Негізгі өткізу арналары, деңгейлері

Тарату арналарын баламалы тандау мәселесі көптеген факторларға байланысты, олардың ішінде бірінші қатардағылары: тауардың атқаратын қызметіне және сипатына байланысты.
Нөл деңгейлі арна (басқаша айтқанда тікелей маркетинг) тауарды тікелей тұтынушыға сататын өндірушіден құрылады.
Бір деңгейлі арна өндіруші мен тұтынушы арасында бір ғана делдал қызмет жасайды. Тұтыну тауарлары рыногынде ол әдетте бөлшек саудамен айналысады, ал өнеркәсіп тауарлары рыногынде брокер не агент ретінде қызмет көрсетеді.
Қос деңгейлі арнада екі делдал әрекет жасайды. Тұтыну тауарлары рыногынде олар көтерме және бөлшек саудамен шұғылданады, ал өнеркәсіп тауарлары рыногынде дистрибьютор және дилер ретінде қызмет көрсетеді.
Үшдеңгөйлі арнада үш делдал әрекет жасайды. Бұл жағдайда қөтерме және бөлшек саудалар арасында ірі көтерме саудадан тауарды сатып алып делдалдар ұсақ көтерме саудасын жұргізеді.
Маркетинг тұжырымдамасын тиімді жұзеге асыратын компаниялардың алдында туындайтын күрделі мәселесі - ол осы арналардың өзіне тиімді деңгейін таңдап алу болып табылады.
Өндіруші мен тұтынушы арасындағы делдалдар азайған сайын әдетте фирма шығындары өседі, өйткені ол қажет қоймалар, тауар қорын жасауға, оларды сақтауға, өңдеуге, өткізуге молынан қаражат жүмсауға мәжбүр болады. Сонымен қатар, делдалдар көбейген сайын фирманың түтынушылармен тікелей байланысы үзіледі, демек маркетинг құрылымын бақылау деңгейі төмендейді. Ол да тиімсіз.
Сенімді, табысты және ұтымды жұмыс жүргізетін арнаның өзі өндірушінің, көзге "көрінбейтін" қосымша капиталын қалыптастырады. Кейде соған қарамай фирма өзінің еткізу арнасын (делдалдарсыз) ұйымдастырады. Фирма тауарды өткізу жұмысымен өзі айналысады, егерде:
♦ сатылатын тауар көлемі, одан түскен түсім өткізу арналарына жұмсалатын шығындарды ақтайтын болса;
♦ тұтынушылар саны шағын болса және олар топтасып бір жерде орналасқан болса;
♦ сатылған тауардың өзі мамандандырылған жоғары дәрежелі сервис