Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы
КІРІСПЕ
1. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПОЛИЦИЯ ҰЙЫМЫ ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ЕМЕС ЖӘНЕ ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ҰЙЫМ РЕТІНДЕ
1.1 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының үкіметаралық емес және үкіметаралық ұйым ретінде құрылуымен қалыптасу тарихы
1.2 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Инттерполдың құрлымы мен ынтымақтастығының негізгі қағидалары
2. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПОЛИЦИЯ ҰЙЫМЫНЫДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҚ БЮРОСЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ МЕН ҰЙЫМДЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ АСПЕКТІСІ
2.1 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Орталық Бюросының құқықытық мәртебесі мен ұйымдық құқықтық нысаны
2.2 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық Орталық Бюросындағы басқарушы органы ретіндегі құзіреті мен өкілеттігі.
2.3 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Орталық Бюродағы қылмыскерлерді ұстап беруге байланысты (экстрадиция) өкілеттілігі.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПОЛИЦИЯ ҰЙЫМЫ ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ЕМЕС ЖӘНЕ ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ҰЙЫМ РЕТІНДЕ
1.1 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының үкіметаралық емес және үкіметаралық ұйым ретінде құрылуымен қалыптасу тарихы
1.2 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Инттерполдың құрлымы мен ынтымақтастығының негізгі қағидалары
2. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПОЛИЦИЯ ҰЙЫМЫНЫДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ОРТАЛЫҚ БЮРОСЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСІ МЕН ҰЙЫМДЫҚ ҚҰҚЫҚТЫҚ АСПЕКТІСІ
2.1 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Орталық Бюросының құқықытық мәртебесі мен ұйымдық құқықтық нысаны
2.2 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық Орталық Бюросындағы басқарушы органы ретіндегі құзіреті мен өкілеттігі.
2.3 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Орталық Бюродағы қылмыскерлерді ұстап беруге байланысты (экстрадиция) өкілеттілігі.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазіргі таңда қарапайым халыққа ядролық және экологиялық апаттар төніп қана қоймай, халықаралық терроризм, діни экстремизм, есірткі бизнесі және сол сияқты қылмыстар өз қауіпін төндіреді. Бұл негізінен ұлттық әлеументтік-экономикалық білімнің бірегей әлемдік экономикалық және жалпы жүйемен өзара байланысатын жаһанданумен байланысты болып келеді. Осындай қылмыс түрімен күресуді ешқандай мемлекет, басқа бір мемлекеттің қатысуынсыз, жеке өзі күресе алмайды. Себебі мемлекеттің ішкі байланыс деңгейінің жеткіліксіздігі мемлекеттің ұлттық мүддесіне зиян келуі мүмкін. Яғни, жаһандық мәселелерді мемлекеттер бірігіп, халықаралық деңгейде қабылдаған және ратификацияланған халықаралық құқықтық акт негізінде әрекет етуі қажет.
Қазіргі таңда діни терроризм мен экстремизм мәселесін жаһандық мәселе екенін атап өтуіміз қажет. Сондықтан да, қазіргі таңда ешқандай мемлекет өз азаматтарын терроризмнен толық түрде қорғау кепілдігін бере алмайды.
2011 жылы 11 қыркүйекте АҚШ-та болған жағдай, ұлтаралық қылмыстық жылдан-жылға өсіп, өзінің ықпалын дамытып келе жатқанын көрсетті.
Бұрынғы АҚШ Қорғаныс министірі Дональд Рамсфельд сенаттық комитет алдында «АҚШ террористік ұйымдар террористік мемлекетпен байланысы бар, одан қашып құтыла алмайтынғымызды мойындаймын »-деп сөз сөйлеген болатын.
Қазіргі таңда діни терроризм мен экстремизм мәселесін жаһандық мәселе екенін атап өтуіміз қажет. Сондықтан да, қазіргі таңда ешқандай мемлекет өз азаматтарын терроризмнен толық түрде қорғау кепілдігін бере алмайды.
2011 жылы 11 қыркүйекте АҚШ-та болған жағдай, ұлтаралық қылмыстық жылдан-жылға өсіп, өзінің ықпалын дамытып келе жатқанын көрсетті.
Бұрынғы АҚШ Қорғаныс министірі Дональд Рамсфельд сенаттық комитет алдында «АҚШ террористік ұйымдар террористік мемлекетпен байланысы бар, одан қашып құтыла алмайтынғымызды мойындаймын »-деп сөз сөйлеген болатын.
1 Дайчман И.М Интерпол. http://royallib.ru. (22.05.14)
2 Тоқсанбаев. А.Б. Особенности провового статуса Интерпола как Межправильственный организации //Казахстан-Спектр. Научный журнал. -2002. - № 2(20). - С. 36-39.
3 Бельсон Я.М. Интерпол в борьбе с уголовной преступностью. М: Наука. -1989. –С.89
4 Самарин В.И. //Интерпол. Международная организация уголовной полиции. –СПБ: Питер. 2004. –С.202.
5 Радионов К.С. Интерпол: вчера, сегодня, завтра. 3-е изд. Перераб. И доп. -1990. –С.25
6 Родионов К.С. Интерпол: миф и действительность //Международная отношения. -1982. - С.27-31
7 Богаданов Б.Ю. Неизвестный INTERPOL //Полиция без границ. -2009.№25. -С.18-19
8 Овчинский В.Р. Русский Интерпол //Международная жизнь -1998. № 30. С.37
9 Филатов В.П. Интерпол-международная организация уголовной полиции //Московский журнал международного права. -1997. №3. -С.37.
10 Шибаева Е.А. Правовые вопросы структуры и деятельности международных организации. М: Изд-во МГУ. -1980. –С.19.
11 Родионов К.С. Яни С.А. Интерпол структура и задачи //Социалистическая законность. -1989. №3. -С.62.
12 Борисов Р.Р. Интерпол в России //Прокурорская и следственная практика. -1997. №1. -С.121
2 Тоқсанбаев. А.Б. Особенности провового статуса Интерпола как Межправильственный организации //Казахстан-Спектр. Научный журнал. -2002. - № 2(20). - С. 36-39.
3 Бельсон Я.М. Интерпол в борьбе с уголовной преступностью. М: Наука. -1989. –С.89
4 Самарин В.И. //Интерпол. Международная организация уголовной полиции. –СПБ: Питер. 2004. –С.202.
5 Радионов К.С. Интерпол: вчера, сегодня, завтра. 3-е изд. Перераб. И доп. -1990. –С.25
6 Родионов К.С. Интерпол: миф и действительность //Международная отношения. -1982. - С.27-31
7 Богаданов Б.Ю. Неизвестный INTERPOL //Полиция без границ. -2009.№25. -С.18-19
8 Овчинский В.Р. Русский Интерпол //Международная жизнь -1998. № 30. С.37
9 Филатов В.П. Интерпол-международная организация уголовной полиции //Московский журнал международного права. -1997. №3. -С.37.
10 Шибаева Е.А. Правовые вопросы структуры и деятельности международных организации. М: Изд-во МГУ. -1980. –С.19.
11 Родионов К.С. Яни С.А. Интерпол структура и задачи //Социалистическая законность. -1989. №3. -С.62.
12 Борисов Р.Р. Интерпол в России //Прокурорская и следственная практика. -1997. №1. -С.121
Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 62 бет
Таңдаулыға:
Кіріспе
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазіргі таңда қарапайым халыққа
ядролық және экологиялық апаттар төніп қана қоймай, халықаралық терроризм,
діни экстремизм, есірткі бизнесі және сол сияқты қылмыстар өз қауіпін
төндіреді. Бұл негізінен ұлттық әлеументтік-экономикалық білімнің бірегей
әлемдік экономикалық және жалпы жүйемен өзара байланысатын жаһанданумен
байланысты болып келеді. Осындай қылмыс түрімен күресуді ешқандай мемлекет,
басқа бір мемлекеттің қатысуынсыз, жеке өзі күресе алмайды. Себебі
мемлекеттің ішкі байланыс деңгейінің жеткіліксіздігі мемлекеттің ұлттық
мүддесіне зиян келуі мүмкін. Яғни, жаһандық мәселелерді мемлекеттер
бірігіп, халықаралық деңгейде қабылдаған және ратификацияланған халықаралық
құқықтық акт негізінде әрекет етуі қажет.
Қазіргі таңда діни терроризм мен экстремизм мәселесін жаһандық мәселе
екенін атап өтуіміз қажет. Сондықтан да, қазіргі таңда ешқандай мемлекет өз
азаматтарын терроризмнен толық түрде қорғау кепілдігін бере алмайды.
2011 жылы 11 қыркүйекте АҚШ-та болған жағдай, ұлтаралық қылмыстық жылдан-
жылға өсіп, өзінің ықпалын дамытып келе жатқанын көрсетті.
Бұрынғы АҚШ Қорғаныс министірі Дональд Рамсфельд сенаттық комитет алдында
АҚШ террористік ұйымдар террористік мемлекетпен байланысы бар, одан қашып
құтыла алмайтынғымызды мойындаймын -деп сөз сөйлеген болатын.
Мемлекеттердің қылмыстық құқығна қылмыстың белгілі бір топтары
түсетіндігіне қарамастан, бізге соңғы жыдардағы террористік актің
халықаралық қылмыстық құқықтағы байланысын анықтау қажеттілігі туындауда.
Халықаралық қылмыстық құқықта қылмыстың қауіпі мен ауырлығына қарай,
қылмыспен күресу әдісінің тиімділігіне байланысты болап келеді. Сонымен
қатар Интерполдың Халықаралық қылмыспен күресудегі өзінің мүмкіндігін толық
түрде пайдалана алмайтындығына келесі себептері бар:
Интерполға мүше мемлекеттің ұлттық заңнамасының әр түрлі болуына
байланысты қылмыстың жекелеген түрлеріне қозқарасы әр түрлі болғандықтан,
ортақ жедел іздестіру және тергеу іс әркеттеріне байланысты қиыншылықтар
туындайды;
Ұлттық Орталық Бюроның өкілеттелігі мемлекеттің ұлттық заңнамасымен
реттелетіндіктен, әр мемлекеттің полициялық қызметінің мүмкіншіліктері тең
дәрежеде болмауы;
Ұлттық Орталық Бюроның полициялық қызметі Интерполдан түсетін жедел
ақпараттарды тиісінше бағаламайды. Сонымен қатар мемлекеттердің құқық
қорғау органдарының өкілдіктері Бас хатшылық аппаратының мүмкіншіліктерін
толық түрде пайдаланбайды;
Ұлттық Орталық Бюроның басшылары Интерполдың берген бір мемлекеттің
қызметкерлерінің басқа мемлекетте халықаралық іздестіру қызметін орындау
мүмкіншілігін толық түрде пайдалана алмауы;
Жоғарыда айтылған мәселелер Ұлттық Орталық Бюроның Басшылығының көз аясында
және бұл мәселерді әр түрлі Бас хашылық өткізетін халықарлық форумдарда
қозғлып келе жатыр бірақта мәселені жылдан жылға қалдырып келе жатыр.
Ғылыми проблемардың шешілуінің қазіргі жағдайын бағалау.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Полиция Ұйымына кіру бізге
кқптеген мүмкіндіктер беретінін көреміз. Қазақстан Республикасы Ұлтық
Орталық Бюросы Интерполың жүйесі арқылы басқа мемлекеттермен қылмысты
алдын алу, қылмыскерлерді әшкерелеу, қылмысты жылдам ашу және іздестіру
салудың тиімділігі артып келеді. Қазақстан Респбубликасының Ұлттық Орталық
Бюросы сонмен қатар іс-түссіз жоғалған адамдарды халықаралық іздестіруде
аса маңызды орынды алады. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы Интерпол
Ұлттық Орталық Бюро заңнамасына сәйкес өз өкілеттігі шегінде қазақстандық
құқық қорғау органдарының Бірікен Ұлтттар Ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы
Еуропол және басқада ұйымдармен және құқық қорғау институттарымен өзара
әрекеттесу арқылы біршама шаралар қабылдауда.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен тәжірибелік маңыздылығы.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының Халықаралық Қылмыстық Полиция
Ұйымына мүше болып кіргені бізге мәлім болды. Ұйымға мүшелікке кіру
Қазақстан Республикасына көптеген мүмкіндіктер береді. Интерполың арналары
арқалы халықаралық ынтымақтастық арқасына Қазақстан Республикасының құқық
қорғау органдарымен бірқатар қылмыскерлер мен іздеудегі тұлғалар анықталып
ұсталды. Қазақстан Республикасының іздестіру жарияланған азаматтардың саны
58-ге жетіп отыр. Солардың қатарында И.В. Храпунов, В.В. Храпунов, Л.К.
Храпунова, М.К. Аблязов сиқты азаматтар жатады. Қазақстан Республикасының
Осы мәселеге байланысты 2000 жылғы 3 маусымда шыққан Халықаралық
iздестiрудi жариялау, Қазақстан Республикасы құзыреттi органдарының
Интерпол саласы бойынша сұрау салулар мен тапсырмаларды орындауы және
жiберуi, сондай-ақ оларды Интерполдың Қазақстан Республикасындағы Ұлттық
Орталық бюросында өңдеу туралы нұсқаулықты бекiту туралы нұсқаулықты
қолдану арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар Қазақстан Республикаының
Ұлттық Ораталық Бюроның қызметін реттейтін 1998 жылғы Қазақстан
Республикасының Ұлттық Орталық Бюросының жағдайы және Интерполдың жарғысын
айтуымызға болады.
Дипломдық зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық зерттеу
жұмысының мақсаты болып Халықаралық Қылмыстық Полиция Ұйымындағы яғни
Интерполдың Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Орталық Бюроның
мәртебесін мен оның құзіреттілігін анықтау.
Аталған масаттарға жету үшін зерттеудің келесідей міндеттері болады:
1) Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының қалыптасу тарихына анализ жасау;
2) Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының ынтымақтастығының қағидалар мен
құралымдық жүйесіне зерттеу жүргізу;
3) Қазақстан Республикасындағы Интерполдың құқықтық мәртесін анықтайтын
анализ жүргізу;
4) Қазақстан Республикасында Интерполдың ҰОБ-ның басқарушы органның
құзіреті мен өкілеттігін анықтайтын зерттеу жүргізу;
5) ҰОБ-ның экстадиция мәселесін процессуалдық тұрғыдан зерттеу
Дипломдық зерттеу жұмысының объектісі мен пәні. Халықаралық
қылмыстардың дамуына байланысты оны алдын алу және әшкерелеу мақсатында
қызметтерін атқыратын Интерполдың Ұлттық Орталық Бюроның құқықтық мәртебесі
мен өкілеттіліктері.
Дипломдық зерттеу жұмысының пәні болып отындық Ұлттық Орталық Бюроның дамуы
мен қалыптасуының жалпы теориялық және тарихи-құқықтық аспектілері, сондай-
ақ қылмыспен күресуді жүзеге асыратын құқық қорғау органдарының
жүйесіндегі рөлі, алатын орны, оның құзіреттілігімен мәртебесін анықтайтын
құқықтық база.
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Зерттеу барсында
шетелдік ғалымдар мен отандық ғалымдардың мақалары мен ғылыми пікірлері
қолданылды. Сонымен қатар зерттеу барысында көбінесе отандық авторлардың
пікірлері арқылы зерттеу жүргізілді. Дипломдық жұмысты зерттеу барсында
Интерполдың жарғысы мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Орталық Бюро
жағдайы және басқада ержелер қолдану арқылы зерттеу жүргізілді. Қазақстан
Республикасындағы Интерполдың Ұлттық Орталық Бюроның құықытық мәребесі мен
ұйымдық аспектісі және құзіреттілі шегінде қаралды. Сонымен қатар
Халықаралық қалмыстық полицияның ұйым ретінде қалыптасу тарихы
қарастырылып кеткен болатын. Қазақстанның Халықаралық Қылмыстық полиция
ұйымына мүше болып кіруі қазақстандық құқық қорғау органдарының алдында
мақсаттарды шешуге көптеген мүмкіндіктер береді.
Зерттеу жұмысының теориялық негізін С.Ұлықбеков, А.Б. Тоқсанбаев, О. А.
Омарова, А.Д. Каримова, М.К. Утегенов, А.К. Ибраева авторларының еңбектерін
қолданылды.
Сонымен қатар дипломдық зерттеу жұмысының барысында, шетел авторларының да
еңбектері пайдаланды: А.А. Бабушкин, В.С. Овчинский, Я.М. Бельсон, К.С.
Родионов еңбектері пайдаланлы.
Осы салаға құықтың негізін қалаушыларға К.А. Бекяшов, Ю.М. Колосов, И.И.
Лукашук сияқты ғалымдарды жатқызамыз. Сонымен қатар шетел ғалымдардың К.С.
Родионовтың еңбектерінде Интерполдың қалыптасу тарихы, даму кезеңдері мен
негізігі бағыттары қарастырылыған. Халықаралық аренадағы қылмыстылықпен
күресу ынтымақтастығының әр түрлі аспектілерін зерттеумен байланысты
ғылыми пікірлері А.А. Бабушкин, А.Б. Тоқсанбаев ғылыми еңбектерінде көрініс
табылды.
Сонымен қатар шетелдік ғалымдардың диссертациясы қолданылды. Зерттеу
барысында Тоқсанбаев А.Б., Омарова А.А., Бабушкин А.А., Ұлықбеков С.А.,
Каримов А.Д, Құдайбергенов М.Б. Ерджанов Т.К. еңбектері қолданылды. Сондай-
ақ Тоқсанбаев. А.Б Интерпол атты, Бабушкин. А.А Международные аспекты
розыскной деятельности Интерпола сияқты дессиртацияларын қолдану арқылы
зерттелді.
Дипломдық жұмыстың құрлымы.
Дипломдық жұмыстың құрлымы рефераттан, кіріспеден, 2 бөлімен, 3
бөлімшеден, қортындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұралы.
Дипломдықдық жұмыстың жалпы көлемі 61 беттен тұрады.
1. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПОЛИЦИЯ ҰЙЫМЫ ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ЕМЕС ЖӘНЕ
ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ҰЙЫМ РЕТІНДЕ
1.1 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының үкіметаралық емес және
үкіметаралық ұйым ретінде құрылуымен қалыптасу тарихы
Ең алдымен Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының тарихын қарамастан
бұрын, ұйымның мағынасын ашу қажет. Сонымен Интерпол (ағыл. Interpol) –
қысқартылған сөз, 1923 жылы құрылып, құрамында 150 ден астам мүшесі бар,
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы International police - сөзінен
қысқартылып алынған. Халықаралық қылмыстық полиция ұйымын қазіргі таңда
Интерпол деп аталатын халықаралық ұйым болып табылады. Бұл өзінің сирек
құрлымынмен, құықтық базасымен және техникалық жабдықтандыруының арқасында
халықаралық полициялық ынтымақтастықтығын тиімді үйлестіруіне көмектесіп
отырады. Сонымен қатар барлық әдеби кітіптарды ашып оқитын болсақ, келесі
сипаттағы сұрақтар қойылып жатады: Интерпол үкіметаралық ұйым болып
табыладыма, әлде үкіметаралық емес ұйым болып табыладыма?
Бұлай ойлаудың негізігі дәлелі болып келесілер табылады: Интерпол көпжақты
келісімнін нәтижесінде қол қойылған және ратификациялынған келісім ретінде
құрылмады.
1956 жылғы 13 маусыдағы халықаралық қылмыстық полиция ұйымының
жарғысының Жалпы жағдай бөлімінде кейбір нақтылықтар анықталған жоқ.
Мысалы 4-ші бабты алатын болсақ: Әр мемлекет кез келген өзінің полициялық
органдарың функциялары, ұйымның қызметімен сәйкес келетін болса, Ұйымның
мүшесі ретінде уәкілдік бере алады. Ұйымға мүшелік сұранысы мемлекеттік
орган ретінде Бас хатшыға жіберіледі. Бұл жарғының ресми мәтіні болып
табылады. Бірақта Жарғының мәнін былай түсінуімізге болады: жарғының 4-ші
бабына сай Ұйымның мүшесі болым мемлекет емес арнайы полициялық органдары
болып табылады. Сонымен қатар кейбір күмәндардың туулығына байланысты
келесі дәлелдерді қарастыруымызға болады: Жарғының 4-ші бабының басқа
ұйымдармен қарым-қатынасы бөлімі болып табылады. Ұйымның Жарғысының
норасына сай басқада үкіметаралық емес ұйыдармен ынтымақтастықта бола алады
және қарым-қатынас орната алады (Үкіметаралық емес ұйымдардан басқа).
Үкіметаралық емес ұйымдарға қатысты жалпы жағдайы Бас Ассамблеяның
растауымен күшіне енеді. Сол уақытта Ұйым, халықаралық және үкіметаралық
емес ұйымдардан, өз құзіретіне кіретін мәселелер туралы кеңес ала алады.
Сол мәселерге қатысты келесі сұрақтар туындайды: Халықаралық және
Үкіметаралық ұйымдардың қызметіне, халықаралық қылмыспен күресуге қандай
қатысы бар? Бұл сұраққа тіке жауап болуы қажет, яғни бұған дәлел ретінде
1889 жылғы Халықаралық қылмыстық құқық кеңесінің мекемелік кеңесі өткен
болатын, сонда әр түрлі мемлекеттің полициялық қызметін қылмысты алдын алу
мен тез әшкерелеуге шақырған болатын.
Интерпол Халықаралық құқық субьектісі ретінде танылмайды,бірақ
мемлекеттер арасындағы ұйым ретінде танылады. Интерполдың Штаб-квартирасы
Францияның Лион қаласында орналасқан. Оның мүшесі болып Үкіметпен сәйкес
келісілген мемлекет құрамына кіретін полициялық органдар болып табылады.
Интерпол шегіндегі ынтымақтастық ұлттың егемендігі мен ұлттық
құқықтың басымдылығы, әмбебаптық ынтымықтатық негізінде, сонымен қатар
белгілі бір жағдайларға байланысты ынтымақтастықтың шектеулеріне
негізделген (Саяси, әскери, діни істер бойынша).
Ең басында Интерпол Еуропа мемлекеттерінің шекараларын пайдалану арқылы
қылмыскерледің қызметтерін әшкерелеу үшін құрылған болатын. Мысалға алатын
болсақ қылмысты Францияда жасап, Германия немесе Италияға қашып кетуін
айтумызға болады. Көрші мемлекеттерде оларға арест және іздеу салмайды.
Интерполдың пайда болуымен жағдайды түпкілікті өзгертіп жіберді. Полициялық
қызмет арасындағы ақпарат алу схемасы яғни қылмыскерлерді ұстап беру
миханизімі қалыптасты.
Қазіргі тағңда Интерпол үш негізгі бағытта жұмыс атқарады:
1. Полициялық қызмет коммуникациясының жаһандық жүйесін құру және қолдау.
Құқыққорғау органдарының халақаралық ынтымақтастығының негізгі шарты
- қауіпті және сенімді байланытың болуы. Интерполдың құрған жүйесі I-
247 ("Интерпол, 24 сағат, аптадағы 7 күн") деп аталады.
2. Оперативтік дерекқор. Интерполға мүше мемлекеттерінің штаб-
квартирадағы дерекқорға қол жетімділігі. Ол аты-жөні, саусақ іздері,
суреттер, ДНК қортындылары, жеке куәлік және шетел паспорт
көшірмесінен және т.б тұрады.
3. Оперативті қызметті қолдау. Интерпол келесі бағдарламаларды жүзеге
асырады: қашқын қылмыскерлерге іздеу салу, терроризммен, қаржы
саласындағы қылмыспен, контрабандылық адамдармен күресуді уйлестіріу.
Сонымен қатар Интерполдың мүддесінде ұрланған көркемөнер туындыларын
және ұрлап әкетілген машиналарға іздеу салу және биотерроризммен
күресу.
Сонымен қатар Интерполдің қосымша қызметіне келетін болсақ, Интерполдың
халықаралық қылмыспен күресу ынтымақтастығындағы мүше мемлекеттермен
байланыс орнату мен байланыста болуға ыңғайлы болатын және ұйымның
жарғысында көрсетілген функцияларды жүзеге асыруға септігін тигізетін
техникалық қызмет құру болып табылады. Интерпол мүше мемлекеттердің
төленетін жыл сайынғы төлемдерімен қаржыландырылады. [1]
Ғылыми-техникалық прогресс және сауда қатынасының ұлтаралықтандырылуы әр
түрлі саладағы адамның өмірін жақсартуға септігін тигізе отырып XIX, XX
ғасырлада қылмыстың арттыруына алып келе жатыр. Осы мәселе барлық
мемлекеттерге қауіп төндіретін болғандықтан, қылмыспен күресу үшін 1889
жылы өткен халықаралық қылмыстық одағының құрылтай кеңесінде осындай
ынтымақтастықты құру қажеттілігін айтқан болатын. Бірақтың одақтың
мақсаттары толықтай орындалмаған болатын. Гамбургте өткен халықаралық
қауымдастық отырысындағы қатысушылар туризмнің өсуімен халықаралық
қылмыстылықтың жаңа формалары пайда болды. Барлық мемлекеттердің полициялық
бөлімшелерінде, қылмысты аолын алу және мемлекет арасында өзара байланысу
мақсатында халықаралық қылмыстылық ақпарат алмасу үшін бөлімшелер құру.
1905 жылы криминалистердің халықаралық коференциясында
халықаралық қылмыстылықпен күресу бойынша полициялық қыметтердің қызметін
біріктіруге талпынған болатын.
Қылмыспен күресудегі негізгі мәселелер 1905 жылы Буэнос-Айресте, 1909 жылы
Мадридте, 1912 жылы Сан-Паулуда, 1913 жылы Вашингтонда Конференциялармен
Конгресстерде қозғалған болатын. Бұл халықаралық форумдарында Үкімераралық
және Үкіметаралық емес ұйымдарға, сонымен қатар халықаралық қылмыспен
күресу жөніндегі Халықаралық полициялық ұйымдар құру ісіне қатысты
мәселелерге аса қатты назар аударған болатын.1910 жылы Буэнос-Айресте өткен
конференция бүкіләлемдік полиция одағын құру ұсынысын білдірген болатын.
Осыдан көретініміз ХХ ғасырдың басында халықаралық деңгейде полиция
қызметінің алдында барлық мемлекеттердің халықаралық қылмыспен күресу
мақсатында бірігі мәселесі туындаған болатын. [2,C.36-39].
1914 жылы сәуірдің 19-нан 20-cы аралығында Монокода Криминалдық
Полициялардың бірінші Халықаралық конгрессінде 14 мемлекет басшылықтары
яғни Ұлыбритания, Франция, Италия, Ресей, Австрияның қылмыстық полиция
өкілдіктері қатысқан болатын. Бұнда әр мемлекеттің полициялық орган
қызметін үйлестіру мәселесі, яғни қылмыскерді экстрадициялау шараларын
унификациялау; қылмыскерді ареске алуға байланысты шараларды жеңілдету
сияқты мәселелр қозғалды. Кездесу нәтижесінде Моноконың Үкіметіне Париж
қаласында Халықаралық қылмысты теңестіру жөніндегі Орталық Бюро Ұйымын құру
және жеке куәлікке байланысты бірдей стандарттар құру жөніндегі
Халықаралық Комиссяи құруды өз бастамашылығана алуына өтініш білдірді.
Бірақта Монакода қабылданған резолюциялардың, бірінші дүниежүзілік соғыстан
кейін рөлі ойнамады. Конгресстің қатысушылары келесі конгрессті екі жылдан
кейін Бухарестте өткізу туралы шешім қабылдаған болатын. Бірақта бірінші
дүниежүзілік соғыстың орын алу нәтижесінде болмаған еді.
Көптеген авторлардың айтуынша Интерполдың тарихын Монакода болған
конгресстен сұрау қажет деп санайды.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін, халықаралық полиция ұйымының
талаптары көбейе бастады. Бұл қылмыстың өсуі мен қылмыстан келетін
зардапдармен байланысты болды. Сол кезде мемлекеттің құқық қорғау
органдарының қылмыспен күресуі қиынға соққан болатын. Соның ішіндегі аса
қауіпті қылмыстар қатарына: есірткі сату, бағалы заттар мен өнер
туындыларының ұрлау, жалған ақша жасау және т.б жатады.
Ынтымақтастық нәтижесіне келетін болсақ, соғыстын кейінгі қылмыстылықтың
көбеюімен байланысты болды. 1919 жылы әр түрлі мемлекеттердегі полициялық
органдар ынтымақтастық ұйымы жөніндегі ұсыныстарды полициялық ведомства
басшыларына яғни Нью-Йорк полиция басшылары және Голландияның корольдік
жандарымдық корпус басшысы Ван Хутенге берген болатын. Соңында әр
мемлекетте күнделікті өзара байланыс орнатып отыратын ұлттық полициялықтар
құру туралы ұсынған болтын. Ұлттар Лигасымен ынтымақтасатын халықаралық
орталыққа жіберіп отыруғм мүмкіндік береді. Ұлттар Лигасы ұлттық полициялық
органдарлың арнайы органдары арқылы мемлеттің тәуелсіздігіне араласпау
принципіне сай басқару керек болытын. Ван Хутеннің ұсынысы бойынша
интерполға мүше мемлекеттердің Ұлттық Орталық Бюро құруы арқылы орындалған
болатын.[3, C.89].
1923 жылы 3-6 аралығында Вена қаласында екінші конгресс өткен
болатын. Еуропа мемлекеттерінің астанасы бекер алынған жоқ, себебі
қылмыстылықпен күресу мақсатында халықырылық конгрессте Австрия президенті
Иоган Шобер бастамашылығымен шақырған болатын. Онда қылмыстық полицияның
халықаралық конгресін құру шешімін қабылдаған болатын. Бұл конгрессте 20
мемлекеттің өкілдіктері оның ішінде Австрияның, Бельгияның, Венгрияның,
Германия, Голландия, Грекия, Дания, Мысыр, Италия, Румыния, Түркия,
Франция, Чехословакия диломаттары мен криминологры қатысқан болатын.
Конгрестің ерекшелігі болып, әр мемлекеттен келген делегациялар өз
үкіметінен, конгресс біткеннен кейін міндеттендіретін ешқандай шешім
қабылдамау туралы бұйрықпен келген болатын. Екінші ерекшелігі сол жерде
Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясы орналасқан болатын. Барлық
мемлекеттің делегаттары өз мемлекетінің үкіметінен ешқандай шешім қабылдау
туралы нұсқама алғанына қарамастан, конгрессте үлкен сәтті істер қабылғанан
болатын. Қылмыстылықпен күресу бойынша халықаралық келісімдер, мемлекеттер
арасында жылдам байланыс орнату қажеттілігі айтылған болатын. Әр
мемлекеттің делегатына өз мемлекетінің үкіметінен полициялық қызмет
арасындағы тығыз байланыс орнату туралы талап етуін өтінген болатын. [4.
C.202]
1923 жылы 7-ші қыркүйектегі халықаралық қылмыстық полицияның екінші
конгресс нәтижесінде тұрақты қызметін атқаратын орган ретінде халықаралық
қылмыстық полиция комиссиясын құрды. Сол күні ұйымның жаңа жарғысы
қабылданды. Вена қаласында бұрынғы Австро-Венгерлік империяның картотекасы
сақталған болғандықтан Халықаралық қылмытсық полиция ұйымының орталығы
Вена болды. Оның телеграфтық мекенжайы Интерпол деп аталған болтатын.
Бірінші Конгресс Австрияда өткендікткен, оны австриялық полицияның басшысы
ұймыды басқарған болатын. Хатшылықтың көпшілік бөлімін австриялықтар құрған
болтаын. Интеролды австриялықтар жүз пайыз қаржыландырған болтын. 1930
жылан бастап қатысушы мемлекеттер жыл сайын салым төлеп тұруға міндетті
болды. ( әр мемлекет 10 мың тұрғынға 190 швейцарлық франк төлеу қажет). [5,
C.25].
1924 жылы Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясы халықаралық ұйымның
келесі алдағы жылдары дамуына байланысты резолюция қабылдаған болатын. Бұл
резолюцияда халықаралық қылмыстар туралы
ақпараттар жинақтайтын ақпараттық бөлімшелер құру; алыстағы адамдарды
салыстыру бойынша халықаралық бөлімшелер ұйымын құру; халықаралық газет-
журналдар басылымын, жалған ақша мен құжаттар әшекерелейтін бағдарламар
орталығы сияқты бөлімшелер құрылды. Сонымен қатар 1924 жылы мамырда
Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясы ұйымның бағыты мен қызметін
анықтайтын бірнеше мәселелрді қабылдады:
1) Дәлелдеу жүйесін құру және халықаралық қылмыскерлерді іздестіру;
2) Қашықтықтағы тұлғаларды сәйкестендіру бөлімі;
3) Халықаралық полицияның басылымдары;
4) Жалған ақша және жалған құжат жасау қылмысын әшкерелеу және алдын
алуға байланысты бірлесп жоспар жасау.
Сол жылдың қарашасында Венада Халықаралық қоғамдық қауымдастығы басылымы
шықты (Internationale offentliche sichertheit).
Келесі сессия 1926 жылы Венада өтті, онда халықаралық қылмыстық жөніндегі
ақпарат, мемлекеттер арасындағы полициялық орган арасындағы телеграфты
байланысқы ережелер енгізу, порнографияның таралуы бойынша шаралар
қолдануға байланысты резолюциялар қабылдады. Сол жылы Берлинде конгресс
өтті, онда экстрадицияға байланысты мәселер қозғалған болтаын. 1926 жылы
қыркүектің 17-30 аралығанда экстрадицияға байланысты халықаралық конгресс
өтті. Бірақта бірінші конгресстен кейін экстрадицияға байланысты қағидалар
қабылданып қойған болатын. 1930 жылы ғана ұстап беру мәселесі жүзеге
асыратын қағидалар қабылданды.
Комиссия басшысы Рездент болды. Бірінші президент Иоган Шобер 1934 жылы
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының президенті, Австрия полициясының
Президеті болу қажет деген болатын. Президентке көмек ретінде әкімшілік
комитет құрған болатын. Комиссия жағынан жалған ақша жасаумен күресетін
халықаралық орталық құрылды, сонмен қатар 1924 жылы жасырынып жүрген
қылмыскерлерді халықаралық іздестіру қызметі және Халықаралық қылмыскерлер
туралы ақпарат бөлімі, 1926 жылы қоғамға қауіпті тұлғаларды халықаралық
тіркеу бөлімі, 30-шы жылдарда сәйкестендіру және полициялық радио байланыс
бөлімі құрылған болатын. Қатысушы мемлекеттерде ұлттық полициялық
орталықтар құрылған болатын.
1930 жылы Конгресс біткеннен кейін жыл сайын полиция ведомства
басшылары кездесу туралы шешім қабылданды. Бұл кездесуді сьезд деп атаған
болатын. 1930 жылы Антверпанда өткен съезде, 1932 жылы Римде өткенде съезде
мүшелерінің ресми мүшеден бейресми мүшелерден айыра бастады: тек ғана ресми
мүшелері ғана дауыс беру құқығына ие болды. Қылмыстық полиция ұйымының
қызметі мен мәселелеріне байланысты конгресстер; 1934 жылы Венада; 1935
жылы Копенгагенде; 1936 жылы Белградта; 1937 жылы Лионда өткен болатын.
1938 жылы Бухаресте соғыс алдында халықаралық полиция комиссиясының съезі
өтті. Сол уақытта ұйымның мүшесі 34 мемлекетке жеткен болатын. Сол жылы
Австрия мен Германия қосылғаннан кейін Комиссияның барлық құжаттары неміс
фашисттердің қолында болды. [6, C.27-31].
Бұл құжаттарды Берлинге әкелініп, мемлекеттермен күресу және
мемлекеттерді басып алу мақсатында қолданған болатын. Халықаралық қылмыстық
полициясының комиссиясының тізіміндегі қылмыскерлерді үшініші рейх
қызметіне шақырған болатын. Германияға қарсылық білдірген мемлекеттерді
жалған ақша банкнотын жасап шығарған болатын. Сол уақытта комиссия шегінде
ешқандай мемлекеттермен қызмет істемеген еді, бірақта қағаз жүзінде
германдық үкімет жарғы негізінде қызмет атқарды. Халықаралық қылмыстық
полиция комиссиясының президенті болып австриялық СС обер-фюрері Отто
Штайнхойзль болды. Комиссияның әкімшілігін Венадан, Берлиннің жанындағы
Ванзееге көшірді. 1940 жылдан бастап неміс қызмет қызметкерлерінің басшысы
Рейнград Гейдрих басқарып, 1942 жылы оны Эрнест Кальтенбруннер бастады. Бұл
басшылардың ауысуына қарамастан, қызмет жүйесі бұзылмады.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Халықарылық қылмыстық полиция
комиссиясының съезіне шақырсада ешқандай мемлекет келмеген болатын. Соғыста
Германия жеңіліске ұшырағаннан кейін Комиссияның көптеген құжаттары
жоғалып, қайтадан қалпына келтіру керек болатын. [7, C.18-19].
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін халықаралық қылмыстық полиция
комиссиясының қызметін жаңарту мақсатында Ф.Луваж ( соғысқа дейін Белгия
Комиссия өкілдігі, Әділет министірлігінің басты инспекторы болып қызмет
атқарған), Г.Содерман (Шведтік криминалист), Р.М.Хау, М.Луне Дюкло және
В.Мюллер өз бастамашылығына алған болатын. 1946 жылы маусымның 3- 5
аралығында Бельгия үкіметінің бастамашылығымен Брюссельде Конгресс өткен
болатын, бұнда Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының қызметін жаңарту
мәселесі қозғалды. Бұл конгрессте 17 мемлекеттің полиция ведомстваларының
өкілдіктері қатысқан болтатын. Сонымен қатар қатысушы мемлекеттер
Халықаралық қылмыстық полиция комиссияның қызметін жаңартуға қарсы болмаған
болатын. Комиссиясының штаб-пәтерін Парижге көшірген болатын. Бұл жерде
штаб-пәтерді нелікткен Париж қаласына көшірді деген сұрақ туындайы мүмкін.
Себебі соғытан кейін Франция орталыққа айналған болатын. Комиссия өз
кезегінде Бас хатшымен Атқарушы коммитеттің қызметін құру ісімен айналысқан
болтын. Бұл орган 5адамнан құрылды: Президент, Бас хатшы, Комиссияның 3
мүшесінен құралды. Президентікке Ф.Луважды сайлады. Сонымен қатар мәдениет
және ғылым қайраткерлері қызмет атқарды, бұл жерде көптеген халықаралық
кездесулер мен жиындар өтетеін болған. Сондай-ақ Францияның Ішкі істер
министрлігі комиссияғы ғимарат беріп қана қоймай, хатшылықтың
персоналдарына жартылай шығынын көтерген болатын. Комиссияның Бас
хатшылығына Францияның Ішкі Істер министірлігінің жанындағы қылмыстық
полиция басшысы Д. Дуклонды сайлаған болатын. Ұйымның мақсаты, міндеті,
қағидасын білдіретін уақытша жағдай қабылдады. Осы жағдайдан бастап әскери
сипаттағы қылымытық әрекеттерген араласпау туралы жазылып өткен болатын.
Өкінішке орай әскери сипатта қылмыс жасаған жасырынып жүрген қылмыскерлерге
жысырынып кетуіне мүмкіндіктер берген болатын. [8, C.37].
1949 жылы Бернде өткен конгрессте, польшаның бастамашылығымен Германияның
басқыншылығы кезіндегі гилерлік полициямен бірге қызмет еткен
қызметкерлерді және халықты жазалаған қызметкерлерді жазалау мәселесі
қозғалған болатын, сонымен қатар сотқа жазалау мақсатында мемлекеттерге
өтініш білдірген болатын. Ұйымның президетін, бір мемлекеттің үстемдігі
болмау мақсатында әр мемлкеттің өкілдігін дауысқы салып сайлаған болатын.
Комиссияның құрылтай құжаты 1923 жылы қабылдаған акт болды. Бірақта оның
жағдайы ескіріп, соғыстан кейінгі жағдайға қайшы болатын. 1946 жылы
Брюссельде өткен Конгрессте 17 мемлекет бас қосқан болатын. Сол жылы
халықаралық қылмыстық полицияғы 19 мемлекет қосылды: Бельгия, Ұлыбритания,
Голландия, Грекия, Дания, Мысыр, Иран, Люксембург, Норвегия, Польша,
Португалия, АҚШ, Түркия, Чили, Франция, Чехословакия, Щвеция, Щвейцария,
Югословия.
Екінші дүние жүзілік соғысқа дейін Интерпол ақпарат мен ой алмасатын
форум болып қызмет атқарды. Полициялық қыметтің ынтымақтастығы бейресми
болған еді. Интерполдың бұрынғы хатысы болып қызмет атқарған Андрэ
Боссардың айтуынша біз көп уақыт бойы мүдделер жөніндегі клуб ретінде
қызмет атқардық- деп айтқын болатын.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін батыс мемлкеттерінің полиция ведомства
басшылары Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясының қайтадан құрылуына
бәрнеше әркеттер жасап бастаған болатын. [9, C.37].
БҰҰ-да Халықарлық қылмыстық полиция ұйымы халықаралық үкіметаралық
емес ұйым ретінде тіркелген болатын. [10, C.19].
Халықаралық құқық ғылымында үкіметаралық емес ұйымдар олар: ұлттық қоғамдық
бірлестіктер, жеке тұлғалар, бөлек мемлекеттерді жатқызбайды, ал комиссия
мемлекет атынан өкілдік ететін, мемлекеттің құқық қорғау органдары болады.
Сол жылдан бастап Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы өзін бөлек дербес
ұйым реттінде анықтады. 1956 жылы Венада өткен Халықаралық қылмыстық
полиция комиссисындағы 21-ші сессияның Комиссияның Халықаралық қылмыстық
полиция ұйымы – Интерпол деп аталатын жарғысын қабылдаған болатын. Сонымен
қатар Жарғысына сай жазылғандай Интерполды толықтай Халықаралық
үкіметаралық ұйым ретінде мойындаған болатын. [11, C. 62]
Жылдан-жылға ұйымның мүшесі өсіп келеді және Ұйымның байланысты
қамтамасыз етіп отырған жүйесі дамып келе жатыр. Ұйының шатб-кваритрасын
Праиждың жанындағы Сен-Денидағы ғимаратқа симай, 1989 жылы Францияның Лион
қаласына жаңа ғимарат салынып, сонда көшіріп әкетілген болатын. 1989 жылы
27 қаңтарда Бас Асамблеяның 51-ші сессиясында жаңа штаб-кварира реми түрде
ашылған болатын.
Көп уақыттар бойы Кеңес Одақты мүшелікке кіруіне байланысты
көптеген келіспеушіліктер болған еді.Соғыстан кейін ұйымның Болгария,
Вегрия, Румыния, Қытай Халық Републикасы үзіп-үзіп байланыс орнатқан
болатын. Югославия 1923 жылы Ұйымның құрылуынан бастап, өзінің мемлекет
ретінде ыдырауына дейін толықтай орнатып келген болатын. 70-ші жылдарда
ішкі сауда, мәдени, туристік қатынастарының байланысы мемлекеттер арасында
дами бастады. Сол уақытта Шығыс Еуропа мемлекеттерінде заңсыз есірткі тасу,
заңсыз қару-жарақ тасу, жалған ақша жасау қылмыстары өскен болатын. 80-ші
жылдың ортасында реформа басталуымен Кеңес Одағында қылмыс пен ұйымдасқан
қылмыстар саны көбейе бастады. Интерполға Одақтын бұрыңғы мемлекеттері мүше
болып кірген болатын.
1981 жылы Венгрия Республикасын мүше болып кірген болатын:
Венгрия Ұлттық Орталық Бюросның басшысы Интерполға мүше болып кірудегі
себебін:
1) Көптеген мемлекеттредің халықаралық қылмыстылықпен күресудегі ұжымына
кіру;
2) Басқа мемлкеттердің полициялармен ардайм байланыста болу;
3) Халықаралық қылмыспен күресуде және ақпарат алмасуда тәжірибе алу;
1984 жылы Қытай Халық Республикасы мүще болып кірген болатын. Қытай Халық
Республикасы Бас Ассамблеяға Тайваньды Интерполдың мүшелігіне алып таста
туралы шарт қойған болатын. Себебі Тайвань Қытай Халық Республикасы
территрориясының ажырамас бөлігі болып саналады. Бұндай шарт қою
Интерполдың мүше мемлекеттер қарсылық білдірген болатын. Бұл шарт қою
нәтижесінде дауыс беруші мемлкеттер қарсы болып, бірінші рет сайлауға
түскенде Қытай Интерполдың мүшелігіне кіре алмаған болатын.
Бірақта Қытай Халық Республикасы Интерполға мүшелікке кіруге қайта өтініш
берген болатын. Интерпол бұл мәселені Атқарушы комитетке Тайванның ұймдағы
құқықтық мәртебесін анықтауға берген болатын. Атқарушы комитет халықаралық
жария құқықтың мамандарымен кенесіп Қытай Халық Республикасын Ұйымның
мүшелігіне кірген болатын. Ал Тайваньның мәселесін әліде шешілмеген.
Бірақта 1985 жылы Халықаралық Қылмыстық полиция ұйымы АҚШ-тың арнайы
конгрессінде қаруына берген болатын. Бұнда Тайвнның мүшелінен шығуына қарсы
болан еді. Олардың ойынша Интерпол ол ешкімге тәуелді емес және Тайвньды
мүшеліктее ығару ол өзінің жарғысына қайшы келеді деп санады. [12, C.121].
1985 жылдың маусымда Тайванның мәселесі бойынша Атқарушы комитет
қарастырған болатын,бірақ шешім қабылдамады. Бірақта Тайваньды ұйымның мүше
мемлекеттер тізімінен алынып тасталды және 1985 жылы вашингтонда өткен
конгресске шақырылмады.
Қазіргі таңда Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының мүше мемлекеттер саны
190 болды. ( 2001 жылы қықрүйектің 24-інде Югославия мемлекеті қайтып
мүшелікке кіруі, 2002 жылы 21-ші қазанда Интерполға ауғанстан және Тингор-
Лешти мүше болып кірді). Мүше мемлекеттер саны саны бойынша БҰҰ-нан кейін 2-
ші орнда тұр. [13].
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының тарихынан көретініміз, Интерполды
құруды басшылыққа алған мемлекеттер емес полициялар қызметінің ұлтық үкімет
пен ұйымдар екенін көруімізге болады.
Сонымен қатар Интерпол Полиция емес, ұйымдасқан қылмыстылықпен күресудегі
мемлекеттердің әр түрлі қылмыстық полиция ведостваларының үйлестіру
жөніндегі халықарлық ұйым ретінде қарастырамыз.
Интерполдың жетекшілікке алатын маңызы басқада қағидаларына мыналар жатады:
1) Ынтымақтастыққа лингвистикалық немесе географиялық кедергілер
тасқауыл болмау тиіс;
2) Интерполдың барлық мүше мемлекеттері тең құқылы және оларға бірдей
қызмет көрсетеді;
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы Бас Ассамблеядан, Атқарушы Комитеттен,
Бас Хатшылықтан, Ұлттық Орталық Бюродан және Интерпол кеңесшілерінен
құралады. [14, C.80-85].
Интерпол – жалпы қылмыстылықпен күресу саласындағы қатысушы
мемлекеттердің құқық қорғау органдарының күшінің бірігуі мақсатында
құрылған халықаралық ұйым болып табылады. Бұл халықаралық ұйымдар
арасындағы, тікелей қылмыспен күресумен айналысатын жалғыз халықаралық ұйым
болып табылады. Интерпол саяси қызметке, әскери, діни және нәсілдік
сипаттағы қызметтерге ешқандай араласпайды.
Интерпол – қысқартып айтылғанда Халықаралық Қылмыстық Полиция Ұйымы деп
қысқартып атауға да болады (ХҚПҰ). Бұл қылмыспен күресуге тікелей қатысып
отыратын, халықаралық ұйым болып табылады.
Интерпол 1923 жылы Венадағы жалпы қылмыстылықпен күресуін әр түрлі
мемлекеттерде үйлестіру мақсатында, Халықаралық қылмыстық полиция ретінде
құрылған болатын. 1938 жылы Австрияны неміс фашистері толықтай басып
алуғаннан кейін, бұл ұйым өзінің қызметін тоқтатқан болатын. Онын мүшелері
150 мемлекеттен асқан болатын және Штаб-квартирасы Францияның Лион
қаласында орналасқан болатын. Ол Еуропаға, Жерорта теңізіне, Солтүстік
Америкамен Таяу Шығыс үшін аумақтық орталық болып табылады. Интерполды БҰҰ-
ы Халықаралық Үкіметаралық Ұйым ретінде қарастырып кеткен болатын. [15].
Ұйымның негізгі мақсаттары Жарғының 2-ші бабында көрсетілген:
1) Жалпы қабылдаған адам құқықтары мен бостандықтары, ұлттық
заңнамаға сай барлық қылмыстық полиция органдырының ынтымықтастығына өзара
дамыту және қамтамасыз ету;
2) Жалпы қылмысмен күресуге және қылмысты алдын ала ескертуге септігін
тигізетін мекемелерді құру және дамыту. Бұл жарғы саяси, әскери, діни және
нәсілдік сипаттағы қызметтерге араласуға тиым салынады. (Жарғының 3-ші
бабы)
Интерполдың қызметінің негізгі бағыттары. Біріншіден қылмыстарды тіркейтін
бөлім болып табылады. Кейбір қылмыстар мен қылмыскерлерді арнайы сұрыптау
мақсатымен жүргізілетін әдістерді Бас хатшымен анықталып, халықаралық
қылмыскерлерді ұстау, іздестіру және халықаралық қылмысты ашу құралы
ретіндегі тиімді әрі жалпы қабылдаған ұйым болып табылады. Негізгі сұрыптау
белгісі болып демографиялық дерекқор, объектінің сыртқы белгісі, қылмысты
жасау әдісі, тұлғаның негізгі белгісі, оның әдеті, жүрісі, өзін ұстау
мәнері және т.б табылады. Қылмыстық тіркеу екі негізгі түрге бөлінеді:
жалпы және арнайы болып. Жалпы тіркеудің объектісі болып халықаралық
элементі бар қылмыстық сипаттағы қылмыстар мен қылмыскерлер туралы
халықаралық ақпараттар жатады. Ал арнайы тіркеудің объектісі
қылмыскерлердің саусақ іздері мен фотосуреттері жатады. Әр қылмыстық
тіркеуге картотека жүргізеді.
Оларға:
1) қылмыстық қызметіен қоса алғанда, барлық демографиялық және де басқада
ақпараттарды арнайы картотека тізіміне салынған, барлық халықаралық
қылмыскерлер мен тұлғалар, қылмыстық іске қатысы бар деген күдіктілер
туралы ақпараттарды бар алфавитті картотека;
2) Әр халықаралық қылмыскерге 177 көрсеткіш бойынша, қылмыскерлердің ауызша
суреттелген картотекасын, ұйымның қатысушы мемлекеттері әр
қылмыскерлерге арнайы карточка толтырып оны Бас хатшыға жібереді, ауызша
іздестірген суретті алып, тәжірибелі қызметкерлер тісті сәйкес келетін
құжатты тауып көшірмеден өткізіп мекен-жайға жібереді;
3) Екі бөлімнен тұратын құжаттар мен аты бар картотекалар. Халықаралық
қылмыскерлер қолданған нөмірлері, паспорттың топтамасы және басқада
деректемелер боыйнша, жеке куәлік, ұшақты, автокөлікті жүргізу құқығы
туралы куәліктерді ең алдымен ескереді. Екінші бөлімде есіркі және бағалы
заттар әкелінген теңіз кеме, ұшатын құрылғылар мен автокөлік аттары,
сонымен қатар халықарылық қылмыстықа қатысты бар ұйымдар мен фирмалар
атауынан тұратын картотекалар жатады;
4) Бір топ әдісімен, атауын суреттеу арқылы немесе бөлек қылмыс түрі арқылы
жасалған, бірнеше картотекадан тұратын картотека: заңсыз есірткі тарату,
жалған ақша жасау, контрабандалық қару-жарақтар, ұрлап әкетілен ұшақтар
және т.б;
5) Он саусақы тіркелген дактилоскопиялық картотека, криминологиядағы Генри
мен Гальтон формуласына сәйкес келетін картотека. Оның көмегімен
қылмыскерлерді теңестіреді;
6) Тұлғалардың салынған суретіндегі бөлшектер арқылы немесе фотосурет
қолдану арқылы тұлғаның сыртқы келбетін тіркейтін картотека;
Интерполда басқада яғни әр түрлі мемлекетте ұрлап әкетілген
автокөлік, өнер туындылар, бағалы заттар, хабар ошарсыз кеткен тұлғалар
туралы ақпарат сияқты картотекалар жүргізеді. Картотеканы толтыру әр
мемлекеттің борышы болып табылады. Өз кезегінен Бас хатшы, басқа мемлекетте
сұраныс жібер-ақ жаңа ақпараттармен қамтамасыз етеді. Ал іздестіру саласына
байланысты Интерпол өзінің күшін кең аумақта жұмсайды. Мемлекеттен тыс
қылмыс жасалған жері жылдам іздестіру қызметін атқарады. Іздеу салуға
ведомствалық нұсқама мен ұлттық заңнаманы сақтайтын бірнеше қатысуш
мемлекеттердің поициялары қатысады. Интерпол бірнеше мемлекеттің қызметін
үйлестіріп қана қоймай, сонымен қатар өзінің картотексындағы ақпарттарды
таратып, көмек көрсетеді.
Интерпол тәжірибесінде іздестірудің 3 түрін бөліп қарастырады:
қарапйым, аралас, жедел. Қарапайым іздестіру ол тергеу органы немесе сот
шетелге қашып кеткен өз мемлекетінен ҰОБ-на жіруін жатқызады. Бұл жерде
қосыша ақпарат туралы өтініш қызыл нұсқама, яғни оң жақтағы үстінгі жерде
тұратын, Интерполдың қызыл эмблемасы белгіленген бланкі арқылы жазылады.
Бас хатшы қабылдап, барлық немесебірнеше мелекеттің ҰОБ-на жібереді. Бұл
құжатты алғаннан кейін, әр ҰОБ полициялық органдарға іздеу салу туралы
тапсырма береді. Егерде тапқан ҰОБ, Бас хатшымен іздеу салған мемлекеттің
ҰОБ- на хабарлама жіберді.
Ал жедел іздестіру ол басқаларға қарағанда Интерполдың арнайы радио желі
арқылы көрші мемлекеттердің ҰОБ-на, қылмыскердің қайда қашып кеткені туралы
сұраумен ерекше болып келеді. Қашып кетке қылмыскерді ұстау өтінішін
телеграф немесе тез пошта арқылы жібереді. Егерде жіберілген сұраныс 3
айдың ішінде орндалмаса, онда ол қарапайым іздестіруге айналады. Егерда
қылмыскерді ұстаға немесе арестке арналған толық негіз, немесе шарт жоқ
болған жағдайда, Бас хатшы оған қылмысерлерді бақылау туралы жасыл нұсқама
толтырылады.
Аралас іздестіруге келетін болсақ, қылмыскерлерді ұстау және қылмыстық
істер бойынша құқықтық көмек туралы екіжақты келісімге барлық меммлекеттер
отырмайды. Сондықтан Интерполдың Хатшысы екі нұсқама жіберді: Қызыл нұсқама
Еуропа мемлекеттерінде немесе АҚШ-тан қылмыскерлерді көрген жағдайда
ұстау мақсатында арестке алу. Жасыл нұсқама Оның көшуі мен қызметін
бақылау - деген белгімен жіберіледі. [ 16]
2. Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Инттерполдың құрлымы мен
ынтымақтастығының негізгі қағидалары
Халықаралық қылмыстық ролиция ұйымы Бас Ассамблеядан, Атқарушы комиететтен,
Бас хатшылықтан, Ұлттық Орталық бюродан және Интерпол кеңесшілерінен
құралады. [17]
Интерполдың жоғарғы рангі болып жоғарғы рангтағы қылмыстық полиция
шенеулігінен тұратын Бас Ассамблея болып табылады. Яғни Жарғыға сәйкес
жоғарғы органды, ұйымның мүшелігіне сайлауға түсетіндерден және
делегациялардан тұрады. Әр мемлекеттің делегациясында бір басшы бола тұра,
әр ұйымның мүшесін бір немесе бірнеше делегация өкілдік ете алады.
Бас Ассамблеяның жыл сайынғы өтетін сессиясында 1 жылға жоспар бекітеді.
Бас Ассамблеяның сессиясында қабылданатын резолюциялар екіге бөлінеді:
ұйымның қызметтендірі туралы резолюциясы және халықаралық құқық қорғау
қызметінің әр түрлі аспектілері туралы резолюция.
1923 жылдан бастап өткен халықаралық қылмыстық полиция ұйымының сессиялар
тізімі:
Интерполдың Өткен жерлер
Бас Ассамблеясының
өткен сессияларының жылдары
1-ші Сессия, 1923 жыл Вена (Австрия)
2-ші Сессия, 1924 жыл Вена (Австрия)
3-ші Сессия, 1926 жыл Вена (Австрия)
4-ші Сессия, 1927 жыл Амстердам (Нидерланды)
5- ші Сессия, 1928 жыл Берн ( Швейцария)
6-ші Сессия, 1929 жыл Вена (Австрия)
7-ші Сессия, 1930 жыл Антерпен (Бельгия)
8-ші Сессия, 1931 жыл Париж (Франция)
9-ші Сессия, 1932 жыл Рим (Италия)
10-ші Сессия, 1934 жыл Вена (Австрия)
11-ші Сессия, 1935 жыл Копенгаген (Дания)
12-ші Сессия, 1936 жыл Белград (Югославия)
13-ші Сессия, 1937 жыл Лондон (Ұлыбритания)
14-ші Сессия, 1938 жыл Бухарест (Румыния)
15-ші Сессия, 1946 жыл Брюссель (Бельгия)
16-ші Сессия, 1947 жыл Париж (Франция)
17-ші Сессия, 1948 жыл Прага (Чехословакия)
18-ші Сессия, 1949 жыл Берн (Щвейцария)
19-ші Сессия, 1950 жыл Гаага (Нидерланды)
20- ші Cессия, 1951 жыл Лиссабон (Португалия)
21- ші Сессия, 1952 жыл Стокгольм (Щвеция)
22- ші Сессия, 1953 жыл Осло (Норвегия)
23- ші Сессия, 1954 жыл Рим (Италия)
24- ші Сессия, 1955 жыл Стамбул (Түркия)
25- ші Сессия, 1956 жыл Вена (Австрия)
26- ші Сессия, 1957 жыл Лиссабон (Португалия)
27- ші Сессия, 1958 жыл Лондон (Ұлыбритания)
28- ші Сессия, 1959 жыл Париж (Франция)
29- ші Сессия, 1960 жыл Вашингтон (АҚШ)
30- ші Сессия, 1961 жыл Копенгаген (Дания)
31- ші Cессия, 1962 жыл Мадрид (Испания)
32- ші Сессия, 1963 жыл Хельсинки (Финляндия)
33- ші Сессия, 1964 жыл Каракас (Венесуэла)
34- ші Сессия, 1965 жыл Рио – де Жанейро (Бразилия)
35- ші Сессия, 1966 жыл Берн (Щвейцария)
36- ші Сессия, 1967 жыл Киото (Жапония)
37- ші Сессия, 1968 жыл Тегеран (Иран)
38- ші Сессия, 1969 жыл Мехико (Мехико)
39- ші Сессия, 1970 жыл Брюссель (Бельгия)
40- ші Сессия, 1971 жыл Оттава (Канада)
41- ші Сессия, 1972 жыл Франкурт (Германия)
42- ші Сессия, 1973 жыл Вена (Австрия)
43- ші Сессия, 1974 жыл Канны (Франция)
44- ші Сессия, 1975 жыл Буэнос – Айрес (Аргентина)
45- ші Сессия, 1976 жыл Аккра (Гана)
46- ші Сессия, 1977 жыл Стогольм (Щвеция)
47- ші Сессия, 1978 жыл Панама (Панама)
48- ші Сессия, 1979 жыл Найроби (Кения)
49- ші Сессия, 1980 жыл Манила (Филиппин)
50- ші Сессия, 1981 жыл Ницца (Франция)
51- ші Сессия, 1982 жыл Терромолинос (Испания)
52- ші Сессия, 1983 жыл Канна (Франция)
53- ші Сессия, 1984 жыл Люсембург (Люксембург)
54- ші Сессия, 1985 жыл Вашингтон (АҚШ)
55- ші Сессия, 1986 жыл Белград (Югославия)
56- ші Сессия, 1987 жыл Ницца (Франция)
57- ші Сессия, 1988 жыл Бангкок (Тайланд)
58- ші Сессия, 1989 жыл Лион (Франция)
59- ші Сессия, 1990 жыл Оттава (Канада)
60- ші Сессия, 1991 жыл Пунта – дель- Эсте (Уругвай)
61- ші Сессия, 1992 жыл Дакар (Сенегал)
62- ші Сессия, 1993 жыл Аруба
63- ші Сессия, 1994 жыл Рим (Франция)
64- ші Сессия, 1995 жыл Бейжің (Қытай)
65- ші Сессия, 1996 жыл Анталия (Түркия)
66- ші Сессия, 1997 жыл Жаңа Дели (Үндістан)
67- ші Сессия, 1998 жыл Каир (Мысыр)
68- ші Сессия, 1999 жыл Сеул (Корея)
69- ші Сессия, 2000 жыл Родос (Грекия)
70- ші Сессия, 2001 жыл Будапешт (Венгрия)
71- ші Сессия, 2002 жыл Яонде (Камерун)
72- ші Сессия, 2003 жыл Бенидорм (Испания)
73- ші Сессия, 2004 жыл Канкун (Мексика)
74- ші Сессия, 2005 жыл Берлин (Германия)
Кестеден қарап 1938 жылдан 1946 жылға дейін интерполдың ешқандай сессиясы
өтпегенін көруімізе болады. Бұл дегеніміз сол уақытта Комиссяның қызметін
қауіпсіздік неміс қызметі атқарды. Сол кезде қауіпсіздік қызметі
халықаралық Комиссияның мұрағатын пайдаланған болатын. [18, C.105-110].
Бельсонның Я.М. айтуы бойынша 2-ші дүниежүзілік соғыстан кейін
Комиссияның қызметін шектетуге тура келді - деп айтқан болатын.
Ал енді Бас Ассамблеяның атқаратын қызметіне келетін болсақ:
1) Өзінің міндеттерін Жарғыға сәйкес атқарады;
2) Қызметіне сай барлық қағидаларды және бұл ұйымның алдында тұрған барлық
міндеттерді жүзеге асыруға септігін тигізетін барлық амалдарды
қарастырып анықтайды;
3) Ережелер шығарады;
4) Келесі жылға ұйымның Бас хатшысы ұсынатын жұмыстың ортақ жоспарын
қарастырады және растайды;
5) Ұйының қызметін орындайтын лауазымды тұлғаларын сайлайды (Бас Ассамблея
Ұйымның Президентін, үш презденттің орныбасарларын, Атқарушы комитеттің
делегеттарын қабылдап, Бас хатшылықты мақұлдайды);
6) Резолюциялар қабылдайды, Ұймның мүше мемлекеттеріне Интерполға құзіреті
шегінде ұсыныстар береді;
7) Басқа ұйымдармен келетін келісімді қарайды және мақұлдайды;
8) Жарғыда көрсетілгендей барлық функцияларын орындайды және ұйымның
қаржылық саясатын анықтайды. (6,7,8 б.б)
Бас Ассамблея өзінің сессияларын жыл сайын өткізеді, сонымен қатар басқа
органдардың өтініші бойынша немесе ұйымның барлық мүшелерінің өтініші
бойынша Бас Ассамблеяның төтенше сессиясы өткізіледі. Сессия барысында
Бас Ассамблеяның алдындағы жүктелдген мәселелерді нақты шешу үшін, арнайы
комитет құрады. Бас Ассамблеяға дауыс беру әр мемлекеттің бір делегатына
тиесілі және жарғыға сай барлық 23 дауысты қажет ететін қабылдауды
қоспағанда барлық шешімдер жәй ғана көпшілік дауысымен қабылданады. [19].
Сонымен Бас Ассамблеядан кеінгі Интерполың әкімшілік органын Атқарушы
коммитет атқарады. Ол Президенттен, 9 делегаттан, 3 Вице Президентен және
Президенттен тұратын тар құрамды қатысушылар мен тар өкілеттен тұратын
әкімшілік орган болып табылады. Атқарушы комитетінің барлық мүшелері
әділетті-географиялық өкілдік қағидасына сай әр мемлекеттен болуы міндетті.
Президентті Бас Ассамблеяның делегаттары арқылы 4 жылға сайланады. Ол Бас
Ассамблеяның, Атқарушы Комитеттің отырысында басшылық етеді, пікір-таласты
басқаарып,Ұйымның барлық органдарымен шығарған шешімнің орндалуын
қадағалайды сонымен қатар Бас хатшылықпен байланыста болып отырады. Ал Вице
Президент пен делегаттарды Бас Ассамблея 3 жылға сайланды. Президент пен
Вице Президент аймақтан болуы тейіс. Ұйымның Президенті Бас Ассамблеяның,
Атқарушы Комиссияның сессиясында басшылық етеді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазіргі таңда қарапайым халыққа
ядролық және экологиялық апаттар төніп қана қоймай, халықаралық терроризм,
діни экстремизм, есірткі бизнесі және сол сияқты қылмыстар өз қауіпін
төндіреді. Бұл негізінен ұлттық әлеументтік-экономикалық білімнің бірегей
әлемдік экономикалық және жалпы жүйемен өзара байланысатын жаһанданумен
байланысты болып келеді. Осындай қылмыс түрімен күресуді ешқандай мемлекет,
басқа бір мемлекеттің қатысуынсыз, жеке өзі күресе алмайды. Себебі
мемлекеттің ішкі байланыс деңгейінің жеткіліксіздігі мемлекеттің ұлттық
мүддесіне зиян келуі мүмкін. Яғни, жаһандық мәселелерді мемлекеттер
бірігіп, халықаралық деңгейде қабылдаған және ратификацияланған халықаралық
құқықтық акт негізінде әрекет етуі қажет.
Қазіргі таңда діни терроризм мен экстремизм мәселесін жаһандық мәселе
екенін атап өтуіміз қажет. Сондықтан да, қазіргі таңда ешқандай мемлекет өз
азаматтарын терроризмнен толық түрде қорғау кепілдігін бере алмайды.
2011 жылы 11 қыркүйекте АҚШ-та болған жағдай, ұлтаралық қылмыстық жылдан-
жылға өсіп, өзінің ықпалын дамытып келе жатқанын көрсетті.
Бұрынғы АҚШ Қорғаныс министірі Дональд Рамсфельд сенаттық комитет алдында
АҚШ террористік ұйымдар террористік мемлекетпен байланысы бар, одан қашып
құтыла алмайтынғымызды мойындаймын -деп сөз сөйлеген болатын.
Мемлекеттердің қылмыстық құқығна қылмыстың белгілі бір топтары
түсетіндігіне қарамастан, бізге соңғы жыдардағы террористік актің
халықаралық қылмыстық құқықтағы байланысын анықтау қажеттілігі туындауда.
Халықаралық қылмыстық құқықта қылмыстың қауіпі мен ауырлығына қарай,
қылмыспен күресу әдісінің тиімділігіне байланысты болап келеді. Сонымен
қатар Интерполдың Халықаралық қылмыспен күресудегі өзінің мүмкіндігін толық
түрде пайдалана алмайтындығына келесі себептері бар:
Интерполға мүше мемлекеттің ұлттық заңнамасының әр түрлі болуына
байланысты қылмыстың жекелеген түрлеріне қозқарасы әр түрлі болғандықтан,
ортақ жедел іздестіру және тергеу іс әркеттеріне байланысты қиыншылықтар
туындайды;
Ұлттық Орталық Бюроның өкілеттелігі мемлекеттің ұлттық заңнамасымен
реттелетіндіктен, әр мемлекеттің полициялық қызметінің мүмкіншіліктері тең
дәрежеде болмауы;
Ұлттық Орталық Бюроның полициялық қызметі Интерполдан түсетін жедел
ақпараттарды тиісінше бағаламайды. Сонымен қатар мемлекеттердің құқық
қорғау органдарының өкілдіктері Бас хатшылық аппаратының мүмкіншіліктерін
толық түрде пайдаланбайды;
Ұлттық Орталық Бюроның басшылары Интерполдың берген бір мемлекеттің
қызметкерлерінің басқа мемлекетте халықаралық іздестіру қызметін орындау
мүмкіншілігін толық түрде пайдалана алмауы;
Жоғарыда айтылған мәселелер Ұлттық Орталық Бюроның Басшылығының көз аясында
және бұл мәселерді әр түрлі Бас хашылық өткізетін халықарлық форумдарда
қозғлып келе жатыр бірақта мәселені жылдан жылға қалдырып келе жатыр.
Ғылыми проблемардың шешілуінің қазіргі жағдайын бағалау.
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Полиция Ұйымына кіру бізге
кқптеген мүмкіндіктер беретінін көреміз. Қазақстан Республикасы Ұлтық
Орталық Бюросы Интерполың жүйесі арқылы басқа мемлекеттермен қылмысты
алдын алу, қылмыскерлерді әшкерелеу, қылмысты жылдам ашу және іздестіру
салудың тиімділігі артып келеді. Қазақстан Респбубликасының Ұлттық Орталық
Бюросы сонмен қатар іс-түссіз жоғалған адамдарды халықаралық іздестіруде
аса маңызды орынды алады. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасы Интерпол
Ұлттық Орталық Бюро заңнамасына сәйкес өз өкілеттігі шегінде қазақстандық
құқық қорғау органдарының Бірікен Ұлтттар Ұйымы, Шанхай ынтымақтастық ұйымы
Еуропол және басқада ұйымдармен және құқық қорғау институттарымен өзара
әрекеттесу арқылы біршама шаралар қабылдауда.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен тәжірибелік маңыздылығы.
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының Халықаралық Қылмыстық Полиция
Ұйымына мүше болып кіргені бізге мәлім болды. Ұйымға мүшелікке кіру
Қазақстан Республикасына көптеген мүмкіндіктер береді. Интерполың арналары
арқалы халықаралық ынтымақтастық арқасына Қазақстан Республикасының құқық
қорғау органдарымен бірқатар қылмыскерлер мен іздеудегі тұлғалар анықталып
ұсталды. Қазақстан Республикасының іздестіру жарияланған азаматтардың саны
58-ге жетіп отыр. Солардың қатарында И.В. Храпунов, В.В. Храпунов, Л.К.
Храпунова, М.К. Аблязов сиқты азаматтар жатады. Қазақстан Республикасының
Осы мәселеге байланысты 2000 жылғы 3 маусымда шыққан Халықаралық
iздестiрудi жариялау, Қазақстан Республикасы құзыреттi органдарының
Интерпол саласы бойынша сұрау салулар мен тапсырмаларды орындауы және
жiберуi, сондай-ақ оларды Интерполдың Қазақстан Республикасындағы Ұлттық
Орталық бюросында өңдеу туралы нұсқаулықты бекiту туралы нұсқаулықты
қолдану арқылы жүзеге асырылады. Сонымен қатар Қазақстан Республикаының
Ұлттық Ораталық Бюроның қызметін реттейтін 1998 жылғы Қазақстан
Республикасының Ұлттық Орталық Бюросының жағдайы және Интерполдың жарғысын
айтуымызға болады.
Дипломдық зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Дипломдық зерттеу
жұмысының мақсаты болып Халықаралық Қылмыстық Полиция Ұйымындағы яғни
Интерполдың Қазақстан Республикасындағы Ұлттық Орталық Бюроның
мәртебесін мен оның құзіреттілігін анықтау.
Аталған масаттарға жету үшін зерттеудің келесідей міндеттері болады:
1) Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының қалыптасу тарихына анализ жасау;
2) Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының ынтымақтастығының қағидалар мен
құралымдық жүйесіне зерттеу жүргізу;
3) Қазақстан Республикасындағы Интерполдың құқықтық мәртесін анықтайтын
анализ жүргізу;
4) Қазақстан Республикасында Интерполдың ҰОБ-ның басқарушы органның
құзіреті мен өкілеттігін анықтайтын зерттеу жүргізу;
5) ҰОБ-ның экстадиция мәселесін процессуалдық тұрғыдан зерттеу
Дипломдық зерттеу жұмысының объектісі мен пәні. Халықаралық
қылмыстардың дамуына байланысты оны алдын алу және әшкерелеу мақсатында
қызметтерін атқыратын Интерполдың Ұлттық Орталық Бюроның құқықтық мәртебесі
мен өкілеттіліктері.
Дипломдық зерттеу жұмысының пәні болып отындық Ұлттық Орталық Бюроның дамуы
мен қалыптасуының жалпы теориялық және тарихи-құқықтық аспектілері, сондай-
ақ қылмыспен күресуді жүзеге асыратын құқық қорғау органдарының
жүйесіндегі рөлі, алатын орны, оның құзіреттілігімен мәртебесін анықтайтын
құқықтық база.
Зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Зерттеу барсында
шетелдік ғалымдар мен отандық ғалымдардың мақалары мен ғылыми пікірлері
қолданылды. Сонымен қатар зерттеу барысында көбінесе отандық авторлардың
пікірлері арқылы зерттеу жүргізілді. Дипломдық жұмысты зерттеу барсында
Интерполдың жарғысы мен Қазақстан Республикасының Ұлттық Орталық Бюро
жағдайы және басқада ержелер қолдану арқылы зерттеу жүргізілді. Қазақстан
Республикасындағы Интерполдың Ұлттық Орталық Бюроның құықытық мәребесі мен
ұйымдық аспектісі және құзіреттілі шегінде қаралды. Сонымен қатар
Халықаралық қалмыстық полицияның ұйым ретінде қалыптасу тарихы
қарастырылып кеткен болатын. Қазақстанның Халықаралық Қылмыстық полиция
ұйымына мүше болып кіруі қазақстандық құқық қорғау органдарының алдында
мақсаттарды шешуге көптеген мүмкіндіктер береді.
Зерттеу жұмысының теориялық негізін С.Ұлықбеков, А.Б. Тоқсанбаев, О. А.
Омарова, А.Д. Каримова, М.К. Утегенов, А.К. Ибраева авторларының еңбектерін
қолданылды.
Сонымен қатар дипломдық зерттеу жұмысының барысында, шетел авторларының да
еңбектері пайдаланды: А.А. Бабушкин, В.С. Овчинский, Я.М. Бельсон, К.С.
Родионов еңбектері пайдаланлы.
Осы салаға құықтың негізін қалаушыларға К.А. Бекяшов, Ю.М. Колосов, И.И.
Лукашук сияқты ғалымдарды жатқызамыз. Сонымен қатар шетел ғалымдардың К.С.
Родионовтың еңбектерінде Интерполдың қалыптасу тарихы, даму кезеңдері мен
негізігі бағыттары қарастырылыған. Халықаралық аренадағы қылмыстылықпен
күресу ынтымақтастығының әр түрлі аспектілерін зерттеумен байланысты
ғылыми пікірлері А.А. Бабушкин, А.Б. Тоқсанбаев ғылыми еңбектерінде көрініс
табылды.
Сонымен қатар шетелдік ғалымдардың диссертациясы қолданылды. Зерттеу
барысында Тоқсанбаев А.Б., Омарова А.А., Бабушкин А.А., Ұлықбеков С.А.,
Каримов А.Д, Құдайбергенов М.Б. Ерджанов Т.К. еңбектері қолданылды. Сондай-
ақ Тоқсанбаев. А.Б Интерпол атты, Бабушкин. А.А Международные аспекты
розыскной деятельности Интерпола сияқты дессиртацияларын қолдану арқылы
зерттелді.
Дипломдық жұмыстың құрлымы.
Дипломдық жұмыстың құрлымы рефераттан, кіріспеден, 2 бөлімен, 3
бөлімшеден, қортындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұралы.
Дипломдықдық жұмыстың жалпы көлемі 61 беттен тұрады.
1. ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПОЛИЦИЯ ҰЙЫМЫ ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ЕМЕС ЖӘНЕ
ҮКІМЕТАРАЛЫҚ ҰЙЫМ РЕТІНДЕ
1.1 Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының үкіметаралық емес және
үкіметаралық ұйым ретінде құрылуымен қалыптасу тарихы
Ең алдымен Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының тарихын қарамастан
бұрын, ұйымның мағынасын ашу қажет. Сонымен Интерпол (ағыл. Interpol) –
қысқартылған сөз, 1923 жылы құрылып, құрамында 150 ден астам мүшесі бар,
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы International police - сөзінен
қысқартылып алынған. Халықаралық қылмыстық полиция ұйымын қазіргі таңда
Интерпол деп аталатын халықаралық ұйым болып табылады. Бұл өзінің сирек
құрлымынмен, құықтық базасымен және техникалық жабдықтандыруының арқасында
халықаралық полициялық ынтымақтастықтығын тиімді үйлестіруіне көмектесіп
отырады. Сонымен қатар барлық әдеби кітіптарды ашып оқитын болсақ, келесі
сипаттағы сұрақтар қойылып жатады: Интерпол үкіметаралық ұйым болып
табыладыма, әлде үкіметаралық емес ұйым болып табыладыма?
Бұлай ойлаудың негізігі дәлелі болып келесілер табылады: Интерпол көпжақты
келісімнін нәтижесінде қол қойылған және ратификациялынған келісім ретінде
құрылмады.
1956 жылғы 13 маусыдағы халықаралық қылмыстық полиция ұйымының
жарғысының Жалпы жағдай бөлімінде кейбір нақтылықтар анықталған жоқ.
Мысалы 4-ші бабты алатын болсақ: Әр мемлекет кез келген өзінің полициялық
органдарың функциялары, ұйымның қызметімен сәйкес келетін болса, Ұйымның
мүшесі ретінде уәкілдік бере алады. Ұйымға мүшелік сұранысы мемлекеттік
орган ретінде Бас хатшыға жіберіледі. Бұл жарғының ресми мәтіні болып
табылады. Бірақта Жарғының мәнін былай түсінуімізге болады: жарғының 4-ші
бабына сай Ұйымның мүшесі болым мемлекет емес арнайы полициялық органдары
болып табылады. Сонымен қатар кейбір күмәндардың туулығына байланысты
келесі дәлелдерді қарастыруымызға болады: Жарғының 4-ші бабының басқа
ұйымдармен қарым-қатынасы бөлімі болып табылады. Ұйымның Жарғысының
норасына сай басқада үкіметаралық емес ұйыдармен ынтымақтастықта бола алады
және қарым-қатынас орната алады (Үкіметаралық емес ұйымдардан басқа).
Үкіметаралық емес ұйымдарға қатысты жалпы жағдайы Бас Ассамблеяның
растауымен күшіне енеді. Сол уақытта Ұйым, халықаралық және үкіметаралық
емес ұйымдардан, өз құзіретіне кіретін мәселелер туралы кеңес ала алады.
Сол мәселерге қатысты келесі сұрақтар туындайды: Халықаралық және
Үкіметаралық ұйымдардың қызметіне, халықаралық қылмыспен күресуге қандай
қатысы бар? Бұл сұраққа тіке жауап болуы қажет, яғни бұған дәлел ретінде
1889 жылғы Халықаралық қылмыстық құқық кеңесінің мекемелік кеңесі өткен
болатын, сонда әр түрлі мемлекеттің полициялық қызметін қылмысты алдын алу
мен тез әшкерелеуге шақырған болатын.
Интерпол Халықаралық құқық субьектісі ретінде танылмайды,бірақ
мемлекеттер арасындағы ұйым ретінде танылады. Интерполдың Штаб-квартирасы
Францияның Лион қаласында орналасқан. Оның мүшесі болып Үкіметпен сәйкес
келісілген мемлекет құрамына кіретін полициялық органдар болып табылады.
Интерпол шегіндегі ынтымақтастық ұлттың егемендігі мен ұлттық
құқықтың басымдылығы, әмбебаптық ынтымықтатық негізінде, сонымен қатар
белгілі бір жағдайларға байланысты ынтымақтастықтың шектеулеріне
негізделген (Саяси, әскери, діни істер бойынша).
Ең басында Интерпол Еуропа мемлекеттерінің шекараларын пайдалану арқылы
қылмыскерледің қызметтерін әшкерелеу үшін құрылған болатын. Мысалға алатын
болсақ қылмысты Францияда жасап, Германия немесе Италияға қашып кетуін
айтумызға болады. Көрші мемлекеттерде оларға арест және іздеу салмайды.
Интерполдың пайда болуымен жағдайды түпкілікті өзгертіп жіберді. Полициялық
қызмет арасындағы ақпарат алу схемасы яғни қылмыскерлерді ұстап беру
миханизімі қалыптасты.
Қазіргі тағңда Интерпол үш негізгі бағытта жұмыс атқарады:
1. Полициялық қызмет коммуникациясының жаһандық жүйесін құру және қолдау.
Құқыққорғау органдарының халақаралық ынтымақтастығының негізгі шарты
- қауіпті және сенімді байланытың болуы. Интерполдың құрған жүйесі I-
247 ("Интерпол, 24 сағат, аптадағы 7 күн") деп аталады.
2. Оперативтік дерекқор. Интерполға мүше мемлекеттерінің штаб-
квартирадағы дерекқорға қол жетімділігі. Ол аты-жөні, саусақ іздері,
суреттер, ДНК қортындылары, жеке куәлік және шетел паспорт
көшірмесінен және т.б тұрады.
3. Оперативті қызметті қолдау. Интерпол келесі бағдарламаларды жүзеге
асырады: қашқын қылмыскерлерге іздеу салу, терроризммен, қаржы
саласындағы қылмыспен, контрабандылық адамдармен күресуді уйлестіріу.
Сонымен қатар Интерполдың мүддесінде ұрланған көркемөнер туындыларын
және ұрлап әкетілген машиналарға іздеу салу және биотерроризммен
күресу.
Сонымен қатар Интерполдің қосымша қызметіне келетін болсақ, Интерполдың
халықаралық қылмыспен күресу ынтымақтастығындағы мүше мемлекеттермен
байланыс орнату мен байланыста болуға ыңғайлы болатын және ұйымның
жарғысында көрсетілген функцияларды жүзеге асыруға септігін тигізетін
техникалық қызмет құру болып табылады. Интерпол мүше мемлекеттердің
төленетін жыл сайынғы төлемдерімен қаржыландырылады. [1]
Ғылыми-техникалық прогресс және сауда қатынасының ұлтаралықтандырылуы әр
түрлі саладағы адамның өмірін жақсартуға септігін тигізе отырып XIX, XX
ғасырлада қылмыстың арттыруына алып келе жатыр. Осы мәселе барлық
мемлекеттерге қауіп төндіретін болғандықтан, қылмыспен күресу үшін 1889
жылы өткен халықаралық қылмыстық одағының құрылтай кеңесінде осындай
ынтымақтастықты құру қажеттілігін айтқан болатын. Бірақтың одақтың
мақсаттары толықтай орындалмаған болатын. Гамбургте өткен халықаралық
қауымдастық отырысындағы қатысушылар туризмнің өсуімен халықаралық
қылмыстылықтың жаңа формалары пайда болды. Барлық мемлекеттердің полициялық
бөлімшелерінде, қылмысты аолын алу және мемлекет арасында өзара байланысу
мақсатында халықаралық қылмыстылық ақпарат алмасу үшін бөлімшелер құру.
1905 жылы криминалистердің халықаралық коференциясында
халықаралық қылмыстылықпен күресу бойынша полициялық қыметтердің қызметін
біріктіруге талпынған болатын.
Қылмыспен күресудегі негізгі мәселелер 1905 жылы Буэнос-Айресте, 1909 жылы
Мадридте, 1912 жылы Сан-Паулуда, 1913 жылы Вашингтонда Конференциялармен
Конгресстерде қозғалған болатын. Бұл халықаралық форумдарында Үкімераралық
және Үкіметаралық емес ұйымдарға, сонымен қатар халықаралық қылмыспен
күресу жөніндегі Халықаралық полициялық ұйымдар құру ісіне қатысты
мәселелерге аса қатты назар аударған болатын.1910 жылы Буэнос-Айресте өткен
конференция бүкіләлемдік полиция одағын құру ұсынысын білдірген болатын.
Осыдан көретініміз ХХ ғасырдың басында халықаралық деңгейде полиция
қызметінің алдында барлық мемлекеттердің халықаралық қылмыспен күресу
мақсатында бірігі мәселесі туындаған болатын. [2,C.36-39].
1914 жылы сәуірдің 19-нан 20-cы аралығында Монокода Криминалдық
Полициялардың бірінші Халықаралық конгрессінде 14 мемлекет басшылықтары
яғни Ұлыбритания, Франция, Италия, Ресей, Австрияның қылмыстық полиция
өкілдіктері қатысқан болатын. Бұнда әр мемлекеттің полициялық орган
қызметін үйлестіру мәселесі, яғни қылмыскерді экстрадициялау шараларын
унификациялау; қылмыскерді ареске алуға байланысты шараларды жеңілдету
сияқты мәселелр қозғалды. Кездесу нәтижесінде Моноконың Үкіметіне Париж
қаласында Халықаралық қылмысты теңестіру жөніндегі Орталық Бюро Ұйымын құру
және жеке куәлікке байланысты бірдей стандарттар құру жөніндегі
Халықаралық Комиссяи құруды өз бастамашылығана алуына өтініш білдірді.
Бірақта Монакода қабылданған резолюциялардың, бірінші дүниежүзілік соғыстан
кейін рөлі ойнамады. Конгресстің қатысушылары келесі конгрессті екі жылдан
кейін Бухарестте өткізу туралы шешім қабылдаған болатын. Бірақта бірінші
дүниежүзілік соғыстың орын алу нәтижесінде болмаған еді.
Көптеген авторлардың айтуынша Интерполдың тарихын Монакода болған
конгресстен сұрау қажет деп санайды.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін, халықаралық полиция ұйымының
талаптары көбейе бастады. Бұл қылмыстың өсуі мен қылмыстан келетін
зардапдармен байланысты болды. Сол кезде мемлекеттің құқық қорғау
органдарының қылмыспен күресуі қиынға соққан болатын. Соның ішіндегі аса
қауіпті қылмыстар қатарына: есірткі сату, бағалы заттар мен өнер
туындыларының ұрлау, жалған ақша жасау және т.б жатады.
Ынтымақтастық нәтижесіне келетін болсақ, соғыстын кейінгі қылмыстылықтың
көбеюімен байланысты болды. 1919 жылы әр түрлі мемлекеттердегі полициялық
органдар ынтымақтастық ұйымы жөніндегі ұсыныстарды полициялық ведомства
басшыларына яғни Нью-Йорк полиция басшылары және Голландияның корольдік
жандарымдық корпус басшысы Ван Хутенге берген болатын. Соңында әр
мемлекетте күнделікті өзара байланыс орнатып отыратын ұлттық полициялықтар
құру туралы ұсынған болтын. Ұлттар Лигасымен ынтымақтасатын халықаралық
орталыққа жіберіп отыруғм мүмкіндік береді. Ұлттар Лигасы ұлттық полициялық
органдарлың арнайы органдары арқылы мемлеттің тәуелсіздігіне араласпау
принципіне сай басқару керек болытын. Ван Хутеннің ұсынысы бойынша
интерполға мүше мемлекеттердің Ұлттық Орталық Бюро құруы арқылы орындалған
болатын.[3, C.89].
1923 жылы 3-6 аралығында Вена қаласында екінші конгресс өткен
болатын. Еуропа мемлекеттерінің астанасы бекер алынған жоқ, себебі
қылмыстылықпен күресу мақсатында халықырылық конгрессте Австрия президенті
Иоган Шобер бастамашылығымен шақырған болатын. Онда қылмыстық полицияның
халықаралық конгресін құру шешімін қабылдаған болатын. Бұл конгрессте 20
мемлекеттің өкілдіктері оның ішінде Австрияның, Бельгияның, Венгрияның,
Германия, Голландия, Грекия, Дания, Мысыр, Италия, Румыния, Түркия,
Франция, Чехословакия диломаттары мен криминологры қатысқан болатын.
Конгрестің ерекшелігі болып, әр мемлекеттен келген делегациялар өз
үкіметінен, конгресс біткеннен кейін міндеттендіретін ешқандай шешім
қабылдамау туралы бұйрықпен келген болатын. Екінші ерекшелігі сол жерде
Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясы орналасқан болатын. Барлық
мемлекеттің делегаттары өз мемлекетінің үкіметінен ешқандай шешім қабылдау
туралы нұсқама алғанына қарамастан, конгрессте үлкен сәтті істер қабылғанан
болатын. Қылмыстылықпен күресу бойынша халықаралық келісімдер, мемлекеттер
арасында жылдам байланыс орнату қажеттілігі айтылған болатын. Әр
мемлекеттің делегатына өз мемлекетінің үкіметінен полициялық қызмет
арасындағы тығыз байланыс орнату туралы талап етуін өтінген болатын. [4.
C.202]
1923 жылы 7-ші қыркүйектегі халықаралық қылмыстық полицияның екінші
конгресс нәтижесінде тұрақты қызметін атқаратын орган ретінде халықаралық
қылмыстық полиция комиссиясын құрды. Сол күні ұйымның жаңа жарғысы
қабылданды. Вена қаласында бұрынғы Австро-Венгерлік империяның картотекасы
сақталған болғандықтан Халықаралық қылмытсық полиция ұйымының орталығы
Вена болды. Оның телеграфтық мекенжайы Интерпол деп аталған болтатын.
Бірінші Конгресс Австрияда өткендікткен, оны австриялық полицияның басшысы
ұймыды басқарған болатын. Хатшылықтың көпшілік бөлімін австриялықтар құрған
болтаын. Интеролды австриялықтар жүз пайыз қаржыландырған болтын. 1930
жылан бастап қатысушы мемлекеттер жыл сайын салым төлеп тұруға міндетті
болды. ( әр мемлекет 10 мың тұрғынға 190 швейцарлық франк төлеу қажет). [5,
C.25].
1924 жылы Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясы халықаралық ұйымның
келесі алдағы жылдары дамуына байланысты резолюция қабылдаған болатын. Бұл
резолюцияда халықаралық қылмыстар туралы
ақпараттар жинақтайтын ақпараттық бөлімшелер құру; алыстағы адамдарды
салыстыру бойынша халықаралық бөлімшелер ұйымын құру; халықаралық газет-
журналдар басылымын, жалған ақша мен құжаттар әшекерелейтін бағдарламар
орталығы сияқты бөлімшелер құрылды. Сонымен қатар 1924 жылы мамырда
Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясы ұйымның бағыты мен қызметін
анықтайтын бірнеше мәселелрді қабылдады:
1) Дәлелдеу жүйесін құру және халықаралық қылмыскерлерді іздестіру;
2) Қашықтықтағы тұлғаларды сәйкестендіру бөлімі;
3) Халықаралық полицияның басылымдары;
4) Жалған ақша және жалған құжат жасау қылмысын әшкерелеу және алдын
алуға байланысты бірлесп жоспар жасау.
Сол жылдың қарашасында Венада Халықаралық қоғамдық қауымдастығы басылымы
шықты (Internationale offentliche sichertheit).
Келесі сессия 1926 жылы Венада өтті, онда халықаралық қылмыстық жөніндегі
ақпарат, мемлекеттер арасындағы полициялық орган арасындағы телеграфты
байланысқы ережелер енгізу, порнографияның таралуы бойынша шаралар
қолдануға байланысты резолюциялар қабылдады. Сол жылы Берлинде конгресс
өтті, онда экстрадицияға байланысты мәселер қозғалған болтаын. 1926 жылы
қыркүектің 17-30 аралығанда экстрадицияға байланысты халықаралық конгресс
өтті. Бірақта бірінші конгресстен кейін экстрадицияға байланысты қағидалар
қабылданып қойған болатын. 1930 жылы ғана ұстап беру мәселесі жүзеге
асыратын қағидалар қабылданды.
Комиссия басшысы Рездент болды. Бірінші президент Иоган Шобер 1934 жылы
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының президенті, Австрия полициясының
Президеті болу қажет деген болатын. Президентке көмек ретінде әкімшілік
комитет құрған болатын. Комиссия жағынан жалған ақша жасаумен күресетін
халықаралық орталық құрылды, сонмен қатар 1924 жылы жасырынып жүрген
қылмыскерлерді халықаралық іздестіру қызметі және Халықаралық қылмыскерлер
туралы ақпарат бөлімі, 1926 жылы қоғамға қауіпті тұлғаларды халықаралық
тіркеу бөлімі, 30-шы жылдарда сәйкестендіру және полициялық радио байланыс
бөлімі құрылған болатын. Қатысушы мемлекеттерде ұлттық полициялық
орталықтар құрылған болатын.
1930 жылы Конгресс біткеннен кейін жыл сайын полиция ведомства
басшылары кездесу туралы шешім қабылданды. Бұл кездесуді сьезд деп атаған
болатын. 1930 жылы Антверпанда өткен съезде, 1932 жылы Римде өткенде съезде
мүшелерінің ресми мүшеден бейресми мүшелерден айыра бастады: тек ғана ресми
мүшелері ғана дауыс беру құқығына ие болды. Қылмыстық полиция ұйымының
қызметі мен мәселелеріне байланысты конгресстер; 1934 жылы Венада; 1935
жылы Копенгагенде; 1936 жылы Белградта; 1937 жылы Лионда өткен болатын.
1938 жылы Бухаресте соғыс алдында халықаралық полиция комиссиясының съезі
өтті. Сол уақытта ұйымның мүшесі 34 мемлекетке жеткен болатын. Сол жылы
Австрия мен Германия қосылғаннан кейін Комиссияның барлық құжаттары неміс
фашисттердің қолында болды. [6, C.27-31].
Бұл құжаттарды Берлинге әкелініп, мемлекеттермен күресу және
мемлекеттерді басып алу мақсатында қолданған болатын. Халықаралық қылмыстық
полициясының комиссиясының тізіміндегі қылмыскерлерді үшініші рейх
қызметіне шақырған болатын. Германияға қарсылық білдірген мемлекеттерді
жалған ақша банкнотын жасап шығарған болатын. Сол уақытта комиссия шегінде
ешқандай мемлекеттермен қызмет істемеген еді, бірақта қағаз жүзінде
германдық үкімет жарғы негізінде қызмет атқарды. Халықаралық қылмыстық
полиция комиссиясының президенті болып австриялық СС обер-фюрері Отто
Штайнхойзль болды. Комиссияның әкімшілігін Венадан, Берлиннің жанындағы
Ванзееге көшірді. 1940 жылдан бастап неміс қызмет қызметкерлерінің басшысы
Рейнград Гейдрих басқарып, 1942 жылы оны Эрнест Кальтенбруннер бастады. Бұл
басшылардың ауысуына қарамастан, қызмет жүйесі бұзылмады.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Халықарылық қылмыстық полиция
комиссиясының съезіне шақырсада ешқандай мемлекет келмеген болатын. Соғыста
Германия жеңіліске ұшырағаннан кейін Комиссияның көптеген құжаттары
жоғалып, қайтадан қалпына келтіру керек болатын. [7, C.18-19].
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін халықаралық қылмыстық полиция
комиссиясының қызметін жаңарту мақсатында Ф.Луваж ( соғысқа дейін Белгия
Комиссия өкілдігі, Әділет министірлігінің басты инспекторы болып қызмет
атқарған), Г.Содерман (Шведтік криминалист), Р.М.Хау, М.Луне Дюкло және
В.Мюллер өз бастамашылығына алған болатын. 1946 жылы маусымның 3- 5
аралығында Бельгия үкіметінің бастамашылығымен Брюссельде Конгресс өткен
болатын, бұнда Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының қызметін жаңарту
мәселесі қозғалды. Бұл конгрессте 17 мемлекеттің полиция ведомстваларының
өкілдіктері қатысқан болтатын. Сонымен қатар қатысушы мемлекеттер
Халықаралық қылмыстық полиция комиссияның қызметін жаңартуға қарсы болмаған
болатын. Комиссиясының штаб-пәтерін Парижге көшірген болатын. Бұл жерде
штаб-пәтерді нелікткен Париж қаласына көшірді деген сұрақ туындайы мүмкін.
Себебі соғытан кейін Франция орталыққа айналған болатын. Комиссия өз
кезегінде Бас хатшымен Атқарушы коммитеттің қызметін құру ісімен айналысқан
болтын. Бұл орган 5адамнан құрылды: Президент, Бас хатшы, Комиссияның 3
мүшесінен құралды. Президентікке Ф.Луважды сайлады. Сонымен қатар мәдениет
және ғылым қайраткерлері қызмет атқарды, бұл жерде көптеген халықаралық
кездесулер мен жиындар өтетеін болған. Сондай-ақ Францияның Ішкі істер
министрлігі комиссияғы ғимарат беріп қана қоймай, хатшылықтың
персоналдарына жартылай шығынын көтерген болатын. Комиссияның Бас
хатшылығына Францияның Ішкі Істер министірлігінің жанындағы қылмыстық
полиция басшысы Д. Дуклонды сайлаған болатын. Ұйымның мақсаты, міндеті,
қағидасын білдіретін уақытша жағдай қабылдады. Осы жағдайдан бастап әскери
сипаттағы қылымытық әрекеттерген араласпау туралы жазылып өткен болатын.
Өкінішке орай әскери сипатта қылмыс жасаған жасырынып жүрген қылмыскерлерге
жысырынып кетуіне мүмкіндіктер берген болатын. [8, C.37].
1949 жылы Бернде өткен конгрессте, польшаның бастамашылығымен Германияның
басқыншылығы кезіндегі гилерлік полициямен бірге қызмет еткен
қызметкерлерді және халықты жазалаған қызметкерлерді жазалау мәселесі
қозғалған болатын, сонымен қатар сотқа жазалау мақсатында мемлекеттерге
өтініш білдірген болатын. Ұйымның президетін, бір мемлекеттің үстемдігі
болмау мақсатында әр мемлкеттің өкілдігін дауысқы салып сайлаған болатын.
Комиссияның құрылтай құжаты 1923 жылы қабылдаған акт болды. Бірақта оның
жағдайы ескіріп, соғыстан кейінгі жағдайға қайшы болатын. 1946 жылы
Брюссельде өткен Конгрессте 17 мемлекет бас қосқан болатын. Сол жылы
халықаралық қылмыстық полицияғы 19 мемлекет қосылды: Бельгия, Ұлыбритания,
Голландия, Грекия, Дания, Мысыр, Иран, Люксембург, Норвегия, Польша,
Португалия, АҚШ, Түркия, Чили, Франция, Чехословакия, Щвеция, Щвейцария,
Югословия.
Екінші дүние жүзілік соғысқа дейін Интерпол ақпарат мен ой алмасатын
форум болып қызмет атқарды. Полициялық қыметтің ынтымақтастығы бейресми
болған еді. Интерполдың бұрынғы хатысы болып қызмет атқарған Андрэ
Боссардың айтуынша біз көп уақыт бойы мүдделер жөніндегі клуб ретінде
қызмет атқардық- деп айтқын болатын.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін батыс мемлкеттерінің полиция ведомства
басшылары Халықаралық қылмыстық полиция комиссиясының қайтадан құрылуына
бәрнеше әркеттер жасап бастаған болатын. [9, C.37].
БҰҰ-да Халықарлық қылмыстық полиция ұйымы халықаралық үкіметаралық
емес ұйым ретінде тіркелген болатын. [10, C.19].
Халықаралық құқық ғылымында үкіметаралық емес ұйымдар олар: ұлттық қоғамдық
бірлестіктер, жеке тұлғалар, бөлек мемлекеттерді жатқызбайды, ал комиссия
мемлекет атынан өкілдік ететін, мемлекеттің құқық қорғау органдары болады.
Сол жылдан бастап Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы өзін бөлек дербес
ұйым реттінде анықтады. 1956 жылы Венада өткен Халықаралық қылмыстық
полиция комиссисындағы 21-ші сессияның Комиссияның Халықаралық қылмыстық
полиция ұйымы – Интерпол деп аталатын жарғысын қабылдаған болатын. Сонымен
қатар Жарғысына сай жазылғандай Интерполды толықтай Халықаралық
үкіметаралық ұйым ретінде мойындаған болатын. [11, C. 62]
Жылдан-жылға ұйымның мүшесі өсіп келеді және Ұйымның байланысты
қамтамасыз етіп отырған жүйесі дамып келе жатыр. Ұйының шатб-кваритрасын
Праиждың жанындағы Сен-Денидағы ғимаратқа симай, 1989 жылы Францияның Лион
қаласына жаңа ғимарат салынып, сонда көшіріп әкетілген болатын. 1989 жылы
27 қаңтарда Бас Асамблеяның 51-ші сессиясында жаңа штаб-кварира реми түрде
ашылған болатын.
Көп уақыттар бойы Кеңес Одақты мүшелікке кіруіне байланысты
көптеген келіспеушіліктер болған еді.Соғыстан кейін ұйымның Болгария,
Вегрия, Румыния, Қытай Халық Републикасы үзіп-үзіп байланыс орнатқан
болатын. Югославия 1923 жылы Ұйымның құрылуынан бастап, өзінің мемлекет
ретінде ыдырауына дейін толықтай орнатып келген болатын. 70-ші жылдарда
ішкі сауда, мәдени, туристік қатынастарының байланысы мемлекеттер арасында
дами бастады. Сол уақытта Шығыс Еуропа мемлекеттерінде заңсыз есірткі тасу,
заңсыз қару-жарақ тасу, жалған ақша жасау қылмыстары өскен болатын. 80-ші
жылдың ортасында реформа басталуымен Кеңес Одағында қылмыс пен ұйымдасқан
қылмыстар саны көбейе бастады. Интерполға Одақтын бұрыңғы мемлекеттері мүше
болып кірген болатын.
1981 жылы Венгрия Республикасын мүше болып кірген болатын:
Венгрия Ұлттық Орталық Бюросның басшысы Интерполға мүше болып кірудегі
себебін:
1) Көптеген мемлекеттредің халықаралық қылмыстылықпен күресудегі ұжымына
кіру;
2) Басқа мемлкеттердің полициялармен ардайм байланыста болу;
3) Халықаралық қылмыспен күресуде және ақпарат алмасуда тәжірибе алу;
1984 жылы Қытай Халық Республикасы мүще болып кірген болатын. Қытай Халық
Республикасы Бас Ассамблеяға Тайваньды Интерполдың мүшелігіне алып таста
туралы шарт қойған болатын. Себебі Тайвань Қытай Халық Республикасы
территрориясының ажырамас бөлігі болып саналады. Бұндай шарт қою
Интерполдың мүше мемлекеттер қарсылық білдірген болатын. Бұл шарт қою
нәтижесінде дауыс беруші мемлкеттер қарсы болып, бірінші рет сайлауға
түскенде Қытай Интерполдың мүшелігіне кіре алмаған болатын.
Бірақта Қытай Халық Республикасы Интерполға мүшелікке кіруге қайта өтініш
берген болатын. Интерпол бұл мәселені Атқарушы комитетке Тайванның ұймдағы
құқықтық мәртебесін анықтауға берген болатын. Атқарушы комитет халықаралық
жария құқықтың мамандарымен кенесіп Қытай Халық Республикасын Ұйымның
мүшелігіне кірген болатын. Ал Тайваньның мәселесін әліде шешілмеген.
Бірақта 1985 жылы Халықаралық Қылмыстық полиция ұйымы АҚШ-тың арнайы
конгрессінде қаруына берген болатын. Бұнда Тайвнның мүшелінен шығуына қарсы
болан еді. Олардың ойынша Интерпол ол ешкімге тәуелді емес және Тайвньды
мүшеліктее ығару ол өзінің жарғысына қайшы келеді деп санады. [12, C.121].
1985 жылдың маусымда Тайванның мәселесі бойынша Атқарушы комитет
қарастырған болатын,бірақ шешім қабылдамады. Бірақта Тайваньды ұйымның мүше
мемлекеттер тізімінен алынып тасталды және 1985 жылы вашингтонда өткен
конгресске шақырылмады.
Қазіргі таңда Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының мүше мемлекеттер саны
190 болды. ( 2001 жылы қықрүйектің 24-інде Югославия мемлекеті қайтып
мүшелікке кіруі, 2002 жылы 21-ші қазанда Интерполға ауғанстан және Тингор-
Лешти мүше болып кірді). Мүше мемлекеттер саны саны бойынша БҰҰ-нан кейін 2-
ші орнда тұр. [13].
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымының тарихынан көретініміз, Интерполды
құруды басшылыққа алған мемлекеттер емес полициялар қызметінің ұлтық үкімет
пен ұйымдар екенін көруімізге болады.
Сонымен қатар Интерпол Полиция емес, ұйымдасқан қылмыстылықпен күресудегі
мемлекеттердің әр түрлі қылмыстық полиция ведостваларының үйлестіру
жөніндегі халықарлық ұйым ретінде қарастырамыз.
Интерполдың жетекшілікке алатын маңызы басқада қағидаларына мыналар жатады:
1) Ынтымақтастыққа лингвистикалық немесе географиялық кедергілер
тасқауыл болмау тиіс;
2) Интерполдың барлық мүше мемлекеттері тең құқылы және оларға бірдей
қызмет көрсетеді;
Халықаралық қылмыстық полиция ұйымы Бас Ассамблеядан, Атқарушы Комитеттен,
Бас Хатшылықтан, Ұлттық Орталық Бюродан және Интерпол кеңесшілерінен
құралады. [14, C.80-85].
Интерпол – жалпы қылмыстылықпен күресу саласындағы қатысушы
мемлекеттердің құқық қорғау органдарының күшінің бірігуі мақсатында
құрылған халықаралық ұйым болып табылады. Бұл халықаралық ұйымдар
арасындағы, тікелей қылмыспен күресумен айналысатын жалғыз халықаралық ұйым
болып табылады. Интерпол саяси қызметке, әскери, діни және нәсілдік
сипаттағы қызметтерге ешқандай араласпайды.
Интерпол – қысқартып айтылғанда Халықаралық Қылмыстық Полиция Ұйымы деп
қысқартып атауға да болады (ХҚПҰ). Бұл қылмыспен күресуге тікелей қатысып
отыратын, халықаралық ұйым болып табылады.
Интерпол 1923 жылы Венадағы жалпы қылмыстылықпен күресуін әр түрлі
мемлекеттерде үйлестіру мақсатында, Халықаралық қылмыстық полиция ретінде
құрылған болатын. 1938 жылы Австрияны неміс фашистері толықтай басып
алуғаннан кейін, бұл ұйым өзінің қызметін тоқтатқан болатын. Онын мүшелері
150 мемлекеттен асқан болатын және Штаб-квартирасы Францияның Лион
қаласында орналасқан болатын. Ол Еуропаға, Жерорта теңізіне, Солтүстік
Америкамен Таяу Шығыс үшін аумақтық орталық болып табылады. Интерполды БҰҰ-
ы Халықаралық Үкіметаралық Ұйым ретінде қарастырып кеткен болатын. [15].
Ұйымның негізгі мақсаттары Жарғының 2-ші бабында көрсетілген:
1) Жалпы қабылдаған адам құқықтары мен бостандықтары, ұлттық
заңнамаға сай барлық қылмыстық полиция органдырының ынтымықтастығына өзара
дамыту және қамтамасыз ету;
2) Жалпы қылмысмен күресуге және қылмысты алдын ала ескертуге септігін
тигізетін мекемелерді құру және дамыту. Бұл жарғы саяси, әскери, діни және
нәсілдік сипаттағы қызметтерге араласуға тиым салынады. (Жарғының 3-ші
бабы)
Интерполдың қызметінің негізгі бағыттары. Біріншіден қылмыстарды тіркейтін
бөлім болып табылады. Кейбір қылмыстар мен қылмыскерлерді арнайы сұрыптау
мақсатымен жүргізілетін әдістерді Бас хатшымен анықталып, халықаралық
қылмыскерлерді ұстау, іздестіру және халықаралық қылмысты ашу құралы
ретіндегі тиімді әрі жалпы қабылдаған ұйым болып табылады. Негізгі сұрыптау
белгісі болып демографиялық дерекқор, объектінің сыртқы белгісі, қылмысты
жасау әдісі, тұлғаның негізгі белгісі, оның әдеті, жүрісі, өзін ұстау
мәнері және т.б табылады. Қылмыстық тіркеу екі негізгі түрге бөлінеді:
жалпы және арнайы болып. Жалпы тіркеудің объектісі болып халықаралық
элементі бар қылмыстық сипаттағы қылмыстар мен қылмыскерлер туралы
халықаралық ақпараттар жатады. Ал арнайы тіркеудің объектісі
қылмыскерлердің саусақ іздері мен фотосуреттері жатады. Әр қылмыстық
тіркеуге картотека жүргізеді.
Оларға:
1) қылмыстық қызметіен қоса алғанда, барлық демографиялық және де басқада
ақпараттарды арнайы картотека тізіміне салынған, барлық халықаралық
қылмыскерлер мен тұлғалар, қылмыстық іске қатысы бар деген күдіктілер
туралы ақпараттарды бар алфавитті картотека;
2) Әр халықаралық қылмыскерге 177 көрсеткіш бойынша, қылмыскерлердің ауызша
суреттелген картотекасын, ұйымның қатысушы мемлекеттері әр
қылмыскерлерге арнайы карточка толтырып оны Бас хатшыға жібереді, ауызша
іздестірген суретті алып, тәжірибелі қызметкерлер тісті сәйкес келетін
құжатты тауып көшірмеден өткізіп мекен-жайға жібереді;
3) Екі бөлімнен тұратын құжаттар мен аты бар картотекалар. Халықаралық
қылмыскерлер қолданған нөмірлері, паспорттың топтамасы және басқада
деректемелер боыйнша, жеке куәлік, ұшақты, автокөлікті жүргізу құқығы
туралы куәліктерді ең алдымен ескереді. Екінші бөлімде есіркі және бағалы
заттар әкелінген теңіз кеме, ұшатын құрылғылар мен автокөлік аттары,
сонымен қатар халықарылық қылмыстықа қатысты бар ұйымдар мен фирмалар
атауынан тұратын картотекалар жатады;
4) Бір топ әдісімен, атауын суреттеу арқылы немесе бөлек қылмыс түрі арқылы
жасалған, бірнеше картотекадан тұратын картотека: заңсыз есірткі тарату,
жалған ақша жасау, контрабандалық қару-жарақтар, ұрлап әкетілен ұшақтар
және т.б;
5) Он саусақы тіркелген дактилоскопиялық картотека, криминологиядағы Генри
мен Гальтон формуласына сәйкес келетін картотека. Оның көмегімен
қылмыскерлерді теңестіреді;
6) Тұлғалардың салынған суретіндегі бөлшектер арқылы немесе фотосурет
қолдану арқылы тұлғаның сыртқы келбетін тіркейтін картотека;
Интерполда басқада яғни әр түрлі мемлекетте ұрлап әкетілген
автокөлік, өнер туындылар, бағалы заттар, хабар ошарсыз кеткен тұлғалар
туралы ақпарат сияқты картотекалар жүргізеді. Картотеканы толтыру әр
мемлекеттің борышы болып табылады. Өз кезегінен Бас хатшы, басқа мемлекетте
сұраныс жібер-ақ жаңа ақпараттармен қамтамасыз етеді. Ал іздестіру саласына
байланысты Интерпол өзінің күшін кең аумақта жұмсайды. Мемлекеттен тыс
қылмыс жасалған жері жылдам іздестіру қызметін атқарады. Іздеу салуға
ведомствалық нұсқама мен ұлттық заңнаманы сақтайтын бірнеше қатысуш
мемлекеттердің поициялары қатысады. Интерпол бірнеше мемлекеттің қызметін
үйлестіріп қана қоймай, сонымен қатар өзінің картотексындағы ақпарттарды
таратып, көмек көрсетеді.
Интерпол тәжірибесінде іздестірудің 3 түрін бөліп қарастырады:
қарапйым, аралас, жедел. Қарапайым іздестіру ол тергеу органы немесе сот
шетелге қашып кеткен өз мемлекетінен ҰОБ-на жіруін жатқызады. Бұл жерде
қосыша ақпарат туралы өтініш қызыл нұсқама, яғни оң жақтағы үстінгі жерде
тұратын, Интерполдың қызыл эмблемасы белгіленген бланкі арқылы жазылады.
Бас хатшы қабылдап, барлық немесебірнеше мелекеттің ҰОБ-на жібереді. Бұл
құжатты алғаннан кейін, әр ҰОБ полициялық органдарға іздеу салу туралы
тапсырма береді. Егерде тапқан ҰОБ, Бас хатшымен іздеу салған мемлекеттің
ҰОБ- на хабарлама жіберді.
Ал жедел іздестіру ол басқаларға қарағанда Интерполдың арнайы радио желі
арқылы көрші мемлекеттердің ҰОБ-на, қылмыскердің қайда қашып кеткені туралы
сұраумен ерекше болып келеді. Қашып кетке қылмыскерді ұстау өтінішін
телеграф немесе тез пошта арқылы жібереді. Егерде жіберілген сұраныс 3
айдың ішінде орндалмаса, онда ол қарапайым іздестіруге айналады. Егерда
қылмыскерді ұстаға немесе арестке арналған толық негіз, немесе шарт жоқ
болған жағдайда, Бас хатшы оған қылмысерлерді бақылау туралы жасыл нұсқама
толтырылады.
Аралас іздестіруге келетін болсақ, қылмыскерлерді ұстау және қылмыстық
істер бойынша құқықтық көмек туралы екіжақты келісімге барлық меммлекеттер
отырмайды. Сондықтан Интерполдың Хатшысы екі нұсқама жіберді: Қызыл нұсқама
Еуропа мемлекеттерінде немесе АҚШ-тан қылмыскерлерді көрген жағдайда
ұстау мақсатында арестке алу. Жасыл нұсқама Оның көшуі мен қызметін
бақылау - деген белгімен жіберіледі. [ 16]
2. Халықаралық қылмыстық полиция ұйымындағы Инттерполдың құрлымы мен
ынтымақтастығының негізгі қағидалары
Халықаралық қылмыстық ролиция ұйымы Бас Ассамблеядан, Атқарушы комиететтен,
Бас хатшылықтан, Ұлттық Орталық бюродан және Интерпол кеңесшілерінен
құралады. [17]
Интерполдың жоғарғы рангі болып жоғарғы рангтағы қылмыстық полиция
шенеулігінен тұратын Бас Ассамблея болып табылады. Яғни Жарғыға сәйкес
жоғарғы органды, ұйымның мүшелігіне сайлауға түсетіндерден және
делегациялардан тұрады. Әр мемлекеттің делегациясында бір басшы бола тұра,
әр ұйымның мүшесін бір немесе бірнеше делегация өкілдік ете алады.
Бас Ассамблеяның жыл сайынғы өтетін сессиясында 1 жылға жоспар бекітеді.
Бас Ассамблеяның сессиясында қабылданатын резолюциялар екіге бөлінеді:
ұйымның қызметтендірі туралы резолюциясы және халықаралық құқық қорғау
қызметінің әр түрлі аспектілері туралы резолюция.
1923 жылдан бастап өткен халықаралық қылмыстық полиция ұйымының сессиялар
тізімі:
Интерполдың Өткен жерлер
Бас Ассамблеясының
өткен сессияларының жылдары
1-ші Сессия, 1923 жыл Вена (Австрия)
2-ші Сессия, 1924 жыл Вена (Австрия)
3-ші Сессия, 1926 жыл Вена (Австрия)
4-ші Сессия, 1927 жыл Амстердам (Нидерланды)
5- ші Сессия, 1928 жыл Берн ( Швейцария)
6-ші Сессия, 1929 жыл Вена (Австрия)
7-ші Сессия, 1930 жыл Антерпен (Бельгия)
8-ші Сессия, 1931 жыл Париж (Франция)
9-ші Сессия, 1932 жыл Рим (Италия)
10-ші Сессия, 1934 жыл Вена (Австрия)
11-ші Сессия, 1935 жыл Копенгаген (Дания)
12-ші Сессия, 1936 жыл Белград (Югославия)
13-ші Сессия, 1937 жыл Лондон (Ұлыбритания)
14-ші Сессия, 1938 жыл Бухарест (Румыния)
15-ші Сессия, 1946 жыл Брюссель (Бельгия)
16-ші Сессия, 1947 жыл Париж (Франция)
17-ші Сессия, 1948 жыл Прага (Чехословакия)
18-ші Сессия, 1949 жыл Берн (Щвейцария)
19-ші Сессия, 1950 жыл Гаага (Нидерланды)
20- ші Cессия, 1951 жыл Лиссабон (Португалия)
21- ші Сессия, 1952 жыл Стокгольм (Щвеция)
22- ші Сессия, 1953 жыл Осло (Норвегия)
23- ші Сессия, 1954 жыл Рим (Италия)
24- ші Сессия, 1955 жыл Стамбул (Түркия)
25- ші Сессия, 1956 жыл Вена (Австрия)
26- ші Сессия, 1957 жыл Лиссабон (Португалия)
27- ші Сессия, 1958 жыл Лондон (Ұлыбритания)
28- ші Сессия, 1959 жыл Париж (Франция)
29- ші Сессия, 1960 жыл Вашингтон (АҚШ)
30- ші Сессия, 1961 жыл Копенгаген (Дания)
31- ші Cессия, 1962 жыл Мадрид (Испания)
32- ші Сессия, 1963 жыл Хельсинки (Финляндия)
33- ші Сессия, 1964 жыл Каракас (Венесуэла)
34- ші Сессия, 1965 жыл Рио – де Жанейро (Бразилия)
35- ші Сессия, 1966 жыл Берн (Щвейцария)
36- ші Сессия, 1967 жыл Киото (Жапония)
37- ші Сессия, 1968 жыл Тегеран (Иран)
38- ші Сессия, 1969 жыл Мехико (Мехико)
39- ші Сессия, 1970 жыл Брюссель (Бельгия)
40- ші Сессия, 1971 жыл Оттава (Канада)
41- ші Сессия, 1972 жыл Франкурт (Германия)
42- ші Сессия, 1973 жыл Вена (Австрия)
43- ші Сессия, 1974 жыл Канны (Франция)
44- ші Сессия, 1975 жыл Буэнос – Айрес (Аргентина)
45- ші Сессия, 1976 жыл Аккра (Гана)
46- ші Сессия, 1977 жыл Стогольм (Щвеция)
47- ші Сессия, 1978 жыл Панама (Панама)
48- ші Сессия, 1979 жыл Найроби (Кения)
49- ші Сессия, 1980 жыл Манила (Филиппин)
50- ші Сессия, 1981 жыл Ницца (Франция)
51- ші Сессия, 1982 жыл Терромолинос (Испания)
52- ші Сессия, 1983 жыл Канна (Франция)
53- ші Сессия, 1984 жыл Люсембург (Люксембург)
54- ші Сессия, 1985 жыл Вашингтон (АҚШ)
55- ші Сессия, 1986 жыл Белград (Югославия)
56- ші Сессия, 1987 жыл Ницца (Франция)
57- ші Сессия, 1988 жыл Бангкок (Тайланд)
58- ші Сессия, 1989 жыл Лион (Франция)
59- ші Сессия, 1990 жыл Оттава (Канада)
60- ші Сессия, 1991 жыл Пунта – дель- Эсте (Уругвай)
61- ші Сессия, 1992 жыл Дакар (Сенегал)
62- ші Сессия, 1993 жыл Аруба
63- ші Сессия, 1994 жыл Рим (Франция)
64- ші Сессия, 1995 жыл Бейжің (Қытай)
65- ші Сессия, 1996 жыл Анталия (Түркия)
66- ші Сессия, 1997 жыл Жаңа Дели (Үндістан)
67- ші Сессия, 1998 жыл Каир (Мысыр)
68- ші Сессия, 1999 жыл Сеул (Корея)
69- ші Сессия, 2000 жыл Родос (Грекия)
70- ші Сессия, 2001 жыл Будапешт (Венгрия)
71- ші Сессия, 2002 жыл Яонде (Камерун)
72- ші Сессия, 2003 жыл Бенидорм (Испания)
73- ші Сессия, 2004 жыл Канкун (Мексика)
74- ші Сессия, 2005 жыл Берлин (Германия)
Кестеден қарап 1938 жылдан 1946 жылға дейін интерполдың ешқандай сессиясы
өтпегенін көруімізе болады. Бұл дегеніміз сол уақытта Комиссяның қызметін
қауіпсіздік неміс қызметі атқарды. Сол кезде қауіпсіздік қызметі
халықаралық Комиссияның мұрағатын пайдаланған болатын. [18, C.105-110].
Бельсонның Я.М. айтуы бойынша 2-ші дүниежүзілік соғыстан кейін
Комиссияның қызметін шектетуге тура келді - деп айтқан болатын.
Ал енді Бас Ассамблеяның атқаратын қызметіне келетін болсақ:
1) Өзінің міндеттерін Жарғыға сәйкес атқарады;
2) Қызметіне сай барлық қағидаларды және бұл ұйымның алдында тұрған барлық
міндеттерді жүзеге асыруға септігін тигізетін барлық амалдарды
қарастырып анықтайды;
3) Ережелер шығарады;
4) Келесі жылға ұйымның Бас хатшысы ұсынатын жұмыстың ортақ жоспарын
қарастырады және растайды;
5) Ұйының қызметін орындайтын лауазымды тұлғаларын сайлайды (Бас Ассамблея
Ұйымның Президентін, үш презденттің орныбасарларын, Атқарушы комитеттің
делегеттарын қабылдап, Бас хатшылықты мақұлдайды);
6) Резолюциялар қабылдайды, Ұймның мүше мемлекеттеріне Интерполға құзіреті
шегінде ұсыныстар береді;
7) Басқа ұйымдармен келетін келісімді қарайды және мақұлдайды;
8) Жарғыда көрсетілгендей барлық функцияларын орындайды және ұйымның
қаржылық саясатын анықтайды. (6,7,8 б.б)
Бас Ассамблея өзінің сессияларын жыл сайын өткізеді, сонымен қатар басқа
органдардың өтініші бойынша немесе ұйымның барлық мүшелерінің өтініші
бойынша Бас Ассамблеяның төтенше сессиясы өткізіледі. Сессия барысында
Бас Ассамблеяның алдындағы жүктелдген мәселелерді нақты шешу үшін, арнайы
комитет құрады. Бас Ассамблеяға дауыс беру әр мемлекеттің бір делегатына
тиесілі және жарғыға сай барлық 23 дауысты қажет ететін қабылдауды
қоспағанда барлық шешімдер жәй ғана көпшілік дауысымен қабылданады. [19].
Сонымен Бас Ассамблеядан кеінгі Интерполың әкімшілік органын Атқарушы
коммитет атқарады. Ол Президенттен, 9 делегаттан, 3 Вице Президентен және
Президенттен тұратын тар құрамды қатысушылар мен тар өкілеттен тұратын
әкімшілік орган болып табылады. Атқарушы комитетінің барлық мүшелері
әділетті-географиялық өкілдік қағидасына сай әр мемлекеттен болуы міндетті.
Президентті Бас Ассамблеяның делегаттары арқылы 4 жылға сайланады. Ол Бас
Ассамблеяның, Атқарушы Комитеттің отырысында басшылық етеді, пікір-таласты
басқаарып,Ұйымның барлық органдарымен шығарған шешімнің орндалуын
қадағалайды сонымен қатар Бас хатшылықпен байланыста болып отырады. Ал Вице
Президент пен делегаттарды Бас Ассамблея 3 жылға сайланды. Президент пен
Вице Президент аймақтан болуы тейіс. Ұйымның Президенті Бас Ассамблеяның,
Атқарушы Комиссияның сессиясында басшылық етеді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz