Терезенің ішіне формаға байланысты End Sub (процедураны аяқтау)
операторымен аяқталатын процедура моделі (үлгісі) жазылып қойылған. Оның
тақырыбы:
Private Sub Form_Load()
( ( (
( (
1 2 3
4 5
1- Private: процедураны тек бір форма ішінде пайдаланатын етіп
жариялау (Private - өзіндік, жабық).
Процедураны бірнеше формаларда пайдаланатындай етіп жариялау да
мүмкін. Ол үшін Private орнына Public кілттік сөзін жазып қою
жеткілікті (Public – көпшілік).
2- программаны процедура түрінде жариялау (Subroutine – қосалқы,
процедура);
3- объект аты (Form);
4- өңделетін оқиға аты (Load);
5- ішіне айнымалылар (параметрлер) сипаттамалары жазылатын жақшалар
(параметрлерді сипаттау қажет болмаса, олар жоғарыдағыдай бос
күйінде енгізіледі).
Астын сызу белгісі ( _ ) арқылы бөлініп жазылатын Form_Load – процедура
атауы деп аталады. Атау қайсы объект оқиғасы өңделетінін білдіреді. (Жалпы,
VB әр типті процедура тақырыбына оқығаны өңдеуді бейнелейтін атауды енгізіп
қояды).
Процедура модулі ішіне оқиғаны өңдеу командалары (процедура денесі)
енгізілуі тиіс. Әр жол теріліп болған сайын КҚ (каретканы қайтару, енгізу)
клавишін басу керек не Жоғарыдан төмен ( ( ) клавишін басуға да болады.
Жалпы, код терезесіне жазылатын процедураны оқиғаны өңдеуіш, үзілісті
өңдеу процедурасы не программалық код деп атайды. Код терезесі ашылғанда
оның бірінші жолында айнымалылардың сипатталуын тексеретін Option Explicit
операторы көрінуі де мүмкін. Айнымалы сипатталмаған болса, ол программа
жұмысын тоқтатады.
Windows-тағы сияқты Visual Basic-те программалар оқиғалар арқылы
басқарылады. Мысалы, пайдаланушы программа құру үшін алдымен формаға объект
орнатуы, форманы не формада орналастырылған объектіні тышқан арқылы шертуі
не мәзірді таңдауы мүмкін. Оның әр іс - әрекеті оқиға шақырады. Яғни,
оқиға–қосымшаның жұмыс істеуі кезінде пайда болатын нәрсе. VB’те әр оқиғаға
атау беріліп қойылған. Мысалы, элементтер панелінің CommandButton түймесі
арқылы формада орнатылған Command1 түймесін (объектісін) шерту Click (Басу)
оқиғасын шақырады. Оқиға тек пайдаланушының іс - әрекеті арқылы шақырылмауы
да ықтимал. Мысалы, жүйе қандай болмасын бір терезені жүктегенде Load
оқиғасы өндіріледі.
Әр объектіге байланысты оқиғалар бірнеше болуы да мүмкін. Мысалы,
формаға байланысты оқиғалардың 30-дан асатыны жоғарыда ескертіліп кетілді,
олар:
Load (жүктеу);
Mouse Down (тышқан түймесін басу);
Paint (кескіндеу);
KeyPress (клавишті басу), т.б.
Таңдалған объектінің оқиғалар тізімі код терезесінің оң бөлігінде
көрінетін өрістің тілсызық түймесін шерткенде шығады.
Қарапайым программа құру. InputBox,
MsgBox функциялары. Print операторы
Visual Basic’те айнымалы мәнін жадқа енгізу үшін Бейсикте
пайдаланылатын Input (енгізу) операторы жоқ. Оның орнына стандартты
сұхбаттық терезесі және онда мән енгізілетін өрісі бар InputBox (енгізу
қорабы) функциясы қолданылады. Программада функцияны мынадай түрде жазуға
болады:
Атау = InputBox ( атау [ , “ мәтін “ ] )
мұндағы атау - айнымалы идентификаторы (атауы), жолдық айнымалы;
мәтін - InputBox функциясы терезесінің тақырып қатарына жазылатын
символдар тізбегі;
Квадрат жақшалар ([, ]) – олардың ішіне ешнәрсе енгізбеуге болатынын
білдіру белгісі.
Нәтижені MsgBox функциясының стандартты шығару терезесінде не формада
шығару мүмкін (message – мәліметтер қорабы).
Мәнді MsgBox терезесіне шығару функциясының жазылу түрі:
MsgBox ( атау ) [, , “ мәтін “ ]
Мұндағы үтірлер арасындағы бір символдық бос орынға түйме нөмірін
жазуға не жазбай бос тастап кетуге болады.
Ескерту. InputBox, MsgBox функцияларын басқа түрде (қысқаша) жазу да
мүмкін. Мысалы:
x= InputBox “ мәтін “ ; MsgBox “ мәтін “
Бұлардың біріншісі енгізу терезесін шығарып, мән енгізілетін өрістің
жоғарғы жағында көрсетілген орынға мәтінді енгізіп қояды. Екіншісі де
шығару терезесі ішіне мәтінді енгізеді.
Мысал. х=4,6 үшін у=3х+5 функциясының мәнін табу керек.
Есепті Load оқиғасын және InputBox, MsgBox функцияларын пайдаланатын
шешу тәсілі:
1. Ортаны ашып, форманы екі рет шерту (F7 клавишін басуға да
болады). Form_Load атаулы процедура моделі енгізілген код
терезесі көрінеді.
2. Процедура денесін енгізу:
Private Sub Form_Load( )
Dim X As Single, Y As Single
x=InputBox (x, “x=”)
y=3*x+5 : MsgBox (y), , “y=”
End Sub
Бейсикте массивтер ғана DIM операторы арқылы сипатталатын. VB’те бір
процедура ішінде пайдаланылатын барлық айнымалыларды DIM арқылы сипаттау
мүмкін.
3. Іске қосу командасын беру. Ол үшін аспаптар панелінің Start
(Бастау) түймесін шерту, Run-Start командасын беруге не F5
клавишін басуға болады. Х мәні сұралатын InputBox (енгізу)
терезесі көрінеді (1.8-сурет). Терезенің тақырыбында көрінген
“Х=” жазуы – мәтіндік символдар тізбегі.
4. Терезенің төменінде көрінген мән енгізу өрісіне Х мәнін (4,6)
енгізіп, ОК түймесін шерту (не КҚ клавишін басуға да болады.)
1.8-сурет. Енгізу терезесі.
Ескерту. Шығару терезесіне нақты санды енгізген кезде IBM Бейсикте
қойылатын нүкте орнына әдеттегідей үтір (,) таңбасын қою керек.
Программа денесіне MsgBox функциясы енгізілгендіктен, экранға нәтижелік
мән енгізілген MsgBox (шығару) терезесі шығады. (1.9-сурет).
5. Терезенің ОК түймесін шерту. MsgBox терезесі жабылып, экранда
форма көрінеді.
6. Программадан шығу үшін Run-End (Іске қосу-Соңы) командасын беру
не аспаптар панелінің End (соңы) түймесін шерту. Visual Basic
бастапқы режимге қайтып оралады.
Ескерту. Процедура денесіне x=InputBox(x) командасының орнына меншіктеу
командасын (х=4.6) енгізу де мүмкін. Программаға нақты сан нүкте (.) арқылы
бөлініп енгізілуі тиіс (х=4.6).
1.9-сурет. Шығару терезесі.
Шығару терезесін пайдаланбай, нәтижелік мәнді форма терезесіне шығаруға
болады. Ол үшін:
1. форманы таңдап, Proporties терезесінде көрінген оның Autoredraw
(Өңделмеген), Enabled (Қосылған) қасиеттерінің мәнін True
(Ақиқат) ету;
2. процедура денесіне енгізілген MsgBox функциясын Print
операторымен алмастыру керек, мысалы: Print “y=”; y.
InputBox функциясы арқылы енгізілген аргумент мәнін де формада
көрсетуге болады. Ол үшін жоғарғы қасиеттерді орнатып, процедура ішінде
InputBox-ты меншіктеу командасынан соң Print “x=”; x операторын енгізу
жеткілікті.
Print операторы (әдісі) берілгендерді басып шығару үшін де
пайдаланылады. Берілетін команда:
Printer. Print мәтін
Мұндағы Print – басып шығару операторы;
Printer – принтер объектісі;
мәтін - программалық кодқа енгізілген бір қатарлық мәтін.
Printer объектісінің басып шығару параметрлерін орнататын қасиеттер
терезесі жоқ. Оның әр қасиеті программа мәтінінде орнатылуы тиіс. Мысалы:
a1$, a2$ айнымалыларының мәндері болатын мәтіндерді 14 пиксельдік шрифпен
басу командалары:
а1$= “Біз студенттерміз,”
а2$=”олар да студенттер.”
Printer.FontSize=14
Printer.Print a1$
Printer.Print a2$
Ескерту. 1. Printer объектісінің қасиеттері мен командалары VB’тің
анықтама жүйесіне енгізілген (Print Object).
2. Шрифті программа арқылы орнатуға болады. FontSize командасын екі
команда арқылы жазу да мүмкін (Font.Size).
3. File-Print командасы терезеге енгізілген программаны толық басып
шығады. Ал Іске қосу (F5), одан әрі End командасы берілсе, тек
мәтіндер басылып шығады.
4. Код терезесіне түрлі оқиғаларды өңдеуіш бірнеше процедураларды
енгізу мүмкін.
5. Программада айнымалыларды кіші не бас әріппен енгізудің айырмашылығы
жоқ. Оны редактордың өзі кіші әріпке алмастырады. View-Code
командасы бойынша ашылған жаңа код терезесінде процедура моделі
жазылмайды, процедура тақырыбын қолдан теріп алу керек.
Есепті пайдаланушы интерфейсін құрып шешу
Түрлі нәтижелерді форманың арнайы орындарында көрсету – VB жүйесімен
жұмыс істеуде орындалуы тиіс интерфейс талабы. Бұл үшін формада қажетті
объектілерді алдын ала орнатып, код терезесінде осы объектілерге арналған
процедуралар құру керек. Осыған сәйкес, өткен тақырыпта берілген мысалды
келесі тәсілдерді пайдаланып шешкен жөн:
1. Орталықты ашып, көрінген форманы кеңейту. Форма тақырыбын
өзгертуге болады. Ол үшін:
- форманы таңдау. Форма қасиеттері терезесі көрінеді;
- терезенің Font қасиетін екі рет шертіп, ашылған Шрифт терезесінде Times
Kaz шрифтін таңдау және өлшемін 14 ету;
- Caption қасиетінің мәні үшін Form1 орнына Функция мәні мәтінін
енгізу.
2. Элементтер панелінің Label түймесін шертіп, көрсеткіш арқылы
форманың жоғарғы қабатында Label1, Label2 өрістерін
(объектілерін) орнату. Оларға программаға енгізілетін х, у
айнымалыларының мәндерін жазуды жоспарлау. Мысалы: форманың
Label1 объектісіне Z айнымалысының мәнін жазу (Caption қасиетін
орнату) Label1.Caption=Z меншіктеу командасы арқылы орындалады.
(Яғни, объект қасиетін программаға енгізілген команда арқылы
орнату да мүмкін. Қасиет іске қосу режимінде орнатылады).
3. Элементтер панелінің CommandButton түймесі арқылы форманың
төменгі қатарына командалық Command1, Command2 объектілерін
(басқару элементтерін) орнату (1.10-сурет). Оларды программаны
іске қосу және аяқтау командалық түймелері ретінде пайдалануды
жоспарлау. (Label1, Label2, Command1, Command2 – Label,
CommandButton түймелері арқылы орнатылған объектілерге VB’тің
автоматты түрде берген атаулары). Формаға орнатылған объектілер
форма сыңарлары (компоненттері) делінеді.
4. Command1 түймесін таңдау. Оның қасиеттері Proporties терезесінде
көрінеді. Оның Font қасиетіне TimesKaz шрифтін орнатып, Caption
қасиетіне Қосу (Іске қосу) сөзін енгізу. Ол Command1 элементінің
үстіне жазылып қойылады.
5. Осы сияқты, Command2 түймесінің Caption қасиетіне End сөзін
меншіктеу.
1.10-сурет. Интерфейстік элементтер орнатылған форма.
6. Программалық код құру:
- Қосу объектісін екі рет шерту. Код терезесі ашылып,
онда Command1_Click атаулы процедура моделі көрінеді.
(Caption қасиеті арқылы форманың басқару объектісіне
басқа атау берілгенімен процедура тақырыбына VB өзі
меншіктеген (Name қасиетіне жазылған) атауды жазып
қояды, мысалы, Қосу орнына - Command1. Жалпы,
пайдаланушы Name қасиетіне өзі таңдаған атауды
енгізсе, Command1 орнына осы атау жазылып қойылады).
- Оның ішіне процедура енгізу.
Private Sub Command1_Click()
Dim x As Single, y As Single
x = InputBox(x, "x="): Label1.Caption = x
y = 3 * x + 5: Label2.Caption = y
End Sub
7. End басқару элементіне арналған процедура құру. Ол үшін код
терезесінің жабу түймесін шертіп не проект терезесінің Form1
бумасын екі рет шертіп, форманы қайта ашу және ондағы End
түймесін екі рет шерту керек. Код терезесі ашылып, алдыңғы
құрылған программаның астында жаңа процедура моделі көрінеді.
Оған End операторын енгізу:
Private Sub Command2_Click()
End
End Sub
8. Іске қосу командасын беру (F5). InputBox терезесі көрінеді. Оған
х мәнін енгізіп, ОК түймесін шерту. Мәндер енгізілген форма
терезесі көрінеді. (1.11-сурет).
1.11-сурет. Нәтиже енгізілген форма
9. Форманың End түймесін шерту. Программа жұмысы аяқталып, код
терезесі қайта көрінеді.
Ескерту. Формада тек Label1 объектісін орнатып, оны У мәнін енгізуге
болады. Сол сияқты, формады End командасына арналған Command2 басқару
элементін орнатпау да мүмкін. бұл кезде программа жұмысын тоқтату командасы
аспаптар панелінің End түймесін шерту не Run-End командасы арқылы беріледі.
Программаны сақтау, ашу.
Проектіні дайындап болғаннан соң форманы File-Save Form As... командасы
арқылы сақтап қою керек. Сақтау үшін арнайы бума дайындалмаған болса, ол VB
(C:\Program Files\DevStudio\VB)
бумасында сақталады. Бірақ пайдаланушы VB терезесінде жаңа бума құрып,
проектіні сонда сақтағаны жөн. ол оны іздеп табуды жеңілдетеді. Жаңа бума
құру тәсілі:
- сақтау сұралатын терезенің Жаңа бума құру түймесін шерту. Бума
белгішесі терезеде орналастырылып қойылады.
- Клавиатурадан бума атын енгізу.
- Буманы екі рет шертіп, ашу.
- Терезенің Файл атауы өрісіне форма атын енгізіп, Сақтау түймесін шерту.
Форма frm кеңейтілуі бойынша сақталады да, проект аты сұралатын терезе
көрінеді.
- Файл атауы өрісіне проект атын енгізіп, Сақтау түймесін шерту. Проект
атауы vbp кеңейтілуі бойынша сақталып қойылады.
Егер проект ішінде бірнеше форма құрылған болса, проект аты сұралатын
терезе шықпауы да мүмкін. ол кезде алдымен қалған формаларды сақтау, одан
әрі File-Save Project As... командасын беру керек.
Ескерту. Қосымшаның барлық бөліктері проектіде сақталатындықтан Сақтау
терезесінде алдымен форманы, одан соң проектіні сақтаған жөн. форма мен
проектіні бірдей атау бойынша сақтауға да болады, мысалы, Func1.frm,
Func1.vbp. Бірақ форманы басқа проектілерде де пайдалану мүмкін. сондықтан
оларды түрлі атау арқылы сақтаған дұрыс.
Сақтау командасы берілген соң проект терезесінде жақшалар ішінде
жазылған (VB алғашқы рет меншіктеген) атаулар сәйкес жаңа атауларға
алмастырылып қойылады.
Сақтаулы проектіні ашу үшін File-Open Project командасын беру керек.
Көрінген терезеден қажетті буманы ашып, проект атауын екі рет шертсе
болғаны.
Формада фигуралар салу.
Код терезесінде арнайы операторлар арқылы графикалық кескіндер салатын
не көрсеткішті қаламұш ретінде пайдаланып, түрлі суреттер сызуға болатын
процедуралар құруға болады.
Мысал. Формаға ақ түсті шеңбер және қызыл түсті тік төртбұрыш салу
керек.
1. Орталықты ашып, форманы екі рет шерту.
2. Ашылған код терезесінен форма оқиғалары тізімін ашып (тізім
терезенің оң жақ бөлігінде көрінген тілсызық түймесін шерткен кезде
көрінеді), Paint (кескіндеу) оқиғасын таңдау.
3. Көрінген Form_Paint атаулы процедура моделін толтыру:
Private Sub Form_Paint()
ScaleMode = 2
Circle (180, 100), 60, RGB(255, 255, 255)
Line (10, 10)-(100, 60), RGB(255, 0, 0), BF
End Sub
4. Іске қосу командасын беру (F5).
Процедураның орындалу нәтижесі 1.13-суретте көрсетілген.
1.13-сурет. Формаға салынған фигуралар
VB’те форма және онда орнатылған объектілер өлшемі пиксель арқылы
есептеледі. Ал, графикалық кескін салу мүмкіндігін жоғарылату үшін нүкте
орнатуда бірлік өлшемі үшін пиксельдің 120 бөлігі болатын твип (twip)
бірлігі пайдаланылған. Жоғарғы процедурада масштаб (ScaleMode) пунктке
ауыстырылды (оны пиксельге ауыстыру үшін масштабты 3 – ке тең етіп алса
болғаны).
Процедураға енгізілген Circle (Шеңбер), Line (Сызық) – Бейсиктегідей
операторлар, айырмашылығы – түс кодын жазуда. VB’те пайдаланылатыны – RGB
(EGA, VGA типті бейнеадаптерлі мониторларда қолданылатын түстер қоспасы).
Түстер мәндері (кодтар) 0 ... 255 аралығында болатын бүтін сандардан
алынады: ақ түс – (255, 255, 255), қара түс – (0, 0, 0), ашық қызыл түс –
(255, 0, 0), т.с.с. (Жалпы, фигура түсін орнату коды: RGB (қызыл, жасыл,
көк).)
Форма бетінде көрсеткіш арқылы қисық сызық сызу да мүмкін. Ол үшін
форманы екі рет шертіп, код терезесін ашқан соң оқиға типтерінің тізімінен
MouseMove (Тышқанды қозғалту) оқиғасын тандау керек. Терезеде көрінген осы
оқиға процедурасы ішіне
If Button = 1 Then
Line – (x, y)
End If
командасы енгізілсе болғаны (х, у - көрсеткіш орналасқан арғымдық
координаттар нүктесі).
Процедура іске қосылған соң (F5) тышқанның сол жақ түймесін басып,
көрсеткіш арқылы кез келген қисық сызықты фигураны сыза беруге болады
(Button1=1 тышқанның сол түймесін, Button = 2 оң түймесін басу шарттары).
Алғашқы рет түйме басылған кезде, форманың сол жақ жоғарғы бұрышынан
көрсеткіш орнатылған нүктеге дейін түзу сызық кесіндісі автоматты түрде
сызылып қойылады. Қисықты жеке бөліктерге бөліп сызу мүмкін емес. Ол үшін
форманы екі рет шертіп, ашылған код терезесінен MouseDown (Тышқанды басу)
оқығасын тандау керек. Көрінген процедура моделі денесіне Pset (x, y)
операторы мен CurrentX, CurrentY айнымалыларын енгізу жеткілікті (current
–ағымдық):
Private Sub Form _ MouseDown (Button As Integer, _
Shift As Integer, X As Single, Y As Single)
CurrentX = X
CurrentY = Y
DrawWidth = 2
Pset (x, y)
End Sub
Private Sub Form _ MouseMove (Button As Integer, _
Shift As Integer, X As Single, Y As Single)
If Button = 1 Then
Line – (x, y)
End If
End Sub
Private Sub Form _ Paint ()
ScaleMode = 2 : DrawWidth = 2
Line (100, 30) – (150, 200)
End Sub
(Программа іске қосылған кезде, (F5) VB алдымен MouseDown процедурасын
шақырады. Жүйе процедураларға инициалдау процедурасын және SaveX, SaveY
айнымалыларын автоматты түрде қосып қоюы мүмкін (олар VB екінші рет
қосылып, программа іске қосылғанда көрінеді). Соңғылары жаңа нүктелерді
сақтау үшін пайдаланылады. (DrawWidth = 2 пикельмен берілген сызық
қалыңдығы; Х, У ағымдық нүкте координаттары)).
Программа іске қосылған соң, форма терезесі көрінеді. Windows’тағы
стандартты Paint графикалық редакторы терезесінде фигура сызу әдісі сияқты,
көрсеткіш (қаламұш) арқылы онда кез келген фигураны сыза беруге болады
(мысалы, 1.14 – суреттегі сияқты. Суретте жалауша таяғы Line операторы
арқылы сызылған). Тек мұнда сызық бөлігін өшіру, фигураны жылжыту не
масштабтау мүмкін емес. Ол үшін код терезесіне қосымша арнайы
процедуралардың енгізілуі тиіс. Олар кітапта қарастырылмаған.
1.14-сурет. Көрсеткіш арқылы сурет салынған форма
1.14-суретте көрсетілген форма белсендірілген соң Alt+PrintScreen
командасы арқылы оны жад буферіне көшіріп, Word’тың құжат терезесіне
кірустіруге болады (Edit – Paste). Кірістірілген кескінді масштабтау не
жылжыту қиын емес.
Жоғарыда көрсетілген сияқты, программа (программалық код) бірнеше
процедуралардан тұруы мүмкін.
Ескерту. Процедуралардың тақырыптары астан сызу белгісі (_) арқылы
ажыратылып, екі қатарға жазулы. Жалпы VB бір жолға 1023 символға дейін
сыйғыза алады. Бірақ олар экранда көрініп тұруы үшін әр қатарға 60 – 80
символ енгізіп, бірнеше қатарларға бөліп жазған дұрыс. Жолда көрінбейтін
оператор бөлігін екінші қатарға жазу үшін соңына бір символдық бос орын,
одан әрі астын сызу белгісін енгізіп, каретканы қайтару (КҚ, Енгізу)
клавишін басу керек.
1.3. Таймер
Таймер – құрылған программа арқылы Windows жүйелік сағатына қол
жеткізуге болатын көрінбейтін секөнт өлшеуіш объектісі. Жүріп тұрған
цифрлық сағатты формада көрсетуге болады:
1. Орталықты ашу.
2. Элементтер панелінің Timer (Таймер) түймесін шертіп, форманың сол
жақ шетіне Timer1 объектісін орнату. VB оны стандартты өлшемге
келтіріп қояды.
3. Label түймесі арқылы форма ортасында Label1 өрісін (объектісін)
орнатып, оны кеңейту.
4. Форманы тандап, Properties терезесінде оның Caption қасиетіне
Clock (Сағат) мәнін енгізу. Ол форма тақырыбына жазылып қойылады.
5. Label1, Timer объектілерінің қасіеттерін орнату:
Объект Қасиет Орнатылатын мән
Label1 Caption Бос өріс
Font TimesKaz,18
Aligment (туралау) 2-Center (орталықтан)
Timer1 Enabled True
Interval (аралық) 1000
6. Формада орнатылған Таймер объектісін екі рет шертіп, код терезесіне
процедура енгізу:
Private Sub Timer1 _ Timer()
Label1.Caption = Time
End Sub
7. Терезені жауып, іске қосу (F5) командасын беру. Таймер орындау
режімінде формада көрінбейді де, Label1 өрісі ішінде жүріп тұрған
цифрлық сағат көрінеді (1.15-сурет).
1.15-сурет. Формада жүріп тұрған сағат
8. Программа жұмысын тоқтатып, форма мен проектіні сақтау. (Бұдан әрі
бүл команданы қысқаша проектіні сақтау деп жазамыз).
Сағаттың Interval қасиетінің мәні үшін 1000 орнатылады. Ол әр секөнт
сайын жүйелік сағаттың ағымдық секөнтін көрсетеді (1сек = 1000 миллисек).
Процедураға енгізілген Label1.Caption = Time командасы іске қосу
режимінде Windows’қа енгізілген жүйелік ағымдық уақытты оқып, оны Label1
объектісінің Caption қасиетіне меншіктейді (Label1 өрісіне жазады).
Time – Visual Basic’тің стандартты функциясы.
Программа жұмысын тоқтату үшін аспаптар панелінің End (Соңы) түймесін
шерту керек.
Ескерту. Формада ағымдық уақытты код терезесіне енгізілген Print time$
әдісі арқылы шығаруға болады. Мұнда келесі уақыт келесі қатарға жазылады.
Сонымен, осының алдындағы мысалдарда Visual Basic’те орындалуы мүмкін
үш түрлі әрекеттер көрсетілді: функция мәнін есептеу; формада қолдан фигура
салу; формада жүріп тұрған сағатты орнату. Келесі тарауларда Visual
Basic’ті пайдаланып, мәзірлер орнатылған терезе құру, мәзірлермен жұмыс;
берілгендер қоры кестесін құру және т.б. қосымшалар құру тәсілдері
көрсетілген. Осылардың өзі Visual Basic’тің мүмкіндіктерінің орасан зор
екеніне көз жеткізетіні сөзсіз.
Immediate терезесі.
VB орталығанда іске қосу командасы берілген кезде көрінетін Immediate
(Тез) атаулы терезе бар (1.16-сурет). Оны экранға шығару үшін View –
Immediate Window командасын беруге болады. Терезені Дұрыстау не Толықтыру
терезесі деп те атайды.
1.16-сурет. Immediate терезесі
Терезеде әдеттегідей арифметикалық өрнек мәнін есептеу және бір
қатарлық программаны енгізіп, орнату мүмкін. Ол код терезесінде құрылатын
программа үзіндісінің дұрыстығын тексеру үшін де қажет.
Мысалы:
1) ? 5.4+72 КҚ
8,9
2) For k = 1 to 4: Print k+3 : Next КҚ
4
5
6
7
3) For k = 1 to 1000 : Beep : Next КҚ
Жүйенің әр Beep командасын орындауы кезінде компьютерден дыбыс естіледі
(Immediate терезесін басқа түрде пайдаланудың бір тәсілі 2.8 – тақырыпта
көрсетілген).
Объектілер иерархиясы. Әдіс
1.3 – тақырыпта арнайы қасиеттері бар форма және формада орнатылған
элементтер объектілер деп аталатыны ескертілген болатын. Visual Basic’те
құрылған процедуралар мен оларға енгізілген айнымалылар да объектілер
делінеді. Объектілер бірінің ішіне бірі иерархиялық түрде енгізілуі мүмкін.
Мысалы, форма ішінде орнатылған элемент Windows бумасына енгізілген файл
сияқты. Бумалар деңгейлері кері көлбеу сызық (\) арқылы ажыратылатыны
белгілі. VB’те объектілер иерархиясы да дәл осылай белгіленеді, тек \
символының орнына нүкте (.) қойылады. Мысалы, қасиет орнату командасы
Form1.Command1.Font.Size=14
түрінде жазылуы мүмкін. Мұндағы иерархияның бірінші объектісі – форма
(Form1), екінші объект – формада орнатылған Command1 түймесі, үшінші объект
– түймеде пайдаланылатын шрифт (Font). Команда – осы объектіге енгізілген
Size (өлшем) айнымалысына 14 мәнін меншіктеу. Яғни, объектілер арасында
қойылатын нүкте кез келген иерархиялық объектіге сілтеме.
Әр объектінің қасиеттері, оқиғалары мен әдістері бар. Программа ішінде
объектінің орындайтын іс-әрекеті әдіс деп аталады. Әдіс объект атымен нүкте
арқылы ажыратылып жазылады:
Объект.Әдіс
Әр объектіге қолданылатын әдістер түрлі – түрлі. Форма әдістері:
Show, Hide, Unload, Cls, Circle, Move, т.б.
Мысалы, программаға енгізілген Form2.Show әдісі (командасы) - Form2-ні
экранда көрсету. Жалпы, объектіге берілген команда және процедуралар да
әдістер деп аталады.
Visual Basic парамертлері.
VB редакторы жұмысына әсер етітін параметрлер Options (Таңдама,
Параметрлер) терезесіне орналастырылып қойылған. Оны ашу үшін Tools –
Options командасын беру керек. Терезеге алты қосымша бет орналыстырылған
(1.17-сурет).
1.17-сурет. Options терезесінің Editor қосымша беті
Мысалы, Editor (Редактор) бетіне орнатылған жалаушалар:
- Auto Syntax Check (Қатені автоматты түрде тексеру);
- Require Variable Declaration (Айнымалыны жариялауды
талап етеу). Бұл жалауша орнатулы болса, VB код
терезесінің (General) (Declaration) бөліміне
айнымалыларды жариялауды талап ететін Option Explicit
(Дәл таңдау) жолын автоматты түрде кірістіріп қояды.
Жалауша орнатылмаған болса, оны қосып қойған дұрыс.
Environment (Орта) бетінің Prompt To Save Changes (Өзгерісті тез
сақтау) жалаушасы орнатылған кезде қосымшаны іске қосу алдында VB проектіні
сақтауды ұсынатын сұхбаттық терезе шығарады, т.с.с.
ІІ ТАРАУ. ПРОГРАММАЛАУ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
2.1. Берілгендер типтері. Айнымалылар.
Стандартты функциялар.
Visual Basic’те пайдаланылатын берілгендер типтері:
Стандартты типтер Айнымалы мәндері
Integer (бүтін, %) [-32768; 32767] аралығында
Long (ұзын бүтін, &) [-2147483648; 2147483647]
Byte (байт) [0; 255]
Single (нақты, !) дара дәлдікті нақты (7 символ)
Double (нақты, #) екі есе дәлдікті нақты (15 символ)
String ($, жол) символдар саны [0; 65535] аралығында
Variant (вариант) жан-жақты (сандық, жолдық не логикалық
мәндер)
Boolean (логикалық) True не False
Currency (ақшалық) ақшалық сомалар
Date (дата) дата
Бұлардан басқа объектіге сілтеме орнататын Objects (Объект) атаулы тип
те бар, т.с.с.
Жатта қажетті орындар бөлу үшін айнымалылар Dim не Static операторлары
арқылы сиппатталады (dimension - өлшем, static – статикалық, қозғалмайтын).
Сипаттау үлгілері:
Dim x% Dim x As Integer
Dim y, z # Dim y As Single, z As Double
Static a$ Static a As String
Dim, Static кілттік сөздерінің бірі бір процедура ішінде пайдаланылатын
айнымалылырды сипаттау кезінде жазылады. Олардың орнына Private кілттік
сөзін жазу да мүмкін. Мысалы:
Dim x As Single,
Static x as Single,
Private x as Single
сипаттамалары бірдей. Static арқылы сипатталған айнымалының ағымдық
мәні процедура аяқталған кезде де сақталады; Dim, Private айнымалылырының
мәндері жойылып кетеді.
Айнымалыны қосымшаның түрлі процедураларында пайдалану үшін оны код
терезесінің (General) (Declaration) секциясында (бөлімінде) Public кілттік
сөзі арқылы сипаттау керек (Public –көпшілік). Терезеде алдымен Option
Explicit жазуы көрінуі мүмкін.
Ескерту. 1. Айнымалы атауы үшін кілттік сөздерден, кілттік символдар
мен бос орын және тыныс белгілерінен басқа ұзындығы 255-ке дейін
(кирилицамен қоса) символдар тізбегін алуға болады.
2. General Declaration секциясы шығатын код терезесі форманы екі рет
шертпей, алғашқы рет View – Code командасы берілген кезде көрінеді. Private
арқылы жарияланған процедурамен тек бір формада, Public арқылы жарияланған
процедурамен проектінің барлық формаларында жұмыс істеу мүмкін (олар барлық
формаларда қолжетерлік).
Қарапайым программаларда сандық және жолдық айнымалыларды (х%, у, а$)
вариант типті етіп сипаттау да мүмкін (Variant, жан-жақты). Бұл кезде
айнымалылардың типтері көрсетілмей жазылады: Dim x, y, a.
Мысалы, процедурада айнымалылар вариантты типті етіп (Dim x, y) арқылы
сипатталған. Оның қатесі жоқ. Редактор процедураға енгізілген вариант типті
айнымалының типін өзі ажырата алады. Бірақ күрделі программаларда редактор
қате жіберіп, бүтін типті айнымалылырды жолдық (символдық) деп қабылдауы
мүмкін. Сондықтан айнымалыларды сипаттауда олардың типтерін де жазып қойған
дұрыс.
Программада жиі пайдаланылатын тұрақтыны Const операторы арқылы
сипаттау да мүмкін (Const – тұрақты). Мысалы, программа үзіндісін мына
түрде жазуға болады:
Const pi = 3.1415926
R = 4.5 : h = 7
C = pi * r^2 * h
V = ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz