Баға құралуының теориялық аспектілері

Мазмұны:

1. Баға құралуының теориялық аспектілері.
2. Баға түсінігі және мағынасы.
3. Нарықтық экономикады бағаның құралуы факторлары.
4. Бағаның жіктелуі (класификациясы)
5. Баға құралу үрдісіндегі мақсаттар.

Қазіргі кезде экономкалық ғылымда баға құралуы экономикалық теория, маркетинг және менеджмент ғылымдарының бір тарауы ретінде қарастырылады. Дегенменде, оны, өзіндік құралы мен әдісі бар ғылым ретінде жеке қарастыруымыз тиіс. Баға құралудың құрамы төмендегідей жайлардан құралады.
• Баға теориясы;
• Баға жүйесі;
• Баға саясаты;
Баға құрылу тәсілдері:
• Индуктивті;
• Дедуктивті;
• Диалектикалық
Баға құралу ғылымы – баға қозғалысы мен оны қолдануды зерттеуші ғылым.
Баға құралудың оқыту құралы-баға теориясы мен оның тәжірибеде қолданылуы болып табылады.
Баға механизімі, баға құралуы, баға саясаты нарықтың өте күрделі және нәзік құралы болып саналады және іс жүзінде оның құрылуы өте қиын. Сондықтан баға теориясы сұрағын бірінші қарасытуымыз керек.Оның ішінде қазіргі кезде кең таралған баға теориясының бірі шағындық баға теориясы. Бұл теорияның пайда болуы қазіргі заман экономикалық теориясының негізін қалаушылар – А.Смит, Д. Рикардо, К.Маркс ж.т.б. көзқарастарымен байланысты.
Шығындық баға теориясы бойынша тауар құны тауар өндірушілер еңбегінің әлеуметтік жиынтығы ретінде, ал тауар құнының өзі сол өнімді өндіру үшін қажетті өндіріске кететін шығын ретінде анықталған. Соңғысы нақты тауарды дайындау үшін қажетті жұмыс уақытымен есептеледі. Бұл жағдайда нарықтық баға сол тауарларды өндіру үшін кеткен орташа шығындар бойынша құралады.Құн екі жақты сипатталады:
• Сандық;
• Сапалық;
Сандық сипаттамада тауардың тұтынылуы құндылығын құратын сол тауарға кеткен еңбек мөлшерімен анықталады.
Сапалық сипаттамада, адамдар арасындағы тауар алмасуда өндірістік қатынастар ретінде көрсетілген. Осыған байланысты, басқа өнімге айырбастау мүмкіншілігі бар еңбек өнімі, құны бар болып есептеледі.
Егер баға теориясын тереңінен қарастыратын болсақ, онда бұл жайында ежелгі кезеңдерде де көп көңіл бөлінгендігі байқалады.
Нарықтық экономикада бағаның құрылуы тек қоғамдық қажетті еңбек шығындарымен ғана емес, ақшаның қайта үлестіру факторлары әсерінен де пайда болады. Оған жататындар:
• Сұраныс және ұсыныс қатынасы /бұл жағдайда бағаның құрылуы үшін қажет жайлардың бірі сұраным икемділігі/;
• Әлеуметтік факторлар /бұл поблемаларды баға жүйесі арқылы шешу үшін мемлекеттің араласуы/;
• Мода және тауар болашағы факторлары, /көбіне бұл жайлар монополиялық өндіріспен сәйкестенеді/;
• Ұлттық және климаттық ерекшеліктер факторлары /кейбір ұлттардың тағамдық ерекшеліктеріне байланысты/.
Бұданда басқа, солтүстіктегі суық климат оңтүстіктегі өндірістерден қарағанда жылу энергиясын көп қажет етеді.
Бағаның құрылуы факторлары, көріп отырғанымыздай, әр түрлі және олардың баға көрсеткішіне әсерлері әр жақты. Бір тауарлар үшін модалық факторлар үшін артықшылық мағынада болатын болса, ал, екінші тауарлар үшін беделдік жайлар, ал , үшіншілерге ұлттық және климаттық ерекшеліктер болып табылады. Барлық факторлар бағаның құрылуына тек жеке-жеке әсер етіп қоймай, кейбір жағдайларда бірлескен жиынтық әсерлерінде тигізіп отырады.
Баға туралы толық түсінікті алу үшін оның мағынасын тереңдете қарастырумыз қажет. Оны бағаның әр түрлі функцияларынан

Пайдаланылған әдебиет тізімі:

1. Бегалиев, Дидар. Баға, қайда барасың?: [Нарық пен
халық]// Нұр Астана.- 2005.- 30 маусым-7 шілде.- 1 б.

2. Қасен, С.Д., Әсіл, Б.Ґ. Бағалар және баға ќұралуы
[Мәтін]: Оќу құралы / ЌР білім және ғылым м-трлігі С.
Сейфуллин атын. Қазқќ аграрлыќ ун-ті.- Астана: [Б.ж.],
2002.- 143 б.

3. Міржақыпова, Седеп Тоќтамұратқызы. Банктегі
бухгалтерлік есеп [Мәтін]: оќулық.- Алматы: Экономика,
2004.- 710 б.

4. Молдағалиева, Р. Ш. Бағалауыштық етістіктердің
коннотациялыќ сипаты /гендерлік көзқарас/ [Мәтін]: [Тіл
мен әдебиетті оќыту әдістемесі.Методика преподавания
языка]// ЌазГУ-нің хабаршысы. Филология сериясы.Вестник
КазНУ. серия Филологическая.- 2005.- № 7.- 191-195 б.
Сатыбалдыұлы, Сейтжан. Маркетинг - нарықтану
Мәтін]: оқу құралы.- Алматы: Білім, 2002.- 288 б.:
суретті

5. Табиғи монополиялар туралы [Мәтін]: Қазақстан
Республикасының Заңы.- Алматы: Юрист, 2002.- 11 б.

6. Тілемісов С. Баға-басты көрсеткіш.- Алматы:
Қазақстан, 1989.- 64бет

7. Шаекина, Жанаит Михаилқызы ж.б. Маркетинг негіздері
[Мәтін] / Шаекина, Жанаит Михаилқызы, Нәбиева, Ербоз
Нәбиұлы, Базарова, Сәулегүл Құрманбайқызы.- Астана:
Парасат әлемі, 2003.- 244 б.

8. Шайынғазы, Сейфолла. Коммуналдыќ ќызмет құнымен
ќоса нан бағасы да өседі [Мәтін]: [Мәселенің мәнісі]//
Егемен Қазақстан.- 2006.- 17 ақпан.- 6 б.

9. Шамгонов, А. Ш. Негізгі құралдар және материалдық
Бўйымдардың себі [Мәтін] оқу құралы.- Орал: [Б.ж.],