Табиғи газды сепарациялау процесі және газды сепаратордағы газдың қысымын реттеу жұмысы

Мазмұны

Кіріспе

Қазіргі уақытта технологиялық процессті автоматты басқару жүйесін қолдануды қажет етпейтін өндіріс саласы жоқ. ТПАБЖ-ның негізгі артықшылықтары басқару процесінде адам факторын төмендету немесе мүлдем алшақтату, жұмыс персоналын қысқарту, шикізат шығынын азайту, бастапқы өнімнің сапасын арттыру және өндіріс тиімділігін ұлғайту болып табылады. Автоматты басқару жүйенің орындайтын негізгі функцияларын бақылау және басқару, мәліметтердің алмасуы, ақпаратты өңдеу, жинау және сақтау, дабыл сигналдарын қалыптастыру, графиктерді және есептемені жасау құрайды.

Заманауи әлемдік энергетикада табиғи газ үлкен рөлге ие. Қазіргі таңдағы даму үрдісінде газ айрықша кұнды әрі үнемді отын ретінде қарастырылады. Табиғи газды өндірудің дамуы, оны өндірілген аймақтан қолданыс аймағына тасымалдауға арналған магистральды газ құбырлар жүйесінің дамуымен байланысты.

Кен орнынан өндірілген газ әртүрлі заттармен және басқа да қоспалармен қаныққан. Сондықтан газды осы қоспалардан бөлу және тасымалдауға дайындау газды өнеркәсіпте, пайдаланушыларды табиғи газбен үздіксіз қамтамасыз ету жүйесінде маңызды орынға ие. Қазіргі уақытта газды өндіретін және тасымалдайтын кәсіпорындардың негізгі мәселесі - газды тазалауды сапалы әрі минималды экономикалық шығынмен өткізу. Осы мәселені шешудегі негізгі бағыттардың бірі - газды сепарациялау процесін автоматтандыру, сепарацияның тиімділігін арттыру және газды сепараторлардың металлды сыйымдылығын төмендету.

Бұл жұмыста табиғи газды сепарациялау процесі және газды сепаратордағы газдың қысымын реттеу жұмысы қарастырылады.

Газды сепарациялау - ағындағы қатты, сұйық және газды фазалар құрамынан қатты және сұйық фазаны бөлу процесі. Сепарацияның жеткіліксіз деңгейі кәсіптік құбырлардың төмен гидравликалық тиімділігіне, газды сығуға арналған энергияның артық шығынына, пайдалану шығынының өсуіне, газды жинау және тасымалдау жүйелерінде гидратты кептелістердің пайда болуына, технологиялық жабдықтардың жұмысының тиімділігінің төмендеуіне әкеледі.

Газды сепарациялау процесін автоматтандыру сепарациялаудың тиімділігін ұлғайтуға мүмкіндік береді, газды тазалау технологиясын жетілдіруін қамтамасыз етеді. Автоматтандыру жүйесін енгізу өндірістік ақауды және қалдықты қысқартуға, шикізат және энергия шығынын үнемдеуге, негізгі жұмыс күштері санын азайтуға және газдың мұқият тазалануына мүмкіндік береді.

Газды сепаратор - газды және газдыконденсатты кен орын өнімдерін мұқият тазалауға және тиек-реттеуші арматураны және газды айдап қотаратын қондырғыларды ылғалдан, көмірсутектер конденсатынан және механикалық қоспалардан қорғауға арналған аппарат.

Дипломдық жұмыстың мақсаты газды сепаратордағы газдың қысымын автоматты басқару және реттеу жүйесін құрастыру. Жұмыста газды сепаратордағы газдың қысымын бақылау контуры зерттеледі. ГС-да газ қысымын реттеу жүйесінің реттеу заңы және реттеуіштің параметрлері анықталып, автоматты реттеу жүйесі орнықтылыққа зерттеледі, газды сепарациялау процесі кезіндегі қысымды реттеу сапасының көрсеткіштері анықталады. Газды сепаратордағы газдың қысымын автоматты реттеу жүйесінің техникалық құрылғылар кешені таңдалынады.

1 Негізгі бөлім. Газды сепарациялау технологиясына қысқаша шолу

1. Газды кешенді дайындау қондырғысын сипаттау

Магистральды газ құбыры арқылы таза газды жіберу оны іске қосудың тиімділігін арттырады, газды тасымалдау шығынын төмендетеді, құбырдың және технологиялық қондырғылардың жұмыс қорын ұзартады. Сондықтан газды тасымалдауға дайындау тікелей кен орнында жүзеге асырылады.

Газды кешенді дайындау қондырғысы газдыкоденсатты қоспаны табиғи ғаз бен газ конденсатын жинақтау және өңдеуді қамтамасыз ететін технологиялық қондырғылар мен қосалқы жүйелер кешенінен тұрады. Газды кешенді дайындау қондырғысының технологиялық сұлбасы 1. 1 суретте келтірілген.

1. 1 сурет - Газды кешенді дайындау қондырғысының құрылымдық сұлбасы

Газдыконденсатты ұңғымадан өндірілген өңделмеген газ шлейфтер бойымен ауыстырып қосу арматурасы пунктіне жинақталады. Кейін ауыстырып қосу арматурасының жинақтауыш коллекторынан технологиялық корпусқа жіберіледі. Технологиялық корпуста төрт технологиялық желі қатар жұмыс жасайды. Технологиялық корпус шығысында газ шығынын есептеу үшін газ өлшеуіш станциядан өтіп магистальді газ құбырларына тасымалданады.

Газды кешенді дайындау қондырғыларның тауарлық өнімі: газ кен орындарының құрғақ газы, газдыконденсатты кен орнындарының құрғақ бензинделген газы, газды конденсат болып келеді.

Газды кешенді дайындау қондырғысының технологиялық корпусында газды келесі кезеңдерден тұратын өңдеуден өтеді:

• абсорбциялы немесе адсорбциялы құрғату;
• төмен температуралы сепарация немесе абсорбция;
• майлы абсорбция.

Газды кен орындарында газды дайындау оны құрғатуға негізделеді, сондықтан абсорбция немесе адсорбция процестері қолданылады. Ал газдыконденсатты кен орындарында құрғату және жеңіл конденсацияланатын көмірсуларды бөлу төмен температуралы сепарация, төмен температуралы абсорбция және төмен температуралы майлы абсорбция арқылы жүзеге асады.

Газды кешенді дайындау қондырғысының технологиялық корпусының құрамына келесі қондырғылар кіреді:

• алдын ала тазалау блогі (төмен температуралы сепарация) ;
• газды тазалау, құрғату және салқындату технологиялық қондырғылары;
• сығу компрессорлық станциясы.

Алдын ала тазарту блогі газды тамшы ылғалдан, сұйық көмірсулардан және механикалық қоспалардан тазартуды қамтамасыз етеді. Сығу компрессорлық станциясы газды өндірістік өңдеу технологиясының жұмыстық параметрлерін қамтамасыз етеді, магистралды газқұбырына жіберілетін газдың қысымын сақтайды. Газды технологиялық дайындау қондырғысының алдында немесе одан кейін орналасады. Сығылған газдың температурасын азайту үшін станциядан кейін ауамен салқындату аппараттары орнатылады.

Газды кешенді дайындау қондырғысы құрамына кіретін қосалқы жүйелер:

• газды өлшеуіш станция;
• метанолды жіберуді басқару жүйесі;
• гликольді регенерациялау цехі;
• технологиялық сорғы
• электр энергиясымен қамтамасыз ету;
• жылумен қамтамасыз ету;
• сумен қамтамасыз ету;
• электрохимиялық қорғаныс;
• өрт сөндіру;
• байланыс құралдары орнатылған алаңдар;
• оператор бөлмесі;
• диэтиленгликоль және метанол сақтайтын резервуарлар. Төмен температуралы сепарациялау қондырғысын сипаттау

Төмен температуралы сепарация (ТТС) қондырғысында температурасы төмен газдыконденсатты қоспаны бір рет кондесациялау жолымен құрамынан сұйық көмірсуларды бөліп алу процесі жүреді.

Газды дайындау кезіндегі оның температурасы газдың изоэнтальпиялы немесе изоэнтропиялы ұлғаюы және ауамен салқындату аппараттарын қолдану нәтижесінде төмендейді.

ТТС қондырғыларының тиімді жұмыс жасауына шиікізат газдың құрамы, температурасы, қысымы, қондырғының тиімділігі және сепарациялау сатысы әсер етеді.

ТТС технологиясы кез келген климаттық аумаққа жарамды, 97% дейінгі конденсатты бөліп алу дәрежесін қамтамасыз етеді. Сондықтан газдыконденсатты кен орындарында табиғи газды өңдеудің төмен температуралы тәсілі кең таралған.

ТТС қондырғыларының артықшылықтары:

• еркін қысым айырымасы болған жағдайда төмен капиталдық салымдар және эксплуатациялық шығындар;
• сепарация процесімен қатар газды магистральды газ құбырларымен тасымалдауға қажетті шық нүктесіне дейін құрғату процесі орындалады;
• қондырғыларды эксплуатациялау және оларға техникалық қызмет көрсету жеңіл, сондықтан қызметкерлер біліктілігі орта дәрежелі болуы жеткілікті;
• технологиялық процесті өндірістік жағдайда автоматтандырудың және реттеудің жеңілдігі;
• қабаттағы газ қысымының төмендеуіне байланысты технологияны біртіндеп толықтыру және жетілдіру мүмкіндігі.

ТТС қондырғыларының кемшіліктері:

• дроссельденген қысым мен температура кезіндегі қажетті компоненттерді ажыратудың бастапқы қоспа құрамына тәуелділігі, яғни газдың құрамы жеңілдесе және ТТС температурасы жоғарыласа процестің тиімділігі төмендейді;
• еркін қысым айырымы таусылғаннан кейін салқындату көзін ауыстыру арқылы қондырғыда реконструкция жасау қажеттілігі;
• гидрат түзілу ингибиторын қолдану қажеттілігі.

Газды кешенді дайындау қондырғыларында екісатылы және үшсатылы ТТС схемалары қолданылады. Сепарациялау сатысына байланысты қоспа құрамынан бөлініп алынатын салмақталған тамшылар өлшемдері өзгереді:

• кіріс аумағында газ ағынындағы диаметрі 100-1000 мкм аралығындағы тамшылар;
• сепарацияның бірінші сатысынан кейін диаметрі 30-150 мкм тамшылар;
• сепарацияның екінші сатысынан кейін диаметрі 1-50 мкм аралығындағы ең ұсақ тамшылар.

ТТС қондырғысы келесі элементтерден тұрады:

• гидрат түзілу ингибиторын алдын - ала бүрку және регенерациялау жүйелері;
• рекуперацялы жылу алмастырғыш;
• бір немесе бірнеше сепаратор;
• салқындатқыш құрылғылар;
• конденсатты тұрақтандыру жүйесі.

Газдыконденсатты ұңғымаларды ұзақ уақыт эксплуатациялау кезінде ТТС қондырғыларының жұмысының тиімділігі екі себеп бойынша кемиді:

• қабаттағы газ қысымның төмендеуі нәтижесіндегі еркін қысым айырмасының азаюы;
• газ құрамының жеңілдеуі.

Ұзақ уақыт эксплуатацияланған газоконденсатты кен орындарындағы кезінде ТТС қондырғыларының жұмысының тиімділігін арттыру үшін үшін сепарация процесін әлдеқайда төмен температурада жүргізу қажет.

1. Газ өнеркәсібіндегі табиғи газды сепарациялау процесі

Газдыконденсатты қоспаның - негізгі компоненттері шекті сутек, гелий, көмірсутектер, оттек, азот, көміртек диоксиді (көмірқышқыл газы) және күкіртті сутек болып табылады. Кен орнынан шығарылған газ механикалық қоспаларға, сұйықтыққа қанық болады. Бұл қоспалар газды тасымалдауды қиындатады және құбырлардың, кәсіптік қондырғылардың коррозиясының себебі болып табылады. Сондықтан газды сепарациялау процесі газ өнеркәсібінде маңызды кәсіптік процесс болып саналады.

Сепарация - әртекті қатты материалдардың қоспаларын, әртүрлі тығыздықтағы сұйықтық қоспаларын, газдағы немесе будағы қатты бөлшектерді немесе сұйықтықтарды бөлу процессі. Газды сепарациялау процесі кезінде әртекті газды сепараторлар қолданылады. Газды жинау, дайындау және тасымалдауға арналған кәсіби нысандарында сепараторлар маңызды жабдық болып табылады. Бұл жабдық газды сұйықтықтан, сұйықтықты газдан бөлуге арналған.

Газды өндіру жүйесінде сепарторлар қолданылады:

• газды, газды конденсатты кен орындарында газды тасымалдауға дайындау мақсатында;
• компрессорлы станциялардың алдында және олардан кейін кіруші және шығушы газ құрамындағы сұйықтық тамшыларды және механикалық қоспаларды кеміту мақсатында;
• төмен температуралы конденсация түйінен кейін газды пайда болған конденсаттан тазарту үшін;
• әртүрлі мақсатқа арналған колонналардан кейін жоғарғы өнімді бөлу үшін;
• сұйық фазаның шығуын болдырмау мақсатында колонна ішінде қолданылады.

Орналастыру орнына және мақсатына байланысты сепараторларға келесі міндеттер қойылады:

• сұйықтық - газ фазасының теңдігіне жету;
• газдан механикалық қоспаларды максималды бөлу;
• шығудағы газды сұйықтық тамшыларынан тазалау;
• көпіріктің пайда болуын болдырмау;
• газ ағыны пульсациясының әсерін төмендету;
• сұйық фазаларды нақты бөлу.

Сепаратор келесі секциялар мен жабдықтардан тұрады:

• газдан сұйықтық тамшыларын жоюға арналған бас сепарациялық секция, ауырлық күшінің әсерінен сұйықтықтың ұсақ тамшыларының тұнуына қамтамасыз ететіндей биік болуы керек;
• газ құбырынан келіп түскен үлкен ауқымды сұйықтықты ұстауға арналған сыйымдылық;
• сұйықтық тамшыларының жақсы тұнуын қамтамасыз ететін аппараттағы турбуленттік ағынды кемітуге арналған құрал;
• ауырлық күші әсерінен тұнбайтын газдағы ұсақ тамшыларды ұстауға арналған коагулятор;
• қысым және сұйықтық деңгейін бақылауға арналған құралдар.

Барлық сепарациялайтын құралдарды екі топқа жіктеуге болады: сепараторлар және скрубберлер. Скруббер деп сұйықтықты жинауға арналған сыйымдылығы, тамшылардың тұнуына арналған сепарациялық секциясы жоқ, қысым және сұйықтық деңгейін бақылауға арналған құралдары жабдықталмаған, тек газдан сұйықтықты бөлуге арналған құрылғыны айтады.

1. Газды сепараторлардың негізгі конструкциясы

Қазіргі уақытта әлемдік нарықта газды сепараторлардың көп түрлері бар. Бірақ барлық сепараторлардың конструкциясы келесі секциялардан құралады:

1) Басты сепарациялық секция. Кірістегі газдысұйықтық ағынды негізгі сұйықтықтан бөлуге арналған. Сепарацияның жоғарғы тиімділігі үшін және ағынның біркелкі таралуы үшін келесі құрылымдық жабдықтар қолданылады:

а) ағынды тангенциалды енгізу, бұл кезде ортадан серпетін күш әсерінен сұйықтық түтікшенің қабырғасына соғылады және қабырға бойымен ағады, ал газ аппараттың кесігі бойынша таралады және шығарылады. Ағынды тангенциалды енгізуі бар сепаратордың сұлбасы 1. 2 суретте келтірілген;

б) шағылдырғыштық жабдық (тікбұрышты немесе дөңгелек пішіндегі, жартылай сфералы пластиналар), сепаратордың кірісінде орнатылады, сұлбасы 1. 3 а және ә суреттерінде келтірілген;

в) көлденең сепараторлар кірісінде орнатылған кіріктірме циклон, сұлбасы 1. 3 б суретте көрсетілген.

2. сурет - Ағынды тангенциалды енгізуі бар гравитациялық сепаратор

а) ә) б)

мұнда а - дөңгелек; ә - жартылай дөңгелек; б - тікбұрышты пластиналар; 1 - шағылыстыратын жартылай сфера; 2 - орнатылған циклон.

1. 3 сурет - Басатын пластиналары бар көлденең сепаратор

2) Тұну секциясы. Бұл секцияда газ құрамынан сұйық тамшыларды бөлу жүргізіледі. Газды сепараторларда бұл секциядағы сұйықтық газдан гравитациялық күш әсерінен бөлінеді, ал газ түтік бойымен салыстырмалы аз жылдамдықпен қозғалады. Газды сепараторлардың кейбір конструкцияларында турбуленттікті төмендету үшін әртүрлі жабдықтар - пластиналар, цилиндрлік және жартылай цилиндрлік беттер қолданылады.

3) Сұйықтық жинау секциясы. Сепаратордағы температура және қысымда алдыңғы секцияларда құрамынан газ түгелге жуық шығарылған сұйықтықты жинауға арналған. Дегенмен сұйықтықта газдың біршама мөлшері болады. Газ және сұйық фазадағы жеңіл көмірсутектерді бөлуге арналған сепараторларда бұл секция көлемі газды көпіршіктің бетке шығуға және газды ағынға екінші ретті кіруге қажет уақыт ішінде сепарацияланған сұйықтықты ұстай алатындай таңдалынады.

4) Тамшытұту секциясы. Сепаратордан шығатын газдағы сұйықтық бөлшектерін ұстауға арналған. Әдетте секция керамикалық сақинадан, жалюзиден, сымнан торланған пакеттен және т. б. саптамалардан тұрады. Сұйықтық тамшыларының газдан бөлініп шығу тиімділігінің белгісі сұйықтықтың меншіктішығарылу мәні болып табылады, оның мәні 10 . . . 50 мг/м ³ аралығында болуы тиіс.

Газды сепаратордағы саптамалардың жұмыс тиімділігі келесі факторларға байланысты: газ қозғалысының мүмкін жылдамдығы, газбен келіп түскен сұйықтық мөлшері, саптаманың көлденең қима ауданы арқылы біркелкі жүктемесі.

Сепаратор конструкциясында жоғарыда аталған секциялардың функциясынан тыс зиянды газдысұйық ағынның пульсациясының газдың сепарациясына әсерін төмендететін элементтері болуы тиіс.

Кеңістікте тұратын орнына және геометриялық формасына қарай газды сепараторлар тік, көлденең және сфералық болып бөлінеді.

Газды сфералық сепаратор біршама жақын мерзімде пайда болды. Бұл типті газды сепаратор конкуренттік негізде пайда болды, ол орта қысымды газдың ағынынан аз мөлшердегі сұйықтықты ұстауға арналған.

Тік газды сепараторлар ең жетілген әрі тиімді сепараторлар болып саналады. Сондықтан бұл типті газды сепараторлар тек газ ағынынан сұйықтықтың кепілді бөлінуін қажет ететін жағдайда ғана орнатылады. Сұйықтық бойынша аппараттың жүктемесі және оның өлшемі аз болған жағдайда да тік сепараторторды орнату тиімді болады, өйткені оны құруға және орнатуға кеткен шығын салыстырмалы түрде аз болады. Егер газ-сұйықтық қатынасы аз болса, яғни газ ағынында сұйықтық мөлшері көп болса, әрқашан тік сепараторларды орнату ұсынылады. Әтрүрлі типті сепараторлардың артықшылығы мен кемшілігі 1. 1 кестеде келтірілген.

1. 1 кесте - Әртүрлі типті сепараторлардың сипаттамасы

1. 1 кестенің жалғасы

Газды сепараторлар әсер ету күшіне қарай келесі топтарға бөлінеді:

1) Гравитациялық сепаратор. Мұнда фазалардың бөлінуі газдың қатты бөлшектерінің немесе газ сұйықтығының тығыздықтарының айырымы арқасында жүзеге асады. Бүл типті сепараторлар газ және мұнай жинау жүйесінде қолданылады.

Негізгі сепарациялық «жабдық» - түтіктің бос көлемі. Көп фазалы жүйенің жылдамдығының және ағынның турбуленттігінің кенеттен төмендеуі газдағы өлшенген бөлшектерді ұстауға ықпал жасайды. Гравитациялық сепарация тек газ ағынының төмен жылдамдықты қозғалысында ғана бөлшектердің тұнуының жоғарғы дәрежесін қамтамасыз ете алады.

Қай гравитациялық сепаратордың (тік немесе көлденең) тиімді екеніне сараптама жасайық.

а) ә)

а - ағын бағыты жоғарыдан төменге; ә - ағын бағыты төменнен жоғары.

1. 4 сурет - Тік сепаратордағы газды ағын бағытының сұлбасы

Тік сепараторда газды ағынның бағыты келесідей болуы мүмкін:

а) тік - жоғарыдан төмен.

Бұл кезде бөлшектер тек төмен түседі және олардың тұсу жылдамдығы мынаған тең

w ₀ =w+v. (1. 1)

ә) тік - төменнен жоғары.

Бұл кезде бөлшектер сепаратордан тыс шығарылуы, тұнуы және өлшенген күйде болуы мүмкін.

m бөлшектің төмен түскен шартында оның салыстырмалы жылдамдығы мынаған тең

w ₀ =w-v, (1. 2)

мұнда v - газ жылдамдығы;

w - бөлшек жылдамдығы.

Тұнудың максималды жылдамдығы ағынның жоғарыдан төменге қозғалысында, ал минималды жылдамдық - төменнен жоғарыға қозғалысында болатыны байқалынып тұр.

Яғни газ ағынының бағыты жоғарыдан төмен бағытталған сепараторлар ең тиімді, ал қоспаның бағыты төменнен жоғары бағытталған тік сепараторлардың тиімділігі аз болады.

Тік және көлденең гравитациялық сепараторлардың жалпы сұлбасы 1. 5 суретте көрсетілген.

а) ә)

1. 5 сурет - Тік (а) және көлденең (ә) сепараторлардың сұлбасы

Н ₀ мәні 600 мм кем және L 3 м кем көлемді сепараторларды қолдану ұсынылмайды, өйткені бұл жағдайда сепарацияның сапасы нашарлайды және газ ағынының мүмкін жылдамдығы азаюы тиіс.

Гравитациялық сепараторлардың конструкциясының негізгі айырмашылығы газдысұйықтық ағынды аппаратқа енгізу жолында: тарамдалған, тангенциалды, кіріктірмен циклон, сепаратор сыйымдылығынан тыс орналасқан циклонмен, газ және сұйықтықтың бөлек енгізілуі және т. б.

Тік сепараторларда H ₀ мәні 600 мм кем болса, сепарация тиімді болмайды. Газды ағынның жылдамдығын аппарат кесігі бойынша сепарациялық зона шегінде біркелкі тарату үшін газдың кірісі және шығысы штуцерлерінің тігінен арақашықтығы H ₀ +D/2 тең болуы тиіс.

Көлденең сепараторларда сепарациялық кеңістіктің ұзындығының L ₀ 3м артық үлкеюі сепарациялық дәреженің біршама ұлғаюына ықпал етеді. Егер L ₀ 3м артық болса көлденең сепаратордағы мүмкін болатын жылдамдықты сепарацияның дәрежесін өзгертпей арттыруға болады.

2) Саптамасы бар сепараторлар. Сепаратордың өнімділігін ұлғайту үшін және сепарацияның сапасын және тиімділігін арттыру үшін әртүрлі уатпа саптамалар қолданылады.

Уатпа саптамалар колонналық аппараттардың жоғарғы бөлігінде және ылғалұстағыш секцияларында орнатылады.

Саптамалардағы сұйық тамшылары әдетте инерция күші ықпалынан тұнады. Тамшыларды турбуленттік тасудың рөлі салыстырмалы түрде аз болады. 1. 6 суретте жалпы процесі газды ағыннан сұйықтық тапшыларын бөлу және оларды саптамадан бұру әдісіне негізделген саптамалар көрсетілген.

а) ә) б) в) г) ғ) д)

а, ә, б - жалюзилік саптама; в - Рашига сақиналары саптамасы; г - торлы саптама; ғ, д - бұрышты саптама.

1. 6 сурет - Сепаратордың сұйықтықты тамшылық және қабықшалы дренаждау элементтері

... жалғасы

Автоматты реттеу теориясының негізгі түсініктері

Сеператор

Мұнай ілеспе газын алу

Сұйық-ағынды компрессорлық сепарация қондырғыны автоматтандыру

Мұнай ілеспе газы

Сұйықтың тұтқырлығынан

Газ кептіру қондырғылары

Жайық мұнай-газ өндіру басқармасының өндірістік – ұйымдастыру құрылысы

Мұнайдан газды айыру

ГАЗ ҰҢҒЫМАЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс