Нарықтың салық жүйесі

Қазақстанның салық жүйесі.

1.Салықтың мәні, принциптері атқаратын қызметтері.
Салықтар нарықты экон. реттеудің ең тиімді нысаны болып табылады. Салық негізінде құрайтын мемлекеттік бюджеттің кірісіне қарай, мемлекеттің кәсіпкерлікпен айналасуының және әлеуметтік-кепілдік қызметінің мүмкіндігі белгілі болады. Салық мөлшерімен заңды хұқы бар мекемелер мен жеке адамдардың кәсіпкерлік белсенділігі, төлем қабілеті бар сұраным көлемі реттеледі. Салық саясаты аса нәзәк және күрделі аспап, ол жеңілдіктер мен жазалау шаралары арқылы шаруашылық қызметтің барлық жақтарына нысаналы түрде әсер етеді.
Әкәмшілдік-әміршілдік жүйе жағдайындағы экон. Салық адам мүддесі үшін қызмет көрсетеді. Ол халықты үкімет алдында тұқыртып ұстаудың құралына айналды. Ал нарық қатынастары дамыған елдерге салық мемлекет қазынасын толтыруға қызмет ете түседі. Содан да болар, Америкада іскер адамның екі туған күні бар деп есептеледі: біріншісі- өзінің туған күні және екіншісі- оның салық инспекторымен есеп айырысқан күні.
Экономикалық мазмұны жағынан салықтар- бұл заңды белгіленген ретпен тұрғандардан, кәсіпорындар мен мекемелерден алынатын міндетті төлемдер жүйесі. Табыстардың әртүрлі нысандарының салық көздері мыналар болып табылады: пайда, процент жалақы, дивиденд, рента, т.б. Салықтардың мәжбүр ету сипатынан басқа ерекше қаситі- оларды алым-салықтры өндіріп алу ретімен төленген сомасының мөлшері мен салық төлеушілердің мемлекеттерден алатын қызметтерінің құнының арасындағы сәйкессіздік болыптабылады. Салық салудың мынандай негізгі принциптері бар: а) азаматтар салықты мемлекеттен алтын игіліктерге прпорциональды төлеу керек; б) қайта бөлу; в) реттеуші. Салықтардың фискальдық қызметі – мемлекеттің салық саясаты тұтқаларының көмегімен нарық конъюнктурасының жағдайына әсер етуде, экон. өсуді тұрақтандыру және ынталандыруға тырысуында тұр. Бір сөзбен айтқанда, салық түсімі арқылы алынатын қаражаттар, мемлекеттің саяси- шаруашылық қызметін атқаруды қаржы негізгі болып табылады. Салық қаражаттарыең алдымен ғылыми- техникалық прогресті ынталандыру, прогрессивті технологиямен өнім түрлерін игеру, экономикада құрылымдық өзгерістер жасау, табиғат қорғау шараларын жүзеге асыру, әлеуметтік саланың объектілерін ұстау үшін белсенді түрде пайдаланылады. Мысалы, 1981 жылы, рейгандық әкімшілік жаңа өндіріс салаларын инфистициядан (өндіріске ұзақ мерзімді капитал жұмсау) түскен табыстарға салынатын салықтарды азайтты. Ол кәсіпкерлерлің өндіріске қаржы бөлуді ұлғайтуына, еңбек өнімділігін арттыруына және потенциалды жалпы ұлттық өнімді көбейтуге түркі болды.
Салықтың қайта бөлу қызметі- салық механизмі арқылы мемлекеттік бюджетке жалпы ұлттық өнімнің едәір бөлігін жұмылдыруда тұр. Батыста және біздің елімізде мемлекеттік бюджет арқылы жалпы ұлттық өнімнің 30%-дан 50%-ға дейінгісі қайта бөлінеді. Салық түсімі есебінен мемлекет әскери бағдарламаларды қаржыландырады. Бұдан басқа, айтарлықтай қаржы ағарту саласына, денсаулық сақтауға, ғылымға, басқару аппаратын ұстауға, экологияға, зейнет ақымен қамтуға жұмсалады. Қаржының бұндай

Қолданылған әдебиеттер:

1) Жүнісов Б.А. Мәмбетов Ү.Е., Байжомартов Ұ.С.
Ақтөбе қ. “Полиграфия” өндірістік бірлестігінің бас кәсіпорны.
2) Осипова э.ғ.д., профессор. Астана қ. 2002ж